Res Gestae

Utriusque ad Cibalensem campum ductus exercitus. Licinio XXXV milia peditum et equitum fuere; Constantinus XX milia peditum et[*](et]; B omits.) equitum duxit. Caesis post dubium certamen Licinianis viginti peditum milibus et equitum ferratorum parte,[*](part, Momm.; item, B; tribus milibus, Zangemeister.) Licinius cum magna parte equitatus noctis auxilio pervolavit ad Sirmium.

Sublata inde uxore ac filio et thesauris tetendit ad Daciam. Valentem ducem limitis[*](limtitis] Hadr. Val.; militis, B.) Caesarem fecit.[*](fecit] Henr. Val.; B omits.) Inde apud Hadrianopolim Thraciae civitatem per Valentem collecta ingenti multitudine, legatos ad Constantinum de pace misit apud Philippos constitutum. Quibus frustra remissis, iterum reparato bello, in campo Mardiense ab utroque concurritur et post dubium ac diuturnum proelium Licini partibus inclinatis profuit noctis auxilium.

Licinius et Valens credentes Constantinum, quod et verum erat, ad persequendum longius ad Byzantium[*](ad Byzantium, Momm.; a bizantium, B2.) processurum, flexi in partem Beroeam concesserunt. Ita Constantinus vehementer in ulteriora festinans, deprehendit Licinium remansisse post tergum. Fatigatis bello et itinere militibus, missus deinde Mestrianus legatus pacem petiit, Licinio

Deinde reversus Serdicam Constantinus hoc cum Licinio absente constituit, ut filii Constantini Crispus et Constantinus, filius etiam Licini Licinius, Caesares fierent et sic ab utroque concorditer regnaretur. Itaque Constantinus et Licinius simul consules facti.[*](facti]; facti sunt, Gardt.; factis, B3.)

In Orientis partibus, Licinio Constantino consulibus,[*](consulibus] Oros., Henr. Val.; B omits.) repentina[*](repentinaefferbuit (with changes in order) = Orosius, vii. 28, 18.) rabie suscitatus Licinius omnes Christianos a palatio iussit expelli.

Mox bellum inter ipsum Licinium et Constantinum efferbuit.

Item cum Constantinus Thessalonica[*](Thessalonica]; tessalonica, B; Thessalonicae, Gardt.) esset, Gothi per neglectos limites eruperunt et, vastata Thracia et Moesia, praedas agere coeperunt. Tune Constantini terrore et impetu represso,[*](impetu represso, Momm.; et impetu et represso, B.) captives illi impetrata pace reddiderunt. Sed hoc Licinius contra fidem factum questus est, quod partes suae ab[*](ab]; B omits.) alio fuerint vindicatae.

Deinde cum variasset inter supplicantia et superba mandata, iram Constantini merito excitavit. Per tempora quibus nondum gerebatur bellum civile, sed item

Rupta iam[*](corruptis. rupta iam] Henr. Val.; corrupta enim, B.) pace utriusque consensu,[*](consensu, Momm.; exercitus, Henr. Val.; sensus, B.) Constantinus Caesarem Crispum cum grandi classe ad occupandam Asiam miserat, cui de parte Licinii similiter cum navalibus copiis Amandus obstabat.

Licinius vero circa Hadrianopolim maximo exercitu latera ardui montis impleverat. Illuc toto agmine Constantinus inflexit. Cum bellum terra marique traheretur. quamvis per arduum suis nitentibus, at tamen disciplina militari et felicitate Constantinus Licini confusum et sine ordine agentem vicit exercitum, leviter femore sauciatus.

Dehinc fugiens Licinius Byzantium petit; quo dum multitude dissipata contenderet, clauso Byzantio[*](petit Byzantio] Henr. Val.; quod m.d. contendere bizantium (bizantio, B3), B.) Licinius obsidionem terrenam maris securus agitabat. Sed Constantinus classem collegit ex Thracia. Dehinc solita vanitate Licinius Martinianum sibi Caesarem fecit.

Crispus vero cum classe Constantini Callipolim pervenit; ibi bello maritimo sic Amandum vicit, ut vix per eos qui in litore remanserant vivus Amandus refugeret.[*](refugeret, Momm.; re effugeret, B.) Classis vero Licini vel oppressa vel capta est.

Licinius, desperata maris spe, per quod se viderat obsidendum, Chalcedonam cum

Postea cum legiones Constantini per liburnas[*](liburnas, Momm.; liburnam, B; liburniam, earlier edd.) venire vidissent, proiectis armis se dediderunt. Sequenti autem die Constantia, soror Constantini, uxor Licini, venit ad castra fratris et marito vitam poposcit et impetravit. Ita Licinius privatus factus est et convivio Constantini adhibitus, et Martiniano vita concessa est.

Licinius Thessalonicam missus est; sed Herculii Maximiani, soceri sui, motus exemplo, ne iterum depositam purpuram in perniciem rei publicae sumeret, tumultu militaribus[*](tumultu militaribus, Momm.; tumultum militari, B.) exigentibus in Thessalonica iussit occidi, Martinianum in Cappadocia. Qui regnavit annos XVIIII, filio et uxore superstite. Quamvis omnibus[*](omnibus] Orosius, vii. 28, 21; omnium, B.) iam ministris nefariae

Constantinus autem ex se[*](ex se, Momm.; ex, B.) Byzantium Constantinopolim nuncupavit ob insignis victoriae memoriam.[*](insignis uictoriae mermoriam, Momm.; insignis uictoriae, B; insigne uictoriae, previous editors.) Quam velut patriam cultu decoravit ingenti et Romae desideravit aequari: deinde quaesitis ei undique civibus divitias multas largitus est, ut prope in ea omnes regias[*](regias, Momm.; thesauros regias (regies, B2), B.) facultates exhauriret. Ibi etiam senatum constituit secundi ordinis; claros vocavit.

Deinde adversum Gothos bellum suscepit et implorantibus Sarmatis auxilium tulit. Ita per Constantinum Caesarem centum prope milia fame et frigore extincta sunt. Tune et obsides accepit, inter quos Ariarici regis filium.

Sic cum his pace firmata, in Sarmatas versus est, qui dubiae fidei probabantur.[*](pro-babantur] Rühl; probantur, B.) Sed servi Sarmatarum adversm ones[*](aduersum omnes]; omnes aduersum, preferred by Momm.) dominos rebellarunt, quos pulses Constantinus libenter accepit et amplius trecenta