Conlationes Patrum (Collationibus)
Cassian, John
John Cassian. Johannis Cassiani Opera, Pars II (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 13). Petschenig, Michael, editor. Vienna: Gerold, 1886.
Erit ergo hoc quadripertito quo diximus modo necessaria nobis ista discretio, id est ut primum materia nos auri ueri fucatiue non lateat, secundo ut has easdem cogitationes quae mentiuntur opera pietatis tamquam adulterina nomismata et paracharaxima reprobemus, utpote quae falsam imaginem regis non legitime signata contineant, uel illa, quae in auro [*]( 1 tetri DX adque W inquid DW 2 illi D1 3 discretiones Wl 4 exercitatae c diabuli D1 7 paracanxmo (mo in ras.) X nomismate W 8 ueneratur W corr. discutet W1 9 probabiles W 10 trapazetę D 11 quicquid DWX 13 aequa liberatione D 18 profetarum D 21 adque D pondere D1 22 refutemnr D 23 W non distinguit quod D 25 fugatiue D* 26 nomismata W 27 paracaraxma (ma in ras.) X 28 conteneant W1 ) [*]( XIII. Cass. 8. ) [*]( 3 )
quidquid enim contemplatione humanae gloriae fecerimus, in terra nos thesaurizare secundum domini sententiam nouerimus, et consequenter illud tamquam humi reconditum in terramque defossum uel diuersis daemoniis depopulandum uel edaci cenodoxiae aerugine consumendum uel ita superbiae tineis deuorandum, ut ad nullam recondentis utilitatem emolumentumque respiciat. omnes igitur cordis nostri recessus iugiter perscrutandi sunt et ascendentium in eos uestigia indagatione sagacissima retractanda, ne qua forte intellectualis ibidem bestia, uel leo uel draco, pertransiens perniciosa uestigia latenter inpresserit, quibus accessus etiam ceteris in adyta pectoris nostri per cogitationum neglegentiam praebeatur. et ita per singulas horas atque momenta terram cordis nostri euangelico aratro, hoc est iugi dominicae crucis recordatione sulcantes uel noxiarum ex nobis ferarum cubilia uel uirulentorum serpentium exterminare latibula poterimus. [*]( 8 Mt. 6. 19 ) [*]( bl 1 pciosissemo D heretico DWX 3 rugo (e eras.) D 5 nomismata W 6 incedentes W1 8 uot eras. in D 10 quiaquid DWX contemplantione D\' contemplationem Wl 11 in terra] intra D 12 sententia D illut D 18 reeanditom Dl in terramque W: terraque D atque in terram X 14 dQmom. (una litt. evanuit) D populandum Dr fort. recte bl edace Dl rugine (e eras.) D 16 recondantes D\' recondentee W1 respiciat DW: proficiat Xv 21 adyta W: adita D abdita Xx 25 uirolentorum Dl uerolent. Wl )
Ad haec obstupefactos nos intuens senex et ad uerba narrationis suae inexplebili ardore succensos, pro admiratione desiderii nostri paulisper sermone suspenso rursus adiecit: quoniam nos, o filii, ad disputationem tam longam uestra sedulitas prouocauit et ignis quidam conlationi nostrae feraentiores sensus pro uestro desiderio subministrat, ut ex hoc etiam ipso manifeste contempler in ueritate uos perfectionis sitire doctrinam, uolo uobis adhuc super discretionis eximietate uel gratia, quae inter cunctas uirtutes arcem ac primatum tenet, pauca disserere excellentiamque eius et utilitatem non solum cotidianis exemplis, sed etiam antiquis patrum consultationibus ac sententiis adprobare.
frequenter namque memini nonnullis huiusmodi sermonem cum gemitu lacrimisque poscentibus me quoque aliquid eis doctrinae conferre cupientem nullatenas potuisse et ita in me non solum sensus, uerum etiam ipsum eloquium defecisse, ut non inuenirem quemadmodum eos uel cum leui consolatione dimitterem. quibus indiciis euidenter agnoscitur domini gratiam pro merito ac desiderio audientium disputantibus adspirare sermonem. quem quia breuissimum istud quod superest noctis spatium non occurrit explere, indulgentes illud potius quieti corporeae, cui necesse est totum persolui, si id quod modicum est fuerit denegatum, plenum narrationis ordinem integro futuri diei seu noctis examini reseruemus.
decet namque diacretionis optimos consultores in hoc primum patefacere suae mentis industriam et utrum sint uel esse possint eius capaces hoc indicio ac patientia conprobare, ut de illa quae moderationis generatrix est uirtute tractantes nequaquam uitium quod ipsi contrarium est nimietatis incurrant, uim rationis ac naturae eius quam uerbis excolunt effectu atque opere uiolantes. in hoc ergo nobis discretionis bonum, de qua, quantum dominus [*]( 1 nulla distinctio in W stupefactos W 5 quidem conlatione D\' 10 excellentiaque D\' eius om. W 11 cottid. X conlationibus X (c) 23 futuro D1 24 examine D discriciones W1 25 consaltatores D 27 inditio W 29 nimietates W rationes W 30 excolent D\' affectu D 31 quautum] quod in ras. longioris uocis D ) [*]( 8* )
His itaque beatus Moyses conlationi nostrae dans finem adhuc nos auidos ac de suo ore pendentes degustare somnum paulisper hortatus est, isdem ipsis quibus insidebamus psiathiis admonens incubare, embrimiis pariter capiti nostro ceruicaiium uice subpositis, quae crassioribus papyris in longos gracilesque fasciculos coactis sesquipedali interuallo pariter conligata nunc quidem humillimum sedile ad scabilli uicem fratribus in synaxi considentibus praestant, nunc uero subiecta ceruicibus dormientium praebent capiti non nimie durum, sed tractabile aptumque fulmentum.
ad quos monachorum usus haec idcirco uel maxime oportuna habentur et congrua, quod non solum sint aliquatenus mollia paruoque et opere praeparentur et pretio, utpote passim papyro per ripas Nili fluminis emergente, sed etiam quod ad remouendum seu cum necesse fuerit admouendum habilis materiae leuisque naturae sint. atque ita praecepto senis tandem sumus ad degustationem somni onerosa quiete conpositi, tam digestae conlationis inflammati gaudio quam repromissae disputationis expectatione suspensi. [*]( 1 dectaret W1 indicare D\' 3 disputationes Wl 5 moses DlW conlatione D1 W1 7 iadem X: hisdem DW 8 embrimM (i eras.) D capitae D suppositus D1 9 quae om. 9 D grossioribus X 10 co«atis D sezquipedali W bipedali (bi in ras. m. 2) X 11 scabelli D\'Xx 12 consedentibus DIX 13 praebens W 16 reparentur WX praemio W .17 post emergente addunt Xv: quam cuique nolenti in ueum adsumere nemo prohibeat desecare 21 inflamati W 22 suBpenai. Explicit conlatio prima (pr. coni. W) abbatis (abbate D\') mosi (moysi Dt) de monachi destinationo (dist. D) uel fine. Incipit eiusdem senis conlatio (conl. om. W) secunda de discretione DW Incipiunt capE de secunda conlatione eiusdem senis D: om. W Explicit conlatio moysi de monachi institucione uel fine. Incipiunt capitula sequentis libri de secunda conlatione eiusdem seDis X )
Prooemium abbatis Moysi super discretionis gratia.
Quid discretio sola conferat monacho et disputatio super hoc beati Antonii.
De errore Saulis et Achab, quo per discretionis inperitiam sunt decepti.
Quae de bono discretionis. in scripturis sanctis referantur.
De morte Heronis senis.
De ruina duorum fratrum ob discretionis inperitiam.
De alterius inlusione quam per inperitiam discretionis incurrit.
De lapsu et deceptione monachi Mesopotuneni.
Interrogatio de adquirenda uera discretione.
Responsio, quemadmodum possideatur uera discretio.
Verba abbatis Sarapionis et de marcore patefactarum cogitationum et de periculo propriae confidentiae.
Confessio uerecundiae ob quam confunderemur cogitationes nostras senioribus reuelare. [*]( 5 Proemium DX mosi Dx super] de X 6 discretioni X1 7 beati Dr: abbatis X 12 Heronis] heremis (remie in ras. * m. 2) D 16 lapso D 19 aarapioris (prius a mutat. in e) D serapionia X 21 confundimur D5 )
Responsio de confusione calcanda et de periculo non condolentis.
De uocatione Samuhelis.
De uocatione Pauli apostoli.
De adpetenda discretione.
De inmoderatis ieiuniis et uigiliis.
Interrogatio de continentiae uel refectionis mensura.
De optimo cibi cotidiani modo.
Obiectio de facilitate continentiae, quae duobus paiamatiis sustineretur.
Responsio de uirtute et mensura expertae continentiae.
Quinam generalis continentiae ac refectionis modus sit.
Quemadmodum abundantia umorum genitalium castigetur.
De labore aequalis refectionis et de fratris Beniamin edacitate.
Interrogatio, quomodo possit una semper eademque mensura seruari.
Responsio de non excedendo refectionis modo.
Degustato itaque matutino sopore cum ortum lucis tandem nobis claruisse gaudentes repromissam narrationem reposcere coepissemus, beatus Moyses ita exorsus est: cum uideam uos tanto desiderii ardore ftammatoB, ut ne ipsum quidem paruissimum quietis momentum, quod spiritali conlationi subtrahens [*]( h 1 de ante periculo om. Xv 2 condolentes X 8 samuelis D samuelis X 6 inmodicis D* 7 contenentiae D1 continentia D\'gr 8 cybi cottidiani DX 9 pazmatiis X 10 auatrinetur Xv: at cf. tit. cap. XII 11 ez parte D 13 habnndantia D habondantiae X(c) humorum X genet. D castigentnr Xc 15 equaelitatis D In ras. fectionis D1 17 possit om. Xv 18 seruetur Xv Finiunt capitula D Eicip (sic !) capitula. Incipit secunda clatio de discretione eiusdem senis X 22 moses W 23 tanti Xc deaideri. W 24 conlationis W )
quamobrem de bono discretionis eiusque uirtute dicturi, in quam sermo nocturnae conlationis ingressus finem nostrae disputationi dedit, congruum credimus excellentiam eius patrum primo consignare sententiis, ut cum patuerit quid de illa senserint uel pronuntiauerint maiores nostri, tum prolatis tam antiquis quam recentibus ruinis et casibus diuersorum, qui pro eo quod minus eam fuerant adsecuti pernicioso deiecti sunt lapsu, in quantum possumus utilitates eius et commoda retractemus: quibus discussis quemadmodum expetere eam atque excolere debeamus efficacius instruamur, considerantes meriti eius et gratiae dignitatem.
est enim non mediocris quaedam uirtus nec quae humana passim ualeat industria conprehendi, nisi diuina fuerit largitate conlata, siquidem inter nobilissima spiritus sancti dona hanc quoque ita legamus ab apostolo numerari: alii datur perspiritum sermo sapientiae, alii sermo scientiae secundum eundem spiritum, alii fides in eodem spiritu, alii gratia sanitatum in uno spiritu, et post pauca: alii discretio spirituum. deinde conpleto omni catalogo spiritalium charismatum suMit: omnia autem haec operatur unus atque idem spiritus, diuidens unicuique prout uult. [*]( 6 Prov. 23, 1-2 (LXX) 23 I Cor. 12, &-9 26 1. c. 10 28 1. c. 11 ) [*]( 1 mallueram Dl 2 proficisse DX 6 cęnare W 11 disputatione D* 12 pa.rum (t eras.) D 15 perniciosa D 16 ntilitatis W 18 adque W efficatius DW instruamus W 22 legamus W: legimus DXfJ 27 cataligo D\' catalago D*X carism. X 28 subdidit omia (dit omia in ras.) D )
uidetis ergo non terrenum nee paruum esse discrationis munus, sed diuinae gratiae maximum praemium. quam nisi monachus omni intentione fuerit adsecutus et ascendentium in sese spirituum discretionem certa ratione possederit, necesse eat eum uelut in nocte caeca taetrisque tenebris obeorrntem non solum perniciosis foueis ae praeruptis incidere, sed etiam in planis ae directis frequenter offendere. J
Memini igitur quondam in annis adhuc pueritiae constitutus in partibus Thebaidos, ubi beatus Antonius morabatur, seniores ad eum perfectionis inquirendae gratia conuenisse. cumque a uespertinis horis usque ad lucem fuisset protracta conlatio, quaestionem hanc maximum noctis spatium consumpsisse. nam diutissime quaerebatur quaenam uirtus uel obseruantia monachum possit a diaboli laqueis ac deceptionibus custodire semper inlaesum uel certe recto tramite firmoque gressu ad perfectionis culmen euehere.