Conlationes Patrum (Collationibus)

quis eorum non obseruanit: honora patrem tuum et matrem uel illa quae in Decalogo subsequuntur : non occides, non adulterabis, non facies furtum, non falsum testimonium dices, non concupisces uxorem proximi tui aliaque his multo maiora, quibus non solum legis, sed etiam euangelii praeuenere mandata ?

Ita ergo intellegimus ab initio deum omnia creasse perfecta nec fuisse quod ordinationi eius principali uelut inprouidae et inperfectae necesse esset adiungi, si in illo statu ac dispositione qua ab ipso creata sunt uniuersa mansissent, et idcirco in eos qui ante legem, immo ante diluuium peccauerunt, insto iudicio animaduertisse deum probamus, quia transgressi naturalem legem sine ulla meruerunt excusatione puniri, nec in illorum incidemus blasphemam calumniam, qui ignorantes hanc rationem derogant deo ueteris testamenti ac detrahentes nostrae fidei subsannantesque respondent: quid ergo placuit deo uestro, ut post tot annorum milia legem uoluerit promulgare, tanta saecula passus sine lege transire?

quodsi postea melius aliquid adinuenit, apparet eum in primordio mundi inferiora uel deteriora sapuisse et post haec uelut experimentis edoctum coepisse rectiora prospicere ac principales ordinationes suas in melius emendare. quod inmensae praescientiae dei penitus conuenire non poterit nec sine ingenti blasphemia haec de [*]( 3 Ex. 20, 12 5 Ex. 20, 13—17 ) [*]( 2 qui eant D1 3 sub terra] uel eorum snb terra D obseraabit D serbauit 0 4 dicaloco (i in e mutat.) V subsecuntur DW PX 6 testimunium V concupiscis D 8 praeuenire D\'WP X1 12 inperfetae V 13 uniuirsa V 14 deluuium V 15 iuditio VWP animaduirtisae V probabimus Xx 16 punire D* 17 inoedimus Dl incidimus D\'W incedamus 0 blasfemam VO : blasphemiam D blasphemiae W blaephemiam PX calumniamque PX 21 passus est VP lige F1 potest ea Wl 23 experimintis y 24 principalis V ordinationis V1 ordenationes D1 26 blasf. VDO blaiphemiae WP ) [*]( 16* )

illi namque habentes naturalis atque insitae legis sanam atque integram disciplinam nequaquam lege hac extrinsecus adhibita litterisque descripta quaeque in adiutorium illi naturali data est indigebant. ex quibus apertissima ratione colligitur nec legem istam perscriptam litteris dari ab initio debuisse (erat enim hoc superfluum fieri stante adhuc naturali lege nec ad integrum uiolata) nec euangelicam perfectionem tradi ante legis potuisse custodiam. non enim poterant audire:

qui te percusserit in dextera maxilla tua, praebe illi et alteram, qui contenti non erant talionis aequalitate iniurias proprias uindicare, sed letales calces ac telorum uulnera pro alapa leuissima rependebant et pro uno dente percutientium animas expetebant. sed nec dici illis poterat: diligite inimicos uestros, in quibus magnus fructus et utilitas ducebatur, ut amicos suos diligerent, declinarent uero ab inimicis et solo ab eis odio dissiderent nec obprimere illos et interficere festinarent.

IIIud uero quod uos de diabolo mouerat: quia mendax est et pater eius, quod uidelicet tam ipse quam pater [*]( 2 Eccles. 3, 14 (LXX) 5 I Tim. 1, 9 15 Mt. 6, 89 20 Mt. 5, 44 24 Ioh. 8, 44 ) [*]( 1 ipsa OPX a D1: om. OX* haeritioa V aecclesaste D 7 naturales DlWl adque bis VOP 8 legem V1 9 erlrinaicus Y adibita WO describta V discribta W discripta D1 P adiuturiam V 10 post indigebant in VD\'WOP cap. 25 m- capit 11 collegitur V1 peracribtam VWO 13 ad] in W intigrum V nec in V 14 custudiam V potuerant ex potuerunt W 15 percueserat Dl dextra X 16 aeqtutate V 20 diligete V1 inimicus uestrus V 21 ducibatur V diclinarent F1 22 discederent W oppraemere W1 23 intirficere fistin. V 24 XXVI VWO: om. PX diabulo VP )

quid hac diuisione clarius potuit definire, ut carnis quidem nostrae patres homines pronuntiaret, animarum uero deum solum esse patrem constanter exprimeret? quamquam et in ipsa corporis huius concretione ministerium tantummodo at hominibus adscribendum, summa uero conditionis deo omnium creatori, dicente Dauid: manus tuae fecerunt me, et plasmauerunt me. et beatus Iob: nonne sicut lic, inquit, mulsisti me, coagulasti me ut caseum? ossibus et neruis inseruisti me. et dominus ad Hieremiam: priusquam te in utero formarem, noui te.

Ecclesiastes uero utriusque substantiae naturam atque originem examinatione ortus atque initii, ex quo uidelicet unaquaeque processit, et consideratione finis ad quem unaquaeque contendit satis euidenter ac proprie colligens pariterque de huius corporis atque animae separatione disceptans ita disseruit: priusquam conuertatur puluis in terram sicut fuit, et [*]( 7 Hebr. 12, 9 15 Pa. 118, 73 16 Iob 10, 10-11 (LXX) W Hierem. 1, 5 24 Eccles. 12, 7 (LXX) ) [*]( 1 suus] eine WP proaantiare F 3 spiritom] scs̃ (sic) F nec X anima.... animam D*WO (animA potest D) 5 humanu V1 coalisceTe F1 substantiam F1 6 adscribitur D\' auctore V 7 inquid YDWOP 8 reuerebamur eos W 10 definiri OP carnes D\' 12 parem Dl eiprimerit F 13 concreatione D\' minesterium F1 14 condictionis F1 condicionis 0 17 inquid VDP coagolasti VOPX 18 hierimiam F iheremiam 0 20 ecclesiastis F1 adque origenem V 21 adque V W 22 at quem DWO 23 collegens F1 de om. VD1 24 adque FP separationg F1 reparatione W dissiruit F )