Pseudo-Augustini Quaestiones Veteris et Novi Testamenti CXXVII

Indignum facinus aestimo, si secundum uerba historiae commodetur adsensus. qui enim fieri poterat, ut arte magica adtraheretur uir et natiuitate sanctus et uitae operibus iustus? aut, si non adtractus est, consensit? quod utrumque de uiro iusto credere aduersum est. si enim inuitus adductus est, nullum suffragium habet iustitia; si uoluntarius autem, amisit meritum spiritalis, quod positus in carne quaesiuerat quod ualde absurdum est, quia hinc qui iustus recedit permanet iustus. porro autem hoc est praestigium satanae, quo ut plurimos fallat, etiam bonos in potestate se habere confingit. quod apostolus inter cetera ait: ipse satanas transfigurat se in angelum lucis. ut enim errorem faceret, in quo gloriatur, in habitu uiri iusti et nomine se subornauit, ut nihil proficere spem, quam praedicabant, dei cultoribus mentiretur, quando hinc exeuntes iustos finxit in sua esse potestate.

Sed hoc quosdam fallit, quod de morte Saul et filii eius non sit mentitus, quasi magnum sit diabolo ante diem occasum corporis praeuidere, cum signa quaedam soleant apparere morituris, quippe a quibus dei protectio amota uidetur. quanto magis diabolus, quem angelica maiestate sublimem profetica oracula fuisse testantur, de cuius magnitudine apostolus ait: an ignoratis altitudinem satanae? quid mirum ergo si inminentem prope mortem potuit praeuidere, cum hoc sit unde fallit et se in dei potestate uult adorari? nam tanta [*](1 cf. I Reg. 28, 7-20 14 II Cor. 11, 14 19 cf. I Reg. 28, 19 22 cf. Ps. 90, 1 25 cf. II Cor. 2, 11 et Apoc. 2, 24 ) [*](1 XXIIII (corr.) M phitonissa NX et] ut P 2 ipai C sit pr. om. P 5 quin MCNX 6 innatiuitate (corr.) N 7 est om. M 8 inuidus C 10 quod pr.] quem MCN, X (corr. Am2Bm,3) 11 recedet M 13 pallat C bonus M habere se in potestate P se om. X 15 feceret C glorietur P 20 diaboli GA 22 uideatur (corr.) N 23 sublimen P )

Sed si quis propter historiam et ea quae uerbis expressa sunt putet non praetermittenda, ne ratio historiae inanis sit, recte faciet quidem, si tamen minime istud ad ueri rapiat rationem, sed ad uisum et intellectum Saul. neque enim reprobus factus poterat bonum intellectum habere. historicus enim mentem Saul et habitum Samuhelis descripsit ea quae dicta et uisa sunt exprimens, praetermittens si uera an falsa sint. quid enim ait? audiens in quo habitu esset excitatus: intellexit, inquit, hunc esse Samuhel. quid intellexerit rettulit et, quia non bene intellexit, contra scripturam alium adorauit quam dominum et putans Samuhelem adorauit diabolum, ut fructum fallaciae suae haberet satanas. hoc enim nititur, ut adoretur quasi deus. si enim uere Samuhel illi apparuisset, non utique uir iustus permisisset se adorari, qui praedicauerat dominum solum esse adorandum. et quo modo homo dei, qui cum Abraham in refrigerio erat, dicebat ad uirum pestilentiae dignum ardore gehennae: \'cras mecum eris\'?

His duobus titulis subtilitatem fallaciae suae prodidit inprouidus satanas, quia et adorari se permisit sub habitu et nomine Samuhelis contra legem et uirum peccatis pressum, cum magna distantia peccatorum et iustorum sit, cum Samuhele iustissimo futurum mentitus est. uerum potest uideri si de Samuhelis nomine taceatur, quia Saul cum diabolo futurus erat. ad eum enim transmigrauit, [*](2 cf. I Reg. 28, 9 12 I Reg. 28, 14 14 cf. Ex. 20, 3. Deut. 5, 7 17 cf. I Reg. 7, 3 19 cf. Luc. 16, 22 20 cf. I Reg. 28, 19 ) [*]( 1 amens P confugere C confugiret X (corr. Am2Bm3) 3 quae pr.] add. ipae P 4 et edd. ut codd. 6 quidam C 7 neque] namque X 9 discripsit X 12 inquit] quidem P 18 intellexit bene P Bcripturam alium] acriptura malum M 14 deum P 15 satana X (eorr. Am2Bm3) 16 adoraretur M uiri M 17 se om. PN 18 deum P 21 hiis C 24 distantig M 26 taceatur] credatur NOA creatur F, B (eorr. m2)\' )

Mundum ex aeterno constare et nulli debere subiectionem inprobabile et inpossibile est, quem uidemus tanta diuersitate exstare corporeum, cum nihil diuinum et aeternum possit esse nisi simplex, in quo nulla diuersitas uideatur, sed sit unitas. nam et uices ipsas temporum non seruat, ut non solum in temporibus uarius sit et contrariis constet substantiis, sed et in ipsis uicibus temporum, cum res aeterna diuersitatem abhorreat et nec tactu nec uisu capienda, utpote incorporalis. hic autem passioni obnoxius est, quia et aqua repugnat igni et ignis, si amplius fuerit, superat aquam et. terra, cum sit natura arida et frigida, patitur incendium quasi res corporalis. itaque inconueniens est mundum aeternum dicere, quem cum uidemus passioni subiectum et per singula senectute deficere, credimus et finiri.

Quid censet de homine, qui mundum aeternum putat? certe homo coepit in mundo: sine homine ergo cui proficiebat annua fecunditas mundi? aut sine aliqua prouidentia generabat? et quo modo aeternus corruptibilia et mortalia generabat, cum de aeterno debeat aeternum existere? et quod uisibile est et sentitur et tangitur qua audacia [*](5 mouere CNX 6 initio..... C neque alt. om. M abolitione C 9 adnereitate P diuersitate (corr. «adaersitate m. rec.) N 10 corporum P 13 et] ut CNX 14 aborriat (corr.) C aboriat (corr.) N, F 15 et] add. sit P tantu M utpute NX 18 frida M 23 proMebat N (corr.), X 26 cum de eterna (cum de eter in ras.) M )

Octauo die a natiuitate idcirco praeceptum est circumcidi, quia iuxta numerum et curricula dierum septem ipse rursum primus inuenitur quasi post sabbatum, ut iam non octauus habeatur, sed primus. quia enim salus futura per Christum in primo die erat praedestinata, qui dominicus ideo dicitur, quia in eo resurrexit dominus, qui est post sabbatum, propterea salutis huius figura in circumcisione data est, ut quasi renouatio futura in circumcisionis lege dinosceretur. et- quia per fidem saluari haberent homines, quae primo die resurrectione domini firmata est, figura huius rei in circumcisione primo die data est, quae etiam esset signum fidei Abrahae. integra ergo causa est, quia signum praeteritae fidei primo die significatae figura fuit futurae fidei primo die constabilitae.

Omnis ueritas iustitia est. qui enim confitetur quod est, iustus est — ueritatem enim loquitur —, peccatores autem uindicantes sua delicta iustificari non possunt. unde huius modi [*]( 5 cf. Gen. 17, 12 11 cf. Apoc. 1, 10 20 Prou. 18, 17 ) [*]( 5 ocitana (corr. octaua) M mandatum est circumcidi CNX 11 pr(a)edistmata MCNX 14 et edd. ut codd. fort. recte 15 homonee (corr.) M prima GA 19 signifitae M futurae] figure CF flgorae (corr. fort. m2) N figura GA cODstabilitatç GA 20 prouerbis (rtibr.: corr. atr.) C ait iustus X accusator sui est N 23 enim] ergo P 24 tatem enim loquitur om. C 25 dilecta C )

Quantum ad historiam pertinet, serpens natura dictus est, qui sapientior esset ceteris bestiis, quas fecerat dominus deus super terram. denique et sententiam deus in serpentem dedit. nam quid mirum si diabolus sapientior erit bestiis, de quo dicit apostolus inter cetera: an ignoratis altitudinem satanae? usque adeo autem natura serpens fuit, ut diceretur illi: supra pectus et uentrem tuum repes et terram edes omnibus diebus uitae tuae. haec longe sunt a conditione satanae, quia neque corporeus est neque mortalis. et si propius aspiciatur, uidebitur sententia data nihil obfuisse serpenti, sed in eo, in quo factus est, iussus est permanere. [*]( 3 Esai. 43, 26 4 Prou. 18, 17 11. 15 cf. Gen. 3, 1 18 cf. II Cor. 2, 11 et Apoc. 2, 24 19 Gen. 3, 14 ) [*]( 1 pronuntiatis X 4 non coactum] incoactum N (alt. c 8. I.), FB 8 senturi M catecumenua P cathecamenus (a alt. fort. corr. in u) M catechuminus C caticuminus X ut] et N 9 enim om. C 10 peccatorum C 11 mulieri C loquutusit M 12 dictudictna (exp. dictu) N 16 et om. C sententia FG 17 erat PN 18 ignorantia C ignorantes X 19 super GA 20 repes et] reppisaet C repis et N (corr.), FB 23 proprius PMF prius X 24 iustus M )

Igitur quia claruit uere serpentem locutum esse cum Eua, illud superest ut discernatur, an potuerit tam prudens esse et astutus, ut dolo falleret eam. si enim ceteris bestiis prudentior erat, non tamen hominibus, quippe cum nullum animal rationabile sit nisi homo. itaque serpentem subtilitatem istam conposuisse inpossibile est. quamuis enim prudens dicatur, sed non ultra naturam suam; nec enim deliberat aut excogitat aut consilium capit. idcirco diabolum esse, qui per serpentem mulierem circumuenit, dubium non est. admiscens enim se serpenti egit per illum quasi per organum, ut nec mulier occulti diaboli intellegeret dolum sciens prudentem esse serpentem. ac per hoc corporaliter data sententia spiritaliter cecidit in satanan, quia sententia reum tenet. non enim ab homine data sententia est, ut innocentem forte perimeret per errorem aut maliuolentiam, sed a deo, qui falli utique non potest, ut sententia eius non illum teneat, qui reus est. quia enim, cum sit inuisibilis satanae, dolum corporaliter egit, corporalis uidetur data sententia, ut illum spiritaliter teneat, cuius factum elicuit dari sententiam. nam proiectus de sacratissimis caelorum sedibus inpudentissimus satanas in terram uolutatur gemens semper. [*]( 7 Matth. 10, 16 ) [*]( 2 sabicerat X 12 nullam M 18 se enim P 20 specialiter P eat (erat.) spiritaliter C 24 est] non est P 26 egit] pegit (corr. regit) C regit FB 27 selicnit (8 eras.) N dare GA 29 terra C uolntatitnr (?) P uoluntatur M )

Sed forte dicatur: et qua, putas, lingua serpens locutus est ad mulierem?\' serpentis utique ore. si enim hodie de non sunt, qui latratus canum intellegant et luporum ululatum et uarritum elephantorum et cantum pullorum, quare non magis rudis adhuc mulier scire potuit et intellegere sibilum serpentum, cum multos sciamus auium uoces discernere? nam et constat diabolum eius lingua uti, cuius corpus intrauerit; nec aliter falleret mulierem. ac per hoc serpentis ore locutus est per serpentem.

Longe absit a fidelium mentibus haec impietatis adsertio. nam scriptura, ne pauperem contemnendum doceret et diuitem honorificandum, ostendit amborum opificem esse deum, non utique in paupertate et diuitiis, sed in id quod sunt. si enim facultatibus ab inuicem discrepant, non tamen naturae substantia. nec enim quia occasiones prouentus quosdam faciunt in mundo aut prosperos in diuitiis aut infaustos in paupertate, idcirco despiciendi sunt quos non deus humiliauit, aut suspiciendi quibus ueritas non dedit testimonium. contemnendi plane sunt, sed corruptores morum et sacrilegi in legem dei, honorandi uero diligentes deum et disciplinae cultores. [*]( 10 Prou. 22, 2 12 Rom. 2, 11 ) [*]( 1 quia X (corr. FAB) 2 serpens X non desunt Am2 3 latratum P ululatum luporum P 4 populorum NX 5 sybilum M sibillum C 6 aerpentium X 7 ut uti C 8 fallere X luquutus M 11 obiauerunt C 14 impietatibus M (corr.), FB 16 honorificantiorem P ostendet (corr.) N 18 substantia (corr.) M 21 dispiciendi MC, N (corr. rec.), X 23 lege P 24 honorendi F, (r dub. eras.) B hii PCX )

Hi enim diuites apud deum habentur, qui bonae conuersationis sunt, et quanto in mundo contemptibiles sunt, tanto magis honorificentiores in caelo. nam qui beneficium temporis habent in ampliandis facultatibus, si se cognoscant et dei intellegant uoluntatem, - quia terram omnibus dedit et solem suum cunctis oriri iubet et pluuias indiscretas effundit, iniquitas autem temporis aut fortuitae occasiones aut indigentia quibusdam abnegat quae deus omnibus dedit — ipsi ministrent eis, ut perspicientes dei uoluntatem non solum in mundo, sed et in caelo diuites sint, ne pauci temporis diuitiae excludant aeternas, illi uero quos paupertatis causa despiciendos putant, si futurum dei iudicium contemplantur, illic semper diuites erunt, ubi diuites saeculi egebunt paenitentes se pauperes non fuisse.\'

Dignum erat quidem omnes impios non solum citius hac luce carere, uerum etiam nec unius momenti temporis uita frui, qui conditoris sui inmemores uitae totius auctoritatem inputant creaturae. sed scriptura hos impios loquitur, qui, cum sub dei lege agerent, propensiores in idolis erant. peiores enim sunt ceteris impiis; scientes enim dominum et contemnentes eum obtemperant seruis. et quia de his dictum est probat apostolus dicens: scimus autem quoniam [*]( 5 cf. Matth. 5, 45 13 cf. I Tim. 6, 17 15 Prou. 10, 27 25 Rom. 3, 19 ) [*]( 4 im M, (corr.) F S Buam M 7 occasionis PONX indiligentia P indignantia X 8 ministrant CNX 10 eunt X excludent M 11 ille F illos GA dispiciendos CNX 12 iudicium dei GA 13 penites (corr.) C 15 XXXVI M 16 aliquantus (corr. atr.) C 20 immemores (corr. immerores) C 21 creatura C 22 lege dei GA. peioris M 25 probat] probat his qui in lege sunt loquitur C scimus] sacimus X )

Nulli dubium est bona omnia a deo esse, mala autem quae dixit nobis mala sunt, dum uindicatur de nobis. poena enim quamuis iuste inferatur, patienti tamen mala uidetur. nam et per profetam ad peccatores loquitur deus dicens: faciam uobis mala, id est \'poenis uos agam\'. uita autem et mors sic a deo est, quia legem dedit, quae seruantibus se uitam promittit, contemptoribus uero mortem, sed illam quae secunda dicitur. dum enim unum quemque adiudicat quid mereatur, ab ipso est siue absolutio ad uitam siue reatus ad mortem. non ergo inuentor mortis est, sed iudex, quia mortis auctor peccatum est. quo modo ergo deus poterat facere mortem, qui nescit peccare? sed cum peccatis retribuit, ab ipso dicta est esse mors, cum non ex ipso sit, sed ex hoc qui peccauit.

Eadem ratione paupertas et diuitiae a deo sunt. quidam enim habentes timorem dei luxuriam spernunt, uitam prodigam fugiunt, ab egeno uel paupere - oculum non auertunt: huius modi crementum faciunt bonorum. scriptum est enim in Prouerbiis: paupertatem et ignobilitatem aufert disciplina. at hi autem qui timorem dei non habent, solutius uiuentes et egenum despicientes, sicut scriptum est, in inopia erunt, non solum [*](3 Sap. 1, 13 4 Eccli. 11, 14 6 cf. Iac. 1, 17 9 Hier. 18, 11 12 cf. Apoc. 2, 11 etc. 15 cf. Rom. 6, 23 21 cf. Eccli. 4, 4. 5 23 Prou. 13, 18 ) [*]( 1 hie-loquitur om. C 4 et pr.] et in GA uitae (easp. e) N 7 ...dum M uindicantur X 8 inferantur X 10 uobis] uus X id est] uel P 13 unum] unum quem (quem eras.) M iudicat P audicat M 14 ab] ad M 15 ergo] enim N que C 16 mortem (r m rae.) C 17 dum P dicto C 18 sed] sed et N 20 prodignam (corr.) M 21 enago M 23 aufret M discipline (corr.) C at] ad MC hii PCX 24 sollertius P 25 dispicientes CNX in M om. cet. inopiae CNX )

Non nescius Dauid diuinam esse traditionem in officio ordinis regalis idcirco Saul in eadem adhuc traditione positum honorificat, ne deo iniuriam facere uideretur, qui his ordinibus honorem decreuit. dei enim imaginem habet rex, sicut et episcopus Christi. quam diu ergo in ea traditione est, honorandus est, si non propter se, uel propter ordinem. unde apostolus: omnibus, inquit, potestatibus sublimioribus subditi estote. non est enim potestas nisi a deo; quae enim sunt, a deo ordinatae sunt. hinc est unde gentilem, in potestate tamen positum, honorificamus, licet ipse indignus sit, qui dei ordinem tenens gratias agit diabolo. potestas enim exigit, quia meretur honorem. nam ideo Pharaoni futurae famis somnium reuelatum est et Nabuchodonosor aliis secum adstantibus solus filium dei uidit in camino ignis non utique merito suo, qui in idolo se adorari uoluit, sed merito ordinis regalis.. [*]( 6 cf. I Reg. 26, 16. 17 9 cf. Rom. 13, 1 12 cf. Rom. 13, 4 15 Rom. 13, 1 20 cf. Gen. 41, 1-7 21 cf. Dan. 3, 92 (25) 23 cf, Dan. 3, 5 ) [*]( 1 non contemptores P 3 auctore legis] actor elegis C 4 aliquit(d) errore X 7 recesserit N 8 defert ei] defertes C differt ei NX 11 qui om. C 12 et om. GA 13 ergo] enim N 17 quae] quia C 19 indignuin M 20 exegit C, N (corr.), X quia] qua Engelbrecht 21 nabocodonosor C nabochodonosor NFB 22 solum (corr.) C 23 adorare NX-)

Alio sensu scriptura locuta est quam propositum est. non enim de hac morte quae communis utique omnibus est dixit, sed de illa quae appellatur secunda. haec enim peccatores suscipit, illis autem qui in pugna mortui sunt non peccatum Achar redditum est, sed obfuit illis, ne protectione diuina adiuti inualescerent hostibus. nec enim causa Achar infirmati sunt, sed dei auxilio minime muniti, ut, dum fortiter facere nequeunt, occiderentur. nam pauci fuerunt contra multos, unde et superati noscuntur. nulla ergo iniustitia in uoluntate dei est. in potestate enim habet, si adiutare uult, ut si adfuerit, misericors sit, si noluerit, iustus; nec enim talibus debitor est, ut teneatur obnoxius. hinc est enim quod Iesu Naue contristatus scidit uestimenta sua intellegens non sine causa dominum auxilium suum subtraxisse.

Unius populi duo nomina posuit, ut ex nominibus merita eorum possint intellegi. nam utique qui Israhel cognominatus est prius Iacob dicebatur. conluctans enim cum saluatore intellexit deum esse, quem in specie corporis uidebat, ideoque appellatus est (homo uidens deum\'. populum ergo, quem Iacob nuncupat, hoc loco et in hac causa carnalem significat, quo modo nomina quae natis a parentibus inponuntur. sed hi, id est Iudaei, propter mala opera non Israhelitae dicti sunt, quia [*]( 1 Ezech. 18, 20 2 cf. Ios. 7, 1. 5 6 cf. Apoc. 2; 11 etc. 18 cf. Esai. 9, 8 22 cf. Oen. 32, 24—32 ) [*]( 2 agar NX carmi NX 3 uiginti P XXVI MCNX 4 alios sensus C qua C 5 mor (eras.) morte C 7 snscepit X 8 agar NX 13 adiuuare GA 15 enim om. PCNX iesns P hiesu G hie.sa A 16 dominam] a domino CNX 17 saom om. M 22 cum lactatas X 23 in om. NX 26 hii CX 27 dictae FB )

Ideo ergo dictum est: misit deus mortem in Iacob — id est in populum Samariae, qui carnaliter conuersatus est. sicut supra diximus — et uenit in Israhel, hoc est in populum Hierusalem, quia idolatriam secuta est imitata Samariam. ut simili modo abduceretur in captiuitatem a Nabuchodonossor, sicut et Samaria a Salmanassar rege Assyriorum. hoc est aperte: sententia data malis inuenit et bonos, dum desierunt esse iusti. missa enim mors in Iacob, sicut supra ostensum est, peruenit in Israhel non praetermittens Samariam; sed dum causa, qua missa est in Samariam, inuenta est et in Hierusalem, missa illuc uenit etiam in eum locum, in quo eadem reserat. quia nindicta causam sequitur, non discernens personam.