Pseudo-Augustini Quaestiones Veteris et Novi Testamenti CXXVII

Ambrosiaster

Ambrosiaster. Pseudo-Augustini Quaestiones Veteris et Novi Testamenti CXXVII (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 50). Souter, Alexander, editor. Vienna, Leipzig: Tempsky, Freytag, 1908

Quaestio ista gemina ratione debet intellegi. primum enim domus Christi ecclesia est, quam aedificauit sibi sanguine suo. deinde potest et corpus eius dici domus ipsius, sicut dicitur et templum eius. si enim propter habitationem dieitur templum dei, non absurde dicetur et domus, sicut legimus in lege. sed si effectu spiritus sancti factum est corpus, quod et domum posse dici arbitramur, quare ad personam Christi relatum est, quaeritur. factum filii factum patris est, quia utriusque una uirtus est. simili modo etiam factum spiritus sancti factum filii dei est propter naturae et uoluntatis unitatem. siue enim pater faciat siue filius siue spiritus sanctus, trinitas est quae operatur; et quicquid tres fecerint, dei unius est operatio. [*]( 12 Prou. 9, 1 15 cf. Act. 20, 28 16 cf. Ioh. 2, 21 18 cf. Ps. 25, 8 etc. ) [*](<hf. P) [*]( 5 ex gpleudore] explendore FB 6 diceret X uirtutis] oiitiu N (icorr.), X 13 aedificabit GA 18 dicitur X 21 eat pr.] ease Jf 22 spiritum C 28 est dei GA propter nature (prepter natu in ru.) M 25 unius dei GA )

99

LIII. SI OMNIA RATIONE FACTA SUNT, QVID EST UT OCTAUO KL IANUARIAS SALUATOR NATUS DICATUR?

Nemo sic poterit hebetari, ut neget omnia facere deum cum ratione. ideo ergo Christus descendens de sacris sedibus ad salutem mundo tribuendam, ut etiam mundum ipsum et tempora a se instituta doceret, tum nasci homo uoluit ad deminutionem humani generis augmentandam in deum, quando ex magna deminutione lux, quae dies est, crementum incipit accipere, ut tempus natiuitatis eius rationi congruat doctrinae diuinae, quae ex umbra mortis homines coepit multiplicare ad uitam.

LIIII. SI EX SEMINE DAUID CHRISTUS FILIUS DEO FACTUS EST SECUNDUM CARNEM, HOC EST, NATUS IAM FILIUS DEI EST IN UTROQVE, QVIA SANCTUS NATUS EST, QVO MODO ERGO, POSTQVAM BAPTIZATUS EST, DICTUM EI A DOMINO DEO EST: \'TU ES FILIUS MEUS, EGO HODIE GENUI TE\'?

Christus dei filius ex aeterno est secundum spiritum sanctitatis, iuxta carnem uero ex semine Dauid natus est filius deo, ut in utroque non factus deo filius habeatur, sed natus. illud autem quod in baptismo audit, mysterii, non sua causa est. nam hoc omnibus audit qui baptizantur. ipse autem demonstratur tantum modo, ut ex hoc appareat in homine uirtutibus deus, ceteri uero firmantur, quia ex hoc incipiunt esse filii dei, cum sanctum accipiunt spiritum. quamuis enim sanctum natum sit corpus domini, non tamen sacramento regenerationis [*]( 12 cf. Bom. 1, 3 16 (Ps. 2, 7) Lac. 3, 22 ) [*]( def.P ) [*]( 1 si omnia ratione faetg (sic) sunt adnexapriori quaeatiani (corr.) in C 2 VIII CNX aaaator Jf est post natus add. C 8 habitari C hebitari N (corr.), F faceret eum C 7 demunitionein M demi.n.tionem (u s. alt. ras.) C. diminntianem NX 8 demanntione (torr.) M demitame (nn 8. ras.) C 9 at ad N 12 si ex om. M ChriBtas om, X dei CNX 14 ateroqae FB utero OA 19 dei X 20 dei X 21 myaterii non aua in ras. M 26 natum om. C ) [*]( 7* )

100
firmatus fuerat homo Christus esse filius dei, nisi spiritum sanctum accepisset, iuxta decretum renascibilitatis donum. nam et Iudaei filii dei dicti sunt in deuotione, non in sacramento quod nunc operatur, ut accepta remissione peccatorum superueniente sancto spiritu dicantur filii dei. saluator ergo et natus est secundum carnem filius dei et post in mysterio firmatus. nec enim poterat quod de sancto sanctum natum est non deo nasci, sed ut propositum mysterii impleretur, superueniente spiritu non deminutum est, sed auctum.

LV. QVID CAUSAE FUIT UT ILLO TEMPORE CRUCI SE PERMITTERET DOMINUS, QVO OCTAUO KL APRILES PASCHA EGERUNT IUDAEI?

Omnia propriis locis et temporibus gessit saluator. ut enim omnia se nutu patris recte condidisse doceret, tunc uoluit passione sua mundum redimere et reformare, quando eum et creauerat, id est in aequinoctio, unde mundus initium cepit et dies super noctem increscere. in regno itaque agens Romano non nisi octauo Kl Apriles pati debuit, quando aequinoctium habent Romani. tunc enim utique primum haec pars mundi inluminata est et ex eo dies coepit crementum accipere ideoque et passione saluatoris tunc a tenebris ad lucem perducta. nulla itaque uituperatio auctoris poterit uideri, quando lapsam creaturam tunc reformauit, quando et fecerat. nec enim reprehendi poterit rei lapsae initium creationis, cum ad id redeat instauratio. eadem enim die uoluit esse renouationis gaudium, quo fuerat et dedicationis. [*](rle.f. IJ) [*]( \' 3 diiti (corr.) a 5 spiritu sancto X 6 et pro om. MF 7 natae N 8 •miaterii N 9 diminutum NX 10 caasa C croci..- C 11 quod QA VIII NX aprilis NX 13 locna (corr.) C 15 redemere C, N (corr. m. rec.), F, B (corr.) 16 caepit C coepit NX 18 octauo romano C VIII NX aprilis FB aprelia A 19 utique enim GA pras M 20 caepit C 22 uituperatione X 26 an legendutn qDaP dedictioois C. )

101

LVI. QVARE IN MATHEO PATER IOSEF IACOB SCRIBITURET IN LUCA HELI, UT AUT DUOS PATRES HABERE INPERITE DESCRIPTUS SIT AUT CERTE, QVI UERE PATER EIUS SIT, NESCIATUR?

Non est ambiguum patrem Iosef Iacob fuisse. ordo enim a Dauid per Solomonem tramitem suum tenens recto cursu peruenit ad Iacob. cuius filius est Iosef: Heli autem filius Matthiae, qui a Dauid per Nathan. filium eiusdem Dauid, ordinem tenet usque ad tempus, quo saluator aduenit. unde singuli euangelistae a Dauid singulorum fratrum generationum ordines prosecuti quasi furcam fecerunt. ut Matheus a Dauid per Solomonem descenderet ad "Iosef;" Lucas uero ab Heli, qui tempore fuit saluatoris, ascendit per traducem Nathan filii Dauid et Heli et Iosef utriusque iunxit tribum ostendens unius generis esse utrumque, ut, cum Heli sociat Iosef, non - discrepare eos in generatione, sed fratres ostendat, ac per hoc non solum Iosef filium esse saluatorem, sed et Heli. ipsa enim -ratione, qua Iosef filius dicitur saluator, ipsa est et Heli filius et ceterorum omnium, qui de eadem tribu sunt. hinc est quod dicit apostolus: quorum patres et ex quibus Christus secundum carnem. diuino etenim nutu permotus Lucas est, ut ab Heli per traducem Nathan ascenderet ad Dauid et per Tharam patrem eius ascenderet ad Sem filium Noe et adhuc super diluuium perueniret ad Seth filium Adae, qui redditus est pro Abel, et eadem ratione faceret filium Adae saluatorem, qua dicebatur [*]( 1 cf. Matth. 1, 16 2 cf. Luc. 8, 23 20 Rom. 9, 5 ) [*](iief. P) [*]( 1 HATH N iosep MN 2 patris C 8 inperit (corr. inperiti) C diaeriptns NX quia C 4 nesciantur (?) C 8 matthie (pr. tuitl. UIJe m raR.) M mathiae CNX qui aj qui. (i in raв.: a \'s. ras.) C rratha MF matha N nathatn X 9 tenet usqde] tenetur qa(a)e CX tesetar qm N . , 11 ordinem GJH proseqauti MF perseeuti X 13 naths M natham CX 14 heliae C, N (corr.), X unxit -9, (eorr. nt2 add. i 8. /.) A 15 soeia -GA 18 in ipsa X enim om. GA 19 ipae GA - et pr. in ras. M 22 lucttis C ut] et C 23 natham N 24 peruenit X - 26 quia C )

102
filius esse Iosef et Heli, super Adam autem transcendens adsignaret ante omnem carnem Christum filium esse dei.

Illud autem, quod quibusdam uidetur, quia Heli acceperit uxorem Iacob, quo modo lex mandauit, ut, si quis mortuus fuisset sine filiis, acciperet frater aut propinquus uxorem eius et resuscitaret semen fratris sui, et ita factum, ut Heli generasset Iosef Iacob, cuius uxorem acceperat, et per hoc iungi generationem, ut non inmerito Iosef patrem habere Heli dicatur, hoc nec probabile est et ad nullam rem proficit.

Illud autem, quod supra dictum est, et [per] generationem iungit per duos fratres filios unius et Christum ostendit filium dei esse ante omnem generationem. euangelista enim cum refert dicens: et ipse Iesus erat incipiens fere annorum triginta, filius sicut putabatur Iosef. qui fuit Heli, id est, Iesus filius aestimabatur Iosef et non solum Iosef erat filius, sed et Heli. non quia Iosef filium dicit Heli, sed eodem genere, quo Iosef uocabatur filius esse Iesus, ita erat etiam filius Heli, propter quod fratrum filii erant Iosef et Heli, id est Solomonis et Nathan filiorum Dauid, ut per Dauid ascendens ad Abraham et Noe et Seth et ad ipsum Adam et super Adam doceat esse Christum filium dei. cum enim dicit: qui fuit filius Seth. q.ni fuit filius Adae, qui fuit filius dei, Christum utique ita dicit Adae filium, sicut dicebatur filius Iosef. ait enim Maria ad Iesum: fili, quid fecisti nobis? etenim ego et pater tuus maesti et tristes [*](4 cf. Dent. 25. 5 13 Luc. 3. 23 22 Ltlc. 3, 38 25 Lnc. 2, 4S ) [*](def.P) [*]( \' 1 filios C 2 ante] super (corr.) N 3 autem om. CNX aeeeperat NFAB acciperafr CG 4 mandiitauit (corr.) M 5 fbisset* N accipffnt C uxorem eiae (ei A) ant propinquos GA 6 factum est 9d 7 ftoeepent (corr. aociperat) C acciperat N (eorr.), G 8 merito JWP 10 per seclusi 11 per eras. N duo (add. s s. I.) N 13 fero M 15 eiethnabatttr MFB existimabatur CNOA 16 et om. CA 17 quod N 18 pr. filiis C 19 natham CNX 20 e#«»fllioitlni (filior m ran.) M 21 Adam pr. om. X 22 qui fdit-Adae om. M 28 filiiis pr. om. N 25 ieBumJ eum CNG nobis] sic add. C (ift ras.), N )

103
ambulantes quaerebamus te. super Adam autem iungit Christum patri deo, ut qui horum, id est ab Adam usque ad Iosef et Heli, filius dicebatur, ante istos omnes dei uerus filius intellegeretur, ad confusionem Fotini, qui Christum non nisi ex Maria nec ante fuisse contendit. quorum enim non erat, filius dicebatur et dei, cuius uere filius erat, negabatur.

Si enim, quod inprobabile est et ad nullam rem proficit, Iosef Heli filius dicatur secundum quod supra diximus, non dixisse uidebitur de Christo, quia fuit filius dei, sed de Adam. per ordinem enim singulorum filiorum patres subiciendo uenit ad Enos, cuius patrem dicit Seth, patrem autem Seth dicit Adam, Adae uero patrem dicit deum. nescio qune utilitas sit sic adseuerare. si autem per ordinem, sicut diximus, singuli patres Christi dicantur, sicut et filius dicebatur Iosef — quia dictum est: quorum patres et ex quibus Christus secundum carnem —, ipso ordine legitur filius esse Seth et filius Adae et super hos omnes adsignatur filius dei, ut ante ipsos dicatur esse, quorum filius nuncupatur.

LVII. QVID EST HOC UT, CUM IN MALACHIA PROFETA SCRIPTUM SIT: \'ECCE MITTO ANGELUM MEUM ANTE FACIEM TUAM, QVI PRAEPARET UIAM TUAM\', MARCUS HOC EUANGELISTA IN ESEIA PROFETA SCRTPTUM ADSERAT?

Non potuit latere Marcum, quid scriberet; nec enim expers erat lectionis, qui ab infantia diuinis litteris imbutus [*]( 15 Rom. 9, 5 20 (Mal. 3, 1) Marc. 1, 2 ) [*](dtl. P) [*]( 1 iooxit N 4 photiai C 6 dens M filiaa uerus N 7 nullum (J 10 ««aubbiciendo M 11 Enos] nos MN eos X 14 dicatur (corr. m2) M dteantnr X 16 quonun] coram C 18 dei om. NX esse] esset OW nnnenpatnr om. (add. m2) N 19 hoc] hoec (alt. c esop.) M om. 6bi nmtaMe (a add: s. e) C 20 acirtoni M 21 prepararet M 21: ICIiptum adMrat] scriptum adseret C, N (corr. m. rec. adssrit), FB adiMnt acriptum 9, (a exp, et eras.) A 24 potest N quod G, B (corr. m2) )

104
exercitatus erat in lege, maxime cum apostolos sit secutus. sciens autem omnia ad auctorem referenda dicta, haec ad Eseiam reuocauit, qui sensum istum prior intimauerat dicens: uox clamantis in deserto: parate uiam domino, rectas facite semitas dei nostri. denique post uerba Malachiae statim subiecit euangelista dicens: uox clamantis in deserto, ut iungeret uerba utriusque profetae ad unum sensum pertinentia sub prioris profetae persona.

LVIII. QVA RATIONE NEGAT SE IOHANNES CHRISTUM SCISSE ANTE BAPTISMUM, CUM UENIENTI EI AD BAPTISMUM DICAT: \'EGO A TE DEBEO BAPTIZARI, ET TU UENIS AD ME?\' QVO MODO IGNORABAT EUM, QVEM PROHIBUIT, HUMILIANS SE EI?

Tanta sanctitate praeditus est etiam ab ipsis cunabulis Iohannes, ut nec falli nec fallere credatur nec dominum suum, qui eum in utero per spiritum sanctum inluminauerat, nescire. ac per hoc uerum est, quia et descendente in eum spiritu agnouit eum et, priusquam ad baptismum ueniret, non ignorauit eum. sciebat enim eum, sed an ipse esset, qui donum dei patribus repromissum ministraturus esset, nesciebat, hoc est, quod tunc se didicisse profitetur, cum uidit in eum spiritum descendisse. sic enim se a deo instructum dicit Iohannes: super quem uideris, ait, spiritum descendentem et manentem super eum, ipse est qui baptizat in spiritu sancto. hoc etiam apostolus contestatur: dico [*]( 8 Esai. 40, 3. Marc. 1, 3 9 cf. Ioh. 1, 81. 33 11 Matth. 8, 14 18 cf. loh. 1. 34 23 Ioh. 1. 33 25 Rom. 15, H ) [*](de): P) [*]( I 1 apostolus MGUA (corr. m2 apostolum) 3 intimarat (corr.) C 4 parete M 7 derto N 8 priores C 9 iohaDDia CG 10 scisce M scire C 11 debeo a te GA 12 eum] cum (rubr.) (corr. 4W.).ltL 14 praedictus C punabilis C 15 iohannis N (COtT.), F fallerel fallare C 20 nec sciebat C 21 eat] eat se (se eras.) C se om. X 22 se] si M iohannis CF )

105
enim, inquit. Christum ministrum fuisse circumcisionis pro ueritate dei ad confirmandas promissiones patrum. hoc est in quo nesciebat dominum Iohannes; quamuis enim magnificentiam eius non ignoraret, hoc tamen latuit eum, quia per ipsum fides Abrahae implenda erat.

LVIIII. SI BAPTISMUM CAELESTE MVSTERIUM EST, CUR NICODEMO, CUM DE BAPTISMO DUBITANTI LOQVITUR DOMINUS: \'SI TERRESTRIA,\' INQVIT, \'DIXI UOBIS ET NON CREDITIS, QVO MODO, SI DIXERO CAELESTIA, \'CREDETIS?\'

Qui baptismum putat carnali ratione consistere, hic non est spiritalis; nec donum caeleste poterit consequi, qui se non per aquam, sed per fidem inmutari non credat. aqua enim cernitur, sed qui non uidetur spiritus operatur, ut fides in eo sit. quia sicut sordes corporeas . aqua, ita spiritus animam abluit a peccatis, ut quo modo uisibilia uisibilibus, ita et spiritalibus prosit spiritus. ac per hoc spiritalis ratio uertitur in baptismo. plus est enim ibi quod auditur quam uidetur.

Cum hinc ergo Nicodemus carnali constrictus ratione dubitaret, saluator, ut eum ad fidem adtraheret, exemplo usus est congruo. ut ad rem inuisibilem firmandam uisibile daret exemplum, quod solo auditu consistit, non uisu; et non negatur, et est tamen terrenum, quia mundi rem operatur. ait ergo dominus ad Nicodemum suadendo illi: spiritus ubi uult spirat. et uocem eius audis, sed nescis unde ueniat uel quo eat; sic est omnis qui renascitur ex aqua [*](8 loh. 3, 12 12 cf. Hebr. 6, 4 24 Ioh. 3, 8 ) [*](iif.t) [*]( 3 iohannis CF, A (eorr. m2) 6 baptismum.. -M 7 nichodimo C. N (corr. afl\'. nichodemo) nichodemo X 9 ai om. (add. s. I. atr.) M dixeroj add. uobis NGA 10 creditis X 11 carnale G, A (eow. m:3) . 13 sed} isod (corr.) N 18 quam] add. quod C, (8. I.) N 19 instructns N 20 ut eum] autem X 22 uisi M uisum N 23 tamen osl. (add. 8. I.) N mundo C 26 uel quo eat] et quo nadtt GA \' )

106
et spiritu sancto, ut quo modo uox uenientis spiritus. id est uenti, auditur quidem, non autem uidetur, sicut dictum est, sic et ratio baptismi auditur quod dicatur, non tamen quo modo per spiritum fit uidetur; auditur tamen cum quid futurum est ab eo, qui uerba insinuat, praedicatur, ut fieri credatur quod auditur, non tamen ratio facti reddatur.

Cum autem nec per exemplum Nicodemus duceretur ad fidem, tunc audit a saluatore: si terrestria, inquit, dixi uobis. et non creditis, quo modo, si dixero caelestia, credetis? ista uerba terrena dixit, quae ad exemplum protulit. hoc est: (si per rationem terrenam\', inquit, \'exempli dati, spiritus uenti, non creditis posse fieri, quia quo modo fiat non uidetur. qui fieri poterat, ut, caelestia si darem exempla. quae utique nescitis, crederetis?\' potest enim homini suadi quod nescit, per id quod scit; ut puta, deus dicit de Christo, quod filius eius sit uerus, quod quo modo sit, conprehendi non potest; per id quod autem scimus secundum carnem quo modo sint filii. credimus ideo deum dixisse: \'Christus filius meus uerus est\', ut de semet ipso illum esse significaret. hoc modo et saluator rem, quae nec uerbis nec animo explicari potest, per id quod sensibile est et auribus auditur, uoluit commendare, hoc est. per exemplum spiritus, qui est uentus, quem et sensibilitas capit et auris audit, sed unde ueniat nescit, factum spiritus sancti, quod capi non potest, uoluit facere credibile.

Sed et in Actibus Apostolorum eodem modo legitur: [*](8 Ioh. 3, 12 15 cf. Matth. 3, 17. Marc. 1, 11. Luc. 3, 22 )[*](def r) [*](1 ut quo modo pleonastice dictum 5 est.. C 6 ..quod M 9 dixero] add. uobis GA creditis C, N (corr. m. ,\'ee,), X (corr. Am2) 11 post spiritus add. id est m. rer. s, 1. N 13 qui scripsi quin MNX qui in CF si darem caelestia N 14 crederetle-nescit um. (lUW.) M credertfifl C bominiA. suadi M hominiB uaderi (corr. fort. tilt) (\' 15 dixit GA 16 eiaa*. C per id quod autein) cf. Study of Ambrosiaster p. 77 19 salnator rem] saluatorem CX 20 explicare X qaod] ut C 21 auditor C (corr. m2 fbrt.), N (eorr. m. rec. gndftorQm), F 22 aenturus X sensibiliotas Ii tert. in ras.) M 23 capit (corr.» C 25 et] det (corr) C om. X )

107
et factus est, inquit, subito de caelo sonus tamquam aduenientis spiritus ualidi et repleuit totam domum et cetera. ecce aperte exemplo uenti spiritum sanctum insinuat ita de caelo aduenisse et sonuisse, quem ad modum ualidus uentus super terram. nam et Hieremias uentum spiritum uocat dicens: uentus spirat in omni regione. qui propterea quod in hoc mundo est et per diuersa circumfertur loca, unde ueniat uel quo eat, nescimus. spiritus autem sanctus de caelo uenit, sicut legimus, ut credentes inluminet.

Quo modo ergo quibusdam uidetur de spiritu sancto saluatorem dixisse: spiritus ubi uult spirat et uocem eius audis, sed nescis, unde ueniat uel quo eat. cum constet exempli causa locutum haec saluatorem? denique subiecit: sic est, inquit, omnis qui renatus fuerit ex aqua et spiritu sancto. quid tam apertum, quia spiritum uentum significauit? sed ideo putant non uentum significatum, quia ait: ubi uult spirat, quasi non omnis creatura e lege sibi posita arbitrio remissa sit proprio. et nos enim imus et facimus, quod uolumus, agentes sub lege. quare et rationem praestabimus aut possibile putatur et nec stultum uidetur, ut effectum uolens sancti spiritus insinuare illum ipsum daret exemplum. igitur omni genere quaestionem solutam arbitror. [*]( 1 Act. 2, 2 6 Ep. Hier. 60 12 Ioh. 3, 8 15 Ioh. 8, 8 ) [*](itf.P) [*]( 1 tuuque C 3 aperti C aperto N exemploin N 6 uetus («i uid.) M uentnni C 7 quij qma G, A (corr. quia add. i 9. 1:) qUod (u crw.) N modo (eotT.) C 9 sicut] sio et CNX 13 ueniet C uenia (corr. m.9 add. t 8. I.) N uel] et (corr. uel) C 14 cofistat M 18 ait] aut N omnia creatura e Engelbrecht omnes creaturae MC, N (corr. omnes creattra), FB omnis creatura GA 19 pro \' proprio (eras. pr. pro) N imuss M 22 ut] et X insinuaret G. (t etp.) A )

108

LX. SI \'LEX ET PROFETAE USQVE AD IOHANNEM\', QVO MODO SALUATOR AD SACERDOTES MITTIT OFFERRI MUNERA PRO EMUNDATIONE LEPRAE?

Hoc quidem non fuit temporis, sed ad condemnationem factum est Iudaeorum, ut, cum ueritatis culmen meliorati temporis non intellegerent ad lucrum salutis suae factum. inclinaret se ueritas ad accusationem eorum. cum enim uelut inimicum legis haberent saluatorem, quia misericordiae causa ab onere illos legis uolebat liberare, sicut praedictum erat ab Hieremia profeta — ait enim inter cetera: et dabo illistestamentum nouum, non quale dedi patribus eorum-, tunc saluator, ne inimicus, sicut putabant, appareret noua praedicans, eum, qui mundatus fuerat a lepra, ad sacerdotes misit offerre munera pro emundatione sua, sicut praeceperat Moyses. et ut ad accusationem eorum hoc proficere testaretur, in testimonium, inquit, illis, ut in iudicio haec res contra illos testis esset, qui saluatorem inimicum legis dicebant. hoc secutus est et apostolus Paulus. cum enim praedicaret iam non oportere circumcidi, ipse Timotheum circumcidit propter scandalum Iudaeorum — maluit enim rem superduam facere, quam tumultum excitari a falsis fratribus —, quod quidem errori profecit Iudaeorum. satis enim eis factum est ad horam, per quod in perpetuum errarent. [*]( 1 Luc. 16, 16. cf. Matth. 11, 18 2 cf. Matth. 8, 4. Marc. 1, 44. Luc. 5, ,14 10 Hier. 88 (31), 31. 32 14 cf. Leu. 14, 1-4 16 Matth. 8, 4. Marc. 1, 44. Luc. 5. 14 18 cf. Act. 21, 21 etc. 19 Act. 16, 3 ) [*](tkf.P) [*]( 2 ad] et (corr.) C offerre X 3 munere (corr.) C pro] post uel per C mnndatione C 4 contemnationem (corr.) C 5 melioratis N (corr.), X (carr. Am2, B) 9 honere C, A (exp. et eras. h), honore G (corr.), B (corr. mSf) lege N liberaret (corr.) C 10 hieremie C prophetęa C 12 nouam GA 14 munere C praeoiperat CG 15 moysis M praeficere N 16 res contra] uestra C 19 cir*ncidi M ipsi C 20 superfluum C 21 quam tumultumJ quantum multum C a om. N 22 proficit CX )

109

LXI. QVID EST UT IUDAEIS DISCIPULOS ACCUSANTIBUS, EO QVOD SABBATUM UIOLARENT. SPICAS MANIBUS CONFRICANTES ET COMEDENTES, SALUATOR EXEMPLUM DAUID PROFERRET, QVIA MANDUCAUIT PANES, QVOS NON LICEBAT EI MANDUCARE NISI SOLIS SACERDOTIBUS, PER QVOD NON UIDENTUR EXCUSARI. SED SIMUL CUM DAUID REI FIERI, QVIPPE CUM NEC SABBATIS FECERIT HOC DAUID?

Saluator hypocrisin Iudaeorum multis uult exemplis arguere maiora ostendens admissa in lege et nullum ausum fuisse accusare, ut non solum semel et iterum sabbatum in lege uiolatum monstraret, uerum etiam sacerdotalem panem ipso sacerdote concedente praesumptum inlicite et, quod maius est, a sublimi auctoritate uiris. primus enim Iesus Naue diuino praecepto sabbatum non seruauit, quo facto muri Hiericho ultro ceciderunt. quantum profuit sabbatum non custodisse, sed fidem! et Machabaei, cum prius caesi fuissent. sabbatis dimicarunt et de hostibus triumpharunt et sacerdotes, ut dominicis caerimoniis inseruirent, in templo sabbatum contemnebant. Dauid autem iam unctus in regem. postquam dei uirtute interfectum armis spoliauit allofilum in itinere positus, necessitatem famis passus a sacerdote panem accepit. quem non illi licebat manducare - sed excepta necessitate non licebat; licitum autem erat, si necessitas exegisset -; denique sacerdos uidens necessitatem non negauit et Dauid a deo electus sine cunctatione accepit. [*]( 1 cf. Luc. 6, 1-4. Matth. 12, 1-4. Marc. 2, 23—26 14 cf. Ios. 6, 15. 20 17 cf. I Mach. 2, 38-44 18 cf. Num. 28, 9. 10 20 cf. 1 Beg. 21, 6 (7), ) [*](*l\'.P) [*](1 ut om. FB 3 confrigantes MNFB confringentes CGA 5 dicebat M 6 uidemur M 8 sabb M 9 hypocrisin] pocris sin F pro- . crismn X 10 nullam M 14 iesu C hiesua GA 15 praecepta M 17 primus FB primis GA 18 dimicauerant X triumphauerunt X 21 armis] carnis X espoliauit F ex(s)poliauit X alophilum NFG 22 accipit CGA 24, liticum M exigisset GA 26 contagione GA accipit C acceperit N-)

110

Talis causa est et sabbati, quare et circumcidi in sabbato non prohibetur. haec enim, quae periculosa non sunt, sic seruanda mandata sunt, ut non obsit, si ex necessitate fuerint admissa, quia non ad salutem, sed ad reuerentiam mandata sunt, illud autem quod omnino non licet semper non licet nec aliqua necessitate mitigatur, ut admissum non obsit. est enim semper inlicitum quod legibus, quia criminosum est, prohibetur. superiora autem illa, quae diximus aliquando licere, talia sunt, qualia ieiunia legitima, quae in necessitate soluta non faciunt reos, si stomachi fuerit causa aut infirmitas febrium. haec igitur scientes dolosi Iudaei discipulos accusabant, quasi sabbatum uiolarent, sicut supra dictum est. saluator autem noluit illis de tempore impletae legis praeiudicare, ne plus ad insaniam prosilirent, sed de praeterito, unde sabbatum uindicandum magis putabant, calumniosos illos ostendit, et non solum in sabbati causa, sed et in sacerdotali pane confusi sunt, sicut supra ostensum est.

LXII. QVID EST UT OCCISIS FILIIS LIAE, QVI ERANT EX TRIBU IUDA, RACHEL FILIOS SUOS PLANGERE DICATUR? .

Quantum ad historiam pertinet, Rachel filii tribus Beniamin porro olim pro maleficiis propriis, operibus scilicet Sodomitarum, et stupro, quod in concubinam uiri Leuitae gesserant, a reliquis tribubus extincti et erasi sunt. quam ob rem consolationem recipere uelle negatur sciens nullam spem [*]( 2 cf. loh. 7, 22 18 cf. Matth. 2, 18 (Hier. 38 (31), 15) 28 of. Iudd. 19 et 20 ) [*](def. P) [*]( \' 2 qai FB perioolosa non euntj periculosi (eorr. m2) M eic] hic C 3 obflunt M 7 perhibetur X 6 lioeret CNF taiiaj ita Alia N 10 aut] autem M 11 dolore G dolose NX 13 praedicare N 16 sed et om. M 18 LXIII M luoe M 19 plangire M 21 steriam (corr. istoriam) C 28 sedomitarum C quid C 24 quam (m2 in ras.) M 25 re M consulationem N )

111
eorum qui perisse noscuntur. filii autem Liae in primaeuis annis in saluatoris causa occisi sunt, unde horum causae planctum non uult adscribi, quia et innocentes occisi sunt et propter deum, a quo sine dubio mercedis gi*atia aeterna uita donati sunt. quapropter planctum Rachel filiis conpetere, qui et in praesenti et in futuro erasi sunt, illi autem carnaliter plancti spiritaliter consolati sunt; filii autem Rachel carnaliter conuersati flammis spiritalibus consumentur. idcirco autem Liae filiis occisis adimpletum planctum Rachelis euangelista testatur, quia tunc plangere filios suos coepit, quando filios sororis suae in tali causa uidit occisos, ut aeternae uitae heredes exsisterent. cui enim aliquid aduersum euenit ex felicitate alterius, infausta sua miserius luget.

LXIII. QVA RATIONE MAGI CHALDEI PER STELLAE APPARENTIAM CHRISTUM REGEM IUDAEORUM NATUM INTELLEXERUNT, CUM STELLA INDICE TEMPOBAUS REX SOLEAT DESIGNARI?

Hi magi Chaldei non maliuolentia astrorum cursum, sed rerum curiositate speculabantur. sicut enim datur intellegi. traditionem Balaam sequebantur, qui cum arcessitus esset a Balaac ad maledicendum populum dei, diuino nutu benedicere coepit. ex huius ergo relatione conpertum habebant futurum dei prouidentia ex Iacob qui regnaret. hic enim, quod non est occultum, profetauit dicens: orietur stella ex Iacob et cetera. istam ergo traditionem magi secuti uidentes stellam [*]( 14 cf. Matth. 2, 2 20 cf. Nurn. 24, 10 24 Nam. 24, 17 ) [*](ci,P) [*]( 1 in primaeais annis] in primaeius annis MG in prima eais aanis C, (ania) F 2 eorani CNG causa C 3 occisant N 4 a quo] aliquo X donato (\' 6 planctis CN plancti isti X 8 spiritibus M coBrammentnr MC 9 eaangelist§ M 12 cui) qui C cum N 16 intellegemnt M fort. recte stellara (m partim erus.) M 17 roxj re M lex C solet G, (corr.) A 18 hii MCFG chaldei magi GA careaam C, (corr.) N 20 arcenitus FG, A (?) (corr. m2 accersitus) a} ad N 22 relationem C (corr.). F fructam N 24 steU* M 25 magni M stella C )

112
extra ordinem mundi hanc esse intellexerunt, quam Balaam futuram indicem regis Iudaeorum profetauerat, quod quidem factum contra inimicos religionis est. inde enim testimonium accepit unde solet inprobari; astrologi enim inimici sunt ueritatis.