Epistulae

In quo loco marimafi tibi adque nberes gratias referre debemos et reddimus quod illorum carceris tenebras litteris tuis inluminasti, quod ad illos uenisti quomodo introire potuisti, quod illorum animos sua fide et confessione robustos tuis adlocutionibus litterisque recreasti, quod felicitates eorum condignis laudibus prosecutus accendisti ad multo ardentiorem caelestis gloriae cupididatem, quod pronos inpulisti, quod ut credimus et optamus uictores futuros uiribus tui sermonis animasti: ut quamquam hoc totum de fide confitentium et de diuina indulgentia uenire [*]( 1 quamquam] quam B carcere BHN 2 dignitatis H1 confessiones T 3 fide B gloriosae T, gloriosa v 5 ab] ad H 6 pudorem H reuocabunt B ne si FH, nisi BLNTv facile om. v 7 ruinae Bv sarcirentur v 8 esse H tenore scripsi, tenorem FHLNT, tenor B uigorem H illibatum v 9 dignitatemque v se om. N excruciandos] excusandos B 10 martyrum H1 . 11 si occisione B 12 esse uoluissent euangelii H, esse euang. u. B quo Tl id om. BT custodi in eos T 13 possidet] add. H: uideat amitti dum id ex quo possidet om. N id] hic B possedit H amittit om. FHT, uiolat Oxon. fort. recte 15 loco quo B tibi om. B 16 ct] ut B illo L carceres T tenebris B 18 animas H elocutionibus T 19 creati B felicitatis BT indignis B 20 prosecutos NT ascendisti B ardentiore caelesti B 21 cupiditate B pronos] in nos FHT, pronosit B inpulsisti L, polisti T, intellectu B ut] ue F 23 confidentium BN de om. B )

uideatur, tamen in martyrio suo tibi ex aliquo debitores facti esse uideantur. sed ut ad id unde digressus sermo uidebatur esse rursus reuertatur, quales litteras in Siciliam quoque miserimus subiectas habebis. quamquam nobis differendae huius rei necessitas maior incumbat, quibus post excessum nobilissimae memoriae uiri Fabiani nondum est episcopus propter rerum et temporum difficultates constitutus, qui omnia ista moderetur et eorum qui lapsi sunt possit cum auctoritate et consilio habere rationem. quamquam nobis in tam ingenti negotio placeat quod et tu ipse tractasti, prius ecclesiae pacem sustinendam, deinde sic conlatione consiliorum cum episcopis presbyteris diaconis confessoribus pariter ac stantibus laicis facta lapsorum tractare rationem. perquam enim nobis et inuidiosum et onerosum uidetur non per multos examinare quod per multos commissum uideatur fuisse et in unum sententiam dicere, cum tam grande crimen per multos diffusum notetur exisse, quoniam nec firmum decretum potest esse quod non plurimorum uidebitur habuisse consensum. aspice totum orbem paene uastatum et ubique iacere deiectorum reliquias et ruinas, et idcirco tam grande expeti consilium quam late propagatum uidetur esse delictum. non sit minor medicina quam uulnus est, non sint minora remedia quam funera, ut quomodo qui ruerunt hoc ruerunt quod caeca temeritate nimis incauti fuerunt, ita qui hoc disponere nituntur, omni consiliorum moderamine utantur, ne quid non ut oportet factum tamquam inritum ab omnibus iudicetur. [*]( 1 uidear FT sibi B deuictores B factis L 2 id unde] eundam B et sermo B osse ... litteras om. T 3 reuertatur] reuersatum B sicilia BBLLNT 4 habetis H, haberebis L 5 incumbit B 6 fauiani N esset T 7 ista om. T maederetur B 8 sint L et] et cum BLN 9 in tam] istam B placeant B 10 prius esse Oypr. epist. 55 c. 5 consolatione H1 11 episcopis] plurimis T et diaconibus T 12 pariter** B, om. T ac st.] adstantibus BH 13 ratione H inuiosum L 14 permissum uidetur T 15 et in unam T, et unam B, et unum LNv 16 diffusum per multos T quoniam n. f. d. p. esse om. FHT firmum] primum B 17 uidetur H 19 alterum et T s. l. 21 est om. v non sint ... funera om. T sit minor L 22 funeraJ uulnera maluit Baluzius ruerunt] fuerunt B ob hoc v ruerunt om. H 23 nititur B 24 nitantur B 25 hominibus B )

Vno igitur eodemque consilio, isdem precibus et fletibus tam nos qui usque adhuc uidemur temporis istius ruinas subterfugisse, quam illi qui in has temporis uidentur clades incidisse, diuinam maiestatem deprecantes pacem ecclesiastico nomini postulemus. mutuis uotis nos inuicem foueamus, custodiamus, armemus. oremus pro lapsis ut erigantur, oremus pro stantibus ut non ad ruinas usque temptentur, oremus ut qui cecidisse referuntur delicti sui magnitudinem agnoscentes intellegant non momentaneam neque praeproperam desiderare medicinam. oremus ut effectus indulgentiae lapsorum subsequatur et paenitentiam, intellecto suo crimine uelint nobis interim praestare patientiam, nec adhuc fluctuantem turbent ecclesiae statum, ne interiorem nobis persecutionem ipsi incendisse uideantur et accedat ad criminum cumulum quod etiam inquieti fuerunt maxime enim illis congruit uerecundia quorum in delictis damnatur mens inuerecunda. pulsent sane fores, sed non utique confringant. adeant ad limen ecclesiae, sed non utique transiliant. castrorum caelestium excubent portis, sed armati modestia qua intellegant se desertores fuisse. resumant precum suarum tubam, sed qua non bellicum clangant. arment se quidem modestiae telis et quem negando mortis metu fidei dimiserant clipeum resumant, sed ut contra hostem diabolum uel nunc armati, non contra ecclesiam quae illorum dolet casus, armatos esse se credant. multum illis proficiet petitio modesta, postulatio uerecunda, humilitas necessaria, [*]( 1 hisdem N, idem B praecipibus T 2 adhoc BT 3 his B temporibus T clades] gladiis B 4 nomine B, nominis L postolamus W 8 delictis magnitudine B 9 praepropera B considerare N 10 indulgentiam B et] ut B poenitentia v 11 nelit nobis LN, nellit nouit B interim om. T praestare] prare N patientiam N1, paenitentiam FHLN1 T, paenitentia B 12 adhuc om. L fluctuante etnrbante L, fluctuent et conturbent N nec Nl interiorem] interimere B 13 persecntione ipsi incidisse nidentnr B accendat T1 15 innerecondia LTl 16 foras B, foris T sed OM. N confrangant T adeant om. T 17 lumen L exiliant B 18 se om. B 19 resnmerant T libellicum H 20 ..clangant T, plangant BLN modestiam B quem] quae B negando F, negatio H, negotio BLNT 21 remiserant B 23 casns] cesos H armatus B credent B 24 uerecnndia L )

patientia non otiosa. mittant legatos pro suis doloribus lacrimas, aduocatione fungantur ex intimo pectore prolati gemitus dolorem probantes commissi criminis et pudorem.

Immo si dedecoris admissi magnitudinem perhorrescunt, si pectoris et conscientiae suae letalem plagam et sinuosi uulneris altos recessus uere medica manu tractant, erubescant et petere: nisi quia maioris est rursum et periculi et pudoris auxilium pacis non petisse. sed hoc totum in sacramento, sed in ipsius postulationis lege temporis facto temperamento, sed postulatione demissa, sed prece subdita: quoniam et qui petitur flecti debet, non incitari, et sicut respici debet diuina clementia, sic respici debet et diuina censura, et ut scriptum est: donaui tibi omne debitum, quia me rogasti, sic scriptum est: qui me negauerit coram hominibus, negabo et ego eum coram patre meo et coram angelis eius. Deus enim ut est indulgens, ita est praeceptorum suorum exactor et quidem diligens, et sicut ad conuiuia uocat, sic habitum nuptiarum non habentem manibus et pedibus extra sanctorum coetum foras iactat. parauit caelum, sed parauit et tartarum. parauit refrigeria, sed parauit etiam aeterna supplicia. parauit inaccessibilem lucem, sed parauit etiam perpetuae noctis uastam aeternamque caliginem. Cuius temperamenti moderamen nos hic tenere quaerentes diu [*](8 ) et quidem multi et quidem cum quibusdam episcopis uicinis [*]( 12 Matth. 18, 32. 13 Matth. 10, 33 (cf. Luc. 12, 9). ) [*]( 1 patidhtia] paenitentia B lacrimarum H 2 aduocationem B fugantur T ex] et N prolati] ploratus H gemitus] demi B 3 pudore B 4 dedecores T magnitudine T, magnitudinis B si- om. B 5 peccatoris L conscientiam B suae om. N et sinuosi] nesciunt immo sui B 6 altos] auctos B uere] suere H , medicina BT tractante T et petere] appetere H 7 maior B et pudoris] pudoris BL 8 postulationes B 9 lege ... sed om. B dimissa BT, dismissa F, submissa H 10 et om. B citari B 12 ut F, sicut BHLNTv 13 sic] sicut F; fort. sic et 15 coram om. N 16 ita est otn. B, ita et N praeceptore B 17 ad conuiuium BT, conuiuio υ aduocat B habitu FLT habentium F 18 manibus] ligatis manibus Bv caetum BN, coetu F foris F 19 sed om. B 20 lucem] lumen L sed et parabit F 22 moderatione hic B diu om. T 23 et q.] aequidem B multi et quidem om. B )

nobis et adpropinquantibus et quos ex aliis prouinciis longe positis persecutionis istius ardor deiecerat,. ante constitutionem episcopi nihil innouandum putauimus, sed lapsorum curam mediocriter temperandam esse credidimus, ut interim dum episcopus dari a Deo nobis sustinetur in suspenso eorum qui moras possunt dilationis sustinere causa teneatur, eorum autem quorum uitae suae finem urgens exitus dilationem non potest ferre, acta paenitentia et professa frequenter suorum detestatione factorum, si lacrimis, si gemitibus, si fletibus dolentes ac uere paenitentes animi signa prodiderunt, cum spes uiuendi secundum hominem nulla substiterit, ita demum caute et sollicite subueniri, Deo ipso sciente quid de talibus faciat et qualiter iudicii sui examinet pondera, nobis tamen anxie curantibus ut nec pronam nostram inprobi homines laudent facilitatem nec uere paenitentes accusent nostram quasi duram crudelitatem. optamus te, beatissime ac gloriosissime papa, semper in Domino bene ualere et nostri meminisse. [*]( 2 persecutionibus B eiecerat H, eiecerat BLNv 4 credimus v 7 fine BHLN \' dilatione T 9 si fletibus om. H dolentis v paenitentis LNv, poenitentia T 10 prodiderint BLNv 11 substiterit in subierit corr. N subuenire T 12 ipsi scienti T quod B, qui H iudiciis suis B 13 ancxie BNl curauimus B 14 laudant LT 15 opto uos fratres beatissimi ac gloriosissimi semper bene etc. T 16 in domino semper v, semper B et nostri meminisse om. B. — Cypriano papae pprr et dd Romae consistentes (consistentibus N) explicit FLN, Ad Cyprianum cIeri et plebis Romanorum epistola explicit B, Explicit ad Romanos T, om. H. — )

CVPRIANO PAPAE MOVSES ET MAXMVS PRESBVTERI ET NICOSRATVS ET RVFINVS ET CETERI QVI CVM EIS CONFESSORES S.

Inter uarios et multiplices, frater, dolores nobis constitutis propter praesentes multorum per totum paene orbem ruinas hoc praecipuum nobis solacium superuenit quod acceptis litteris tuis erecti sumus et dolentis animi maeroribus fomenta suscepimus. unde intellegere iam possumus gratiam diuinae prouidentiae forsitan non ob aliam causam nos tam diu clausos uinculis carceris reseruare uoluisse nisi ut instructi et robustius animati litteris tuis uoto proniore ad coronam destinatam possemus peruenire. inluxerunt enim nobis litterae tuae ut in tempestate quadam serenitas, ut in turbido mari exoptata tranquillitas, ut in laboribus requies, ut in periculis et doloribus sanitas, ut in densissimis tenebris candida lux et refulgens. ita illas animo sitiente perbibimus et uoto esuriente suscepimus, ut ad certamen inimici ex illis nos satis pastos et saginatos gaudeamus. reddet tibi Dominus pro ista tua caritate mercedem et huius tam boni operis repraesentabit debitam [*]( Epist. XXXI. — Incipit (incipit om. H) Cypriano papae Moyses et (et om. T) Maximus prbb (presbiteri H, et ceteri confessores fi) ΗΤμ (fol. 166b), Rescriptum Moysi et Maximi presbyteri ceterorum g, Rescripta confes- sorum v (fol. 190a), Incipit F, om. β. — 2 Caecilio cypriano episcopo ecclesiae carthaginensium Moyses Baiuzim ex uetustissimo quem dicit codice sancti Retnigii Bemensis 3 rufinus] diaconi add. Tfiv qui cum eis FT, cum eis v, qui cum eis sunt Hgβμ, om. v 4 confessores] add. Baluzius ex eodem codice: in fide ueritatis perseuerantes in deo patre et in filio eius iesu christo domino nostro et in spiritu sancto 5 frater] super g in nobis constitutos v 6 multorum fratrum v 8 dolentes H suscipimus T 9 gratiae d. prouidentiae forsitam v 10 ob] ab T nos] nos non FT tam] tantum T clausis T 11 reseruari g instructis T, instructine Manutius 13 posse H litteris tuis v 14 ut] et v exoptata om. V 15 ut in 1.] et in 1. v doloribus] laboribus v 16 fulgens HgfJ 17 illa v 18 nos om. Τμ satis om. g pasti p, cibatos g saginati μ 19 esse gaudeamus g 20 operis om. g repraesentauit T debitam] ad v )

frugem. non minus enim coronae mercede condignus est qui hortatus est quam qui et passus est, non magis laude condignus est qui fecit quam qui et docuit. non minus honorandus est qui monuit quam qui et exhortatori paruit, nisi quoniam nonnumquam magis gloriae cumulus redundat ad eum qui instituit quam ad eum qui se docibilem discipulum subministrauit. hic enim fortassis hoc quod exercuit non habuisset, nisi ille docuisset.