Pseudo-Augustini Quaestiones Veteris et Novi Testamenti CXXVII

Cuius rei exemplum etiam tempore misericordiae praedicatae ostendit, ne non patiens, sed insensibilis, et quem neque dolor alicuius neque pietas commouere uideretur. hinc est unde ait per profetam: tacui; numquid semper tacebo? et dominus: numquid non faciet, inquit, deus uindictam seruorum suorum clamantium die ac nocte? sic utique clamant, sicut supra diximus. si quis ergo Christianus ad tempus uindicet non acerbe neque cum sanguine, non peccat; melius tamen fecerit, si dimiserit iudici deo.

Omnia quae de Christo dicta sunt, adimpleta sunt. et ipse dominus sic adimpleuit legem et profetas, cum omnia, [*](12 Esai. 42, 14 13 Luc. 18, 7 18 cf. Matth. 11, 13. Luc. 16. 16. 19 Matth. 5, 17 ) [*](def. I) [*]( ) 1 et om. M incutiens C 2 et om. FB reuelatur X 3 animas codd. (con\'. CNGB) patientes C (corr.), X audit a] audita a (corr.; a tert. est in ras.) C 5 innocentem se] innocentem C et innocentem X 6 expectant (corr.) C *• expectat N 8 contempserunt NX 9 praedicatae] praedicat et GA 10 patientis (corr.) M 14 sic] sicut C 16 aceruet GA acerbet B (t exp.) 19 lex om. C 22 austorem M 24 impleuit X quaequae N quequae C )

Lex autem duplici modo cessauit, nec quidem tota; nam et id quod cessauit poterit manere, si seruetur condicio. aliud enim cessauit in sententia, aliud in ipsa lege. praedicante Iohanne baptismum paenitentiae in remissionem peccatorum cessauit sententia legis, quae reos tenebat peccatores, cessa. uerunt etiam onera legis, quae ad duritiam cordis Iudaici fuerant data in escis, neumeniis, mustelis. misericordia enim adueniente cessauit uindicta. sed onera legis in perpetuum cessauerunt, sententia uero his cessat et aboletur, qui permanent in bene- beneficio consecuto. his autem qui redeunt ad hominem ueterem refricatur legis auctoritas, quia inmemores beneficiorum redeunt sub sententiam legis.-

Circumcisio uero et sabbatum usque ad id tempus ualuit, quo nouae legis praedicaretur mandatum. sic enim data sunt, ut adueniente lege fidei cessarent. unde dicit apostolus: finis legis Christus. nam et Danihel hoc significat, cum de [*]( 2 cf. Mstth. 11, 13. Lac. 16, 16 18 cf. Marc. 1, 4. Luc. 3, 3 16 cf. Leu. 11, 29 20 cf. Rom. 6, 6 etc. 25 Bom. 10, 4 26 cf. Dan. 9, 24—27 ) [*]( If.1\' l ) [*]( 2 alt. profstiac M 4 tenti C 5 repperiri (corr. repperi) C reperiri NF 6 dicebant] dicebatar CNX 9 eioa.... N 11 nec] non GA neni (eorr. non) B 12 manere (ma i ras.) C permanere (per eras.) N 17 in eBcis] nescis CN numeniis MC multelis (corr.) M 20 rediunt CF 21 refrigatur C qui C immores (corr. m2) M beneficioruin dei GA redinnt CF 28 et] ad C )

Non ergo quia misericordia praeferenda est, condemnanda putetur iustitia, cuius reuerentia si non esset, ipsa misericordia fructum non haberet. nisi enim hanc seruauerint post acceptam misericordiam, nihil illis proderit indulgentia. nam dixit lex: non facies tibi idolum neque adoraueris, quae in caelo sursum sunt et quae in terra deorsum, et: non peierabi.s, et: honora patrem et matrem, et: non occides, neque fornicaberis, neque furtum facies, non dices falsum testimonium, neque concupisces quicquam proximi tui. numquid haec cessasse dicenda sunt? absit. sine his enim quis poterit uel in hac uita idoneus iudicari? ac per hoc cetera cessauerunt quae supra diximus, neumeniae, sabbata, lex escarum, sacrificia, circumcisio et cetera. hinc est unde [*]( 6 cf. loh. 4, 24 11 I Tim. 1, 9 16 Ex. 20, 4. Dent. 5, 8 18 Kx. 20, 16. Deut. 5, 20 (17) 19 Ex. 20, 12. Deut. 5, 16. cf. Matth. 19, 18. 19 Ex. 20, 15 (13). Dent. 5,18 (17) 20 Ex. 20, 13 (14). Dent. 5, 17 Ex. 20, 14 (15). Dent. 5, 19 (17) Ex. 20, 16. Dent. 5. 20 21 Ex. 201 17. Dent. 5, 21 (18) ) [*](def. 1-) [*]( > 1 ebdomarum GA prophetam C 2 chrisma CFB crysma (f 3 spiritale (corr. -i) C spiritali NGA 5 uisibiliter tunc N tunc om. N 7 est lex GA 10 hic A\' dacta M datur X probatur M 12 non est lex X 14 petetur (corr.) C 15 fructuum (eras. alt. u) N 16 indulgentiam M 18 periurabis CNX 23 his] ab (eras.) his e 24 numeniae M neumini(a)e C (corr. neominie), F neomeniae X )

Sic ergo adimpleuit legem saluator, dum, quos illa iustitiam docuit, hic iustiores effecit, quod illa non potuit quam ob rem gaudium legis est, quia discipuli eius peritiores effecti sunt. destruxisset plane legem, si impune peccari docuisset. porro autem suspendit sententiam, ut hic qui male facit habeat spatium paenitendi; si quo minus, redit in illum sententia cumulata, quia non cognouit ad hoc se remissum, ut emendaret se. [*]( 1 Rom. 13, 3 4 Matth. 5, 20 9 Leu. 24, 20. cf. Matth. 5, 88 12 Matth. 5, 39 ) [*](,.Ff;) [*]( 1 timeri FB timendi GA 2 potestate M 6 feriseorum M 7 audens M 8 sensum G, (corr.) A 10 itimens (corr.) N a prohibitua inc. lacuna in G 13 dexteram CNX 19 ergo] enim X illa] om. M illam N 24 reddit C. A (pr. d exp. et eras), B lIententiam (corr.) C 25 comnlata CFB )

Nulli dubium est diabolum esse hominis inimicum, maxime fidelis; uehementiora enim tela sua contra dei seruos exacuit. sicut ergo iste bonorum inimicus est, ita et lex malis aduersa est. quis enim contemnenti se non aduersetur? dominus ergo peccatorem adloquitur, ut consentiat mandatis, quae illum inoboedientem condemnant, ut subiciat se uoluntati eorum et fiat ex inimico amicus, quia et contemptor legis inimicus est eius; uoluntati enim eius resistit. ideoque hortatur dominus peccatorem, ut bene agendo reconciliet sibi legem, ne in die iudicii accuset eum apud iudicem et condemnatus poenas det spretae legis. omni etenim, qui male uult agere, disciplina dominica inimica uidetur, cui nisi consenserit, mittetur in gehennam diabolo, qui uere inimicus humani generis est, praeparatam.

Quantum ad fidem ueri pertinet, deum omnino nemo uidit umquam, neque patrem neque filium. quod enim uisus [*](1 cf. Matth. 13, 39 3 Matth. 5, 25 6 cf. Eph. 6, 16 17 cf. Matth. 25, 41 19 cf. Gen. 82, 28 (29) 20 cf. Ex. 33, 11 21 Esai. 6,5 22 Ioh. 1, 18. I Ioh. 4, 12 ) [*](dej. PG) [*]( 2 praecipit C 6 fidelie (corr. ftJelea) C 7 iste om. N 10 contempuant C suhieciat CF 13 ne om. N 14 contempnatus C Jet] de X 16 dominica- M mittet N 20 faciem jpr.] faciem (m exp.) C facie NX 21 sabaoht M sabbaoth N 22 iohannis C 2\') finem M 26 quid C )

Animaduertamus sensum euangelistae. ut enim uerum esse, quia nemo uidit deum umquam, ostenderet, filium hoc enarrasse docet, quem falli utique inpossibile est, quia in sinu patris est. sinus autem patris quid est, nisi adfectus in caritate ueri patris per naturae unitatem in filium? quam ob rem nemo uidit deum, nisi unicus filius. hoc Iohannes apostolus filium dei audiuit dicentem inter alia: non quia patrem uidit quisquam, nisi qui est a deo, hic uidit patrem. ut ergo ad condemnationem proficeret Iudaeorum, qui Christum dei filium audire nolebant uel credere, ostendit euangelista hunc esse Christum qui patribus apparuisset in deum; illum autem qui pater est, numquam uideri nisi a filio. quando enim deum patrem negat uisum et deum apparuisse patribus profitetur, manifestare se uult dei filius, quia ipse semper in deum uisus a patribus est. hinc est unde inter cetera dicit ludaeis de patre: neque uocem eius audistis aliquando neque figuram eius uidistis. ecce non est contrarium et uisum et inuisum esse deum. [*]( 8 Ioh. 1, 18 17 Ioh. 6, 46 26 Ioh. 5, 87 ) [*](d: j. PG) [*]( I imaginem M (corr.), B 4 per rationem] imperationem C 7 iohapnis C 10 enarrabit FA 14 est alt.] est (st in ras.) C 16 iohanis C iohannis N 24 apatribus C propbetetur CN profetetur F )

Non sic passim praetereundum est, sed considerandum quid sit \'lex per Moysen data est.\' per Moysen enim lex data manifesta habet praecepta, sed scripsit et historiam, quae et ipsa lex appellatur. et uideamus, quid in praeceptis eius non erit uerum. forte quod dicit: non occides, non fornicaberis, non furtum facies; talia sunt et cetera. nam historia eius quia ante aduentum Christi ueritas non erat, hoc manifestum est. ea enim quae sub uelamine erant, quid significarent, incertum erat. cum autem per Christum manifestatur, cuius persona sit quae dicit in Genesi: faciamus, et quae est quae facit, et quis fuerit qui in rubo aut patriarchis uisus sit, et qui in petra operatus sit, quae dedit in deserto aquas — quia petra, inquit, erat Christus -, sic fit ueritas per Christum. quando ea, quae latebant aut in dubium ueniebant, quid significarent, a Christo ostensum est. nam inter cetera dominus ait: de me scripsit Moyses. hoc prius latuit; error enim erat. putabatur enim pater deus, qui erat filius, et qui aestimabatur angelus, cognitus est esse dei filius. et promissio facta fuerat Abrahae, quae, quamdiu non reddebatur, in [*]( 1 Ioh. 1, 17 10 Ex. 20, 15 (13). 13 (14). 14 (15). Deut. 5, 18 (17). 17. 19 (17) 15 Gen. 1, 26 16 cf. Ex. 3, 2. cf. Gen. 12, 1. 22, 1 etc. 17 cf. Ex. 17, 6. Num. 20, 8 I Cor. 10, 4 21 Ioh. 5, 46 24 cf. Gen. 22, 18 ) [*](dtf. PG) [*]( 1 LXXVI edd. ioh MNB iohannc C iohannis FA 2 autem om. NA 6 praeter eundem X (coir. Am2, B) est add. post cunsiderandum CNX 7 est om. A eras. B 8 manifeBta.. 3f manifesta- C t\'t pr. om. (add. est [?] 8. I.) N 10 occidis N 13 ea] et CNX sub] illsub.. C 14 erat] est N per om. C manifestaret N cuius] cum ex FB 16 fecit (corr.) N aut] ut CNG 17 qui] \'lu(a)e X quae] qui X aquas in deserto CNX 19 letabant lt 22 filius (s in ras.) ....... M 23 filius dei X )

Inpossibile prorsus est ut saluatoris uoluntas non impleatur, nec potest uelle quod scit fieri non debere; idcirco quod factum est, hoc uoluisse dicendus est. nam uoluntas eius numquam extra naturam eius est. sicut ergo natura eius in reprehensionem non cadit, nec uoluntas. nam quod propositum est, factum legitur in finibus Tyri. tunc intrauit in domum et neminem uoluit scire. nunc requiritur quo modo uel quare neminem uoluit scire. animaduertendum est enim, quia istud in finibus gestum est gentilium, quibus adhuc tempus praedicandi non erat. denique mittens discipulos suos praecepit dicens: in uiam gentium ne abieritis et ia ciuitatem Samaritanorum ne introie-ritis, sed ite potius ad oues quae perierunt domus Israhel.

Idcirco noluit se prodi, quod esset in domo; requiri autem se non noluit, sed libenter accepit. quamuis enim tempus non esset praedicandi gentilibus, ultro tamen uenientes ad fidem non suscipere inuidiae erat. sic factum est, ut saluator, dum a discipulis proditus non esset, ab aliis tamen, qui eum [*](6 Marc. 7, 24 20 Matth. 10, 5. 6 )[*](tyPG \\ ) [*]( 5 LXXVII edd. 6 intramas C 7 noluit MCNFB 8 latare M noluit (corr.) M 11 ait M quod om. C 13 est om. C 16 nuncscire om. N 18 gestom] gentium X adhoc (con\'.) C 19 praecedit M 21 ne] non F (corr.)t A . 24 noluit (n in ras.) M accipit C 25 gentibus X )

Semper breuiata propositione sensum occultas. nam hoc quod in quaestionem uocas tunc factum est, quando in Galilea positus propter tumultum Iudaeorum a fratribus suis adhuc non credentibus sibi conpellebatur ascendere in Iudaeam, quia futurus erat dies festus Iudaeorum, ut seditionem pateretur. ipse autem respondit eis dicens: uos ascendite ad diem festum, quia mundus uos non odit; me autem odit, quoniam arguo opera eius. ego non ascendo ad diem festum hunc, quia tempus meum nondum impletum est. tunc fratres eius ascenderunt ad diem festum, ipse uero mansit in Galilea. post autem et ipse ascendit ad diem festum. [*]( 10 cf. Marc. 7, 24-30 13 cf. loh. 7, 8 14 cf. Ioh. 7, 14 21 Ioh. 7, 7. 8 ) [*](def. PG) [*]( 1 est] sit edd. scire C 2 ut intrarent-in domo otn. X 3 se om. X 4 est om. M non] hoc X r) demonstraturns (corr. t M leneque M 7 qui (corr.) C 9 uolutans M 11 quo N 12 LXXVllI edd. 14 contantis M 17 in alt. om. M galilee C 19 conpellabatur C 22 autem oni. C 26 galilee C )

Quid uidetur contrarium, quando non tunc ascendit quando negauit, sed ascendit postea, et ascendit non quasi ad diem festum, sed quasi ad litem? illi enim omnes laeti ascenderunt, quasi ad perfruendas delicias diei festi. certum est ergo, quia non ascendit ad diem festum. saluatoris autem ille fuit dies festus, quo passione sua redemit mundum. denique dicit: nunc clarificatus est filius hominis et deus clarificatus est in eo. hic dies festus eius est, quo uicit mortem.

Aliter causa se habet quam proposita est; non enim hic quaestionis huius sensus est quem obtendis. nam nullo genere ex his liberi arbitrii poterit causa turbari, quia si penitus sensum dictorum aduertas, scies hinc magis arbitrii liberi firmari sententiam. haec enim contra maliuolos Iudaeos prolata sunt. cum enim dolo simulationis ortae ex inuidia Iosef patrem proprium et filios eius fratres adsererent saluatoris, ne dei esse filius crederetur, tunc saluator ait: nemo uenit ad me, nisi pater qui misit me adtraxerit eum. quo modo [*]( 7 Ioh. 18, 81 10 Ioh. 6, 44 12 Rom. 9, 16 14 Bom. 9, 18 25 Ioh. 6, 44 ) [*](fr.( PG) [*]( 3 sed] se N litem litem (pr. eras.) M laetitia N 5 saluator. Is NX 8 quo] qui M morttfm] inmortem M 9 LXXIX edd. 11 adtraxit C et (ercw.) C 13 imiserentis M 19 ullo N genero (corr.) C 20 quia sij quasi N 21 doctorum X )

Haec est adtractio, non uiolentia, sed testimonium dei in Christo, cui qui credidit, adtractus dicitur ab eo ad Christum. nemo enim saluatori credit, nisi qui patrem illius proprium dicit deum. nam apostolus, non ut arbitrium pulsaret, haec fatus est quae in quaestionem redegisti, sed ut iudicium dei retractare prohiberet, haec dixit iustum praedicans deum; scit enim cuius debeat misereri. cordis autem inspector peruidet postulantis mentem, an mereatur accipere. denique dicit per profetam: plebs haec labiis me honorat, cor autem illorum longe est a me. nam simulatoris animum iustum est ut obduret. qui enim non per errorem uerum uocat falsum, sed per maliuolentiam, ut intellegens bonum fingat se nescire quia bonum est, ut conuertat illud in malum, hoc utique debet illi praestari, ut uere non intellegat bonum, ne saluetur, quod non uult. nec enim iustum est, ut inuitus saluetur, qui non per ignorantiam salutem spernit, sed per malitiam uel inuidiam. his igitur confirmatur magis liberum arbitrium quam destruitur, ut uni cuique pro uoto suo respondeatur. [*]( 2 Ioh. 14, 10 11 cf. Ioli. 5, 18 15 cf. Prou. 24, 12. Act. 15, 8 17 Esai. 29, 13 (Matth. 15, 8. Marc. 7, 6) ) [*](def. PG) [*]( 1 pater adtrahebat (corr.) N 3 operg M operer N hg N 4 quos C ipse CFB 5 quia FB 7 commendaretur AB dicebat dicebat M 9 adtractatio C uiolentiae C 10 adtractatus CN actractatus FB 13 fatos] factum (corr. factus) M factus (corr.) CX redigisti CNX 14 retractari CNX 15 miseri M praeuidet C prouidet NX 17 ples M 18 iuxtum M 20 fingatse (ats in ros.) M 21 quaa (corr.) M quod N hoc] huct (t eras.) M 25 conformatur FB 26 distruitur MNX ut] et C )

Omnia diuina uolumina amara sunt, sed perfidis adque carnalibus. idolatris enim insuaue est, cum audiunt unum deum praedicari in Christo. et Fotinus simul pertimescit horrore correptus, erubescit etiam Sabellius audiens patrem patrem esse qui filius dici non possit, quia ab ipso sunt omnia; filium autem idcirco filium appellari, quia non utique ipse pater est, sed de patre, nec a quo, sed per quem sunt omnia. confutatur et . Arrius, cum legit Christum uerum esse filium dei; sine dubio enim uerus dici non posset, nisi proprie esset de deo. conuincitur et Marcion addiscens quia uerbum caro factum est, qui putat Christo carnem negandam. arguitur etiam inprobus Manicheus uidens scriptum ab euangelista, quia saluator non solum praesentia sui nuptiarum uota decorauit, uerum etiam poculis honestauit, qui nuptiarum aditus intercludit et promiscue conuenire hortatur.

Haec continentur in libro, quem accepit apostolus deuorandum. hic liber euangelium est quod CATA IOHANNEN titulatur, quod non solum male sentientibus amarum est, uerum etiam indiseiplinatis, qui nolunt corripi, ut in peius proficiant. ista reuelatio eo tempore facta est, quo apostolus Iohannes in insula [*]( 2 Apoc. 10, 8. 9 13 cf. Ioh. 1, 3 16 cf. Ioh. 1, 14 18 cf. Ioh. 2, 2. 9 ) [*](:P(;) [*]( 1 LXXII edd. apocalipsi CNX 2 ualde (corr.) M 3 amaricauit FB 5 quis iste] quiete M iste] isti (corr.) C K idolatriis (\' Icorr.) NFB insuaui N 9 fotinus (corr. fothinus) C photinus (add. 8. I. m. rec. semper) N fothinus FB horrere FB 12 utique] utio M 14 et] ut CNFB 16 et] ad C 17 christum N 21 promiscue) praemiscae M praemiscue C pr(a)emiis cui NX 22 accipit CA 23 cata1 acta M iohanne NFB 26 iohannis FB-) [*]( L. P«.-Aaf. Qaaeet. Uat. ) [*]( 9 )

Symeon uir sanctus et diuinis oraculis commendatus per spiritum sanctum locutus est quid futurum esset hominibus ex causa Christi, ut ruina his esset, qui cum sibi uiderentur stare per obseruantiam et peritiam legis, diffidentia . tamen operum Christi caderent dissoluti a promissione patrum, [*](1 cf. Apoc. 1, 10 13 of. Ezech. 3, 3 IG Luc. 2, 34. 35 )[*](def. PG) [*](1 phatmos CNX religatus CNX domiciano CAB 3 et alt.J ..et N 4 esset] erat N 5 qui] quae N 6 hominibus C hominis N 7 profesaiongs N 8 illius (carr.) 3/ 9 et om. N 10 amaram (corr. amari) C accussauit C 12 dimus M czechili (add. e s. pr. i) M ezecheli C ezechiheli (chiheli in ras.) N ezechiel A 13 ut] ait C eius om. N 15 tXXTIr. tdd. 17 hic om. M in ante resurrectionem add. N 19 pertransiuit C multorum om. M 22 futurum (u pr. in ras.) C 23 ut ruina-Christi om. N his] hic X (corr. Am2) 24 diffidentiam M 25 dešoluti CN ... )

Quod autem adiecit dicens: et tuam ipsius animam pertransibit gladius, ut reuelentur multorum cordium cogitationes, hoc utique significauit, quia etiam Maria, per quam gestum mysterium est incarnationis saluatoris, in morte domini dubitaret, ita tamen, ut resurrectione firmaretur. omnes enim stupore quodam in morte domini dubitarunt. quis enim non ambigeret uidens eum, qui se filium dei dicebat, sic humiliatum, ut usque ad mortem descenderet? et quia, ut dixi, omnis ambiguitas resurrectione domini recessura erat, \'pertransire\' dixit gladium, non supercadere aut contingere transeuntem membrum aliquod. ut sicut gladius missus pertransiens iuxta hominem timorem facit, non tamen percutit, ita et dubitatio maestitiam fecit, non tamen occidit, quia non sedit in animo, sed pertransiit, quasi per umbram contingens corda discipulorum. denique Cleopas et Amaus euntes in uir tristes dicunt inter cetera ipsi domino nescientes quia domi nus est: nos putabamus, quia ipse erat qui incipiebat [*](5 Ioh. 9, 39 9 Matth. 11, 25. Luc. 10, 21 12 Luc. 2, 35 28 Luc. 24, 21. ) [*]( ,.1\'(; ) [*]( 1 dignitas FB 6 leges (corr.) M 8 dicent (corr.) M 11 paruulus (corr.) N 13 pertransiuit C 15 in morte] immortem FB 16 omnia icorr.) M 24 ita om. C facit X 26 cordaJ cor (corr. add. da 8. l.) M cleopha9 CNAB emaus N emmaus X euntes (eu in ras.) C\' 27 dono (corr, m2) M ) [*]( 9* )