Epistulae

III. DOMNO SVO FAVSTO ENNODIVS.

Cum scribendi occasio et domestica et amica subpeditet, quare a paginis temperem tamquam indigus perlatoris, maxime cum sedulitas litterarum responsa mihi soleat saepe praestare? huic se studio comitem dedit honorabilis uiri ueneratoris uestri fratris Constanti postulatio, qui industriam suam, qua apud uos domnos, ut efficacem decet, innotuit, meis desiderat beneficiis subiugare. transcribit enim ad aliena iura sudorem suum qui debere uult commendaticiis quod meretur. dedi tamen manus precibus et pro eius desiderio sub occasione exhibendae humilitatis scripta prorogaui deum rogans, ut sub omni [*]( 1 talamentioni B, lamentationis L 3 quid om. B senseri- O mna L mns ex a ? corr. m. 2 feriat B, a feriato TV 4 plantibus T\' mandantur T 5 nunquam B 6 neteriscere B, neterascere T1 7 consolatnr B 10 occiaum L\' ut uidetur i ) [*]( III. 13 d6o B 14 subpedetet B 15 a B in mg. add. temperiem T indigus Bb, indiias V, indictus LP, indiciis T maxima S B 16 sepae B 17 neneratores B, uenatoris LPb 18 fratres B constantii T 19 apnt B domd nos scripsi, domnus BLPTVb 19 decit B\' 21 commendatiis T, cdmentatiis L 22 exhibende B 28 humilitatis (il ita ras.) B deum] deifi T caeleritate B )

celeritate nuntios me uestrae ualitudinis et prosperitatis adtollat nominatum tamen pro mei consideratione magnitudo uestra gemino, m indignus precator non- sum, fauore comitetur.

IIII. ENNODIVS ABBATI STEPHANO.

Litterarum uestrarum quam dulce negotium est, quod mihi spiritale munus exhibuit! quam uotiua perlatorum necessitas, quae remedii sui studio desideriis medetur alienis! confiteor, nisi repugnaret proposito, inimica pene ad turbandam aliquorum securitatem uota conciperem. ecce praestant aduersa quod secunda non tribuunt. sanctorum litteras tranquillis rebus unde peccator acciperem, quas numquam meritorum meorum nitor exegit? ecce quantum mihi contulerunt suffragium qui a uobis obtinuisse se confitentur. diuinam aestimo prouidentiam ista tribuere. multum iam credo quod de malae conuersationis fasce deposui. proximus est innocentiae qui sanctorum meretur alloquia. quare dum me saecularis licentia inmunda possedit, numquam tanti uiri apices merui, post etiam per longa interualla numquam huiusmodi bona suscepi. deus magne, quam dignitatem seruientibus tibi tribuis, ut quos respicere coeperis etiam amicis tuis reddas acceptos! uere semper uos singulari cultura suspexi, semper uenerandis moribus [*]( 3 precator (ca in ras.) V fabore B ) [*]( IIII. 5 ennodius—l. 16 prozimus est bis exh. B, priore apographo expuncto folii 55r quod relicum erat et totum folium 55 uacuum ennodius om. T stefano BIV 7 manos B (apogr. 1 et 2) exibnit B (apogr. 1) L* 8 studio] stimulo B (apogr. 2) desiderio T* 9 penae B (apogr. 1 et 2) alicorum B (apogr. 1) 10 conceperem B (apogr. 1), conceperim B (apogr. 2) squa ecce T squa exp. preetant B (apogr. 1. et 2) 11 tribuunt (u eras.) L 12 peccatorum T\' acceperem B (apogr. 1), acceperim B (apogr. 2) quam L 13 contolerunt B (apogr. 1) quia T in ras. m. 2 16 ista] illa Sirm. male B (apogr. t et 2) LTV 17 colloquia Sirm. secularis B 19 per] qui L suscipi B 20 seruientibua] credentibus T 21 ceperu BL TV acceptus B )

granata peccatis colla submisi. ecce iam quasi aequalis appellor. erexit me diu custodita subiectio, foue ergo me orationibus tuis: ostendis enim paginis fragile a uobis non exhiberi patrocinium. nam et isti suscepti sunt, qui mihi bona, de quibus gestio, contulerunt. ad rem redeo. perditus ille clericus expauit causam dicere apud episcopum, postquam defendi a me uidit eos, quibus meum deputastis obsequium. suggero, si iubetis, ut unus de ipsis Rauennam ambulet cum uestris ad filium uestrum domnum Faustum commendaticiis, ne in praeiudicio ipsorum uenalis iudicum, qui Mediolani exuberant, sententia depromatur.

V. ENNODIVS MAXIMO.

Grandes hiatus paterer litterarum uestrarum eleuatus alloquio, si non mei conscius inperitiam pudore conprimerem et iudicii lancem tenerem, etiam cum laudor inmeritus. uos dignatio censurae fecit immemores: me propositum intra uerecundum degere penetrale conpellit. uos scripta mea tanquam amantes adtollitis: me necesse est illos metuere, qui rancido despicientes cuncta neglectu etiam edecumata condemnant. ago. tamen gratias quod apud domnum Patricium talem me iudicari scribitis, qualem uestro testimonio reddidistis. insinuationi ergo amor debetur iste, non paginae, quam scaber stilus sine eloquentiae dote signauit. salutationem tamen magnitudini uestrae dignam referens deo gratias ago, quod uotiuis uos auctos successibus reduxit ad propria, quos mens mea pro conexione caritatis numquam sentit absentes. [*]( 1 summisi BV equalis B 2 me ergo Pb 3 eiiberi u BL\' 6 dicere cauaam T 8 adi T 9 cdmendatiis L ) [*]( I V. 17 censure B 19 adtollites B 20 edocumta ex edecnmata B 23 debetur amor T pagina ex pagine B 25 ag.o B uotiuos B 26 actos T, aut eos re B 27 pagin. (m? tras.) L claritatis T )

VI. ENNODIVS LAVRENTIO,

Dandae sunt manus amoris imperio: uinctum me tenet adfectio cui uerba concessi, ut quod ad salue debitum pertinet non tacerem. domestici perlatoris occasio mihi perire non potuit, nisi ad diligentiae testimonium scripta transmitterem. salutans ergo reuerentia debita precor, ut uicario me releuetis affatu, quia promitto mihi litterarum prorogatione responsum.

VII. ENNODIVS ADEODATO PRESBVTERO.

Quis uestrae affectionis inmemor nisi qui est inhumanus existat? quis totius religionis personae apud deum nolit habere suffragium? ego maxime, qui et grauibus peccatorum sarcinis premor et uestram gratiam obtinui, quae res mihi absolutionem integram pollicetur. salutans ergo ueneranter et debite spero, ut pro me per omnia sanctorum loca uota facias: quae consecutus dei beneficia sine mora dissoluam, quia conpertum mihi est, quod mereris audiri.

VIII. ENNODIVS AVIENO.

Si offensa praestat, ut magnitudinis tuae scripta geminentur, quam uellem saepe illa sereni pectoris tui tranquilla turbari? et nisi aduersaretur proposito, causas indignationis ingererem, quando quod amor non meretur per culpas optinui. ego tamen errore uacare me nuntio in ea causa, in qua dum accusatis neglegentiam, praemium contulistis. puerum turbatus direxi, [*]( VI. 5 taceret Tl 6 ad (d 8. I.) Y transmitterem (tt ex s ? corr.) L 7 reueletis L ) [*]( VII. 13 exsistat V nollet B 15 gratiam uram (urim in mg. add.) B 16 uenerantur Tl 17 quaeJ quem B 19 mereres B ) [*]( VIII. 23 sepe B 25 obtinui per culpas b 27 praemium V a exp. m. 1 )

per quem nihil aliud quam quod opus esset ostendi. libero pectore lingua uacat officiis: mens confusa gratiam salutationis abiurat. ecce deo in utroque gratias, quia nec ego reus sum et uos me reum esse credidistis. beneficium mihi commotio uestra contulit, quod nix dedisset affectio. ego quid tibi debeam explicare non possum: pauper est caritas, in cuius narratione sermo non deficit. domine mi, salutem debitam dicens deum rogo, ut quodlibet animo gesseris semper scribas.

VIIII. ENNODIVS MARCELLIANO.

Scio magnitudinem tuam grandibus dei beneficiis abundare et promissam circa amicos seruare constantiam. nescit animus uester incerta polliceri amorem sine aliqua inminutione custodiens, et ideo securum me post deum uestris trado et commendo manibus et dei beneficia in quibuscumque negotiis per uos mihi euenire non ambigo. domine, ut supra salutationis honorificentiam soluens rogo, ut frequenti me epistularum uestrarum releuetis alloquio, quia summum mihi a deo munus conceditur, si de uestra meruero sospitate gaudere, quos fides et integritas omnibus, qui deum timent, facit acceptos.

X. ENNODIVS LVMINOSO.

Posset amicitiarum religio et adultae inter nos planta gratiae nulla discretarum sentire damna regionum, si quod negatur aspectui pensaretur alloquiis et pigro corporum onere diuisi [*]( 7 naratione T mi PTb, mihi BLV 8 gesseres B* scribus] flnit add. LPTV ) [*]( VIIII. 10 ennodias om. T marcellino T 11 habundare PT 13 pollicere L1 aliquae B immutatione b 16 domine mi P sapra Bx 17 ut T 9. I. m. 2 frequenti me] frequentissime B 18 mihi summum T 19 quos] quia Sirm. fidia B ) [*]( X. 22 ennodius om, T 23 possit Bb, poscit coni. Schottus 25 corpore T\' honere T )

per illam, quam e caelo sumpsimus partem, animis iungeremur. index merae affectionis uota pectorum lingua signaret, si ad desiderii copiam militaret oris officium et penetrale mentis resignatum teneretur in litteris: tunc nullo caritas neglectu ueteresceret, tunc diligentia mutuae deuinctionis usu polita fulgeret nec scabro memoria nostri torpore laederetur. sed quid faciam quod mihi meritorum meorum nebulae serenitatem bene amantis obducunt et obliuionem mei peccata conciliant? facessat a proposito meo imitari quod factum doleo et per silentium sumere de uestra taciturnitate uindictam. geminis ergo stimulis uerba concessi. negare non potui conmercium epistolare, quod et causa poposcit et gratia. scitis optime quae a uobis et per me et ore proprio sanctus pater uester domnus episcopus postulauit, ut expensa, quae pro necessitatibus domni papae Rauennae facta est, redibitione pensaretur. certis enim potentibus, quorum nomina tutum non est scripto signari, nouit dominus, quia plus quam quadringentos auri solidos erogauit: hos me fidem dicente concessit. frons mea apud ipsum libera esse non potest, donec per uos, sicut confido, pollicitatio compleatur. idcirco direxi praesentium perlatorem, hominem et religionis et fidei, ut ab hac me quam praefatus sum conuentione et iniuria subleuetis. unde salutationis honorem tota humilitate persoluens rogo per illum contestans, qui communia circa sanctum papam uota respexit, ut ordinetis qualiter ab huiusmodi inquietudine releuer. tamen si uerecundum esse non [*]( 1 sumsimus LPV animi si B 2 indix B maere LV, mere BT si om. B 3 cupiam B 4 a re I signatum T are add. m. 2 5 ueterasceret T\'b diligentia BP, diligenti LT Vb mutue B fulgent T1 6 nri B, uestri LPTVb 7 mihi B s. 1. 8 mei peccata mea Sirm. 11 commercium BL, e, commertium T 12 proposuit B scit (s ex c corr.) L tum 14 pape BTV 16 tam B, tuum L scriptio L 17 qua- ndrigentos V solidus L 20 iccirco T direxit T, direxit BLPVb et om. Sirm. 21 me ab hac T 24 eanctum] spm T ) creditis, indicate, et de propria facultate restituo quicquid me spondente a sancto episcopo constat expensum, quia litteras sancti papae habeo, quibus iussit quicquid opus esset fieri cum mea debere securitate compleri. si mereor laborare, uestrae erit prouisionis expendere.

XI. ENNODIVS SENARIO.

Si diligentiae memoria circa personam meam animus uester non exueretur, si reuerti eum ad iudicium sublimitas tua non cogeret post fauorem, frequentia scripta prorogares. sed quid faciam, quia non ualidis radicibus nititur amor indebitus et cito ad examen reducitur quicquid gratiae aura subripuit? me noui solum prius debuisse diligi quam probari: hunc tantum fructum de caritate possedi, quem incognitus prouisione subtraxi. sed uos conuenerat non cito ab eo, cui amici nomen inposuistis, abscedere, ne non semper ad meam culpam redeat quod promissa mihi non tenetur affectio. solet enim esse ignara districtionis deuincti conscientia, et opus est ut perpetuo teneat quicquid semel fidum pectus acceperit. salutem ergo debitam dicens spero, ut despicientes rancida potentum fastidia honorem uestrum et quam deus tribuit possibilitatem humilitatis fascibus sublimetis. cuius rei fidem interpres animorum lingua confirmet et testimonium fidele mentibus deferat caritas monstrata per litteras. [*]( 1 credetia B iudicare BТ1b et om. b 3 pape B esse LVl 4 mereor] meo B (post meo spatio 3-4 litt. uacwo) 5 expendere PTb, expendet B, ezplandere L, expludere V (ln in en corr. m. 1) ) [*]( XI. 7 ennodius om. T sanario B 8 memoriea V 9 exuretur V 10 cogerit B 12 subrepuit B solum noui LPTVb 15 db V h eras. uidetur imposuistis amici nomen Pb 20 dispicientis B, despicienses X1 ranceda B 24 litteras] finit add. LTV )

XII. ENNODIVS ABBATI STEPHANO.

Geminantur dei dona sperantibus et duplici exuberat gratia , superna beneficio: largis meatibus caelestium munerum unda procurrit: transeunt haurientis ambitum quae a Christo ueniunt fluenta donorum. sola uena est quae maciem nescit et defectus abiurat, tantum cursibus suis suggerens quantum meretur pectus sitientis accipere. cui aduertite quid occultus sapor infundat, quando ardorem limpha conciliat et siccitatem labiis aestuante animo inriguitas uiui fluminis gignit. talis est uestrarum ratio litterarum, quae quantam afferunt desideriis satietatem tanta pariunt et augmenta, quarum profunditas et bibitur et optatur, et ita puro ditant gurgite, ut occulto ab eis uiscera subfundantur incendio. in quibus cognatas uideo flammas et pocula et diuersitatem naturae in peregrinam coisse concordiam. domine mi, longum terris deo nostro tribuente uitae beatissimae exemplum praesta et per religionis sanctae philosophiam non in hac tantum uita sperandum esse contemptu saeculi praesentis ostende.

XIII. ENNODIVS APOLLINARI.

Quantam cura mea, quae affectui uestro per necessitudinem militat in dies suggerit, nulla commeantium essem damna commentus, nisi ad illud unicum solamen absentium, quod in [*]( XU. 2 ennodius om. T stefano L 4 Buperna gratia L Pb largiBsime actibus celestium B 5 percurret B transeant V1 aurientis BP, aurientis L 8 sicientis LV 9 limpfa B 10 estuante B, eetuanti T gignet B 11 quantam b, quantum BLPTV affe r̃ | L sacietatem LTV 12 anmenta L post ras. 14 cognata T 16 mi] mihi BL V 17 presta B 18 pliylosophyam LV, lilosophiam B uita tantum LPTVb ) [*]( XIII. 20 Epistulas 13-18 primus edidit Sirm. 21 apollenari BLV 22 nostro T 23 suggesserit L1, suggere B essent Sirm., ee T, essem uel esse in B 24 commentus scripsi, contentus d u BL V, contemptus T alud L unicum illud Sirm. )

litteris inuenit prouidentia superna, concurrerem. sed quid faciam, quando tanta est uenientum confusio, ut nescias qui potissimum deligendus sit, cui reddenda sanctae conscientiae uestrae possint scripta committi? trahunt enim in occasionem conpendii sui uiliores quicquid nos praestamus affectui, et graue est ut seruiat cupiditati quod exigit uis amoris. idcirco animum usque ad domestici perlatoris opportunitatem \'b scriptione suspendi, ne diligentiae ratio sparsa pot inmeritos perlatores aliena inportunitate ranciscat et ad me culpa redeat quae a me non sumpsit exordium. necessitatem ergo procurati silentii breuiter explicans ad usum me paginalem conuerto, per quod magnitudinis uestrae mihi praesentiam secretis animorum itineribus expectata per paginas uerba concedunt. uale ergo, mi domine, et illa quam debes generi serenitate frequentibus amantem foue conloquiis, quia nullum est tam uenerabile munus sollicito, quam si saepe uos agnoscam uestram nuntiare, meam quaerere sospitatem.

XIIII. ENNODIVS EVPREPIAE.

Frequentia et necessitudini et amori exhiberet conloquia pectus obnoxium, nisi desideriis remedia sua subduceret discretarum consideratio sine medela terrarum. quicquid enim [*]( 1 concurreient Sirm. 2 uenientium LTV nesciat T* u q ex qd T corr. 3 ponimum L delegendus BLTV 4 nostre T ///scripta B cõmitti B ~ atram. fusco add. cocidl sionem L\' 5 prostamus B 6 cnpitati F exegit B, exigis Ll iccirco T 7 oportunitatem BLTV 8 inmeritus Bl 9 inoportnnitate B reddeat B 11 paginale BLV; ad mnnus uel uubeidium paginale fort.; cf. WienerStndien II p. 251 12 mihi T 8.I. m. 8 18 pagiDa B1 LV; fort. pro pagina 14 domine//// Y 15 uenerabilem| unus B1 16 sollecito B 17 et meam T suspitatem Bx ) [*]( XIIII. 20 necessitudinem B eziberet BL1, exhiberi T1 21 sna om. Sirm. subducerent LTV descrstaram B 22 rtedilla B, medelam F1 ) [*]( YI. ) [*]( 6 )

caritate iunctum est, quicquid sanguinis catena sociatur, hoc distractum uix respirat per interualla regionum. quae enim possit habere subsidia cui frequens denegatur copia et paginalis alloquii? muta inter absentes diligentia quo teste pandatur? ant enim opportunitas commeantium expectata subtrahitur aut inueniuntur tales, quibus non possint reddenda caris scripta conmitti. mi tamen usque ad domesticum perlatorem diu anxia uota suspendi, per quem honorem salutati exhibens optata nobis patefaciam meae prosperitatis indicia et litterarum mihi spondeam promulgatione responsum, quibus, si in portu est sanitas uestra, amplectendis reseretur affatibus.

XV. ENNODIVS EVPREPIAE.

Rarum eat ut necessitati amor fultus necessitudine colla summittat: uix contingit ut seruiat qui imperator est semper et suo iure dominatur affectus. quo umquam regium diligentiae nomen inpeditur obstaculo? cui libera caritas mancipatur obsequio? excusationem de aliquo timore non adhibet, nisi qui animum deuinctionis abiecit. mens quae pietati militat, etsi sint dura principum iussa, non metuit: nulla sunt tam barbara iura populorum, quae non reddi filio debita materna patiantur: quicquid in orbe gentium est ab humanitate non discrepat: quicquid in mundana luce gignitur fructus uteri requirit et seminis: sola nobis cum cunctis animalibus causa et [*]( 1 cathena T 2 interaalla (ter in ras.) L . posset B 3 cupia B 4 mutainter V (i postea add. m. 1), mutinter L (a s. I. m. 2) 5 oportunitas BLTV aubtrahetur B 6 possent B 8 exibens BL* 9 maeae V ) [*]( XV. 13 eupraepiae B 16 numquam V diligentiae B, diligentia LTV 17 inpeditor B, impe«ditar L n fort. eras. 18 adhibit B, ad*ibet L 19 piaetati B, pietate LTV 20 iussa] iura T 21 iura] iassa Sirm. quem T 22 gentium] genitum SWm. 23 gignitor (tnr in ras. m. 2) T fructui ex fructtia L m. 2 fructuB uteri T in ras. m. 2 requiref/ B (e corr.), uestri requirat T 24 ea causa fort., cf. Wiener Studien II p. 252.. )

sollicitudo communis est. cuius aestimabitur esse mens illa feritatis, quae erga curam sobolis posterior ab inrationabilibus inuenitur? germanitatem tuam respicit praefata concinnatio. tu unici oblita pignoris et miserationem orbati et felicitatem eius, cui mater superest, abstulisti. uere fateor sub libertate propositi, modo maxime quando ei a te et conloquia denegantur, pace deo propitio inter regionum nostrarum dominos omni radice solidata tigridem te inmanitate superasse. quando inueniri potuit aut quod plus amare possis a filio aut propter filium quod timere? facultatum cura debuit posthaberi, quia numquam bene hereditas quaesita est herede contempto. ecce dico: ni deus per sollicitudinem meam serui sui maliuolis obstitisset, omnis generis tui fuerat planta succisa. leaenae catulos tutis siluarum aut heremi commendant penetralibus, ne partus earum praeda sit hominum. dicas forsitan, quod haec exprobratio grauiter me ferre inpactam de adulescente sarcinam monstret. nouit dominus hoc solum me acerbe perpeti, quod et praesentia tua careo et totius te per silentium inmemorem affectionis esse cognosco. beneficio tamen dei paterna puero nostro non denegatur instantia. inbuendus liberalibus disciplinis limen nobilitatis ingressus est. ipsam quoque ad te dictionem, qua commendatus est, destinaui, in qua non eloquentiam sed uota cognoscas. uale ergo, mi domina, et si fieri potest, nostris te cum dei ordinatione redde conspectibus. [*]( 1 estimabitnr B mens esse LV, mens. T (A add. m. 2) feritates B 2 snbolis B 4 meaerationem Bl 5 praepositi T1 7 propicio B dominus B 8 tygridem BL V « inmanitatem B spasse T inuenisse T 10 postaberi B 11 nnnqnS B 12 ni ex m T malibolis obstetisset B 13 leaene L catolus B 14 eremi Sirm. penitraUbus B, penetra**libus (li eras.) L 16 exprobracio B, exprobatio Tl adoliscente B 17 dominus] deus Sirnu 18 presentia BL V 19 benificio B, benefitio V 20 denegatur] derogatur Sirm. dus imbuan libera**libus (li ems.) L 24 te T s. I. m. 2 couspectibus] finit add. LT ) [*]( 6* )

XVI. ENNODIVS LACONIO.

Diu est quod animus meus illa qua solebat releuari expectatione torquetur. in longum traxistis silentia, nulla necessitate conpulsi. non fui huius imitator neglegentiae, ut neque ego scripta prorogarem, sed ad dies conticui superuenturi spe inlusus alloquii. nunc tamen uicit deliberationem meam iam matura amplitudinis uestrae taciturnitas. debet euelli silentium, quod duriter in quadam radice conualuit. geminis ergo prospiciunt scripta nostra conpendiis: et perlatorem Benenatum hominem propter fugaces suos uenientem conmendo et desideriorum bona non differo. ergo uale, mi domine, et pro uoto tuo circa me geri prospera cognoscens paribus me accelera releuare sermonibus, quatenus et perlator de beneficio gaudeat et ego subleuer de responso.