Epitome Rerum Romanorum

Astures per id tempus ingenti agmine a montibus niveis descenderant. Nec temere sumptus barbaris videbatur hic impetus; sed positis castris apud Asturam [*]()flumen trifariam diviso agmine tria simul Romanorum adgredi parant castra.

Fuissetque anceps et cruentum et utinam mutua clade certamen cum tam fortibus,

tam [*]()subito, tam cum consilio venientibus, nisi Brigaecini [*]()prodidissent, [*]()a quibus praemonitus Carisius cum exercitu advenit. Pro victoria fuit oppressisse consilia, sic [*]()quoque non incruento certamine.

Reliquias fusi exercitus validissima civitas Lancea excipit, ubi cum locis adeo certatum est, ut, cum in captam urbem faces poscerentur, aegre dux impetraverit veniam, ut victoriae Romanae stans potius esset quam incensa monumentum.

[*](Antistium: antatium B1: antestium L. )[*](Furniumque: firmumque B1. )[*](in Tarraconis: in terra tonis B1: intarrachonis N: in-terraconis L. )[*](digna curru: dignas currus B1. )[*](Asturam: astaram B1: scuram NL. )[*](tam L Voss. Rehd.: quam B1. )[*](Brigaecini: dri caecini B1: drigaecini N: drigenici L. )[*](prodidissent: providissent B1. )[*](tamen post sic add. B1 N: om. Iahnius. )

Hic finis Augusto bellicorum certaminum [*]()fuit, idem rebellandi finis Hispaniae. Certa mox fides et aeterna pax, cum ipsorum ingenio in pacis artes [*]()promptiore, tum consilio Caesaris, qui fiduciam montium timens in quos se recipiebant, castra sua,

quia in plano erant, habitare et incolere iussit; ibi gentis esse concilium, illud observari [*]()caput. Favebat consilio natura regionis; circa enim omnis aurifera [*]()est et chrysocoliae [*]()miniique et aliorum colorum ferax. Itaque exerceri solum iussit. Sic Astures [*]()nitentes in profundo opes suas atque divitias, dum aliis quaerunt, nosse coeperunt.

OMNIBUS ad occasum et meridiem pacatis gentibus, ad septentrionem quoque, dum taxat intra Rhenum atque Danuvium, item ad orientem intra Cyrum [*]()et Euphraten, illi quoque reliqui, qui inmunes imperii erant, sentiebant tamen magnitudinem et victorem [*]()gentium populum Romanum [*]()reverebantur.

Nam et Scythae misere legatos et Sarmatae amicitiam petentes. Seres etiam habitantesque sub ipso sole Indi, cum gemmis et margaritis elephantos quoque inter munera trahentes, nihil magis quam [*](bellicorum certaminum: belli civilium certamin B1. ) [*](artes: arte B1: partes N L. ) [*](observari: observare B1. ) [*](aurifera: auriferae B1. ) [*](chrysocollae: chriso calle B1, ) [*](Astures N 2: astare B1. ) [*](Cyrum: ecyrum N: circum L. ) [*](victorem Aldus: victoriam codd. ) [*](populum Romanum Aldus: populi Romani codd. )

Parthi quoque, quasi victoriae paeniteret, [*]()rapta clade Crassiana signa ultro rettulere.

Sic ubique certa [*]()atque continua totius generis humani aut pax fuit aut pactio, [*]()aususque tandem Caesar Augustus septingentesimo ab urbe condita anno Ianum geminum eludere, bis ante se clusum sub Numa rege et victa primum Carthagine.

Hinc conversus ad pacem pronum in omnia mala et in luxuriam fluens saeculum gravibus severisque legibus multis coercuit, ob haec tot facta ingentia dictus imperator perpetuus et pater patriae.

Tractatum etiam in senatu, an, quia condidisset imperium, Romulus vocaretur; sed sanctius et reverentius visum est nomen Augusti, ut scilicet iam tum, dum colit terras, ipso nomine et titulo consecraretur. [*](iam Mommsenus: tamen codd. ) [*](paeniteret Rehd.: pertineret N: permaneret L Monac. ) [*](certa Freinshemius: cuncta codd. ) [*](pactio L Palat.: paccio Voss. Monac. Rehd.: factio N. )