Res Gestae

Dum haec ita aguntur, atrocitate nuntii Valens perculsus iamque revertens per Gallograeciam, auditis apud Constantinopolim gestis, diffidenter incedebat et trepide, ac repentino pavore vias providendi turbante, eo usque desponderat animum, ut augustos amictus abicere tamquam gravem sarcinam cogitaret, fecissetque profecto, ni vetantibus proximis, detractus a deformi proposito, firmatusque meliorum sententiis, agmina duo praeire

His iam propinquantibus, ipse Procopius a Nicaea regressus, quo nuper advenerat, cum Divitensibus desertorumque plebe promiscua, quam dierum brevi[*](brevi, WA; fere sex, G; urebi, V.) spatio congregarat, acceleravit, qui locus Sangario alluitur flumine.

Ubi cum legiones iam pugnaturae congrederentur, inter reciprocantes missilia quasi procursatione hostem lacessens, solus prorupit in medium. Et secundioris ductu fortunae, ex contraria acie velut agnitum quendam Vitalianum, quem si norat ambigitur, Latine salute data blande produxit, eumque porrecta dextera saviatus omnibus hinc inde attonitis.

En inquit cana Romanorum exercituum fides et religionibus firmis iuramenta constricta! Placet, fortissimi viri, pro ignotis tot suorum[*](suorum, V; signorum, Corn.; potiorum, Pet.) consurrexisse mucrones, utque Pannonius degener, labefactans cuncta[*](labefactans cuncta, G; alienas res labefactans cunctas, Pighius; alien factas cunctas, V.) et proterens, imperio quod ne votis quidem concipere ausus est umquam, potiatur, ingemiscere nos vestris nostrisque vulneribus! Quin potius sequimini culminis summi prosapiam, non ut rapiat aliena, sed in integrum maiestatis avitae[*](ut avitae, added by G; V omits.) restituatur, arma iustissima commoventem.

Hac sermonis placiditate molliti omnes, qui acriter venerant pugnaturi, signorum apicibus

Huic perduellium prosperitati alia[*](altera (after decessit), added by Momm.; alia before laetior, Clark, c.c.; V omits.) laetior accessit. Rumitalca enim tribunus, in societatem Procopianorum adscitus, et suscepta cura palatii, digesto mature consilio, permeatoque[*]( permeatoque, Gardt.; permixtoque, V.) cum militibus mari, ad Drepanum ante,[*](ante, nunc H., Her.; antea nunc H., G; anteum celenopolim, V.) nunc Helenopolim venit, exindeque Nicaeam spe celerius occupavit.

Ad quam obsidendam, cum huius modi pugnarum peritis, Vadomario misso, ex duce et rege Alamannorum, Valens Nicomediam pergit. Exindeque profectus, oppugnationi Chalcedonis magnis viribus insistebat, cuius e muris probra in eum iaciebantur, et irrisive[*](inrisive, Novák; iniuriose, WBG; iniuria se, V (iniuriosa, V3.) compellebatur ut Sabaiarius. Est

Fessus denique inopia commeatuum, et obstinatione nimia defensorum, discedere iam parabat, cum inter haec clausi apud Nicaeam, patefactis subito portis, egressi, munitorum magna parte prostrata, ductore fidentissimo Rumitalca, properabant ardenter circumventuri Valentem a tergo, nondum a Chalcedonos suburbano digressum, et patrassent conata, ni rumore quodam praeverso, imminens exitium ille perdoctus, instantem vestigiis hostem per Sunonensem lacum et fluminis Galli sinuosos amfractus propere discedendo, frustra sequentem lusisset. Et hoc casu Bithynia quoque in[*](in, added by HAG (put after Procopii by Brackman); V omits.) Procopii dicionem redacta est.

Unde cum Ancyram Valens citis itineribus revertisset, comperissetque Lupicinum ab Oriente cum catervis adventare, non contemnendis, spe prosperorum erectior, Arintheum lectissimum ducem occursurum hostibus misit.

Qui ubi Dadastanam tetigit, in qua statione perisse diximus Iovianum, Hyperechium,[*](Hyperechium, G; Hyperethium, W; yperechium, V.) sibi oppositum, repente

Quae dum hoc modo procedunt, Venustus quidam, largitionum apparitor sub Valente, multo ante Nicomediam missus, ut aurum susceptum stipendii nomine, militibus per Orientem diffusis, viritim tribueret, hac tristitia cognita, alienum pervidens tempus, Cyzicum cum his quae susceperat, se citius contulit.

Ubi forte Serenianus repertus, domesticorum comes, missus ad thesauros tuendos, urbem inexsuperabili moenium ambitu, monumentis quoque veteribus cognitam, fretus tumulturio praesidio, custodibat[*](custodibat, Harmon, c.c.; costodiebat, V (corr. by V2.) : ad quam expugnandam, Procopius, ut possessa Bithynia, sibi etiam Hellespontum iungeret, validam destinaverat manum.

Morabantur autem effectum sagittis et glandibus, ceterisque iaculis, obsidentium saepe globi confixi, et propugnatorum sollertia, claustrum per catenam ferream valde robustam ori portus insertum,[*](insertum, vulgo; insertam, W2G; incertam V.) quae ne rostratae

Hanc post varios militum labores et ducum, fatigatorum acerrimis proeliis, Aliso quidam tribunus abscidit, exsertus[*](exertus, VB; exercitiis, G; expertus, Bent.) bellator et prudens, hoc modo. Coniunctis tribus navigiis, testudinem hac specie superstruxit: densetis cohaerentes supra capita scutis, primi transtris instabant armati, alii post hos semet curvantes humilius, tertiis gradatim inclinatis summisse, ita ut novissimi suffraginibus insidentes, formam aedificii fornicati monstrarent. Quod machinae genus contra murales pugnas ideo figuratur hac specie, ut missilium ictus atque saxorum, per decursus cadentium labiles, instar imbrium evanescant.