Epitome Rerum Romanorum

Ab hoc populus Romanus relatus in censum, digestus in classes, decuriis atque collegiis distributus, summaque regis sollertia ita est ordinata res publica, ut omnia patrimonii, dignitatis,[*]()aetatis, artium [*](an ora. B 1.) [*](possem: posse B 1. ) [*](ea ante sumpta add. B: dei. Iahnius.) [*](dignitatis: dignitas B. )

Postremus fuit omnium regum Tarquinius, cui cognomen Superbo ex moribus datum.

Hic regnum avitum, quod a Servio tenebatur, rapere maluit quam expectare, missisque in eum percussoribus scelere partam potestatem non melius egit quam adquisiverat.

Nec abhorrebat moribus uxor Tullia, quae, ut virum regem salutaret, supra cruentum patrem vecta carpento consternatos equos exegit.

Sed ipse in senatum caedibus, in plebem verberibus, in omnis superbia, quae crudelitate gravior est bonis, grassatus, cum saevitiam domi fatigasset, tandem in hostes conversus est.

Sic valida Latio oppida capta sunt, Ardea, Ocricolum, Gabii, [*]()Suessa Pometia.

Tum quoque cruentus in suos. Neque enim filium verberare dubitavit, ut simulanti trans-

fugam apud hostis hinc fides esset. Cui Gabiis, ut voluerat, recepto et per nuntios consulenti, quid fieri vellet, eminentia forte papaverum capita vir-gula excutiens, cum per hoc interficiendos esse principes vellet intellegi, quasi [*]()superbia sileret, [*]()respondit tamen. De manubiis captarum urbium templum erexit.

Quod cum inauguraretur, ceden- [*](sic: si B. ) [*](Gabii N: gravii B. ) [*](quasi Titzius: qna B I: quae N L. ) [*](sileret Hauptius: sic codd. )

Placuit vatibus contumacia [*]()numinum, si quidem firma omnia et aeterna pollicebantur. Sed illud horrentius, quod molientibus [*]()aedem in fundamentis humanum repertum est caput, nec dubitavere cuncti monstrum pulcherrimum imperii sedem caputque terrarum promit-

tere. Tam diu superbiam regis populus Romanus perpessus est, donec aberat [*]()libido; hanc ex liberis eius inportunitatem tolerare non potuit.

Quorum cum alter ornatissimae feminae Lucretiae stuprum intulisset, matrona dedecus ferro expiavit, imperium regibus abrogatum.

Haec est prima aetas populi Romani et quasi infantia, quam habuit sub regibus septem, quadam fatorum industria tam variis ingenio, ut rei publicae ratio et utilitas postulabat.

Nam quid Romulo ardentius? tali opus fuit, ut invaderet regnum.

Quid Numa religiosius? Ita res poposcit, ut ferox populus deorum metu mitigaretur.

Quid? ille [*](contumacia: contumatiam B. ) [*](molientibus: moventibus B. ) [*](aberat: aderat B. )

Iam vero ornamenta Tarquinii et insignia quantam principi populo addiderunt ex ipso habitu dignitatem.

Actus a Servio census quid effecit, nisi ut ipsa se nosset Romana res publica? Postremo Superbi illius inportuna dominatio non nihil, immo vel plurimum profuit.

Sic enim effectum est, ut agitatus iniuriis populus cupiditate libertatis incenderetur.[*]()

Igitur Bruto Collatinoque ducibus et auctoribus, quibus ultionem sui moriens matrona mandaverat, populus Romanus ad vindicandum libertatis ac pudicitiae decus quodam quasi instinctu deorum concitatus regem repente destituit, bona diripit, agrum Marti suo consecrat, imperium in eosdem libertatis suae vindices transfert, mutato tamen et iure et nomine.