De Interpellatione Iob et David

Audito igitur quid locutus esset in eo deus et cognito per [*]( B ) spiritum sanctum quod filius dei non solum ueniret in terras, sed etiam descensurus esset ad inferos, ut mortuos resuscitaret — quod tunc quidem factum est ad testimonium praesentium et exemplum futurorum — conuersus ad dominum ait: utinam in inferno me conseruares, absconderes autem me, donec desinat ira tua et statuas mihi tempus, in quo memoriam mei facias. si enim mortuus fuerit homo, uiuet consummans dies uitae ipsius. [*]( 2 Uerg. Georg. I 447 3 Apoc. 22, 5 6 Ezech. 13, 18 11 Matth. 9, 16 13 Apoc. 21, 5 Ioh. 11, 25 14 Coloss. 1, 18 Apoc. 1, 5 22 lob 14, 13-17 ) [*]( 3 discolore B discolori DP\' 5 illuminabit dns P\' 6 adsuunt P (u alt. 8. II.) adsumit (J 10 resurrecturos P (o ex corr. tit uidetfir) resurrectionis B 11 uenirit P (i pr. ex e) adsueret P (e alt. ex i) 12 omnia om. (\' 13 noua facio omnia B 14 ipse primogenitus D 16 resurrecxit P resurrexit cet. 17 quod B 18 dei filius B 19 ut] et C resuscitaret P (e alt. ex i) 20 est om. DP\' praesentium B (8 ex d) 22 me om. DP1 conaeruares absconderea P (-es bis ex -is) 25 uiuit DP\' uiuet et C\' ) [*](15* )

simul etiam illud prophetare intellegitur dicendo: statues mihi tempus, in quo memoriam mei facias, quod in passione domini resuscitandus foret, sicut in fine libri istius demonstratur, nec tamen deplorare desinit et quo magis intellegit sibi resurrectionem esse propositam, uitam hanc fugere desiderat, uidens se in manus traditum aduersariorum, [*]( E ) proiectum se in potestatem impiorum, cui etiam amici in inimicos conuersi sint, qui cum debuerint consolari, ruinam supra ruinam inferant. memor tamen conscientiae suae purae et mundae orationis ait: terra non cooperias in sanguine carnis meae, ut oratio eius sicut incensum dirigatur ad dominum, non in terra deuersetur. sancti enim oratio nubes penetrat. peccatoris orationem, sicut a deo Cain dictum est parricidae, aperiens os suum terra in sanguine carnis abscondit. [*]( F ) [*]( 8 Luc. 23, 30 15 Iob 42, 18 22 Iob 16, 18 23 Psalm. CXXXX 2 24 Sir. 32 (35), 21 ) [*]( 6 praeteriui B (u ex corr.) 8 euangelio P (i s. M.) 9 montibus dicere B cacUte P (e eras.?) 12 iracundiae ex iracontiae P 13 illud om. B 16 quo P (0 ex corr.) 17 esse om. B propositam P (pr in ras.) 19 se om. B potestate B in s. u. P, om. C 20 sant DP\' 21 super DP\' 22 non] ne B in (s. u.) sanguinem ṃęụṃ B 23 carnS mei B carnes meas DP\' dirigatur PC dirigetur P et (a 8. e) D dirigeretur B 24 diuersetur P (i ex e) DPC 25 deo ad cain B dicitur (om. est) P\' 26 parricidam P (am eras.) parricidA. B )

Flebiliter itaque sanctus deplorat uitae istius tempora. pereo inquit et spiritu circumferor, oro autem sepul-636 [*]( A ) turam et non inpetro. precor laborans. et quid faciam? dies mei transierunt in horrore, dirupti sunt articuli cordis mei. nec tamen usquam derogat iudicio dei; scit enim profundam esse altitudinem sapientiae et scientiae dei et inscrutabilia iudicia eius atque inuestigabiles uias eius.

non calcauerunt inquit eas filii glorificantium, nec transiuit per eas leo. quis enim potuit uias eius conprehendere, quis abdite occulta penetrauit? unde inquit inuenta [*]( B ) est sapientia aut quis locus disciplinae? nescit mortalis homo uiam eius, nec inuenta est in hominibus. abyssus dixit: non est in me, et mare dixit: non est mecum. non tibi licet scire, o homo, alta sapientiae; ideo tibi scriptum est: noli altum sapere, sed time. quid curiose cupis inuestigare quod tibi scire non expedit nec cognoscere datur? Paulus audiuit aliqua secreta sapientiae, quae prohibitus est aliis intimare, et ideo raptus est in paradisum, raptus usque ad tertium caelum, ut audiret ea [*]( C ) quae positus in terris audire non poterat. si quae audiuit homo, non licuit ei loqui, quemadmodum quod non audiuit inquirit? imperatoris tibi huius in terris non licet scire [*]( 1 Gen. 4, 11 sq. 5 Iob 17, 1 sq. et 11 10 Iob 5. 9 Rom. 11, 33 11 lob 28. 8 12 Iob 11. 7 13 Iob 28, 12-14 18 Rom. 11, 20 20 II Cor. 12, 2-4 ) [*]( 6 et pr. om. B 7 in horrore ed. Rom. (iv βρόμψ LXX, cf. Aristot. de mundo 4, 396* 12 Diod. Sic. V 7 Flor. II 6 (122,14)) in honore PBDP\' inhonori C dirupti P disrupti cet. 8 mei cordis B usquam DP\' dni C 10 atque] et P\' 13 quis B qui C quae PDP\', fort. quae- <que> abdite P (d ex t) abdite DP\' abdita et C eius B inde P 17 licet tibi o homo scire P1 18 tibi om. B 19 quaeris D (R. t cupis) 20 aliqua om. B 23 terra B 25 non inquirit B tibi post licet transponunt BDP1 in terris in mg. B )

Abyssus ergo dixit: non est in me, quia ipse dominus [*]( E ) dixit: non derelinques animam meam in infernum. et apostolus dixit: quis descendit in abyssum? hoc est Christum ex mortuis deducere. ergo si interrogatur abyssus: ubi est sapientia? respondet: non est in me, quia resurrexit. si interrogatur mare: ubi est sapientia ? dicit: non est mecum, quia calcauit me nec fluctus mei eam turbare potuerunt. et tu ergo in hoc saeculi istius positus freto noli perfectam illam dei sapientiam in hoc mundo [*]( F ) quaerere, quia mundus eam non cognouit. sed si uis eam inuenire, calca fluctus istius mundi, sicut calcauit Petrus, et ambula super aquas istius saeculi. porriget tibi dexteram sapientia, [*]( 6 Psalm. LS 8 Psalm. LXXII 22 10 Esai. 7, 9 16 Psalm. XV 10 17 Rom. 10, 7 21 Matth. 14, 26 25 Matth. 14, 29 ) [*]( 5 aron B 7 tuae om. P (τη̃ς σοϕίας σου LXX) 9 scire est supra \\om. te) C scire est B 10 inquit om. B nec] non B intelligitis B 11 abyssum pr. (y ex i) P 13 tu s. u. P 16 inferno P (0 ex ii) 17 qui DP\' 19 abysus P respondet P (e alt. ex i) 20 est om. D 21 mecum non est DP quia om. B 23 quaerere in hoc mundo B 25 huius mundi B 26 aquasj undas B porriget P (e ex i) B porrigit C et porriget DP\' dexteram P (x 8. u.) sapientia dexteram B )

Nemo potuit nosse sapientiam, quia nemo nouit filium nisi pater et nemo nouit patrem nisi filius et cui [*]( C ) uoluerit filius reuelare. ipse ergo reuelauit Iohanni, cum [*]( 1 Matth. 14, 31 3 Exod. 14, 15 4 Mattb. 14, 30 9 Matth. 28,20 12 Sap. 7, 9 14 Act. 3, 6 17 Iob 28, 18 18 Iob 28, 21 21 Apoc. 14, 6 23 Matth. 11, 27 ) [*]( 1 et petro porrexit B ett P (t alt. eraa.) nemo P (e ex o) 2 et bis om. B 3 turbabit P 4 ante et B 5 super om. B 7 se cum mari C 8 discipulis suis DP\' ex parte eum BDP\' 9 ego om. B consumationem P 10 mundij saeculi DP\' 12 aurum atque argentum cordi B 13 auro P (u 8. u.) 15 nazarei P nazereni A nazareni cet. 16 ambola P (v 8. o) 17 piae operationis BDP\' attrahe P (h del.) adtrahe DP\' 18 sapientia P ueri simile ante latuit intercidisse et infra, quod inseruit ed. Rom., uel et paulo post 20 sciebant P (n s. u.) erant B aues cęli ex angeli R 23 nasse P nouit om. B )

Superior nobis disputatio fuit de interpellatione sanctorum, [*]( 658 A ) quod fragilis et inbecilla condicio humana, quae nusquam sui [*]( B ) habeat firmitatem nisi in protectione caelesti: hodie nobis ea sumenda est, quod uulgus hominum, plerique etiam prudentium ualde mouentur, cum uident iniustos affluere rebus secundis, iustos autem frequenter adflictari in hoc saeculo. et uere lubricus hic locus, in quo etiam sancti uix potuerunt uerae opinionis tenere uestigium. denique turbatus est et ipse Dauid, qui in superioribus dixerat: occulta sapientiae tuae manifestasti mihi. uerum tamen confirmauit se ipse [*]( C ) postea et perfectae rationis uiam innestig-auit. lob quoque sanctus cum tribus illis ueteribus amicis, qui ad consolandum uenerant, de ea opinione in sermone luctatus est. utriusque igitur disputationes in medium proferamus. digni sunt enim, qui nobis magisterium uiuendi adferant, quandoquidem in aduersis positi plus deo placere meruerunt. audiamus igitur utrumque suo ordine.

increpuerant uehementer sanctum Iob Eliphas Themanorum rex et Baldad Saucheorum tyrannus et [*]( D ) Sophar Minaeorum rex, eo quod propter peccata sua tantum supplicii sustineret. infirmo etenim ingenio non aduertebant quod dominus eum temptandum dedisset, ut athleta Christi temptationibus eruditus maiore ad coronam gloria perueniret. [*]( 11 Psalm. L 8 15 Iob c. 4-87 20 Iob 2, 11 ) [*]( 4 inbe*cilla P condicio (sit> a, fort. fragilis <sit> 5 liotie P (d 8. t m2) ea postea add. 0, om. DP\' 6 quod B qua C quo cet.; sumenda <inde> est quo Henricus Schenkl 7 iniustos P (o ex u) afluere P 8 secundis P (i ex u) affligi DP\' 9 potuerent P (v 8. e alt. m3) 12 tuae om. PC (τη̃ς σοϕίας coo LXX) 14 sanctus om. B ad consolandam qui se uenerant B 15 uenerant P (n 8. u.) in sermone om. B 17 quo DP\' magisterium P (i alt. s. u.) adferant P (v s. a alt. m3) 18 placere P (1 8. u.) 19 increpauerant J9P\' 20 elifas P elifaz B eliphat DT elipha C baldac D baldach P\' asaucheorum PC sauceorum B suitheorum DP\' 21 sofar P R mineorum PBC naamathenorum DP\' 23 temptandum P (p 8. 11.) ChriatiJ dei B 24 ad maioris cor. gloriae DP\' )

Audiebat haec sanctus Iob et quasi athleta fortis, in stercore [*]( 654 AB ) sedens, in tantis uibicibus et saeui doloribus uulneris, totum corpus diris perfusus ulceribus mysteria loquebatur nec anquirendis propriae remediis aegritudinis, sed sacris uacabat sermonibus. fortiores itaque sermones aegri hominis quam illorum qui non aegrotabant. illi enim loquebantur iniustitias, sed non secundum scientiam: praedicabant diuina iudicia, poenas reorum, praemia sanctorum, sed reum a iusto discernere nesciebant. denique quem dominus deus iustum [*]( 4 Iob 15, 20 5 Iob 20, 15 7 lob 20, 7-9 9 lob 20, 5 13 Iob 20, 28 sq. 14 Iob 20, 23 16 Iob 2, 7 sq. ) [*]( 2 iusticiae B 3 affixi B 6 patitur DP\' grauia P (a pr. 8. u.) 8 ei scfa posse B 9 euanescere P (e ult. ex i m2) 10 esse (eras.) graniorem easeB 11 et del. ed. Colan., fort. recte 12 summis P (s pr. et m pr. s. U. m2) labi P (b ex p) assereret se B 13 huiusmodi P (i pr. ex u) 14 indignatio a dno B ningat P iungat cet. interita B 16 ster core (r pr. extra u.) sedens (se 8. u.) P 17 uiuicibus P uiuacibus C indicibus D indicibus P\' (in ex iu), om. B spatio relicto saeuis P (9 alt. 8. u. wi2) C 18 perfusfl B 19 acquirendis BP\' adquirendis DC 20 fortiores P (i 8. u.) sermones (es ex is) aegri (i postea add.) hominis (mi s. u. m2) P 21 iustitias BDP\'U 24 deniqu C de quo cet. deus I ihs DP\' )

ideo ergo non carnis gemitus et corporis infirmitates, sed uoces spiritus loquebatur, quibus urgeret, non quibus cederet. et primo quidem lenius, ut illis pudorem incuteret, quia urguebant iustum iniuste dicentes quod minora peccatis suis supplicia sustineret, et non erubescebant ipsi peccatores accusare falsis innocentem. \'esto\' inquit \'ego errauerim et aput [*]( E ) me deuius ille inhabitet, qui mentibus hominum offundit errores, ut loquar sermones quos non oportet, sicut uos dicitis, et errent uerba mea nec oportune meus sermo promatur: cur uos in me insilitis et conuiciamini non considerantes quia a domino mihi uenit ista temptatio, qui me uallo quodam perturbationum arbitratus est saepiendum. exerceor aduersis, [*]( 8 II Cor. 12, 9 9 II Cor. 12. 10 17 lob 19, 4-R ) [*]( 1 eum om. B arcersebant P acceraebant C accersibant DP\' iniquitates DP\' 2 unicuique DP\' uir DP\' uer P uero BC\', fort. recte 3 enim (eraa.1 cuique (om. eum) B unicuique (om. eum) DP\' 4 ergo om. B fortiores ergo numquam illo ( illo numquam D) DP\' 4 uidrrentur P ml B uidebantur P m2 cet. 5 dicam DP\' fortiorc P fortior erat aeger quam cum sanus esset se ipso inuentus est. fortior enim erat aeger iob (aeger iob erat B) quam sanus fuerat secundum PBC fortior erat aeger iob (iob om. P\') quam cum sanus esset secundum DP\', qui om. fortior se ipso inuentus est; erat aeger quam cum sanus esset del. ed. Bom. 8 infirmitate B et om. B lOdolebat-B eius anima DP\' 18 deuius] deus DP\' offundit P (n s. u.) effundit BC offendit DP\' 20 errent a errant libri ne B sermo meus BDP* 21 non om. DP\' )

Imitemur ergo hunc uirum, qui silentio suo redarguebat conuiciantes. ostendebat enim uirtutem animi sui, quem contumeliae non monerent, et conscientiae innocentiam manifestabat, qui obiecta non recognosceret, sed quasi a se aliena rideret. at uero nos quasi aliquid nobis obiciatur, dum purgare uolumus. acerbamus: dum ulcisci cupimus, confitemur. [*]( B ) cum dicat scriptura ut auertas dedecoris sermonem et auferas uestimentum tuum; praeterit enim iniuriosus. taceamus ergo, ut praetereat, ne uestimentum nostrum prouocatus exurat; scriptum est enim: noli incendere carbones peccatoris, ne forte exuraris in igne flammae eius. propterea ergo sanctus tacet, etsi seruus proteruit; etsi pauper conuiciatur, tacet iustus; etsi peccator opprobria iacit, iustus ridet: etsi infirmus maledicit, iustus benedicit. tacebat Dauid, cum Gera filius Semei malediceret, Iob ridebat.

[*]( C ) Paulus benedicebat, sicut ipse ait: maledicimur et benedicimus. magisterio quippe diuino processus humanae uirtutis [*]( 1 Iob 19, 8 Ter. Adelph. III 2. 3 15 Prouerb. 27, 11 16 Prouerb. 27, 13 18 Sir. 8, 10 (13) 23 Keg. IL 16, 5 «qq. 24 I Cor. 4, 12 ) [*]( 2 adhuc om. B deberetis ex deuiritis P iubaret P (-ret m3, sed t eras.) adiuuare B 3 in... loquar om. DP\' oppropriis P 5 tempus nondum DP\' 6 est om. DP\' 7 conuitium BDP\' 9 immitemur P 30 conuitiantes B et (con eras.) D uiciantes P1 sui om. B 12 aliena a se Base om. DP\' 13 quasi] si B quasi nobis (om. postea nobis) DP\' nos purgare DP\' 14 acerbamus P (v 8. b m3) 17 exurat prouocatus B 18 scribtum B (r s. u.) 19 peccatoris om. B 21 couuitiatur BP 23 iera B 24 aitj dicit B 25 magisterio P (i pr. 8. u.) )

Et ridens tacebat. qua ratione tacendum sit docet: clamabo. [*]( E ) et nondum iudicium. ipse\' inquit \'uoluit.me haec perpeti. tamquam muralibus temptationibus clausus non possum fugere, donec placeat deo destruere altitudines temptationum mearum. nunc enim si clamo, nondum iudicium. adhuc in agone sum, [*]( F ) adhuc luctor, adhuc certamen superest mihi; nondum enim exiuit corona; nemo autem nisi qui legitime certauerit coronatur\'.

debebatur illi certamen tertium. amiserat omnia sua, id est patrimonium cum filiis, patiebatur uulnera caro eius: manebat ut temptationes uerborum uinceret. non mediocre certamen. sermone deceptus est Adam, uerbo uictus Sampso; [*]( 656 A. ) nihil enim sic penetrat animam sicut sermo fucatus, nihil iterum sic mordet ut durior sermo. multi cum uicerint adhibita tormenta, sermonum duritiam non sustinuerunt. [*]( 2 Luc. 6, 28 5 Luc. 23, 34 9 Prouerb. 8, 22 11 Iob 19, 7 17 II Tim. 2, 5 21 Gen. 3, 6 Iudd. 16, 6 sqq. 22 Prouerb. 15, 1 ) [*]( 1 infirmib; P infirmis cet. infirmioribus tacite Maurini fortioris P fortes C 2 audierat P (at ex at) bened. maledicentibus uobis benedicite et nolite male dicere B (onl. et orate pro c. uos) 3 uero BC et om. B 4 et in DP\' 5 dicebat] ait DP 6 faciant P (v a. a alt. m2) faciunt cet. 11 faciendum DP 12 nondum P (n pr. in ras.) 13 mirabilibus DP\' effugere B 14 distruere P 15 agone P (o ex u) 17 nemo P (e in ras.) coronabitur B 19 omne patrimonium B 20 temptationes P (p 8. u. tn2) 21 sampson P (n add. m2) samson B sanson cet. 22 animam om. B 23 sicut sermo durior (durior in ras.) B multis P uincerent addebita B 24 sustenuerunt P )

Quid autem pulcrius quam ridere, cum maledicitur nobis[*](? B ) gaudere enim debemus, si aliena dicantur. primum quia uolens inimicus aliquid aduersum nos dicere, quo crimen adfigeret, non inuenit quod uerum est, sed falsa pro ueris conposuit. deinde quia dixit ipse dominus in euangelio de huiusmodi criminatione,, quae innocentibus falso inrogaretur propter iustitiam: gaudete et exultate, quoniam merces uestra multa est in caelo. tacere ergo debet qui recognoscit obiectum, ne uulnus exasperet et scindatur cicatrix, tacere et [*]( C ) qui non recognoscit; audit enim alterius, non suum crimen. quod si referat, suum facit: si taceat. retorquet et conuiciantem uulnerat. tacere debet etiam ille qui de memorata mercede praesumit; non enim patitur praeiudicium, cui non est iudicium. et si fuerit praeiudicium in saeculo, non erit in iudicio dei. denique ut cognoscas quia non praeiudicat contumelia bonae conscientiae, audi sanctum Iob dicentem. locupletiorem utique testem quam si imperio orbis Romani [*]( D ) potitus esset: nunc ommutescam et derelinquam: si nunc mihi praeiudicium est, tunc a facie tua non abscondar.

haec ergo parcius in exordio respondit, ut admoneret illos iudicii dei atque ab insolentia et furore [*]( 22 lob 13, 19 sq. ) [*]( 1 uulnera DP\' 2 agonotheta P ml agonitheta P m2 eet. 3 cor- Tuisse B 5 pulchrius P (h s. u.) cet. 6 debetis 1)P\' 7 aliqaid dicere aduersum nos DP\' adnersum nos aliquid dicere V quo P (o in ras. m2) 9 ipse dixit in euangelio dns B 10 criminatione P (i pr. 8. u.) 14 et non B crimen P (i s. u.) 15 tacet Dp. 16 etiam om. Ji 17 mercedem P pracsumit] loquitur B 18 in saeculo in mg. B in iudicio dei non erit B 20 conscientiae bonae contumelia B 21 locumpletiorem P (m pr. eras.) romani orbis B urbis romanc. DP\' 22 ommutcscam P obtescam B obmutescam cet. 23 praeiudicio B (Q 8. 0 m2) non s. U. B 25 atque illos ab ins. reuocarct et furore et quasi B )

Sed dicite mihi: si propter peccatum meum hoc patior, [*](657 AB) sicut obicitis, quare impii uiuunt, nec solum uiuunt, sed etiam repleti sunt diuitiis et fructus multiplicant, sed etiam filiis potiuntur, abundant domus eorum? haec euidenter specie bona, sed altiore mysterio inuenies, quoniam quae putantur bona non sunt bona et quae putantur mala potiora illis aestimantur.

inueterauerunt inquit in diuitiis. πεπαλαίωνται [*](C ) dixit, ut non tam diuturna diuitiarum possessio quam inueterata molestia copiarum significata uideatur, sicut uidit [*]( 4 Iob 21, 2 sq. 17 Iob 21, 7 22 Iob 21. 7 24 Eccl. 5, 12 sq. ) [*]( 1 reuocatos P (o alt. ex u) faceret P (s. u. ml et m2 e alt. ex i) 2 perseuerare. P (t eras.) fortiore P fortior C; tieque fortiore <uoce\' neque fortius ueri simile esSe uidetur 5 alt. audite om. B 7 opinionem uestram BDP\' 8 secundarum rerum B 9 et in BC er uel es in P (er uel es s. tt.) pre in DP\' 10 secundum PB scim DP\' seculum C merita BC deseri DP\' 11 etsij si B 12 peccator B (pecca in ras.) non (om. sum) hominis DP\' 13 si uideor DP\' 14 illud B 17 nec solum uiuunt om. B 18 diuitiis ... potiuntur om. B 20 altiori P (i alt. ex e m2) cet. 21 mala ṇο̣ṇ ṣụṇṭ ṃạḷạ et B 22 aestimantur BP1 aestimentur P (s 8. u.) ΠΕΠΑΛΕωΝΤΕ P IIHnaaEtoNTH B nennaEw D nenaaew P\' IIEnaaEwNTE C 28 non eam tam B possessio P (s tert. s. u.) )

Uideamus aliud: semen eorum inquit secundum animam, id est non inter iustos habentur. iusti enim in spiritu seminant et de spiritu metent uitam aeternam, illi uero qui secundum animam seminant spiritalia metere non possunt, quia animalis homo non percipit quae sunt spiritus dei; stultitia enim illi est et non potest scire quae sunt spiritus [*]( F ) et ideo non repletur spiritalibus, sed iudicatur.

filii eorum in oculis, id est quae faciunt ideo faciunt, ut uideantur ab hominibus. non quia boni consulant ut hoc eligant, quod futuro iudicio conprobetur. filios ergo scriptura pro operibus [*]( 6 PiaIm. CXXVI 5 12 Ephes. 4, 22 Coloss. 8, 9 17 Iob 21, 8 18 Galat. 6, 8 19 I Cor. 9, 11 21 I Cor. 2, 14 23 Iob 21, 8 ) [*]( 2 distentione Hieronymus, cf. Sabatier II 362 a (περισπασμψ̃ LXX) distinctione PDP1 districtione BC 3 demortuo D et (de exp. m2) P 4 sollicitudinem P (i tert. 8. u.) nou potuit inuenire requiem B 6 homo] uir P\' 7 hisj ipais qui B 8 loquitur P loquetur cet. 9 uirgini P 11 concupiscunt D concupiuit P4 (uit in ras. m2) 18 ut] et DP* posset P (e ex i m2) possit DP\' 18 habetur DP\' in om. P 19 de psu P metunt B 21 quae] ea quae DF\' 22 stultitia P (ti alt. s. u.) 24 faciunt alt. P (u in ras.) )