De Interpellatione Iob et David

et ideo non est reclinatio morti eorum, non declinatio, ut plerique codices Latini scripti sunt, sed reclinatio. quando enim laboramus et incuruamur ad opus aliquod atque inclinamur, nos reclinare consueuimus; peccatores autem grauium scilicet delictorum et maxime impii se reclinare non possunt, de quibus dictum est: et dorsum illorum semper incurua. non enim se [*]( F ) erigunt ad caelestia qui Christo non adhaeserunt. et ideo nec [*]( 3 Psalm. XXXV 12 10 Galat. 4, 18 13 Ioh. 14. 27 17 Ezech. 13, 10 19 Sap. 2, 12 20 Psalm. LXXII 4 26 Psalm. LXVIII 24 ) [*]( 1 peccatorum om. B uidens 8. u. P dicit et addidi, appellat Gelenius 2 mentes P 5 amicorum B 6 errore B 7 ea causa DP\' 10 eipressit P (r 8. u.) 11 malQ B et om. B 12 pacem esse B 13 meam om. DP\' 14 enim P (i 0. u.) 15 est] et DP\' habet... quae ex om. DP\' 16 simulationem DP\' 17 ubij non B 19 iustos D 23 aliquid B 25 impiis B (s eras.) 26 dorsa B 27 quia & B (n eras.) nec PP non BC non nec D )

Uidimus illum diuitem, qui indutus purpura et bysso in [*]( 665 A ) hoc saeculo recumbebat et epulabatur cottidie splendide, de cuius mensa quae cadebant pauper Lazarus colligebat, quemadmodum in tormentis positus in inferno se reclinare non poterat, sed uix ad Abraham non totum se, sed solos oculos erigebat rogans ut mitteret Lazarum, qui extremum digiti sui in aquam tingueret et linguam eius refrigeraret. ergo morti reclinatio non erat, nec firmamentum in plaga eius. [*]( B ) nihil enim prosunt flagella post mortem.

et ideo Dauid dum esset in istius corporis uita, in flagella se praeparabat, ut eum dominus reciperet castigatum. considera iterum mihi sanctum Iob, qui perfusus erat ulceribus et concutiebatur omnibus membris et plenus erat totius corporis sui doloribus, glaebas terrae uulnerum suorum sanie et umore dissoluens, quemadmodum cum se in hoc corpore positus reclinare non [*]( C ) posset, requiem mortis inuenerit. ideoque conscius sui dixit: mors uiro requies. is igitur in plaga non motus est nec nutauit sermonis sui lubrico, qui in omnibus illis nihil peccauit labiis suis, sicut scriptura testatur, sed magis plagae suae repperit firmamentum, per quam confirmatus in [*]( 2 Psalm. XXXIII 22 II Cor. 7, 3 Rom. 6, 4 4 Psalm. XXXX 4 8 Luc. 16, 19-24 14 Psalm. LXXII 4 19 Iob 2, 7 sq. 24 Iob 3, 23 25 Iob 2, 10. ) [*]( 1 sicut om. B 2 commoritur P (o pr. ex u) moritur B 4 se pulchre DP\' 6 cui.us P (i longum, i eras.) 9 splendidę P (d alt. ex t) 12 uix* ab B se totum (om. sed) B se 8. u. P 14 aquam B aqua cet. intingueret DFC illius ergo B 15 in plaga om. DP\' 23 posset P (e ex i) ideo (om. que) B consciuus P (u pr. del.) 24 requies uiro C his PC placa P 25 nutauit B mutauit cet. 27 repetierit DP\' )

Ideo optinuit inquit eos superbia eorum, cooperti [*]( E ) sunt iniquitate et impietate sua. malum uestimentum iniquitas, quod si qui uoluerit in nobis tenere, remittere nos oportet, ne incipiat in iudicium uenire nobiscum. et si qui tunicam nostram quam accepimus spiritalem auferre conetur, remitte pallium iniquitatis, sume operimentum fidei atque patientiae, quo se operibat Dauid in ieiunio, ne amitteret [*]( F ) integimenta uirtutis. ipsum ieiunium operimentum est. denique nisi sanctum Ioseph texisset ieiuna sobrietas, adulterae proteruitas exuisset. quo ieiunio si se tegere uoluisset Adam, nudus non fuisset effectus. sed quia de ligno scientiae boni et mali contra interdictum caeleste gustauit et imperatum ieiunium praeuaricatus est incontinentiae cibo, nudum se esse cognouit. quod si ieiunauisset, et fidei seruasset exuuias nec se aspexisset intectum. non ergo nos induamus iniquitate et impietate, ne de aliquo nostrum dicatur: et induit se maledictionem.

[*]( 666 A ) male se induit et Adam, qui dum quaerit integimenta foliorum, maledictionis excepit sententiam. induerunt se maledictione Iudaei, de quibus scriptum est: [*]( 2 Prouerb. 3, 12 Hebr. 12, 6 5 Psalm. LXXII 5 7 Psalm. LXXII 6 15 Gen. 39, 12 17 Gen. 3, 6 aqq. 22 Psalm. CVIII 18 ) [*]( 3 recipit BP1 4 suscipiuntur B (u alt. ex e) 5 perpetuum B perpetuo cet. 7 eos inquit B (om. eorum) cooperti P (i 8. tI.) 8 sunt om. DP\' 9 quid si P 9 et 10 qui P quis cet. 10 incipiat om. B 13 operiebat BDP\'C 14 integumenta B tegumenta DP\'C 15 nisi P (s in ras.) ieiunia C aobrietas ieiunia DP\' 16 tegeret P (et ex it) 18 contra P (a in ras.) 20 ieiunasset BPC et om. BDP* 21 intellectum. nos B 23 quaereret DP\' 24 integumenta BP1 et (u in raa.) D tegumenta C foliaruni P (0 8. a) filiorum B )

Posuerunt in caelum os suum, et lingua eorum [*]( c ) transiuit super terram. ponere in caelo os suum quid sit docet nos ille ex fratribus adulescentior, qui regressus ad patrem dixit: pater, peccaui in caelum et coram te. ponunt autem in caelum os suum qui sibi criminum [*]( D ) auctoritates natiuitatis putant quadam necessitate deferri. hi nec caelo nec terris parcere solent, ut cursu quodam stellarum arbitrentur uitam hominis gubernari. nihil prouidentiae, nihil bonis moribus derelinquunt. atque utinam et isti sicut ille unus de duobus adulescentibus reuertissent: bonus dominus remedium non negasset. et tamen etiamsi ipsi nolint sanari, reseruat dominus regressionis gratiam, ut qui in Istrahel expulsi sunt per cordis proprii caecitatem per plenitudinem [*]( E ) ecclesiae reuertantur et non uacuos dies uitae istius ducant, sed plenos habeant bonae operationis et fidei, cum repleuerit eos dominus gratia spiritali. quomodo autem reuertantur accipe. quia caecitas inquit ex parte Istrahel contigit, [*]( 1 Psalm. LXXII 7 4 Psalm. LXII 6 8 Psalm. LXXII 9 12 Luc. 15, 18 25 Rom. 11, 25 sq. ) [*]( 1 prodiit DP1 C 2 adipale scripsi adipsal PC adeps B et (in quibus antea spatium est 5 fere litt.) DP\' id est om. DP\' 5 sicut BC et P (s eras.) 6 fortuitu DP\' 7 labso P 10 trans. in terra B ponere P (re s. u.) caelum B, recte puto, cf. u. 13 13 autem om. B 14 natiuitatis C natiuitates PB uanitates DP\' hic (c eras.) P hii ])P\'C nec] in DP\' 15 cglo P (c s. u.) cursu P (u alt. ex o) 17 moribus bonis B derelingunt P 18 reuersi essent B reuerterentur DP\' 19 etiam ipsi si nolunt DP\' 20 istrahel P (e s. u.) isrt cet. 24 dominus om. DP\' 25 sq. istrahel P isrt cet. )

et implebit dies uitae suae. quod utique sic accipies, ut populus quidem redimatur, [*]( 667 A ) qui crediderit. in quo etsi non redimantur qui non crediderunt, tamen redemptio populi dei praerogatiua defertur.

isti ergo m errore positi dixerunt: quomodo sciuit deus? et si est scientia omnis in altissimo? putant enim non esse in deo scientiam, quia peccatores abundant prosperis saecularibus. et adhuc inducit eos loquentes: ecce ipsi peccatores et abundantes in saeculum optinuerunt diuitias. habes hoc in euangelio planius expressum, ubi Simon ille Pharisaeus [*]( B ) uidens quod mulier illa peccatrix uenit in domum eius et super pedes Christi effudit unguentum dicebat intra se: hic si esset propheta, sciret utique quae et qualis mulier, quae tangit eum, quia peccatrix est. sed patientia dei non praeiudicat ueritati et praescientia eius ac prouidentia [*]( 2 Rom. 11, 32 5 Reg. I 26, 8 10 Psalm. LXXII 10 12 Psalm. LXXII 10 16 Psalm. LXXII 11 19 Psahn. LXXII 12 23 Luc. 7, 39 ) [*]( 6 misericortiam P 7 est om. DP populos P sed addidi sed is celeri scr. Costerius seri PC aeris B seu D sui P1 aceleri PDP\' 8 traditus DP\' ut C et cet. 10 ideoque DP\' reuertentur PC reuertatur DP\' 11 et] ad B 12 meum om. B implebit ed. Rom. impleuit libri 14 crediderit in eo (om. in quo) DP\' 15 redemptio scripti redempti P (p s. w.) cet. ergo P (r ex c) 16 sciuit P (s. u ras.) scit B 19 et om. B 20 acto B 21 plenius B farisaeus P 24 qualis esset B qualis est FC 25 peccatrix P (i s. «.) )

Denique psalmista dicit dixisse se: ergo sine causa iustificaui cor meum et laui inter innocentes manus meas, hoc est: uideo illos abundare, uideo illis commoda [*]( D ) omnia secundare, me autem conteri atque exagitari temptationibus plurimis. frustra ergo dedi me innocentiae atque ad studium sobriae conuersationis intendi. et pulchre ait: laui inter innocentes manus meas, ut non adrogare sibi summam innocentiae, sed sedulum deferre studium uideretur. interea non inpune huiusmodi a se sermonem exisse testatur.

nam tota die flagellatum esse se memorat, quia frustra [*]( E ) iustificasse se domino cor suum dixerat; post flagella autem continuo secuta est prauae opinionis correctio. statim enim index meus inquit in matutinis, id est in aperto et perspicuo; lux enim ueritatis conprehendens eum non siuit haec sentire quae dixit. reuincebat itaque et redarguebat me ueritatis lumen offusum animo meo, eo quod non recte dixerim: sine causa iustificaui cor meum. locutus enim illa sum tamquam in tenebris constitutus et recordanti illa mihi cor [*]( F ) conpungebatur, conpuncto autem corde inluminabatur affectus, ut fieret in corde meo ignis flammigerans, qui faciebat in me diei spiritale principium. inluminata itaque oriente mihi die et quasi in multis matutinis positus intellegebam quia extra constitutionem generationis filiorum dei factus sum, qui cum primo credidissem eo quod operator mundi prouidens [*]( 4 Psalm. LXXn 13 13 Psalm. LXXII 14 16 Psalm. LXXII 14 23 Hier. 20, 9 ) [*]( 1 successum (m del.) afiuit P 2 prosperitatum B 4 dicit dixi (dixit, t eras. P) ergo DP\' iustificaui sine causa C 5 nocentes B 9 subriae P probe D (prob in ras.) P1 pulchre P (r s. u.) 10 sibi om. B 11 sed sedulum] sed ullum DP\' 13 se esse DP\', se om. B 15 correptio DPC 16 uindex DP\' aperto P (a s. «.) 19 effusum DPG 20 sum enim illa DP\' 21 et om. DP\' 26 constructionem DP\' 27 operatur P (u ex o) DP\' ) [*]( XXXII. Ambr. para 2. ) [*]( 17 )

conferebam itaque cum corde meo et dicebam mihi: si narrabo sic quia sine [*]( 668 A ) causa iustificaui cor meum; occurrebat mihi dei uox dicens: ecce generationi filiorum tuorum, cui disposui, id est: ecce in scripturis inuenis quia disposui, o tu Adam, generationi filiorum tuorum quia fortuito diuitiae ad impios, non aliquo merito deferantur. nec praemia uirtutis sunt emolumenta thensauri, ut e contrario < non) inopia poena peccati est, sed indiscrete ueniunt ista, quae modo fluminis quodam saeculi profluuio uolutantur.

et existimabam et [*]( B ) uidebar mihi cognoscere hoc esse uerum, hoc congruere diuinae prouidentiae et conuenire, me autem frustra in his turbatum esse in quibus inhaerere non debui.

Itaque quia uidebar mihi ueram sententiam conprehendisse [*]( C ) et cognitionem esse rei ipsius adsecutus, dicebam mihi: hoc labor est ante me, donec introeam in sanctuarium dei et intellegam in nouissimo, id est: solus mihi labor superest, ut ingrediar in sanctuarium dei, ubi est Cherubin,[*]( D ) id est cognitionis profundum, et non laborem in incertis et opinionibus; narratio enim fatui sicut sarcina in uia. ideo ingrediamur adytum cognitionum sacrarum atque interiora penetralia ueritatis, ut non sit in nobis labor; sapientia enim nos a sensu laboris abducit. denique non est labor in Iacob, causa autem laboris ignorantia est, quoniam [*]( 4 Psalm. LXXII 15 sq. 6 Psalm. LXXII 16 12 Psalm. LXXII 16 17 Psalm. LXXII 16 sq. 20 Exod. 25, 17 21 Philo de uit. Moys. III 8 (II 150, 15) 22 Sir. 21. 16 (19) 26 Gen. 27, 20 ) [*]( 1 tristitia P (ti alt. s. u.) B (ti alt. eras.) 2 fecerint P (n 8. M. eras.) 3 amiserim turbatus B 6 gen.rationi P (e s. ras.) 7 id est] adest DP\' in] his DP\' scribturis P (i pr. 8. u.) 8 tuorum om. B fortuitu DP\' et m2 B 10 thensauri P (n 8. u.) thesauri eet. ut PBDP\' et C nec a non addidi 12 et (e in ras.) uidebar (r in raB.) P 14 prudentiae B 17 rei ipsius esse C 18 sanctoaurium P 21 cogitationis DP\' et non est labor B 23 aditum libri 24 non om. DP\' in om. B 25 nos om. B )

in illo candelabro imago resplendet, quo possimus intellegere in nouissimo. sanctus etenim in ultimo cognoscit et perfectam sapientiam processu aetatis adipiscitur dicens: notum mihi fac, domine, finem meum et numerum dierum meorum qui est, ut sciam quid desit mihi. qui est finis nisi ille, cum traditur regnum deo patri, [*]( F ) quando reuelantur occulta sapientiae? hunc. finem nostri certaminis requirebat propheta cupiens cognoscere quid deesset -suae perfectioni; finis enim disciplinae nostrae et studiorum perfectio est.

Haec ergo prima uerae ratio cognitionis, quia fortuito accidant quae in saeculo sunt: secunda illa, quia propter eorum tergiuersationes posuisti eis successus profluos saecularium commodorum et abundantiam diuitiarum, ne causarentur propter inopiam se et acerbitatem alicuius doloris et luctus minus fuisse deuotos atque in culpam latrocinii et direptionis studium necessitate egestatis inpulsos. non enim [*]( 669 A ) ad tranquillitatem uitae usuramque laetitiae diuitiis opimati aut honoribus eleuati sunt, sed ut querella excluderetur, coaceruaretur aerumna.

deiciuntur itaque dum eleuantur [*]( 5 Exod. 25, 30 6 Sir. 48, 24 (27) 8 Pealm. XXXVIII 5 11 Psalm. L 8 16 Psalm. LXXII 18 24 Psalm. LXXII 18 ) [*]( 3 ergo] igitur DP\' 4 recordatio BDP* 5 resplendet P (et ex it) 7 adipiscetur P (e ex i) 8 mihi fac dne P mihi dne fac C fac mihi dne DP\' et (qui domine post meum transponit) B 9 qiii P quid C quis cet. 10 qui PC quis cet. fines P 11 sapienae P hunc P (nc in ras.) 13 uestrae B 15 ergo om. B uera DP\' cognitionea P qui. a P (i eras.), om. B fortuitu DPC 16 in] a B 17 tergiuersationes (es ex is) posuisti (i alt. postea add.) P successus P (c pr. ex b) 18 commotorum P (o alt. ex u) abundantiam P • (dan s. u.) nec auferentur B 19 se eras. B acerbitatem P (b ex u) 22 laetitiae] legitime DP\' opinati B 23 quaerella P querela cet. 24 coarcerbaretur PBC coaceruaietur D (u pr. ex b) dum] de B ) [*](17* )

J J De ipsis ergo et hic dicit: defecerunt et perierunt [*](E ) propter iniquitatem suam uelut somnium exurgentis, id est: ita deficiunt et euanescunt impii, sicut somnium exurgentis e somno primum, quia in tenebris sunt et in tenebris ambulauerunt nec residet aliquod eorum boni operis uestigium, sed similes eorum qui somnium uident. qui autem somniat in nocte somniat, nox autem in tenebris. filii tenebrarum sunt priuati sole iustitiae et splendore uirtutis, [*]( F ) dormientes semper et non uigilantes, de quibus bene dicitur: dormierunt somnum suum et nihil inuenerunt. etenim cum animae eorum a corpore <sint> separatae, tamquam resoluti a corporis somno nihil inuenient, nihil tenebunt et quod tenere se arbitrabantur amittent, quoniam stultus et insipiens cum diuitiis exundauerit, relinquet alienis diuitias suas neque simul ad inferna descendet cum eo gloria domus eius.

sequentia quoque demonstrant quomodo ipsius non inueniatur imago, sed intereat, quoniam imago eius in ciuitate domini illa superiore Hierusalem non inuenitur. dominus enim pinxit nos ad imaginem et similitudinem suam, sicut ipse docet dicens: ecce ego, Hierusalem, pinxi muros tuos. si bene egerimus, manet in nobis ista imago caelestis; [*]( 670 A ) si male quis agit, deletur in illo haec imago, illius utique qui descendit e caelo, et est in eo imago terreni. unde et apostolus dicit: sicut portauimus imaginem illius [*]( 1 Psalm. LXXII 19 sq. 5 Psalm. LXXXI 5 8 Malach. 4, 2 10 Psalm. LXXV 6 15 Psalm. XXXXVllI 18 16 Psalm. LXXII 20 20 Esai. 49, 16 24 I Cor. 15, 49 ) [*]( 4 e] a B ft residet P (e alt. ex i) resedit DP\' aliquod P (o ex i) 6 similes C similis cet. 8 tenebrarum P (ene 8. u.) 10 somnium PD 11 sint addidi 12 nihil alt.] nil DP C 13 se tenere DP\' 14 exundauerit C exundauerint P (ri e. u.) cet. relinquet C relinquent cet. 15 eo PhC eis P\', om. D (in quo eum pro cum) 16 eius PBC eorum (om. domus) DP\' demonstrant P (s s. u.) ipsius] impius ed. Rom. 17 imago B, om. cet. inueniantur, sed intereaut DP\' 18 liierusale P 20 dicens P (i ex o) hierusale P (a 8. 14.) murus P 22 et si DP\' qui B 24 imaginem om. B )

Haec ergo considerans animoque intendens sanctus propheta [*]( c ) delectatus est, qui fuerat ante turbatus. unde ait ipse: quia delectatum est cor meum et renes mei resoluti[*]( D ) sunt. et ego ad nihilum redactus sum et nesciui. et uelut iumentum factus sum apud te. et ego semper tecum. (cum cognouissem* inquit \'quia deus humana curat et respicit, requieuerunt renes mei,\' hoc est: ex maxima fatigatione ueteris inprudentiae requieui per agnitionem boni caelestis et gratiae. sunt etiam quidam renes animae, qui uexantur in nobis per ignorantiae laborem: hi resoluuntur ad requiescendum caelestis agnitione doctrinae et quasi fulcro quodam caelestium praeceptorum subnixi fouentur. [*]( E ) \'tunc\' inquit \'intellexi quia uane fatigabar, quoniam id quod uerum est nesciebam.\' et uelut iumentum factus sum*.

[*]( 6 Apoc. 3, 12 7 Psalm. LXXII 20 14 Psalm. LXXII 21-23 )[*]( 3 autem om. B 6 se om. DP\' 8 imaginis P redigis P 9 tenebris B 10 accersemus DP\' acceraiamus C 12 imaginis P 15 meum P (u s. tł.) 15 et 19 renis P 18 cognouissem P (s pr. a. u.) 19 humana P (na s. u.) 21 etiam] enim Costerius renes P (e alt. ex i) 22 hi B hii eet. 23 requiescendum P (d ex t) 24 fulcbro C pulchro P (r 8. u.) cet. post quodam in DP\' spatium est 6 litt. quodam fulcro a et liber bybliothecae canonicorum s. Ambrosii 25 faticabar P patiebar DP\' 26 est om. DP\' factus P (s in ras.) )