Epistulae

V. FAVSTO ENNODIVS.

Abundantem dei misericordiam precatus commendo ipsi anni felicis auspicia et beneficiorum eius muneribus sublimis iam consularem uirum quasi aequalis adgredior. hactenus trabealis coturni pompam familiae nostrae peregrina ornamenta tribuebant et pertinere nos ad eum magis adfinitate quam genere gaudebamus, qui anno nomen inposuit. munus erat, non debitum, quod inter curulium possessores diligentum fabulis addebamur. quotiens nos obnoxios sibi fecit lingua, quae apud alios exaltauit, ut commutato condicionis ordine alienis nostrae nobilitatis insignia stipendiis deberentur? at nunc facessat inuidia. [*]( 2 Tob. 2, 21 5 Terentius Eun. YB. 591; cf. August Conf. I c. 16 ) [*]( - la 1 comiMoribus T, commessoribaB B 4 flectitare L in a. ,I. m. 2 hiltona. L 5 papirus PT homucio B, homnntio PT 7 fodetis B, fouetis LPTyfj 8 admessoremB 9 fa!btis si ecribri B 12 mulcare T sed c ex g corr., mnltare Pb V. 14 Ennodius Pausto TV 15 habundantem T 16 felicis \' L e in ras. 3 fere titt. et ex en L corr. 17 aequalem Plb aggredior LTV actenus B 18 familiae∗∗∗ L 19 affinitate LTV. genera. B 20..anno B, annoe LTV, ante noe Pb, anno suo .,(on. imposuit LTV debitur L , _21 cu*rulium L r eras. diligentium L1Pb fabulis in flbulis. corr. L man. rec. addebatur T\' 22 exaltabit B, eicitauit 1 23 conditionis LTV 24 deberentur stipendiis LPTVb ad B )

uetustorum reparator fascium nouellos consul inluxit et dignitatum nostrarum cariosas fores robustus reserauit inpulsor. ad rediuiuam ualitudinem tremebunda marcescentium cardinum limina iuueniscunt, quae nullis credo deo auspice quia posthaec obicibus claudenda patuissent. nam Auieni mei non unus, sed primus est consulatus. stirpis suae gestatura aquilas agmina praeuius antecessit et ad principalem militiam iter uirtutis ostendit. si qua est saecularium reuerentia dignitatum, si quis honos est hominem uiuere post sepulcra, si quid prouidit astutia ueterum, per quod ab hominibus anni uincantur indulti: iure fastus huiuscemodi putantur inuenisse consilia, quorum longaeuitas et senectutem refutat et terminum. deus bone, quantum est unius uocabulum hominis inpensum in dictandis legibus laborem uel stabilire posse uel soluere! macte insignium adulescens uirtutum, qui per oblitteratum materni stemmatis callem uitales honorum secures adtulisti, quibus annosas, ne posteritatem tuam retinerent, splendidissimi itineris obices amputares. cedant huic priscorum laudes, quibus nobilitatem doctorum commenta pepererunt, quae faleratis uerborum superciliis meritum a relatore mercantur. necesse enim est exilitatem. thematis narrantis opibus ampliari, ut dos, quae in materia non inuenitur, stili processionibus inseratur. ut taceam Fabios Torquatos Camillos Decios fuisse superatos: te ipsum, mi domine, qui uniuersos uicisti, eius primordiis existimo uotiue [*]( 1 dignitatis nostrae Pb 2 reserauit Sirm., reserabit LPTVb impulsor TV 8 tremibnnda B 5 patiscent fort. 6 consolatnts BL 9 bonus LV, onus B, bonos in T (in in ras.) est T 8. I. sepnlchra B 10 anni om. T indnlti BP, indnlgi LTV, Multi b 11 fastua BTVb, fatus L, fanstus P, fastos Sirm. consilia suspectum, fort. ex gloss. cons. (I. e. consulares) ortum longeuitas B 14 aduliscens B, adolescens PTb 15 oblitterarum Lx, obliteratum B stimmatis B, stematis LPTV d 16 attulisti LTV 17 splendiissimi L amputares Sirm., amputaris BLPTVb 19 faleratis BLV, fabulatis T 22 atilo B fabioa ex fauius V m. 1, fanius B 23 torquatns camillus decius BV. (em. m. 1 us in os) snperatus B 24 existimo b, extimo P, stemo BLTV uotiuae B ) cessisse. tu per duratum proauorum auorumque scipionum tramitem iam grandior, pene praecedentium conexus lateribus ambulasti, ita ut sub coniunctione numquam interpolatae felicitatis incederes. ad Auieni mei adhuc teneri uirtutes pertinet et tuo generi continuare fasces et nostro reddere. ago gratias intentioni in commune augmentum profuturae, per quam cum dei beneficio natalium bonorum claritas hactenus interclusa resplenduit, per quam diem suum lucidus sanguis agnouit. quam uoluissem uotorum meorum summam coram positus intueri, si non peccatorum magnitudo munus caeleste, quod non potuit desideriis, denegaret aspectibus, et nefas sit hominem uno eodemque tempore uniuersa optata promereri! illud tamen inter maximas redemptoris nostri remunerationes credo numerandum, quod limen felicis infantiae consul mens cum honore senis ingressus est. spe praecipio quid paretur laboribus, cum talia primordiis exhibentur. inauspicatis successibus illi profectuum incrementa uentura sunt, quem coepisse uidemus a fascibus. minus est quod sibi de prosperitatis euentu in antiquorum praeconiis uetus fama blanditur. quod adtrita puluere canities, quod uita sub fasce acta uix meruit, quod grandaeuus de inpetratione numquam certus optauit, hoc memorato saepius adulescenti meo supernum munus ingessit. additur quod in principio uitae disciplinis optimis institutus uidetur meruisse quod adeptus est, nec dignatur totum in se felicitati tribui, in quo possunt etiam dari plura uirtuti. naturae in decus scolas et litterarum studia consecutus, paternae perfectionis aemulator, talem se industria sua filium reddidit, qualem alter [*]( 1 aaorum B 8. I 2 conezibus T 3 nunquam V ..J 6 agmentum T 7 benificio B actenaa B .10 intueri L i Mtpra scr. tfI. ree. 14 felices B 15 spe] sed Sirm. praecipio BLV, percipio PTb 16 ex*ibentar L h in hac uoce saepislime eras. prouectuum b 17 cepiese BPT 19 attrita t LTV 20 grandeuos BLT 21 impetratione TV, imperatione L optabit B memorati LV, memorat B 22 aduliscenti B 24 in se totiun T 25 indeces (supra es ras.) B, indices toni. Schottue 26 colas B, scholas LPTVb 27 aemulatar B ) uix potuit elegisse. quicquid Attica, quicquid Romana praecipuum habet lingua cognouit, aurum. Demesthenis et ferrum Ciceronis expendit, utramque dicendi seriem Latinus relator impleuit. grammaticae instructionis repagula et illas dicendi legales angustias pro libertate conplexus est. oratoriam pompam sectando masculae dictionis brachiis aequales ad oratoriam eduxit. sed quo me rapiat processus affectionis terminum refutantis, agnosco: diuisus proposito consulem eruditum ingenio inpar appello. ad uos reuertor, cum quibus mihi commune gaudium, par desiderium, aequalis supplicatio est. oremus deum, quia uota nostra modum refutant, ut ipse faciat perenne esse quod tribuit nec umquam circa nos muneribus suis terminum ponat qui largiendo damna non sensit. nos gaudete tamen uestro tam excellenti bono, quibus fas est post trabeas suas habere filium in obsequio consularem. si tamen in sententia mea caelestis uigor operatur et tota mens humanis delictis inclinata non subiacet, fidelium orationum uestrarum retributio est circa sobolem dignitas inpetrata. urbi sufficerent quantos habet domus una precatores. felix mater, tot imperatorum domina, uos apud deum precibus suis matrona fortis adtollit. per tantos regnum caeleste uim patitur, quorum meritis a diuina clementia quod postulatur exigitur. scriptum enim meminimus dicente discipulis domino: si conuenerit duobus aut tribus uestrum, quicquid petieritis impetrabitis. credo redemptorem iustorum raritate prospecta prospecta salute petituros duos dixisse sufficere. licet [*](23 Matth. 18, 19 ) [*](1 atteca B 2 ddmostertis B 3 utranque Pb, ntraque BLTV 4 grammatice B repagola B 5 augustas L complexus LTV 6 braciis B aequalis BLPVb, equal T 8 consule∗ T 9 impar LTV 10 equalis B saspicatio B 11 perhenne T 13 dampna LPV 15 consolarem B 18 impetrata LTV quantus B 19 praecatoree B 20 attoIGt TV 21 celesta L , a. T 22 mminimus L 23 domiao discipulis LPTVb conuenerint duo aut tres PT 24 imperabitis Ll 25 pspecta T. ) coniectura perpendi, si possit tribus aliquid denegari pro suorum utilitate poscentibus. his ergo: spebus animatus et iustorum cognatione sublimis, confido de superna benignitate etiam me ad optatae copiam gratiae peruenturum. si Abrahae meritis Loth sanctorum turbis adsciscitur, si hi qui caruere propriis propinquorum ad celsa perduci meruere uirtutibus: annus iste familiae, uestrae pariet dignitates. nam siuobis cordi sum, facile ad caelestem gratiam optata inpetratione perducor. domine mi, salutationis, reuerentiam soluens ueniam, , postulo. de prolixitate sermonis quia difficile est magna gaudentem parua loqui esse contentum.

VI. FAVSTO ENNODIVS

Deus bone, quam nihil est arduum magna curantibus et qua quiete diuinae mentes uisa describunt! quibus ornantur dotibus loca, quae lingua diues et dicendi peritus aspexerit, si religioso\' liceat sine discrimine confessionis enarrare proposito! quasdam mundi artifex, deus prouinciis . felicitates stupenda secreti sui largitate concessit: alias uberius, melius alias uinum iussit effundere, aliis contulit triticeae segetis ope gratulari, multas pomorum uarietate uel utilitate donauit. quibus haec tamen ipsius - naturae repugnantia merita non dederunt, feeit eas relatore sublimes. non est unde ieiuna cautibus gleba desperet . nec unde non respondentia cultori arua subiaceant. linguarum genio terris merita tribuuntur et qualiter quis loqui [*]( 2 speciebuH Pb 3 sapeisa Pb, supera BLTV 4 optate U B pernentorum L 5 adscikcitnr BL, asciscitur PVbf asscicitnr T, adscribitur Sirm. 6 perduce B 7 dignitatis B 8 impefcratione L corr, TV, iraperatione L1, inspiratioDe Pb 9 me T, miw B, hi. eras. 11 contemptum T1 VI. 14 nichil T et sic saepimme 15 quietae B mentis BLPTVb discribunt B 16 diuia B 18 prouintiis L V .. 19 secreta B 20 £ riticae B .22 repugnantis Sirm. 23 ieiunia L gleua B diqperet jBLV 24 non B, rWn., LPTVb )

potuerit, taliter rem, de qua fuerit locutus, adtollit. crescetis. prouinciae, cultura sermonum: oris est quicquid in uobis lector stupuit. uber solum et diuitibus quae te iactas terra palmitibus, quae per modicos sulcos scalpentem dorsa pascis agricolam, quae uenas diuites in ipso proscissionis pandis exordio, quae suscepta germina multiplicata messe restituis, nihil tibi commune cum maximis, si ad te domnus Faustus, Romani status eloquii, non serenus accesserit. ecce Comus pullae quondam pene in silentium missa condicio, quae nulla se hactenus commoditate, nulla ut aiunt formositate iactauit, quanto gaudet ingenii priuilegio? quae per praerupta conuallia et patulos cohaerentium hiatus montium aestiuis niuibus miseram scit exhibere concordiam, cui per pericula pendentium cum uia cultorum ante terram per scopulos opus est seminare quam germina, cui calamitatis genus est, riparum Larii confinia canis ornasse nemoribus, ut subridens inlecebrosa uisione dominantibus blanda fecunditatem fronte mentiatur et in perniciem possessoris pulchritudinem nutriat exsecrandam, ubi primum fabricis suis per praetoria domini tributa dissoluunt, dum antiquorum lasciuias parca nituntur frugalitate reparare et profligantia patrimonium fulcire culmina: indigenarum copia ad hoc tantum seruata, ut functioni publicae peraequatoris etiam uota transcendens numerus non deesset: piscium populos . non ad delicias, sed ad horrorem nutriens, per quos discimus quid laudis captorum alibi sapor mereatur: ubi aer pluuius perenniter et minax caelum et quaedam uitae sine tota luce [*](1 attollit LTV crescitis Sirm. 2 proaintiae LV 4 pacis LPb 5 in] et in P 6 restitnes B 8 kpnlloe B 9 poene B conditio LTV actenus B 11 ingenii] elata add. B ) [*]( I patnlus B 12 coherentium BLT hyatns PT 18 c p picnla T c p p in rcu. cum uia] uuia T 17 fornte B 18 pnlcritudinem PT ezecrandam PT 19 dissolnnnt tributa T 20 laBcinias BLV, lascinas T, lacinias P, lacnnas b, lacinias coni. Schottus; nihil mutandum, loquitwr enim de tectis priorum possessorum neglegentia ruinam minantibus 21 indig\'narum T 92 publice B perequatoris B 23 populus B 24 diliciaa B quod Pb dicimus L 26 perhenniter T ) transactio: dulcia Larii oculis fluenta transeuntibus et ad natatum quos perdat inuitantia. quis ferat decorum gurgitem sub hac deceptione fallentem? quid dicam insulam relatione factam habitabilem? quis non hoc miretur? in qua minus amatur uita seruata., in qua portio fuit euasisse decriminis, circa quam piscibus hominum ministratur esca cadaueribus? nulla enim praeter aquas Larii defuncti ibidem sepulcra meruerunt. maria, fluuium Adduamque laudastis, quorum per confusos ductus discrimen lacum tumoris ostendit, qui agnosci in eo numquam nisi per turbida fluenta potuerunt. tanti fuit diuitias facundiae in rebus laude carentibus ostentare, quanti non fuerant haec omnia, naturae beneficia si dedissent. caelorum tamen dominus, qui hoc uobis posse concessit, munera sua sub perennitate tueatur, quia haec ego non quasi a uobis diuersa sentiens scripsi, sed ut ex istis lector agnoscat Comum per stilum uestrum melius esse legere quam uidere.

VII. FAVSTO ENNODIVS.

Quantus est fascis inuidiae, quam facilis nocendi uia, quotiens praecedenti opinione laborat impetitus! nemo quid factum sit, ut uideo, quidue infectum respicit: ad inpugnationis fidem solum aduocatur pro teste propositum. deus omnipotens mutatas ordinum uices uertat in melius et rerum statum, qui labe temporis aut meritorum nostrorum nebulis obsoleuit, aurei saeculi candore perfundat. quando non hominum obscenissima crimina innocentis officii texit umbraculum et quicquid a morum [*]( 2 decorem Ll 3 quis L dicat-habitabilem L in ras. 6 nulla B, nulli LPTVb 7 sepalchra B 8 mariam B flumi T adduamqi B, adduam quae LTV quorum coni., quos BLPb, quo. T, quod Sirm. confusus B 9 in lacum B eo] eum B 11 quanta B 12 beniflcia B dedisset B et Sirm., qui ante si distinxit 13 perhennitate T 14 tuetatur B ) [*]( VII. 19 fa.ciв L s ercu., fascinua coni. Schottus 20 pcidenti B fõm P, sanctum b 21 infectum] infaudum b inpugnationis B is in ras. 24 obsoluit BL 26 ignoscentis T, incentis B )

nube descendit caelestis militiae serenitas excusauit? at nunc in aucupium trahitur male creduli interpretis clericatus, et quod ante religiosam professionem admisisse non decuit, hoc postquam . per titulum ecclesiasticum culpis renuntiauimus, sine honesti credimur consideratione peragere. qua me tempestate, procella inmanium peccatorum, ire ad famosum . officium conpulisti? in quo omnes, errorum rami. magistra uiuendi solent falce truncari, in eo de me facinus credi facis omne fallentibus. ille mancipia sua a me . sublata defieuit et contra potentiam ecclesiastici militis aduocandam credidit regiam defensionem. rogo, quis hoc conmentator uel in scena proponat? quis poetarum fabellam fucis. similibus aut commenticiis personis instrueret? nouit dominus, qui manu ualida in adiutorio. uestro mei propugnator adsurgat, totius me esse technae huius ignarum. ante aliquid temporis pueri duo, qui sibi a praefato adserebant inferri uiolentiam, ad opem se ecclesiae sub interpellatione publica contulerunt. preces adhibuisse me memini, ut circa eos quod defunctus uoluit seruaretur: auditurum se deceptiosis et blandis promisit inlecebris. ut ad obsequium reuerterentur, ad quod deputati fuerant, sancto episcopo patre uestro praesente, qui eisdem praebebat auxilium, sub notitia ciuitatis hortatus sum. quid postea euenerit ignoraui, nisi postquam male retentatoris nomen accepi. haec mentior, nisi inpugnatoris mei adtestatione constiterint, cui tamen gratias refero, quia I sub quauis occasione uotiuas exegit epistulas, quae mihi multum doloris iussionis uestrae dubitatione pepererunt. de me enim p. .. ,ł 1,.. [*]( 1 diacendit B 2 credoli interpraetis B 3 amisisae T 6 immanium L V pecorum T fqmoaum L1 7 compulisti LTV \' 8 irancari i r in ras. 11 commentator LTV 12 fav uellam B mmenticiis T In ras. 14 totius B, tocius P, tutiua LTV eet B ternae LV, tegne PT, igne B huiusmodi Plb 15 asserebant LTV 17 me om. b et Sirm. \' imimini L 18 quod] 5 T seruarentur T . deceptioniB B Ia. 19 reuerentur B 22 ortatas LPY 23 retentoria B impugnatoris T 24 atteatatione LTV constiUerint T 25 epistolas LTV ) deliberatum esse uideo, si uos, utrum audiam quae iubetis, in ancipiti esse cognosco. nulla me tamen nec magnitudinem uestram ex ea parte apud deum culpa respiciet, quia praefatos mox ad seruitium illius boni uiri sine alicuius audientiae libra ire conpuli. domini mei salutationem largissimam dicens, quam uellem, si istis negotiis paginas non negetis, aut accusatores meos ipse conponere aut, quod est familiarius, frequenter errare! .

VIII. FIRMINO ENNODIVS.

Iucunda sunt commercia litterarum, docto auctore concepta illa, in quibus ad unguem politi sermonis splendor effulgorat, ubi oratio diues frenis peritiae continetur. quando abundantem loquelae uenam laboriosus in lucem scrutator adduxerit, tunc procedunt officia suscipientis desideriis paritura. at ubi scaber sermo angustiam pauperis signat ingenii nec conceptum suum in ordinem digerendo noctem studio elocutionis interserit et nebulosae narrationis ambiguo quandam generat de ipsa explanatione constitutus: quia non personae talis in eloquentiae care constitutus spernat affectum? grauat conscientiam perfectorum amor indocti. sed uis caritatis internae necessitudinis uinculis adiuta non fertur: nescit experiri quid possit quem caritas stimulis suis exagitat. solent tamen dignos uenia iudicare perfecti quos inter epistulares uias nutantia deseruere uestigia. soletis quid dicere uoluimus adtendere, quotiens non elocuntur uota sermones. idoneae tamen perlatricis uiaticum praegrauaui et, quae me praesentare uiuis potuisset adfatibus, [*](3 perte L respidat B 4 kodiendientiae V 5 eompnli LTV domine mi P (i in ras.) b 6 negeiee B 7 com- ponare LTV ) [*]( VIII. 11 commertia L, commentia T 12 effulgorat B 13 diiuB B habttndantem PT 14 loquellae B 15 ad B 18 nebolosae V 19 ceoitatem B in] eine Pb 20 arte Pb, arehe B 22 quem] qaae B 28 exagitant LVl 24 epistn- laris B, epistulares V1 u in o corr. m. 1 25 soletes B nehiisiimns B attendere LPTV 26 idonea etjamen L ) [*]( VI. ) [*]( 2 )

eam epistula comitante perduxi, minus nobis periculi esse confidens, sub intercessoris boni me praesentia deliquisse. uale ergo, mi domine, et amantem uestri peculiaribus fouete beneficiis: sic apicem uestrum, si est quo crescat adhuc, diuinus fauor adtollat.