Pseudo-Augustini Quaestiones Veteris et Novi Testamenti CXXVII

Si rationi fides commodetur, ipsa nominum ratio patris et filii ostenderet unitatem fysico modo. non enim uerus dei filius diceretur, nisi exstitisset de substantia dei patris; nec enim pateretur ueritas et iustitia dei uerum dicere filium, si de ipso non esset. non est enim uerus, si de ipso non est. sed scriptura dicit: \'uerus est\': ergo de ipso est. qui enim negat de deo natum Christum, scripturae calumniam facit, quae ideo illum dicit uerum filium, ut significet de deo hunc natum, si enim non est de deo et uerus filius dei dicitur, fallax est scriptura. quod si scriptura non fallit, qui Christum non fatetur exstitisse de deo, et scripturam euacuat et Christum negat uerum filium dei. non enim uoluntas uerum filium facit, sed natiuitas. (sed potentiae\', inquiunt, (dei hoc subest, ut falsa faciat uera\'. immo potentia dei haec est, unde et omni laude [*]( 3 cf. Ex. 12, 22. 23 15 cf. I loh. 5, 20 ) [*]( P ) [*](2 haec X 8 pascha Mm2CNX 4 super N super N, (corr.) G 5 percnret (corr. m2) M 6 sangnisj sanguinis (corr.) N 7 quia ut) qui autem (eras. autem m2 ėt add. ut s. i. post transitus) M sanguinis C 8 responderij respondere FB ei lege respondere GA 9 ex lege om. GA 10 commodetur (o ait. m3 in ras.) M 11 fysico modo- Tumer fr (uel fy uei si) » quomodo (add. m2 dei s. rasura) M sisi. quomodo {•fuit c; quo in ras.) C si sicomodo NF, (sicomo do) B, si aicomoda G, (sico moda) A 14 esset] erat X 15 negat om. X 20 euacuit (corr.) M euagat N 21 uerum jpr.] uere N 23 immo potentia] impotentia M potentiae X est haec GA omne C )

Manifestum igitur est idcirco uerum dici filium dei Christum, ut proprius, id est de substantia eius natus intellegatur. unde et apostolus: qui proprio, inquit, filio non pepercit, et in alia epistula: qui cum in forma dei esset, non rapinam arbitratus est esse se parem deo. si ergo non rapinam arbitratus est dicens se parem deo, uerum se filium dei demonstrauit. deo enim par esse non poterat, nisi esset de ipso. pares enim hi sunt, qui aut ambo ueri sunt aut ambo falsi. nec enim parilitatem recipit coeptum (et) aeternum aut unitatem. unum enim se esse dicendo Christus cum patre parem se deo fecit. non solum enim, inquit, soluebat sabbatum, sed et patrem proprium sibi dicebat deum, aequalem se faciens deo, hoc est parem. nonne manifestum est aequalitatem hanc de proprietate natiuitatis descendere? proprium enim se, id est uerum, dicens dei filium aequalem se faciebat deo.

Hinc est unde dicit: qui me uidit, uidit et patrem. per id quod enim consubstantiui sunt, qui unum uidet ambos uidet. sicut enim habet pater uitam in semet ipso, sic dedit et filio habere uitam, hoc est aequalem sibi genuit filium pater; et omnia quae patris sunt filii sunt et quae sunt filii patris sunt: et nemo potest [*](5 cf. I Ioh. 5, 20 7 Rom. 8, 32 8 Phil. 2, 6 15 Ioh. 5, 18 21 Ioh. 14, 9 23 Ioh. 5, 26 25 cf. Ioh. 17, 10 26 cf. Ioh. 10, 28. 29 )[*](..If:!: P j i ) [*]( \'1 falsum eras. C 2 namj nam pi ON X 4 conueniat.... C 7 et alt.] sed (et add. 8. 1. m2) M 9 pa..rem M 12 ipso (o m2 in ras.) M hii MFIi 13 et add. Engelbrecht Turner 14 se esse dicendo] dicendo M dicendo se esse X patre (corr. m2 patrem) *• M 15 se om. 3f 17 parem] patrem M 20 deo om. M 21 uidit alt.] uidit (corr. mS uidet) M uidet GA. et] eras. M ad (corr.) C meam yost patrem add. N 22 uidit GA 23 pater habet CG 26 Domo f corr.) M )

Uides ergo quia Arrii inde male intellegunt Christum unde bene intellegendus est, et inde illum inprobant et falsum dicunt, unde uerus dei esse filius approbatur. nam clarificandum se a patre postulat et clarificare se patrem quem petit promittit, ut ubi se humiliare uidetur exaltet. pater enim cum testimonium dat filio, laudem suam testatur; filius uero cum praedicat patrem, gloriam suam manifestat. magnificentia enim [*](2 Ioh. 10, 30 Ioh. 14, 10—12 13 Iob. 14, 10 22 cf. lob. 17, 1 24 cf. Matth. 23, 12. Luc. 14, 11. 18, 14 ) [*](yp) [*]( 4 ipse] ipso C, (corr.) N 7 ipse (corr.) M enim] ergo (corr.) N 9 ut] et N 11 essentia Vindob. 1044 sententia cet. hurailitus C 12 maxima] et add. X exultatio CFB 14 autem] enim N ipsi C 16 uirtutes M est] non est C 17 ducit (corr.) M 18 quia FB a se} ase (as m2 in ras.) M 20 quia arrii (corr. m2 arriani) M qui arri C 22 dicant M dei om. M 24 ut] om. N et X ubi] ibi GA ut ante exaltet add. X 25 det FB enim ante filius F (era.), B )

Inter patrem autem et filium nihil interest, nisi hoc solum, quia pater ingenitus est, filius uero genitus; id est, pater a nullo est, filius autem de patre; quod quidem sublime est in filio. hinc enim addiscitur nobilitatis eius aeternitas et quia uerus filius est ueri patris. unde est enim illud quod legitur in Genesi dicente deo: faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostram? itaque si imago [*](3 cf. Matth. 3, 16 etc. cf. Rom. 1, 9 etc. 4 cf. Act. 20, 28. Rom. 16, 16 etc. 5 cf. Mattli. 4, 10. 14, 33 etc. cf. Matth. 6, 24. llorn. 16, 18 etc. 6 cf. Apoc. 20, 6 7 cf. Apoc. 21, 22 8 cf. Apoc. 21, 23 9 cf. Apoc. 22, 3 cf. Apoc. 18, 8 10 cf. Ioh. 5, 22 etc. cf. Esai. 6, 1 12 Dent. 10, 17. cf. I Tim. 6, 15 13 cf. Apoc. 17, 14. 19, 16 21 Gen. 1, 26 ) [*](rlej: P) [*]( \' 1 nubilitaa (corr.) C uiri FB 2 esse dicitur X sene M dicitur esse N 4 dei dicitur X dicitur tert. om. X Christi] xps X 7 sanctie (i eras.) N scientiae X 8 lumine] inlumine C inlustrare NX 9 nec] naec (n in ras.) C 10 trono M (corr.), N 15 personarum. N 17 genitus est (est eras.) C 18 autem om. M 19 addicitur (ad eras.) M addisciditur F addis dicitur G addi dicitur Å nobilitates (s m2 in ras.) eius et (add. m2 s. I.) M 21 legetur (corr.) M ad] et (corr.) C 22 imaginem] imagine N )

Quantum ad bonam mentem pertinet, haec manifesta sunt. his enim et pater in filio esse probatur et filius deus eiusdem substantiae, qua pater est, significatur. in quo enim deus est et praeter ipsum deus non est et ipse deus est, quid aliud poterit esse dici, quam hoc quod est pater deus, et nec differre in aliquo? hoc est enim duo esse unum. in ipso enim deus est, quia quamuis deus sit, non tamen ex se deus [*]( 8 cf. Iob. 5, 18 9 Ioh. 19, 7 16 Esai. 45, 14. 17 ) [*](if.PG) [*]( 1 sunt nnum GA 2 enim om. M 4 una om. M 5 una FB 6 eorum unum CNX deferre M (corr.), F defferre C 10 debat M 12 ducunt (corr.) M alt. intelle-] hinc iYI. G usque ad p. 1SS. 25 13 salutem C 14 *«»quod N 15 significarc FB 16 uin-calis C 20 manifeste (corr.) C 21 hiis FB in om. FB 22 qua] quia N, (corr.) A 24 ease eras. MN 25 in pr.] ab N 26 deaa enim C . )

Tale etiam illud Hieremiae profetae est; dicit enim inter alia: hicdeus noster: non aestimabitur alter ad eum. hic adinuenit omnem uiamscientiae et dedit eam Iacob puero suo et Israhel dilecto sibi. post haec in terra uisus est et inter homines conuersatus est. numquid degener potest dici, ad quem alius non potest aestimari? aut alius deus quam pater est poterit dici, ut deo proficiat ad iniuriam patri? si enim aestimari ad eum alter deus non potest et absque deo patre est, uidete an debeat dici quod sequitur; periculosum est enim. maior enim patre dicetur. putantes enim deo se patri deferre, si ab eo filium segregent, derogant ei, ut quem minorem uolunt facere impie obcaecati mente proponant eum illi, cuius auctoritati inclinandum hunc putant. scriptura autem, ut nihil filium a patre differre doceret — differret autem, si non esset uerus — nullum alium dixit aestimandum ad eum, quia nulla alia substantia poterit similis repperiri substantiae dei, quae est et Christi. aliter enim Christum de deo esse doceri non poterat, quam ut nullum diceret alium aestimandum ut eum. sciens enim [*]( 2 cf. Ioh. 1, 18 5 cf. I Ioh. 5, 20 7 Bar. 3, 36—3* 20 cf. Bar. 3, 36 ) [*](def. PG) [*]( 1 est enim] sed (s. I. fort. m2) est M 2 ipse] in se M 4 relinquetnr C 5 et om. M patris] add. filius e. I. M 6 prophetaetae M inter om. M alia (corr. m2 alias) M 8 adinuenit omnem] aduentionem (corr. m4 adinaenit) M adinnentionem NX (corr. AB) 9 sibi] SQO N (corr.), X 10 terris CNX uersatas (\' 11 degenere CNX 13 patri (corr. m2 patris) M patris X 16 defferre C differre NF. (corr. defferre) A 17 segregant C 18 proponant idem quod praeponant 20 defferre C defferret C alium nullum CN aliam nihil X 21 alia om. X 22 repperiri om. M 28 alter MN )

Uides ergo non praeiudicare uni deo personam filii, si et ipse unus deus dicatur, quippe cum hoc scriptura testetur. unde hoc, nisi quia unum sunt pater et filius, quia non personis significatur unitas, sed natura, ut non substantia duo sint, sed unum, neque duo diuinitate sed deus unus, ut, siue loquatur pater siue loquatur filius, unus deus locutus dicatur? nam si ipse dominus inter cetera de mare et femina: iam non sunt, inquit, duo, sed una caro, quanto magis pater et filius non duo dii sunt, sed una substantia! ut autem duo dicantur pater et filius, causa est natiuitatis; ne autem iterum duo dii sint, causa est unius diuinitatis. qua tamen hebetudine Christum creatum, id est factum, praedicant, cum legant nihil deum sine Christo fecisse ? si ergo sine illo nihil factum est, non erit ipse factura. si enim factura est, factum est aliquid sine ipso. sed absit, quia nihil sine illo. natus enim de deo non coepit, sed extitit natiuitas enim nihil est aliud quam exitio; exitio autem manifestatio est: itaque non factus, sed editus est. ut enim Christus de essentia dei extitisse uel processisse significaretur, exitio eius [*]( 2 Bar. 3, 36 4 Bar. 3, 36 6 Deut. 6, 4 10 cf. Ioh. 1, 18 16 Matth. 19, 6. Marc. 10, 8 21 cf. Ioh. 1, 3 ) [*]( )[*](WPG) [*](1 filio F (corr.), A 2 patrem codd. (corr. Am2 mg.) 3 qui omniam] quoniam N 6 post scriptura aliquot uerba erasa in M 9 persona CNF 10 scriptarea (a fort. eras.) M 12 ut$crif>si aut MCFB, (corr.) A & N 13 sunt M 14 unus om. X 16 inquit om. M 17 sint N substantiae C 19 sunt CNX (B corr.) 22 ille C ipsa M 23 abasit M 24 sine om. M ) [*](Jj. P».-Anf Qaaeit. teat. ) [*](12 )

Solent quidem Arrii sic interpretari de filio dei dicentes: (ideo uerus dicitur Christus filius dei, quia sic illum fecit ut uerus sit.\' quasi sit aliquid quod falsum faciat deus. et illa omnia quae supra diximus de unitate patris et filii quid erunt, cum sic roborata sint et firmata? si hic aliter sentiendum putatur, multa poterunt diuinis solidata oraculis unius conuelli degeneris testimonio.. amputandum est tamen, ne sibi uel de eo ipso blandiatur iniquitas. igitur \'sic\', inquit, illum fecit ut uerus sit, ut uoluntas cesserit pro natiuitate et factura pro generatione. tantum enim dandum est./ inquiunt, \'potentiae dei, ut possit facere quae non sunt tamquam quae sunt\'.

Quoniam ergo hac astutiae calliditate utuntur contra filium dei, ex his ipsis de quibus praesumunt, quia in reliquis sunt conuicti, respondendum est eis, ut in tota summa conuicti appareant. propositio enim haec, quantum ad sensum pertinet, nullius momenti est; quantum autem ad uerba, caliginem facit ne cito appareat. sic est enim ac si Aegyptius positus in obscuro, quia causa mala bono sensu defendi non potest. ad impietatem ergo defendendam sacrilegis uerbis utuntur. si itaque haec est potentia dei, ut uerum faceret Christum esse filium sibi, cum de ipso non esset natus, ergo talem illum [*](24 cf. Ex. 10, 21 seqq. (?) )[*](def. PG) [*](1 ut quia—dispar est om. M 2 Christus om. (add. s. I.) N 4 non alt. om. FB 7 quidem] quippe N 8 uerusj ueri.s. C 9 sit pr. om. (add. 8. I.) N falsum om. M 10 filii (pr. i eras.) N 11 aliterl inalter X 14 de eo] deo FB sicl si N (corr.). A 18 non sunt M 21 ut om. M 23 momentum FB quanto M autem om. N 24 facit om. M 26 uerba X utentur (corr.) C si itaque haec] siita dehaec C si ita te (te eras.) N 28 de] de se X )

Si autem rationis lineam sequentes non posse dicitis, quod initio continetur, aequale esse et consubstantiuum cum id quod aeternum est, reuelatis dolum malitiae uestrae, quia ut sensum uerbi eludatis, falsa uoce Christum uerum esse filium dei dicitis negantes ei quia aequalis est deo patri. non enim uerus est, si inaequalis est. poteritnum uerus dici filius, si non uerus dicatur et pater? si enim uerus est filius, erit uerus et pater; quam ueritatem aequalitas probat. quod si dispares sunt, neuter eorum uerus est sed quoniam scripturarum testimonium inritum fieri non potest, quo Christus uerus dei filius adprobatur, de deo patre natus credendus est, quia, ut ueritas haec firmaretur, et par deo et aequalis legitur.

At tu qui potentiam dei inaestimabilem praedicas, ais: \'deus generare non potest, quia simplex natura est\'; per quod etiam ipsi deo patri contumeliam facis. mendacem enim istum dicis, ut filium, quem ille suum et uerum asserit, deneges et tuam hypocrisin detegas, quia falso potentem deum praedicas. si enim potentiam dei in id quod uerum ex falso [*]( 18 cf. I lob. 5, 20 24 cf. I Ioh. 1, 10 ) [*](Hi) [*]( 1 praestiterit factara quod] prestitera quod (corr. prestiterit factor quo) N datur M 5 uerus alt.] uero MC 7 dicitur C 8 ininfectum M 10 quod edd. quo codd. et] ut N consubstantium C 12 ut] aut M elidatis N xflm... N 14 si om. M num] numquid CNX filius om. M 16 uero (corr.) M 17 dispare M neuter eorum] ne uterorum C neate eorum N neuter AB sed quoniam] . M 22 at tu] actu CNX ait C 23 natus N 25 istum] iustum M 26 detegas] denegas X falsum X. ) [*]( 12* )

Aliud iterum adsolent sua tergiuersatione proponere. aiunt enim: \'uoluntate pater genuit filium aut non?) ut, cum audierint: utique uoluntate\', statim ut inimici filii dei respondeant: \'ergo uoluntas ante filium est, ut ex hoc non aeternus appareat, cum non utique per natiuitatem initium acceperit, sed extiterit\'. et tamen si hoc putant, non solum ante filium erit uoluntas, sed et ante patrem, quia causa generationis pater et filius est. infidelitas carnales sensus sequitur in omnibus. sic enim inducit causam dei quasi hominis, ut ante deliberauerit et cogitauerit ut generaret quasi infirmitati [*](5 Matth. 19, 26 7 cf. lon. 2, 1 17 cf. loh. 1, 13 )[*](lef. PG) [*](1 inlndas quanto magis om. M 3 quod alt. om. X 4 firmaretur X 5 deum] dfim (corr.) M autem om. (add. s. /.) N inquit om. X possibilia sunt (sunt eras.) N (sunt s. l. add.) A 6 deo] apud dm (corr.) N 8 coeti NAB uizit om. M (add. s. 1.\\ X nec dS filium bis (pr. eras.) M 10 aut] autem M 11 refelenda( (re s. I.) M refella N 18 dicendaf* (cotr.) C 14 negat] neg N quod (corr.) M 16 com M 17 audiuerint CN ut] tn ras. M uti N (corr.). AB 19 com (corr.) M 22 in omnibus] hominibua (\' nominibus NX 23 aic] si X deus FB hominia*»»* C 24 et cogitauerit scripsi excogitauerit codd. quasi] qui M infirmitate X . )