Pseudo-Augustini Quaestiones Veteris et Novi Testamenti CXXVII

Ut aperte luceat quia omnia spiritus sanctus operatur, dicit dominus inter cetera: si enim ego in digito dei eicio demonia et cetera. digitum dei appellat spiritum sanctum, ut probet hunc de deo esse. denique Iudaeos, qui eum in Belzebub eicere demonia dicebant, in sanctum spiritum blasfemasse testatus est. Moyses quoque quia per spiritum sanctum signa faciebat, confitentur magi dicentes: digitus dei est hic. nam et in Actis Apostolorum legimus: deseruientibus autem eis et ieiunantibus domino dixit spiritus sanctus: segregate mihi Barnaban et Saulum ad opus, quod uocaui eos. ecce seruitur domino, et hoc spiritus sanctus sibi uindicat - unde manifeste apparet hunc esse dominum sicut et deum patrem —; et Saulum Christus de caelo uocauit et misit praedicare, et hoc simili modo sibi defendit spiritus sanctus dicendo: ad opus quod uocaui eos. nam nemo ignorat episcopos saluatorem ecclesiis instituisse; ipse enim priusquam in caelos ascenderet, inponens manum apostolis ordinauit eos episcopos. hoc apostolus sancto spiritui deputat, [*](3 I Cor. 12, 11 10 Luc. 11, 20 13 cf. Matth. 12, 81. 32. Marc. 3, 29. 80 15 Ex. 8, 19 (15) 16 Act. 13, 2 21 cf. Act. 9, 4. 15; 2?, 7. 8. 15; 26, 14. 16 23 Act. 13, 2 ) [*]( PG ) [*]( i ideo prout ualt om. M 8 sanciu. om. M spes X 9 eluceat eont. Engelbrecht 11 digitum dei] digi M 12 hunc] illum N 13 sfm \'p. M (in ras.) 14 per quia per M sem apm N 15 confitenter M hic est N 19 aeruetur CNF sibi sps SGB X 21 sicut) om. M et sicut C 24 episcopos M 26 episcopos (corr. epileopos) M )

Quoniam unus deus omnibus in scripturis praedicatur. mysterium autem eius in trinitate adoratur, idcirco sic agit scriptura, ut sub unius dei professione ea, quae de ipso sunt, id est filius et spiritus eius, in eodem honore intellegantur, in quo ipse deus est, quia ideo sacramentum reuelatum est dei, ut gloria eius in trinitate manere signaretur. quam ob rem : non plena auctoritate deus uocatur quod de deo est, ne alterum absque eo, qui unus est, facere credatur, sed intellectum dat, ut credamus ea ratione in trinitate creaturae salutem consistere, quia una est eorum diuinitas. neque enim possit simul iungi et in ordine poni creator et creatura, dominus et serui, aeternitas et quae sub initio sunt, quippe cum sine uno eorum salus nulli sit. ad iniuriam enim uocatur omne quod deus est, [*](1 Act. 20, 2 4 Act. 5, 3 5 Act. 5, 4 11 cf. I Cor. 3, 16.17. II Cor. 6, 16 12 cf. I Cor. 6, 19 14 I Cor. 3, 17 ) [*](del. PG) [*]( 1 adtendi FB gege (adtl. r s. I.) N 3 annaniam codd. 4 an- I nania CNX ut] et M mentires CNX 6 sed deo mentitas X sanctum] spm (corr.) M 7 annanias CNX 8 intellegere N 11 appellando C 16 agit] ait XA 17 professionem N 18 spiritus] sjjs sfs N 19 ipse om. N 20 manere om. N 23 oratione M 24 posset CX 25 creator] creatore C creatura] creaturae X 27 uocatur enim C )

Audistis quae contestetur sacrosanctum euangelium dicente domino ad Iudaeos: uos de patre diabolo nati estis et desideria patris uestri uultis facere. ille homicida fuit ab initio et in ueritate non stetit, quia ueritas non est in illo. cum loquitur mendacium, ex suis propriis loquitur, quia mendax est, sicut et pater eius. nemo fidelium dubitet diabolum apostasiae suae auctorem non habere. ipse enim totius erroris est princeps, qui uidens a deo factum se non mediocris potentiae ausus est praesumere deitatem, ut, quia ceteros uidit inferiores, se ipsum praeferret ut deum. denique nomina, quibus appellatur diabolus et satanas, ab actu eius conposita sunt, non ex natura. omne enim malum opere probatur, ut non subsistentia in crimine sit, sed uoluntas concepta ex causis. dum enim se uidit ceteris potiorem, inflatus est ad exercendam dominationem. [*]( 12 Ioh. 8, 44 ) [*](.,r.PG I ) [*]( 1 sps sCs CXX 8 scient C 4 quod] quid ex ostendat] osten- dit C, B (corr. m2) 6 erat C uidetur] uidetur qui (que A) est X 7 super X tracta C 8 concludenter M mysterio] in misterio C 10 iohannip CNX 12 nati om. C 14 fuit] erat CNX 15 ex] et M 17 fidelem M 19 non] non se (se eras.) C 21 nomina] non nomine (corr. nomina) C diabolus quippe X 28 in crimine] incriminis CXX 24 se uidit] sedit M ceteris om. N 25 poten- tiorem X. )

Quo modo ergo patrem habere dicetur, qui auctor sceleris eius habeatur? aut unde probatur ab initio homicida fuisse? sed scriptura illum, qui eius fuerit imitator, nomine eius appellat, ut, quia ab opere nomen accepit, omnis qui malum opus fecerit non inmerito diabolus nominetur. saluator ergo hoc loco Cain diabolum appellauit, quia operum eius aemulus. dum inuidet fratri, homicidium perpetrauit exemplum relinquens crudelitatis parricidii; sicut et diabolus, dum inuidet homini facto ad imaginem dei, malignitatem operis sui cumulauit typum praebens errori. hinc itaque etiam mendax extitit Cain dicente sibi deo: ubi est Abel frater tuus? qui patris sui imbutus malitia in mendacium prorumpens: nescio, inquit, ut, cui uitam extorserat, ubi esset nescire se simularet sic furore caecatus, ut deo sic responderet quasi homini, quem putaret se posse celare.

Igitur huius imitatores facti Iudaei etiam ipsum dominum occiderunt, Cain potius fratricidam patrem uolentes habere quam deum, ut totius sanguinis effusi rei fierent. auctorem enim uitae perimentes totius sceleris principes extiterunt, ita ut huic malo etiam filios suos obligarent dicentes: sanguis eius super nos et super filios nostros. ut enim Pilato suaderent nihil mali esse quod petebant, in filios suos retorqueri dixerunt, si esset iniustum, quia, ut furori suo satis facerent, nec filiis suis parcere uoluerunt.

Nam quia diabolus non natura malus est, hinc facilius discitur, quia poena non promitteretur ei qui non fecerat quod nescierat. iniquum est enim punire eum qui non facit aliud [*](11 Gen. 4, 9 12 Gen. 4, 9 18 cf. Act. 3, 15 20 Matth. 27,25 ) [*](ckf. PG) [*]( 1 patre FB dicitur NX 3 imitator FB nomini NF homine (corr.) C. 6 Cain] cum FB .. A 8 parricidi X innidit MN 10 tippum (corr. tipum) C 11 patri M 12 praernmpens X 18 se om. C 14 caecatur X 15 putare FB 16 hllius M 17 cam (eorr.) N 19 praementes C 25 a non incipit rursus G 26 dicitur N disceditur FG discec.itur (corr.) A diaciditur B 27 ponere C )

Quo modo ergo quibusdam uidetur diabolum aut malum a deo factum aut propriam habere originem, id est ex nullo ortum, quod utrumque deo uidetur contrarium? qui enim ad hoc illum dicit factum, ut esset malus, inperfectae putat deum bonitatis, quia perfectus bonus non facit malum; qui uero originis eius deum auctorem esse non credit, dominium deo abnegat. per hoc enim, cum omnia dei sint, aliquid esse arbitrantur quod minime ad deum pertineat, quos oportet poenas perpeti, cum uiderint cuncta a deo iudicari per Christum. [*]( 6 Ioh. 8, 44 11 Hier. 23, 22 12 Gal. 5, 1 22 cf. II Petro 2, 1. 10 25 cf. Ioh. 5, 22 ) [*](drf. P) [*]( 1 est naturae] est naturae est C 2 scias] ...as (sci 8. ras.) M 3 cum om. X 4.agit N 5 memoratam C 6 homicuda (corr.) M 11 dominum] dno M om. X 12 galathas N 14 permaneat C quid (corr.) C 18 aut] an K proprium M, (corr.) C 21 deum] add. esse CNX 22 non] con X dominium] dnni XX 23 deo] dm X omnibus M 24 arbitratur CNX deum] dSm X pertinet N 25 indicare M (corr.), X (A corr.))

Non sine prouidentia, ut arbitror, magister gentium, apostolus noster, temptatio ut nos adprehendat exoptat, sed humana dumtaxat, quia diuina temptatio perniciem parit. hac enim Iudaei adprehensi serpentibus perierunt; agentes enim sub lege dei de prouidentia eius dubitabant. ac per hoc ne diuina nos sed humana temptatio adprehendat, hortatur. hic enim deum temptare dicitur, qui sub nomine eius agens ab idolis sperat salutem, quia non habet deum probatum. omne enim quod probatum non est temptatur et quod temptatur in dubium uenit. ac per hoc diuina temptatio mortalis est, humana uero temptatio salutaris, quia, sicut de deo dubitare perniciosum est, ita de homine desperare propter dei legem saluberrimum est. quam ob rem prouidenter apostolus: temptatio uos, inquit, non adprehendat nisi humana, ut propter dei legem ab hominibus temptati fortes inueniamur dubitantibus de nobis hominibus carnalibus, deo autem probati simus, quia qui probati deo non sunt temptantur ut emendentur.

Duplex ergo temptatio est; aliquando enim quasi fideles, aliquando quasi diffidentes temptamurutfidelium temptatio humana sit. propter fidem enim ab hominibus tribulamur — temptant enim nos, si possint abducere nos a fide -, propter diffidentiam autem [*](1 I Cor. 10, 13 5 cf. I Cor. 10, 9 (Kum. 21, 6) 9 cf. Act. 15, 10. Ex. 17, 2 etc. lo I Cor. 10, 13 ) [*](d4.P) [*]( 1 adpropehendat M 4 nos non adprehendat A (non s. I.) B huinanam NX 5 dumtaxat quia diuina om. M temptio N perni.em (ci s. ras.) C hac] haec F, «(\'.r hac) A hac (ex hec uel hoc) If 6 adprehendensi C adprehendens (corr. adprehendente) N, X a serpentibus N periuerunt C agentibus N 7 dei lege CN dinino (corr.) N 8 hortatnrl optatur GA hic] hinc X 9 deum om. N nomini N 10 omni (corr.) C 11 temptator M 12 hac (corr.) N 15 quam] quod (corr.) M 16 adprehendit (corr.) C 17 fortes] forte si CNX 18 aut X sumus CX 19 qui om. M ....temptantur N 21 diffidenter M deMentes CNFB temptio N 23 adducere C (corr.), N nos om. N differentiam CNX )

Audistis, fratres carissimi, quae contestetur euangelium dicente domino: confiteor tibi, pater, domine caeli et terrae, quod abscondisti haec a sapientibus et prudentibus et reuelasti ea paruolis. ita, pater, quoniam sic fuit placitum ante te. igitur, si dictorum sensum inspiciamus, uidebimus ea, quae ad exhortationem [*]( 1 cf. Num. 21, 7—9 6 cr. Gen. 22. 9-18 8 cf. Hiob 1, 14-19 9 cf. Hiob 42, 12. 13. 17 a cf. Tob. 2, 10 (11) 11 cf. Tob. 11, 13 (14) 19 Matth. 11, 25. 26 ) [*](\'rĮ. p) [*]( 1 temptatur M temptamur G, A (corr.) angusati C redeunt (fA uia X 2 dim. (add. derent 8. I.) M 5 temptatus] temptator C\' 8 ad om. X 10 c(a)ecitatum CFB caeci tantum G caecita.tum (corr.) A et om. X 11 ad om. (add. s. I.) C 14 deminutionem scripsi diminutionem codd. ad om. MN 15 tolleramus C tolleremus N (corr.), F,A (corr.) tolleremur G 17 mathei NX 18 auditis (corr.) C karissimi NX quae conteatetnr] quaecos testetur F quae costestetur (pr. a partim eras.) B in euangelium M 19 dni CFB 20 quodj qui N )

Unde non litteratis saeculi regnum deus promisit, sed fidelibus; neque scrutatoribus siderum aeternitatem pollicetur, sed recte agentibus; nec dialecticis, qui fraude et minutis quibusdam uerum excludere nituntur, gloriam dat, sed bonae uoluntatis hominibus, qui accurati magis uita sunt quam sermone. istos enim reprobat deus, qui oratione clari sermonis uti uolunt quam bonis actibus. nam et gloriam dei in se uult conuertere, qui rem dei uerbis exornare se putat. res enim ipsae per se placere debent, ut non sermo, sed sensus laudetur. si enim sensus auctor est litterae et uerba propter res significandas inuenta sunt, cur non magis res ipsae puro sensu promendae sunt, ut facilius mentem incitent ad salutem? ideoque piscatores elegit dominus nostros apostolos, homines simplices et sine litteris, qui sine aliqua uersutia fidem seruando et bene uiuendo dei in se ostenderent ueritatem. unde et apostolus Paulus: et ego ueniens, inquit, [*](2 cf. I Cor. 1, 20. 3, 19 7 cf. Rom. 14, 6 16 cf. Luc. 2, U 24 cf. Matth. 4, 18. 19. Marc. 1, 16. 17 25 cf. Act. 4, 13 27 I Cor. 2, 1 )[*](d,(f.P) [*](1 eant om. N 4 deo] a deo GA his] hic FB 9 strepitap (corr.) N 14 frada (corr. frauda, u s. I.) M 17 quam] quem GA 19 qui rem] quem X 23 facilius (fa in ras.) N 24 noster GA 25 apostolus (corr.) C simplices] principes M sine pr.} sene (corr.) G sine alt.] sina M 26 et om. M 27 inquit ad uosj ad uos inquit X )

Itaque haec idcirco praemissa sunt, fratres carissimi, ut consuleretur simplicioribus, ne se forte indignos putarent gratia dei, quia minime sunt litteris forensibus eruditi, cum magis ad laudem proficiat simplicitas eorum, quando quod prudentes mundi non uident superbia litterarum, hi credunt, non uerbis sed consilio prudentes. sciunt enim in bonis operibus requiescere deum et fidem quaerere, non cultum sermonem. legunt enim dicentem dominum: in quo requiescam, nisi in humili et mansueto et tremente uerba mea? quam ob rem, ut digni efficiamur ad promissa praemia, ea quae a domino iubentur facere debemus, securi quia hos diligit dominus, qui uerba eius custodiunt. sic enim dixit discipulis suis: si diligitis me, praecepta mea seruate, ut in his domino seruientes regni eius heredes esse possimus per legum Christum dominum nostrum.

Dum iussis caritatis parere uolumus, in uituperationem forte cademus, qui de re, quae nulli aliquando in dubium uenit, scribimus, quia, cum amicitiam offendere nolumus, studium, quod ad aliquam rem occultam reuelandam proficere debuit, intricamus, quamuis propter nimiam stultitiam [*](2 I Cor. 4, 20 9 cf. I Cor. 1, 20. 3, 19 13 Esai. 66. 2 17 lob. 14, 15 18 cf. Eph. 5, 5. Iac. 2, 5 )[*](def.J\' ) [*](1 in om. G, Å (add. 8. I.) 3 contradictione N 6 karissimi NX 7 consoleretnr CG, A (corr. mJ2) se om. N 8 minima N 9 quan N prudenter N 10 hij hic C hii GA 16 debemus] redebemus (corr.) C redebimns N (re eras.), X (corr. A) qui] quia MC qui* N 18 in om. X 19 possumus C dominum nostrum om. X 20 leuitarum (corr. add. s. l. alt. u atr.) M le»uitarum C 21 uolum parere C oitnperatione FB 22 quae om. M dubium inuenit C 24 ad om. MX profere M ) [*]( I.. P*.-Ang. Quaest. tent. ) [*]( 13 )

Quidam igitur, qui nomen habet falsi dei, duce stultitia et ciuitatis Romanae iactantia leuitas sacerdotibus et diaconos presbiteris coaequare contendit, non dicam praeferre. quia stultius est et forte incredibile uideatur et nos non emendatores, sed calumniatores habeamur. qua igitur lege quaue consuetudine, quonam exemplo hoc adgredi audeat, nullum scire arbitror, ut istos, quibus consessus in ecclesia datus est minime, his coaequet qui. propter quod antistites dei sunt, in domo dei et in honore Christi cum dignitate considunt. quae audacia est presbiteris ministros ipsorum pares facere! quae temeritatis uana praesumptio sacerdotibus baiulos tabernaculi et omnium uasorum eius et lignorum concisores et portitores* aquae conferre! hoc enim officium fuit leuitarum. tale est, si praefectis officiales, dominis serui aequentur. hoc enim scriptum est dicente domino ad Moysen: accipe tribum Leui de medio filiorum Israhel et statue illos ante Aaron sacerdotem et deseruient ei. quid hoc exemplo apertius, quod etiam nunc in ecclesia custoditur? [*](5 I Cor. 18, 5 16 cf. I Par. 23, 26 17 cf. los. 9, 33 t27} 20 Num. 3, 6. cf. 3, 12 )[*](rlęf. P) [*](1 paudimua GA istud] istunt M et Engelbrecht ut codtl. -...--,......... \'I .., ..1 3 et] ut JV 4 etnendare N posset GA 6 qui nomen habetl quid habet nomen C nomen quid habet N quid nomen habet X falt!i deiJ falsi dere querunt C\' falsi dici A stultitiam X 7 iactantiae N 8 praeferri GA 9 est om. X e.uiendatorca M 10 quane] quae uel F ucl qua GA qua ucl B 11 audiat (corr.) C 12 cunaensus codd. (corr. Am.2 mg.) 13 coaequat X 15 praebiteris M 16 temeritas MNFG timeritas (corr. tcmeritas) C baiolas (\' baiolus (?) (corr.) N baiolos X (alt. 0 in ras. A, cwr. B) 17 purtiores C, (corr. rec.) N 19 dominicis M aequentur* M 20 leuui M )

Quamquam Romanae ecclesiae diaconi modice inuerecundiores uideantur, sedendi tamen dignitatem in ecclesia non praesumunt. ut autem non omnia ministeria obsequiorum per ordinem agant, multitudo facit clericorum. nam utique et altare portarent et uasa eius, et aquam in manus funderent sacerdoti, sicut uidemus per omnes ecclesias et sicut constitutum est a domino per Moysen. aut numquid meliores Heliseo sunt, qui aquam fundebat in manus Heliae?

Sic autem diaconos aduersus presbiteros defendit, quasi ex presbyteris diaconi et non ex diaconibus presbiteri ordinentur. sed quia Romanae ecclesiae ministri sunt, idcirco honorabiliores putantur quam apud ceteras ecclesias propter magnificentiam urbis Romae, quae caput esse uidetur omnium ciuitatum. si ita est, hoc debent et sacerdotibus suis uindicare, quia, si hi qui inferiores sunt crescunt propter magnificentiam, ciuitatis, quanto magis qui potiores sunt sublimandi sunt! quicquid enim officialibus praestatur, augmentum fit potestati, sicut honor serui ad laudem proficit \'domini, quamquam apud iustum iudicem deum uni cuique hic honor maneat, qui creatus est singulis ecclesiarum officiis, ut qui diaconus est diaconii honorem per omnes ecclesias habeat - non enim qualiscumque honor est antistiti dei seruire, in ecclesia dumtaxat — et sacerdos totius honoris ecclesiastici dignus habeatur. [*]( 6 cf. Nam. 3, 31 8 cf. IIII Heg. 3, 11 19 cf. Ps. 7, 12. II Tim. 4, 8 ) [*](itl, iJ) [*]( 1 diconi X inaenerecandiores (ne partim eras.) M inuericondiores CX a inistena (corr.) M 5 fundennt C funderunt OA 6 uidimus . CNX constitum MG 8 quia G 9 diaconus (corr.) M defnndit X (corr. Am2 rng., B) 10 praebiteris M diaconis C et non om. M 11 honorabiliore (corr. rec.) M honerabiliores (corr.) C 14 uindicare om. C 15 quia si hi] quia sibi M quasi hi X quia si hii GA. qui om. CNFB magmagniifcentiam M 16 quae C potentiores GA om. pr. sunt N 18 domini] dill M aput dm (dm eras.) M 19 hic om. X creatus] cretus M (corr. rec. decretus), NF, A (corr. m2 decretus) 20 diaconus] diconus (COfT. rec.) M 21 diaconii] diaconi CX 22 ecclesiam CX 23 ecclesiasticae C ) [*]( 13* )

Presbiterum autem intellegi episcopum probat Paulus apostolus, cum quando Timotheum. quem ordinauit presbiterum. instruit qualem debeat creare episcopum. quid est enim episcopus, nisi primus presbiter, hoc est summus sacerdos? denique non aliter quam conpresbiteros hos uocat et consacerdotes; numquid et ministros condiaconos suos dicit episcopus? non utique, quia multo inferiores sunt et turpe est iudici dicere primiscrinium. nam in Alexandria et per totam Aegyptum, si desit episcopus, consignat presbiter.

Quanta autem sit dignitas ordinis sacerdotalis, causa ostendit Caiphae, qui, cum esset homo pessimus, profetauit. quare? inquit, (quia princeps erat sacerdotum\'. et iterum multum distare inter diaconum et sacerdotem liber adprobat, quem dicimus Actus Apostolorum. cum enim ex Samaria credidissent Philippo praedicanti, diacono ab apostolis ordinato: miserunt. inquit, ad Petrum et Iohannem ut uenirent et his. qui crediderant, darent spiritum sanctum per manus inpositionem.

Sed inscii, credo, scripturarum aut inmemores legis haec defendunt. recordari ergo debet qui ista putat asserenda, quid Leuitis acciderit cum taliter saperent. cum enim nihil inter sacerdotes et leuitas interesse praesumerent, deo iudice hiatu [*](4 cf. I Tim. 3, 1-7 14 cf. Ioh. 11, 51 17 cf. Act. s. 14. 15. 17 24 cf. Num. 16, 31—35 ) [*](del. P) [*]( 1 pr(a)esbiteri X 2 et alt. om. X 3 intellegis X 4 qaam (corr. quando) M 7 quam] quas G, (corr. qua) A cum praesbiros C cumpresbiteros N (corr.), FB hos Vindob. 1044 hoc codd. (corr. hunc A) consacerdos X (corr. A consacerdotem) 8 miBistria JY 9 iudici dicere] iadicere N (corr.) 10 alexandriam MNFB alexandream C totum X 14 quare? \'quia\', inquit, \'princeps erat sacerdotum\' mauult Engelbrecht 15 adprobabat M 17 praedicante X 18 et alt.] ex C 19 crederent CNX 20 inpotiorem CF 21 scriptura X (corr. A scripturae) leges C 22 defundunt CNX istat M 23 accederit X (corr. A) 24 hia.tu M )

Uides quid pariat uana praesumptio? inmemores enim elatione mentis, eo quod uideant Romanae ecclesiae se esse ministros, non considerant quid illis a deo decretum sit et quid debeant custodire, sed tollunt hoc de memoria adsiduae stationes domesticae et officialitas, quae per suggestiones malas seu bonas nunc plurimum potest. aut timentur enim, ne male suggerant, aut emuntur, ut praestent. hi sunt qui faciunt eos ordinis sui non considerare rationem. dum enim per adulationem obsecuntur illis inlicite, praecipites illos faciunt, ut plus sibi putent licere, quippe cum uideant non sic deferri sacerdotibus, ac per hoc anteferri se putant.