Conlationes Patrum (Collationibus)

Cassian, John

John Cassian. Johannis Cassiani Opera, Pars II (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 13). Petschenig, Michael, editor. Vienna: Gerold, 1886.

in quo igitur haec personae possunt apostoli coaptari? quid enim est boni quod ille non potuerit inplere, et e contrario quid illud est mali quod nolens et odiens tamen cogente natura inuitus admiserit ? ad quam uero peccati legem electionis uas, in quo Christus dominus loquebatur, potuit captiuus abduci? qui cum omnem inoboedientiam et omnem extollentem se aduersus deum altitudinem captiuasset, de semet ipso cum fiducia proclamabat: bonum agonem cer-taui, cursum consummaui, fidem seruaui: de cetero reposita est mihi iustitiae corona, quam reddet mihi dominus in \' illa die, iustus iudex. [*]( 10 I. c. 19 12 1. c. 20 14 1. c. 22-23 22 cf. II Cor. 18, 3 24 II Cor. 10, 5 26 II Tim. 4, 7-8 ) [*]( 4 et BFO: ac βν 5 passionum carnalium OfJr 6 solita BF 9 apoatulo Bl ll odii BlFO 12 subiunxit O corr. 14 condilector Kl 15 lege B1 17 deducentem F 18 quod BFO: quae βν cf. XXIII, 13, 4 19 apostolicae fiv 20 potuit B quod 0 24 aduersum 0 25 dominum FO 26 pro- clamat F 28 corona iustitiae BF (non 01 . )

636

THEONAS : Intrantem me tutissimum silentii portum rursus ad inmensum profandissimae quaestionis pelagus reuocare conamini. sed oportunitatem fidae stationis amplexi hic interim cursu tam longae conlationis emenso taciturnitatis ancoram iaciemus, ut crastina die, si tamen nulla uis tempestatis obstiterit, flatu prosperi spiritus explorato disputationis uela pandamus. [*]( 2 inmensium B1 pelagum § . 5 anchoram BF2K2 haQcoram 0 6 obaiateret F obsteterit Kl 7 pandamus. Explicit (oм.. F) abbatis theonae conlatio (conL abb. theone 0) secunda de nocturnis itllusionibuB BFOfl Incipit eiusdem tertia de anamarteto (anamartbeto B anamarieton 0: de an. om. K) BFOK: om. Z Incipiont capitula eiusdem (de tertia conlati add. Z) BFZ: om. K Incipit capitulatio 0 )

637

DE ANAMARTETO. CAPITVLA.

Disputatio abbatis Theonae de eo quod apostolus dicit: non enim quod uolo facio bonum.

Multa bona apostolum consummasse.

Quid sit uere bonum, quod apostolus semet ipsum perficere non posse testatur.

Bonitatem humanam atque iustitiam non esse bonam, si diuinae bonitati ac iustitiae conferatur.

Neminem summo illi bono intentum esse iugiter posse.

Quod lippis similes sint hi qui se credunt esse sine peccato.

Quod hi, qui pronuntiant esse hominem posse sine peccato, duplici in hoc agantur errore.

Quod paucorum sit intellegere peccata.

Qua cautione memoriam dei monachus debeat custodire.

Quod hi qui ad perfectionem tendunt in ueritate humilientur et dei gratia semper se sentiant indigere. [*]( 6 Rom. 7, 19 ) [*]( 7 apostolns BF 10 adque B 11 nisi 0 non conferatur B conferantur β 12 illo 0 14 similis K1 sint FO: snnt reU. hii codd. 16 hii codd. posse hominem p 17 agontar O 18 VIII. Quod hii qui pronuntiant esae peccata (aie!) 0i nempe librarius aberrauerat ad cap. 7 20 hii codd. 21 se semper B ante semper rasura in F se om. 0 )

638

Expositio illius sententiae: condelector enim legi dei secundum interiorem hominem et cetera.

Item illius: scimus autem quoniam lex spiritalis est et cetera. \'

Item illius: scio autem quod non habitat in me, hoc est in carne mea bonum.\'

Obiectio, quod neque infidelium personis conueniat neque sanctorum quod ait: non enim quod uolo facio bonum et cetera.

Responsio ad obiectionem propositam.

Quid sit corpus peccati.

Quod sancti omnes ueraciter inmundos se et peccatores esse confessi sunt.

Etiam iustos et sanctos sine peccato non esse.

Quod in ipsa quoque orationis hora peccatum declinari uix possit.

A quibus sit peccati euacuatio et uirtutum discenda perfectio.

Quod licet agnoscamus nos sine peccato non esse, non debeamus tamen nosmet ipsos a dominica conmunione suspendere.

Reuersa igitur luce cum ad perscrutandam abyssum apostolicae quaestionis summa a nobis senex conpelleretur instantia, ita effatus est. testimonia quibus probare conamini [*](1 Bom. 7, 22 4 1. c. 14 6 1. c. 18 9 1. c. 19 ) [*]( 1 condileotor K1 2 lege B legem 0 5 cetera BFO: reliqua βν 18 diBcemenda BFO 22 enBpendere. Expliciunt capicula. Jncipit liber BF Explicit capitala. Incipit conlatio uioesima -III- O Finiunt capitula de animarteto (anem. Z). Incipit conlatie tertia abbatis theonae de auiraarteto (aoem. Z) conlatio -VI- (t 28 abis-\' sum 0 25 contamini BlF*)

639

apoBtolum Paulum non ex sua, sed pro peccatorum dixisse persona: non enim quod uolo facio bonum, sed quod odi malum, hoc ago, uel illud: si autem quod nolo, hoc facio, iam non ego operor illud sed quod habitat in me peccatum, uel quod sequitur: condelector enim legi dei secundum interiorem hominem, uideo autem aliam legem in membris meis repugnantem legi mentis meae et captiuum me ducentem in lege peccati quae est in membris meis, e contrario euidenter ostendunt peccatorum personae haec non posse omnimodis conuenire, sed ad solos quae dicta sunt adtinere perfectos et eorum tantum qui apostolorum merita subsequuntur congruere castitati. ceterum quo.

pacto hoc peccatorum personae poterit conuenire quod dicitur: non enim quod uolo facio bonum, sed quod odi malum, hoc ago? sed ne illud quidem: si autem quod nolo, hoc facio, iam non ego operor illud sed quod habitat in me peccatum. quis enim delinquentium nolens se adulteriis fornicationibusque contaminet? quis inuitus proximo tendat insidias? quis ineuitabili necessitate cogatur, ut falso testimonio hominem opprimat furtoue decipiat, ut alterius spolia concupiscat uel sanguinem fundat?

quin immo, ut scriptum est, humanum genus diligenter intentum est ad nequitiam a iuuentute sua. in tantum enim omues uitiorum amore flagrantes desiderant inplere quae cupiunt, ut etiam peruigili cura oportunitatem conmittendi sceleris aucupantes etiam timeant ne libidinum satietate tardius potiantur, et de ignominia [*](2 1. c. 8 1. c. 20 5 1. c. 22-23 14 1. e. 19 16 1. c. 20 22 Gen. 8, 21 (LXX) ) [*]( 1 Bed pro BF: sed Olc sed ex O\';r cf. XIII, 14, 9 ut creatoris nostri clementiae mortale aliquid non pro aequalitate pietatis, sed ex aliqua indulgentiae similitudine conparemus 8 odii 0 5 con-. dilector K1 10 omnis modis F\'0 11 pertineta 0 12 subuecuntur 0 15 odii 0 nee v 24 ut in 0 omnes om. BF more BF . 25 flaglantea F1 fraglantes 0 26 conmittendis claris F aucupantes ..... 27 potiantur] aucupentur p. 27 et 0: ac β om. BF)

640

sua et criminum cumulo gloriantes secundum sententiam obiurgaotis apostoli laudem sibi quandam de confusione conquirant.

quos etiam Hieremias propheta non solum non nolentes nec cum requie cordis et corporis flagitiorum crimina perpetrare, uerum . etiam in tantum eos adserit laboriosis conatibus ut ad effectum eorum perueniant desudare, ut a letali scelerum adpetitu nec obsistentibus eis arduis difficultatibus reuocentur,.

dicens: ut inique agerent, laborauerunt. illud quoque quis dixerit peccatoribus conuenire: itaque ego ipse mente seruio legi dei, carne autem legi peccati, quos nec mente nec carne deo seruire manifestum est? aut quemadmodum hi qui corpore peccant mente seruiant deo, cum uitiorum fomitem caro ex corde concipiat et ipse auctor utriusque naturae fontem atque originem peccatorum ex eo pronuntiet emanare de corde, inquiens, procedunt cogitationes malae, adulteria, fornicationes, furta, falsa testimonia et cetera?

quamobrem euidenter ostenditur nullo modo hoc de peccatorum intellegi posse personis, qui non solum non oderunt, sed etiam diligunt mala et in tantum deo nec mente nec carne deseruiunt, ut ante delinquant mente quam carne, et priusquam corporis expleant uoluptatem, praeueniantur mentis suae cogitationumque peccato.

Superest igitur ut uirtutem sensus ex intimo dicentis metiamur adfectu, et quid beatus apostolus dixerit bonum quidue conparatione eius pronuntiauerit malum non nuda significatione uerborum, sed eodem quo ille discutiamus intuitu, [*](2 cf. Phil. 3, 19 8 Hierem. 9, 5 9 Rom. 7, 25 15 Mt. 16, 19 ) [*](3 iheremias 0 . 4 cordis et om. βr flagitiorum eius β : fl. eos c 7 eis scripsi: eos B om. FΟβν irduis difficultatibus om. F 9 peccatori BF 10 autem lege B 11 aut] ut Kl . quemammodum B 12 hii BFOKZ1 . qui om. βr peccent corpore §r peccant corpore c seruiant K\'Zr: seruiunt BFOK\' c 16 fornicatiooes. furta om. BF falsa testimonia om. Οβν (cf. Inst. VI, 2) 21 carne] corpore βν corporis] carnis ęv 22 suae om. pc 23 uirtutum FKZ1 \'24 metiamus Kl adfectu K: aff. rell. 25 conparationi BF non] nec BFO\')

641

intellectum quoque eius secundum dignitatem pronuntiantis ae meritum perscrutemur. tunc enim sententias deo inspirante prolatas secundum propositum ac uoluntatem eius conprehendere poterimus, cum eorum a quibus promulgatae sunt statum ac meritum perpendentes non uerbo, sed experimentis parem induerimus adfectum, pro cuius qualitate sine dubio uel concipiuntur uniuersi sensus uel sententiae proferuntur.

quamobrem quid sit principaliter bonum quod apostolus non potuerit perficere. cum uellet, diligentius indagemus. multa enim nouimus bona, quae beatum apostolum omnesque illius meriti uiros et habuisse per naturam et adquisisse per gratiam negare non possumus. est enim bona castitas, laudabilis continentia, miranda prudentia, larga humanitas, circumspecta sobrietas, modesta temperantia, pia misericordia, sancta iustitia: quae omnia in apostolo Paulo eiusdemque consortibus ita plena atque perfecta fuisse non dubium est, ut uirtutum magisterio potius quam uerborum ab eis religio doceretur.