Pseudo-Augustini Quaestiones Veteris et Novi Testamenti CXXVII

Ambrosiaster

Ambrosiaster. Pseudo-Augustini Quaestiones Veteris et Novi Testamenti CXXVII (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 50). Souter, Alexander, editor. Vienna, Leipzig: Tempsky, Freytag, 1908

Quam ob rem dei iudicium sequi nos oportet, qui secundum cor, in quo unius cuiusque sententia est, examinat singulos. hoc etiam inuenimus et saluatorem fecisse. scribam enim se offerentem non suscepit, sedentem autem Leui ad teloneum ciebat, quia uerba scribae non secutum est cor, Leui autem tacens hoc in corde habebat, quod scriba in uerbis. Iesus autem, qui iuxta quod scriptum est sciebat quid esset in homine, Leui elegit. praeterea Dauid non alium pro se uoluit humiliari sicut Saul, sed ipse supplex tribulato corde ueniam precabatur.

XVIIII. QVAERENDUM SI ADAM FACTUS CORPUS INMORTALE HABUIT AN MORTALE.

Deus hominem fecit, qui quam diu non peccaret inmortalitate uigeret, ut ipse sibi auctor esset aut ad uitam aut ad [*]( 2 cf. Act. 10, 84 6. 20 cf. Ps. 50, 19 9 I Beg. 16, 7 14 cf. Matth. 8, 19. 20 15 cf. Marc. 2, 14. Luc. 5, 27. 28 18 lob. 2, 25 ) [*]( 2 uidit C deum P personarum acceptorem P 3 euscipit C 4 reputauit C deum P 6 accipit C 7 dispexit N, X (corr. m2 B) 8 uditor est cordis P audit (eorr. m3) M quam om. (add. m3 s. I.) M 9 uidit C faciem CX 10 et fallimm] ezfallimur NF expelli. mui G, A (corr.) et nos fallimur (t WI ras. et nos 8. I. m3 [?]) B 11 uideri M 14 enim om. X 15 suscipit C toloneum MC teleoneum (e tert. s. I.) F telonium (corr. m2) AB ciebat scripsi sciebat PM suscepit CNX 16 scribae om. P 17 qui] quia M 19 pro se] posse N 20 suplex M 21 querendam C add. est NX 22 inmortali C 24 uigiret C )

mortem, ut custodiens se a peccato labore suo gauderet esse se inmortalem, neglegens uero factus ipse sibi inputaret, quia coeperat esse mortalis. quam diu enim in creatoris lege durauit, dignus fuit edere de arbore uitae, ut mori non posset. nec enim corpus tale erat, quod dissolui inpossibile uideretur, sed gustus arboris uitae corruptionem corporis inhibebat. denique etiam post peccatum potuit insolubilis manere, si modo permissum esset illi edere de arbore uitae. nam quo modo inmortale corpus habebat, quod cibo sustentabatur? inmortalis enim non eget esca nec potu. cibus enim uires praestabat, uitae autem arbor medicinae modo corruptionem omnem prohibebat. sic enim homini erat quasi inexpugnabilis murus.

XX. QVID EST QVOD DICIT: \'PANEM ANGELORUM MANDUCAVIT HOMO\', CUM ANGELI NON EGEANT CIBO, QVIPPE CUM SINT NATURA SIMPLICES ET POTENTIA SPIRITALI UIGENTES?

Panem quem angelorum appellat manna est. manna autem interpretatur quid est hoc?\' uidentes autem filii Israhel quasi semen coriandri cadere super terram candidum dixerunt ad inuicem: quid est hoc? quod in Hebrea lingua dicitur (manni?\' hic ergo panis aut cibus non mundi lege creatus est conmixtione elementorum, sed desuper uenit spiritali ratione prouisus. nec quidem in supernis haberetur, quia corporibus alendis ad momentum dei uirtute creatus est. ideo autem [*]( 14 Pa. 77, 25 19 cf. Ex. 16, 14. 15 ) [*]( 1 gauderet] et add. CN, X (eras. et corr. ae Bm2) 2 se om. PX 3 qui M 4 de om. X (add. Am2 Bm2) arborem NF 7 post] postquam FB p; G permanere GA. 8 modo] domo NF dono GÃ denuo (enuo mH in ras.) B 10 neque CNX cibus (cib in ras.) M 11 autem] enim GA arbor] irbo M 12 inpugnabilis M 17 apiritalia M uigentia C 21 inuincem N ebrea P hebrae M ebraica C 22 manni] manna P mannu (ml manni) Nm2 23 spiratalis (corr.) M 24 baebatur (?) P habe X 25 ad om. M )

angelorum panis dictus est, quia ea uirtute creatus est, qua angelica natura subsistit et uiuit. sine deo enim nulli uita est. per id quod ergo de caelo uenisse dicitur, angelorum dictus est panis. ut enim quanta et qualia beneficia dei circa hominem sunt memoraret, sic locutus est, ut cognoscentes se deo gratias referant, qui tanta cura seruos suos gubernat, ut haec eis in carne adhuc positis, si necesse fuerit, exhibeat, per quae uiuunt angeli.

Dixit apostolus inter cetera: petra autem erat Christus, ut, quia Christi uirtute aqua fluxit de petra, petra appellatus sit Christus. simili modo et, quia manna potestate eius uenit de caelo, manna, id est panis, Christus dicatur, quod tunc factum eius rei, quae nunc in ecclesia offertur, figura fuisse existimetur, ut Christiani populi, quos in angelos significauit scriptura, panem manducauerint homines, id est Iudaei. et quia maior gratia est nunc, quam fuit in profetis, et libertas data per Christum, quia ubi spiritus domini ibi libertas, ad conparationem temporum et gratiarum Christiani angeli dicti sunt, quorum pane, qui est Christus, satiati sunt Iudaei, quos homines dixit. horum magis Christus est, quibus et reuelatus est et qui hoc nomine uocari censentur. duplici ergo genere potest intellegi supra dicta quaestio, ut et panis angelorum caelestium dici possit et Christianorum secundum ea quae dicta sunt.

XXI. QVID SIT AD IMAGINEM ET SIMILITUDINEM DEI FECISSE HOMINEM, ET AN MULIER IMAGO DEI SIT.

Hoc est ad imaginem dei factum esse hominem, quia unus unum fecit, ut sicut ab uno deo sunt omnia, ita et ab uno [*]( 9 I Cor. 10, 4; cf. Ex. 17, 6 17 II Cor. 8, 17 25 cf. Gen. 1, 26 1 panis angelorum N 2 nulla PC 4 be*ficia M 5 cognoscentes se] cognoBcent esse C, G (corr. m2 cognoscentes) cognoacentes N cognoscente!! esse F, A (corr.) 7 adhuc in carne N (corr.) 9 fuit CNX 10 quia (add. a) C 12 dicatur] ut add. PX quod om. P 14 existimatur GA angelos (corr. angelis) C 15 manducauerunt PNG 17 spiritus] xps P, M (corr. m4) 21 et alt. om. NX 22 et om. X 26 sit dei P )

homine omne genus humanum. similitudo autem haec est, ut quem ad modum de patre est filius, sic et de uiro mulier, ut unius principii auctoritas conseruetur. sed filius ineffabiliter inconprehensibiliter natus est de deo patre, mulier autem corporaliter, sicut legimus, facta de uiro est, ut per eam natiuitas oreretur. filius uero dei ideo natus est, ut per ipsum fieret creatura. in eo ergo dissimile est; nam et de deo deus natus est, de uiro autem femina, quia illic simplicitas est et non potuit nisi de simplici simplex nasci, spiritus de spiritu, deus de deo. igitur uir imago dei est. sic etenim scriptum est: et fecit deus hominem, ad imaginem dei fecit eum. unde et apostolus: uir quidem, inquit, non debet uelare caput, cum sit imago et gloria dei; \'mulier autem,) inquit, \'uelet caput! quare? quia non est imago dei. unde denuo dicit apostolus: mulieri autem docere non permittitur neque dominari in uirum.

XXII. QVID EST UT DICAT SOLOMON: \'IUSTIFICA ANIMAM TUAM ANTE OBITUM TUUM\', ET IN PSALMO: \'NON IUSTIFICABITUR,\' AIT, \'IN CONSPECTU DEI OMNIS HOMO UIUENS\'?

Hic iustificat animam suam ante mortem, qui spe futurae uitae consequitur fidem, ne moriatur impius. sed Solomon de eo dicit, qui sub lege uiuit et non conuertitur iuste. huiusmodi ergo, si corrigat animum ut iustitiae uias ambulet, iustificat animam suam ante mortem. Solomon enim propter iudicium futurum consilium dedit, ne quis indiligens circa se [*]( 4 cf. Gen. 2, 21. 22 11 Gen. 1, 27 12 I Cor. 11, 7 13 cf. I Cor. 11, 6 15 I Tim. 2, 12 17 Eccli. 14, 16. 17 19 Ps. 142, 2 24 cf. Prou. 8, 20 ) [*]( 5 ut] et (corr.) C, (corr. m2) A 6 oriretur PCNX 7 in (n ita raa.) N et om. (add. s. I. m2 [?]) M 10 enim NX 15 denouo C, (pr. 0 eras.) F mulier N autem docere Otn. X 16 dominare F, (corr. m.Ş) B 19 non om. C 20 omnis] hominis (b ita ras.) M 23 iustate M 26 indelegens C )

in peccatis moriatur; Dauid uero de perfectione iustitiae locutus est, quia nemo iustificabitur apud dominum, dignus promissione sit, nisi fuerit mortuus cum iustitia. quam diu enim uiuit, adhuc futurorum meritum non habet plenum. unde dicit saluator: qui perseuerauerit usque ad finem, hic saluus erit.

XXIII. AN EX TRADUCE SINT ANIMAE SICUT CORPORA.

Inhonestum puto, si dicantur animae cum corporibus generari, ut anima nascatur ex anima, quod nec animae ipsi conpetit. aut si certe singulae caelestes potestates factae sunt et ex ipsis ceterae natae sunt, potest et ex una Adae anima credibile uideri ceteras nasci? sed non conuenit, quia soli deo hoc possibile fuit, ut simplex generaret, nec ceteris concederetur. quod tam mysticum est in causa saluatoris, ut non solum a solis gentilibus uel ludaeis, uerum etiam ab ipsis, qui Christianos se dicunt, incredibile putetur; et Fotiniani enim et Arriani hanc fidem spernunt.

Nam si eo tempore, quo seminatur corpus, et anima generatur ex anima, de Adam costam sublatam legimus, non tamen animam natam ex anima; sed si costa secum habuit animam, iam non nata est, sed detracta in partem. sed nec hoc scriptum est. profeta enim Zacharias inter cetera: qui plasmas, inquit, animam hominis in eum. nec Eseias ab his dissentiens ait: sic dicit dominus deus qui fecit te et [*](5 Matth. 10, 22. 24, 13. Marc. 13, 13 \' 19 cf. Gen. 2, 21 22 Zach. 12, 1 24 Esai. 44, 2 ) [*](1 nero] ergo GA 2 nemo] non X deum PX dominum] ut add. P 3 enim om. X 4 adhuc om. N 5 ad M in cet. 8 generare (corr.) M 9 ipse M 11 et alt. om. N animg C 13 nec] ne MCX 16 hinc refutetur NX foti*niani M fo#»tiniani G fotiani (corr.) G 23 plasmat X inquit om. C nec Sseias] necesaaris- (corr. necessariiB) C 24 te om. M, B (add. m3) ) [*]( L. Pa.-Attf. Quaest. teet. ) [*]( 4 )

finxit te in utero. si ergo in utero fingitur, iam formato corpori tribuitur. cum enim omnia membra implet corporis, figurata dicitur in corpore et sicut aqua, cum sit sine effigie, missa tamen in uas figurata uidetur, ita et anima, cum sit natura incorporea et simplex, quasi formatur in corpus singula membra uiuificans. quod quidem Moyses manifestius tradidit dicens: si quis percusserit mulierem in utero habentem et abortierit, si formatum fuerit, det animam pro anima; si autem informatum fuerit, multetur pecunia, ut probaret non esse animam ante formam. itaque si iam formato corpori datur, non in conceptu corporis nascitur cum semine deriuata. nam si cum semine et anima existit ex anima, multae animae cottidie pereunt, cum semen fluxu quodam non proficit natiuitati.

Sed si propius respiciamus, uidebimus quid sequi debeamus. contemplemur facturam Adae; in Adam enim exemplum datum est, ut ex eo intellegatur, quia iam formatum corpus accepit animam. nam potuerat animam limo terrae admiscere et sic formare corpus. sed ratione informabatur, quia primum oportebat domum conpaginari et sic habitatorem induci. anima certe, quia spiritus est, in sicco habitare non potest; ideo in sanguine fertur. cum ergo corporis liniamenta conpacta non fuerint, ubi erit anima? aut foris uagatur, quam diu inmittatur, cum ratio tradat sic dari eam ut animet corpus, non ut otiosa uagetur? sed ex quo detur, dicant qui aliud putant; ex mare [*]( 7 Ex. 21, 22. 28 ) [*]( 1 ergo] enim (corr.) N fingetur CNF fingatur (corr. m3) B firmato F infirmato G, (corr. informato m2) A informato B 3 et scripsi ut codd. 6 tradit P 7 dicens om. CNX 8 abortauerit P 9 mnltatur N 10 inesse P 12 diri uita P diriuata N ez(s)titit MCX 13 fluxum quoque P 14 profecit C (corr.), N natiuitate M (corr.) B (corr. m3) 15 proprius MCNX quod X 16 conpletemur P adae (alt.) C 18 accipit PC 19 informabitur (corr. infirmabitur) P 20 conpaganari (corr.) M 21 non] in (corr.) C in om. P 23 uacatar M imitatur F, (corr. m3) B inmitatur G, (corr. m2) A 24 anima et NGA animet (te in ras.) B )

an ex femina? si ex femina, non conuenit, quia aliud in exemplo est. proponunt enim ex uiro cum costa datam et animam, quod multis rationibus infirmari docuimus. unde forte uideatur dari ex femina maxime propter saluatorem, quem scimus sine conplexu carnis de sancto spiritu natum ex femina. quod si arbitrantur, plus dant feminis; auctoritatem enim uiri inmutant in feminam. cum enim tam corporis quam animae originem ex uiro dicunt, conuertunt se, ut id, quod potius est, ex muliere dicant, id est animam, quod uero minus, ex masculo, id est corpus, cum manifestum sit ordinem exempli a deo traditi inmutari non posse.

XXIIII. QVID EST UT, CUM UIR ET MULIER UNA SINT CARO, UIR IMAGO DEI SIT, NON ET FEMINA?

Unius substantiae quidem sunt uir et mulier, et in anima et in carne, sed gradu maior est uir, quia ex eo est femina, sicut dicit apostolus: caput mulieris uir. causa enim maiorem feeit uirum, non substantia. nam et in uno corpore maiora membra sunt et minora non natura, sed ordine.

XXV. UT QVID IOSEPH POST PROFETIAM ADIURAT FILIOS ISRAHEL UT, CUM A DEO LIBERARENTUR, CINERES EIUS DE AEGVPTO TRANSFERRENT?

Non otiose istud mandasse Ioseph filiis Israhel in absoluto est. qui enim profetare potuit, non inprouide locutus esse credendus est. cum enim esset in dei creatoris deuotione [*]( 6 cf. Gen. 3, 16 12 cf. Gen. 2, 24 13 cf. Gen. 1, 27 16 Eph. 5, 23 18 cf. I Cor. 12, 22. 23 19 cf. Gen. 50, 25 ) [*]( I an] aut P ex pr. om. X femine (pr.) C si ex femina om. P s.i N 4 uideatur (corr. uidetur) N maxima F, (corr. n2) B 5 conplexu om. C 6 feminis] add. proprietatem C 9 mulieri NF uiro N (corr. m2), F 13 dei om. FG 17 et om. X 18 ordinatione CNX 19 proficiam C 20 filius (corr.) C filiis G, (corr. mZ) A 21 cineris CF, B (corr. m2) transferunt Fs B (corr. M3) trasferent G transferent (corr. m2) A 23 quia NX . \\ ) [*]( 4* )

propensior, sciens autem ab Aegyptiis se coli causa administrationis, qua in magna egestate Aegyptum gubernauit, post exitum suum errorem petit auferri certus uanitatem uulgi mortuos magis ut deos uenerari quam uiuos, ne ei deferretur debitus honor creatori. hic ergo ostendit se liberum fuisse uana superstitione Aegyptiorum, quando, ne ad dei iniuriam proficeret, cineres suos transferri mandauit. quod quidem et apostolos inuenimus secutos. Paulus enim et Barnabas, cum sacrificari sibi uelle uidissent, scientes exosum hoc deo sciderunt uestimenta sua dicentes: quid facitis? et nos homines sumus uobis similes, et sic conpescuerunt turbas.

XXVI. REQVIRENDUM DE HELISEO AN ID, QVOD DURE PETISSE AB HELIA DICTUS EST, CONSECUTUS SIT.

Cupidus sanctus Heliseus faciendarum uirtutum inlectus exemplo magistri accepta facultate poscendi quodcumque uoluisset auarus ad bonum dupliciter spiritum sibi inesse. quam in magistro erat, postulauit cui homo dei Helias ait: dure petisti. auiditate enim non considerauit discipulum non esse super magistrum. Helias tamen sciens illum non ambitione praesentis gloriae hoc postulasse respondit: tamen si uideris me absumi abs te, erit tibi sic. sensus hic ponderandus est. subindignatus autem cum dixisset: dure petisti, subiecit: si me uideris tamen absumi, erit tibi [*]( 10 Act. 14, 14 12 cf. IIII Reg. 2, 10 17 cf. IIII Reg. 1, 9 etc. 18 IIII Reg. 2, 10 cf. Matth. 10, 24. Luc. 6, 40 20 IIII Reg. 2,10 22 IIII Reg, 2, 10 ) [*]( 1 (a)egyptis CX se coli] recoli M s(a)eculi CNX 2 qua] quia GA 8 auferre N 4 deferetur MC, G (corr.) 5 creatoris P liberum ostendit se P 7 transferre PGA 12 duri CNF dare (corr. m3) B 14 sanctus] spiritus CNX 16 bonam X 17 quam] quam. quam C (corr.), X 21 assumi P absumi (corr. m4 assumi) M adsum G adsumi A absum (corr. m3) B 23 asBumi P absumi (corr. m4 assumi) M adsumi X )

sic. ne, quia negasse illi uisus fuerat, ostendit sic illi futurum sicut dignum erat, non sicut ipse postulauerat? multa enim subintellegi uult scriptura, ut collectus sensus ex uerbis non sit rationi religionis aduersus. nam utique dura petitio etiam meritum debebat amittere; sed quia cupidus boni sic postulauit, deus qui scit, quid uni cuique dandum sit doni, priuari illum non passus est meritis suis.

Uideamus itaque si Heliae meritum admitteret, ut Heliseus duplum donum eius mereretur accipere. dictum namque est ab spiritu sancto per Zachariam, cuius meriti futurus esset Iohannes: ueniet, inquit, in spiritu et uirtute Heliae — parem ergo Iohannem Heliae ostendit — et dominus dicit: nemo maior in natis mulierum profeta lohanne baptista. non dixit \'omnium maior est\', sed nemo illo maior est\', hoc est \'aequalem habet, maiorem non habet\'. Helias ergo par illi. est, nullo utique minor; quo modo Heliseus maior illo est, cum Iohannes, quo nemo maior est, par Heliae sit? nam ueniens ad aquarum transitum non accepit honorem ab eis, ut potuisset transire, nisi nominasset deum Heliae, ut per hoc dura petitio correpta uideretur, dum non nisi nomine Heliae auditus est, ne id quod dure petierat accepisse putaretur, quasi non sufficeret pro temporis merito dispensatio spiritus concessa Heliae. [*]( 11 Lnc. 1, 17 12 Luc. 7, 28. cf. Matth. 11, 11 18 cf. IIII Eeg. 2, 14 ) [*]( 1 ne quia (corr. m2 nec quia) B neque CF nequitia G; ne = nonne 4 ratione (corr., et in mg. m2 ** aduersus sum illi rei) M ratione C, B (corr. m2) regionis CNF, (corr. m2) B relegionis GA 5 merito NX debet (corr.) N sed om. X 6 quid] quod GA doni] dona (corr. doni; corr. m2 postea dono) M dono GA 7 est passus P 10 per om. C 11 iohannis CNFG 13 inter natos CNX iohanne propheta G, (exp. propheta) A 14 sed nemo illo maior est om. CNX 17 iohannis CF 18 accipit C 19 transire.... N )

XXVII. AN PITHONISSA SAMUHEL EXCITAUERIT ET IPSE AB EA UISUS SIT ET LOCUTUS SIT AD SAUL, QVAE HISTORIA REFERT IN LIBRO REGNORUM.

Indignum facinus aestimo, si secundum uerba historiae commodetur adsensus. qui enim fieri poterat, ut arte magica adtraheretur uir et natiuitate sanctus et uitae operibus iustus? aut, si non adtractus est, consensit? quod utrumque de uiro iusto credere aduersum est. si enim inuitus adductus est, nullum suffragium habet iustitia; si uoluntarius autem, amisit meritum spiritalis, quod positus in carne quaesiuerat quod ualde absurdum est, quia hinc qui iustus recedit permanet iustus. porro autem hoc est praestigium satanae, quo ut plurimos fallat, etiam bonos in potestate se habere confingit. quod apostolus inter cetera ait: ipse satanas transfigurat se in angelum lucis. ut enim errorem faceret, in quo gloriatur, in habitu uiri iusti et nomine se subornauit, ut nihil proficere spem, quam praedicabant, dei cultoribus mentiretur, quando hinc exeuntes iustos finxit in sua esse potestate.

Sed hoc quosdam fallit, quod de morte Saul et filii eius non sit mentitus, quasi magnum sit diabolo ante diem occasum corporis praeuidere, cum signa quaedam soleant apparere morituris, quippe a quibus dei protectio amota uidetur. quanto magis diabolus, quem angelica maiestate sublimem profetica oracula fuisse testantur, de cuius magnitudine apostolus ait: an ignoratis altitudinem satanae? quid mirum ergo si inminentem prope mortem potuit praeuidere, cum hoc sit unde fallit et se in dei potestate uult adorari? nam tanta [*](1 cf. I Reg. 28, 7-20 14 II Cor. 11, 14 19 cf. I Reg. 28, 19 22 cf. Ps. 90, 1 25 cf. II Cor. 2, 11 et Apoc. 2, 24 ) [*](1 XXIIII (corr.) M phitonissa NX et] ut P 2 ipai C sit pr. om. P 5 quin MCNX 6 innatiuitate (corr.) N 7 est om. M 8 inuidus C 10 quod pr.] quem MCN, X (corr. Am2Bm,3) 11 recedet M 13 pallat C bonus M habere se in potestate P se om. X 15 feceret C glorietur P 20 diaboli GA 22 uideatur (corr.) N 23 sublimen P )

hebetudine demens effectus est Saul, ut ad pithonissam confugeret. deprauatus enim causa peccati ad haec se contulit quae damnauerat.

Sed si quis propter historiam et ea quae uerbis expressa sunt putet non praetermittenda, ne ratio historiae inanis sit, recte faciet quidem, si tamen minime istud ad ueri rapiat rationem, sed ad uisum et intellectum Saul. neque enim reprobus factus poterat bonum intellectum habere. historicus enim mentem Saul et habitum Samuhelis descripsit ea quae dicta et uisa sunt exprimens, praetermittens si uera an falsa sint. quid enim ait? audiens in quo habitu esset excitatus: intellexit, inquit, hunc esse Samuhel. quid intellexerit rettulit et, quia non bene intellexit, contra scripturam alium adorauit quam dominum et putans Samuhelem adorauit diabolum, ut fructum fallaciae suae haberet satanas. hoc enim nititur, ut adoretur quasi deus. si enim uere Samuhel illi apparuisset, non utique uir iustus permisisset se adorari, qui praedicauerat dominum solum esse adorandum. et quo modo homo dei, qui cum Abraham in refrigerio erat, dicebat ad uirum pestilentiae dignum ardore gehennae: \'cras mecum eris\'?

His duobus titulis subtilitatem fallaciae suae prodidit inprouidus satanas, quia et adorari se permisit sub habitu et nomine Samuhelis contra legem et uirum peccatis pressum, cum magna distantia peccatorum et iustorum sit, cum Samuhele iustissimo futurum mentitus est. uerum potest uideri si de Samuhelis nomine taceatur, quia Saul cum diabolo futurus erat. ad eum enim transmigrauit, [*](2 cf. I Reg. 28, 9 12 I Reg. 28, 14 14 cf. Ex. 20, 3. Deut. 5, 7 17 cf. I Reg. 7, 3 19 cf. Luc. 16, 22 20 cf. I Reg. 28, 19 ) [*]( 1 amens P confugere C confugiret X (corr. Am2Bm3) 3 quae pr.] add. ipae P 4 et edd. ut codd. 6 quidam C 7 neque] namque X 9 discripsit X 12 inquit] quidem P 18 intellexit bene P Bcripturam alium] acriptura malum M 14 deum P 15 satana X (eorr. Am2Bm3) 16 adoraretur M uiri M 17 se om. PN 18 deum P 21 hiis C 24 distantig M 26 taceatur] credatur NOA creatur F, B (eorr. m2)\' )

quem adorauit. semper ergo diabolus sub uelamine latens prodit se, dum ea confingit quae horreant personis, per quas fallere nititur.

XXVIII. QVID CONTRADICENDUM HIS SIT, QVI MUNDUM ISTUM EX AETERNO NATURALITER MOUERI INQVIUNT NEQVE INITIO NEQVE ABOLITIONI OBNOXIUM.

Mundum ex aeterno constare et nulli debere subiectionem inprobabile et inpossibile est, quem uidemus tanta diuersitate exstare corporeum, cum nihil diuinum et aeternum possit esse nisi simplex, in quo nulla diuersitas uideatur, sed sit unitas. nam et uices ipsas temporum non seruat, ut non solum in temporibus uarius sit et contrariis constet substantiis, sed et in ipsis uicibus temporum, cum res aeterna diuersitatem abhorreat et nec tactu nec uisu capienda, utpote incorporalis. hic autem passioni obnoxius est, quia et aqua repugnat igni et ignis, si amplius fuerit, superat aquam et. terra, cum sit natura arida et frigida, patitur incendium quasi res corporalis. itaque inconueniens est mundum aeternum dicere, quem cum uidemus passioni subiectum et per singula senectute deficere, credimus et finiri.