Silvae
Statius, P. Papinius (Publius Papinius)
Statius, P. Papinius. Statius, Volume 1. Mozley, John Henry, editor. London: William Heinemann; New York: G.P. Putnam's Sons, 1928.
- sed qui limina bellicosa Iani
- iustis legibus et foro coronat,
- qui castae Cereri diu negata
- reddit iugera sobriasque terras,
- qui fortem vetat interire sexum
- et censor prohibet mares adultos
- pulchrae supplicium timere formae,
- qui reddit Capitolio Tonantem
- et Pacem propria domo reponit,
- qui genti patriae futura semper
- sancit lumina [*]() Flaviumque caelum 2:
- hic segnis [*]() populi vias gravatus [*]()
- et campos iter omne detinentes
- longos eximit ambitus novoque
- iniectu solidat graves harenas
- gaudens Euboicae domum Sibyllae
- Ganranosque sinus et aestuantes
- septem montibus admovere Baias.
- Hic quondam piger axe vectus uno
- nutabat cruce pendula viator
- sorbebatque rotas maligna tellus,
- et plebs in mediis Latina campis
- horrebat mala navigationis;
- nec cursus agiles, sed impeditum
- tardabant iter orbitae tacentes,[*]()
- dum pondus nimium querens sub alta
- repit languida quadrupes statera. [*](lumina M: limina s, numina Buecheler. )[*](caelum Turnebus: calvum M, cultum, culmen, clivum, clavum (J. Ph. 13) edd. )[*](segnis s: senis M: caenis Gronorius. )[*](gravatus Heinsius: gravatas M. )[*](tacentes M: tenaces Davies. )
- at nunc, quae solidum diem terebat,
- horarum via facta vix duarum,
- non tensae volucrum per astra pennae
- nec velocius ibitis, carinae.
- Hic primus labor incohare sulcos
- et rescindere limites et alto
- egestu penitus cavare terras;
- mox haustas aliter replere fossas
- et summo gremium parare dorso,
- ne nutent sola, ne maligna sedes
- det pressis dubium cubile saxis;
- tunc umbonibus hinc et hinc coactis
- et crebris iter alligare gomphis.
- o quantae pariter manus laborant!
- hi caedunt nemus exuuntque montes,
- hi ferro scopulos trabesque levant;
- illi saxa ligant opusque texunt
- cocto pulvere sordidoque tofo;
- hi siccant bibulas manu lacunas
- et longe fluvios agunt minores.
- hae possent et Athon cavare dextrae
- et maestum pelagus gementis Helles
- intercludere ponte non natanti.
- his parvus, nisi di via [*]() vetarent,
- Inous freta miscuisset Isthmos.
- fervent litora mobilesque silvae,
- it [*]() longus medias fragor per urbes, [*](di via Macnaghton: deviae M, di viam Barth, cliviae I. Voss (wh. Vollmer reads), laurus nisi Deliae Constantinus Fanensis (and Ellis). )[*](it Pol.: et M. see extract from Bergier's Histoire des grands )
- atque echon simul hine et inde fractam
- Gauro Massicus uvifer remittit,
- miratur sonitum quieta Cyme
- et Literna palus pigerque Savo.
- At flavum caput umidumque late
- crinem mollibus impeditus ulvis
- Vulturnus levat ora maximoque
- pontis Caesarei reclinus arcu
- raucis talia faucibus redundat:
- ‘camporum bone conditor meorum,
- qui me vallibus aviis refusum
- et [*]() ripas habitare nescientem
- recti legibus alvei ligasti,
- et nunc ille ego turbidus minaxque,
- vix passus dubias prius carinas,
- iam pontem fero perviusque caleor;
- qui terras rapere et rotare silvas
- adsueram—pudet!—. amnis esse coepi;
- sed grates ago servitusque tanti est,
- quod sub te duce, te iubente cessi,
- quod tu maximus arbiter meaeque
- victor perpetuus legere ripae,
- et nunc limite me colis beato
- nec sordere sinis malumque late
- deterges sterilis soli pudorem,
- ne me pulvereum gravemque caelo
- Tyrrheni sinus obluat [*]() profundi,
- qualis Cinyphius tacente ripa
- Poenos Bagrada serpit inter agros,
- sed talis ferar, ut nitente cursu
- tranquillum mare proximumque possim
- puro gurgite provocare Lirim.’ [*](et s: it M. )[*](obluat M: obruat s. )
- Haec amnis pariterque se levarat
- ingenti plaga marmorata dorso,
- huius ianua prosperumque limen
- arcus, belligeris ducis tropaeis
- et totis Ligurum nitens metallis,
- quantus nubila qui coronat imbri.[*]()
- illic flectitur excitus viator,
- illic Appia se dolet relinqui,
- tune velocior acriorque cursus,
- tunc ipsos iuvat impetus iugales;
- ceu fessis ubi remigum lacertis
- primae carbasa ventilatis, aurae,
- ergo omnes, age, quae sub axe primo
- Romani colitis fidem parentis,
- prono limite commeate gentes,
- Eoae citius venite laurus.
- nil obstat cupidis, nihil moratur:
- qui primo Tiberim relinquit ortu,
- primo vespere naviget Lucrinum.
- Sed quam fine viae recentis imo,
- qua monstrat veteres Apollo Cumas,
- albam crinibus infulisque cerno!
- visu fallimur? an sacris ab antris
- profert Chalcidicas Sibylla laurus?
- cedamus; chely, iam repone cantus:
- vates sanctior incipit, tacendum est.
- en! et colla rotat novisque late
- bacchatur spatiis viamque replet,
- tunc sic virgineo profatur ore:
- ‘dicebam, veniet—manete campi
- atque amnis—, veniet favente caelo, [*](imbri M: Iri s. )
- qui foedum nemus et putres harenas
- celsis pontibus et via levabit.
- en! hic est deus, hunc iubet beatis
- pro se Iuppiter imperare terris;
- quo non dignior has subit habenas,
- ex quo me duce praescios Averni
- Aeneas avide futura quaerens
- lucos et penetravit et reliquit.
- hic paci bonus, hic timendus armis,
- Natura melior potentiorque.
- hic si flammigeros teneret axes,
- largis, India, nubibus maderes.
- undaret [*]() Libye, teperet Haemus.
- salve, dux hominum et parens deorum,
- provisum mihi conditumque numen.
- nec iam putribus evoluta chartis
- sollemni prece quindecim virorum
- perlustra mea dicta, sed canentem
- ipsam comminus, ut mereris, audi.
- vidi [*]() quam seriem [*]() merentis [*]() aevi
- pronectant tibi candidae sorores:
- magnus te manet ordo saeculorum,
- natis longior abnepotibusque
- annos perpetua geres iuventa,
- quos fertur placidos adisse Nestor,
- quos Tithonia computat senectus
- et quantos ego Delium poposci.
- iuravit tibi iam nivalis Arctus,
- nunc magnos Oriens dabit triumphos.
- ibis qua vagus Hercules et Euhan
- ultra sidera flammeumque solem
- et Nili caput et nives Atlantis, [*]( undaret M: umbraret Postgate. )[*]( vidi M: audi Heinsius. )[*]( seriem Dom.: series M. )[*]( merentis M: variously emended, recentis, morantis, sequentis, etc. )
- et laudum cumulo beatus omni
- scandes [*]() belliger abnuesque currus;
- donec Troicus ignis et renatae
- Tarpeius pater intonabit aulae,
- haec donec via te regente [*]() terras
- annosa magis Appia senescat.’
- Curre per Euboicos non segnis, cpistola, campos,
- hac ingressa vias,[*]() qua nobilis Appia crescit
- in latus et molles solidus premit agger harenas.
- atque ubi Romuleas velox penetraveris arces,
- continuo dextras flavi pete Thybridis oras.
- Lydia qua penitus stagnum navale coercet
- ripa suburbanisque vadum praetexitur hortis,
- illic egregium formaque animisque videbis
- Marcellum et celso praesignem vertice nosces.
- cui primam solito vulgi de more salutem,
- mox inclusa modis haec reddere verba memento: [*](scandes s: sandes M: laudes conj. Phill, frondes Slater. )[*](regente s: gerente M. )[*]( vias M: via Vollmer. )
- ‘Iam terras volucremque polum fuga veris aquosi
- laxat et Icariis caelum latratibus urit;
- ardua iam densae rarescunt moenia Romae,
- hos Praeneste sacrum, nemus hos glaciale Dianae,
- Algidus aut horrens aut Tuscula protegit umbra,
- Tiburis hi lucos Anienaque [*]() frigora captant.
- te quoque clamosae quaenam plaga mitior urbi
- subtrahit? aestivos quo decipis aere soles?
- quid? tuus ante omnis, tua cura potissima, Gallus,
- nec non noster amor—dubium morumne probandus
- ingeniine bonis—Latiis aestivat in oris
- anne metalliferae repetit iam moenia Lunae
- Tyrrhenasque domos? quod si tibi proximus haeret,
- non ego nunc vestro procul a sermone recedo;
- certum est, inde sonus geminas mihi circuit aures,
- sed tu, dum nimio possessa Hyperione flagrat
- torva Cleonaei iuba sideris, exue curis
- pectus et assiduo temet furare labori,
- et sontes operit pharetras arcumque retendit
- Parthus et Eleis auriga laboribus actos
- Alpheo permulcet equos et nostra fatescit
- laxaturque chelys: vires instigat alitque
- tempestiva quies, maior post otia virtus!
- talis cantata Briseide venit Achilles
- acrior et positis erupit in Hectora plectris.
- te quoque flammabit tacite repetita parumper
- desidia et solitos [*]() novus exultabis in actus,
- certe iam Latiae non miscent iurgia leges, [*](Anienaque s: amenaque M. )[*](solitos s: solidos M and Vollmer. the dog, named Maera, belonged to Icarus, son of Oebalus, king of Sparta, and was made a star after its death. )
- et pacem piger annus habet messesque reversae
- dimisere forum, nec iam tibi turba reorum
- vestibulo querulique rogant exire clientes;
- cessat centeni moderatrix iudicis hasta,
- qua tibi sublimi iam nunc celeberrima fama
- eminet et iuvenis facundia praeterit annos.
- felix curarum, cui non Heliconia cordi
- serta nec imbelles Parnasi e vertice laurus,
- sed viget ingenium et magnos accinctus in usus
- fert animus quascumque vices: nos otia vitae
- solamur cantu ventosaque gaudia famae
- quaerimus, en egomet somnum et geniale secutus
- litus, ubi Ausonio se condidit hospita portu
- Parthenope, tenues ignavo pollice chordas
- pulso Maroneique sedens in margine templi
- sumo animum et magni tumidis adcanto magistri:
- at tu, si longi cursum dabit Atropos aevi,
- —detque, precor, Latiique ducis sic numina pergant,
- quem tibi posthabito studium est coluisse Tonante,
- quique tuos alio subtexit munere fasces
- et spatia obliquae mandat renovare Latinae!—
- forsitan Ausonias ibis frenare cohortes
- aut Rheni populos aut nigrae litora Thyles
- aut Histrum servare datur metuendaque portae
- limina Caspiacae. nec enim tibi sola potentis
- eloquii virtus: sunt membra accommoda bellis
- quique gravem tarde [*]() subeant thoraca lacerti:
- seu campo pedes ire pares, est agmina supra
- nutaturus apex; seu frena sonantia flectes,
- serviet asper equus, nos facta aliena canendo
- vergimur in senium: propriis tu pulcher in armis
- ipse canenda geres parvoque exempla parabis
- magna Getae, dignos quem iam nunc belliger actus
- poscit avus praestatque [*]() domi novisse triumphos,
- surge, agedum, iuvenemque, puer, deprende parentem,
- stemmate materno felix, virtute paterna.
- iam te blanda sinu Tyrio sibi Gloria [*]() felix
- educat et cunctas gaudet spondere curules.’—
- Haec ego Chalcidicis ad te, Marcelle, sonabam
- litoribus, fractas ubi Vesvius erigit iras,
- aemula Trinacriis volvens incendia flammis.
- mira fides! credetne virum ventura propago,
- cum segetes iterum, cum iam haec deserta virebunt,
- infra urbes populosque premi proavitaque fato [*]()
- rura abiisse pari [*]()? necdum letale minari
- cessat apex. procul ista tuo sint fata Teati
- nec Marrucinos agat haec insania montes.
- Nunc si forte meis quae sint exordia musis
- scire petis, iam Sidonios emensa labores
- Thebais optato collegit carbasa portu
- Parnasique iugis silvaque Heliconide festis [*](tarde M: subeant arte O. Mueller: artandi conj. Phillimore. )[*](avus praestatque M (avos prestatque): perstatque Peyrared and Vollmer: avo spernitque Phillimore. )[*](gloria M: curia Markland. )[*](fato Slater: toto M: tosto Vollmer: tota Grasberger. )[*](pari Slater: mari M. )
- tura dedit flammis et virginis exta iuvencae
- votiferaque meas suspendit ab arbore vittas.
- nunc vacuos crines alio subit infula nexu:
- Troia quidem magnusque mihi temptatur Achilles,
- sed vocat arcitenens alio pater armaque monstrat
- Ausonii maiora ducis, trahit impetus illo
- iam pridem retrahitque timor, stabuntne sub illa
- mole umeri an magno vincetur pondere cervix?
- dic, Marcelle, feram? fluctus an sueta minores
- nosse ratis nondum Ioniis credenda periclis?
- Iamque vale et penitus voti tibi vatis honorem [*]()
- corde exire veta; nec enim Tirynthius almae [*]()
- parens [*]() amicitiae; cedet tibi gloria fidi
- Theseos, et lacerum qui circa moenia Troiae
- Priamiden caeso solacia traxit amico.
- Parvi beatus ruris honoribus,
- qua prisca Teucros Alba colit lares,
- fortem atque facundum Severum
- non solitis fidibus saluto. [*](honorem M: amorem Dom. )[*](Lacinia, are. to most edd., after Tirynthius: Vollmer makes al. pec. am. in apposition, cf. Mart. ix. 14. 2, and explains by ellipse of te superat: others rear! tibi notius, retinentius. )[*]( parcus Slater: pectus M. )
- iam trux ad Arctos Parrhasias hiems
- concessit altis obruta solibus,
- iam pontus ac tellus renident
- in Zephyros Aquilone fracto.[*]()
- nunc cuncta veris [*]() frondibus annuis
- crinitur arbos, nunc volucrum novi
- questus inexpertumque carmen,
- quod tacita statuere [*]() bruma.
- nos parca tellus pervigil et focus
- culmenque multo lumine sordidum
- solantur exemptusque testa
- qua modo ferbuerat Lyaeus.
- non mille balant lanigeri greges,
- nec vacca dulci mugit adultero,
- unique siquando canenti
- mutus ager domino reclamat.
- sed terra primis post patriam mihi
- dilecta curis: hic mea carmina
- regina bellorum virago
- Caesareo peramavit [*]() auro,
- cum tu sodalis dulce periculum
- conisus omni pectore tolleres,
- ut Castor ad cunctos tremebat
- Bebryciae strepitus harenae. [*](in Zephyros fracto Buecheler, Krohn: iam zephiros fractos M. )[*](veris M: veri Baehrens. Postgate punctuates after veris: se. sunt. )[*]( statuere M: tacuere conj. Phillimore. )[*]( peramavit M: decoravit Markland: reparavit conj. Phillimore. )
- tene in remotis Syrtibus avia
- Leptis creavit? iam feret Indicas
- messes odoratisque rara
- cinnama praeripiet Sabaeis.
- quis non in omni vertice Romuli
- reptasse dulcem Septimium putet?
- quis fonte Iuturnae relictis
- uberibus neget esse pastum?
- nec mira virtus: protinus Ausonum
- portus vadosae nescius Africae
- intras adoptatusque Tuscis
- gurgitibus puer innatasti.
- hinc parvus inter pignora curiae
- contentus artae lumine purpurae
- crescis, sed immensos labores
- indole patricia secutus.
- non sermo Poenus, non habitus tibi,
- externa non mens: Italus, Italus,
- sunt Urbe Romanisque turmis,
- qui Libyam deceant alumni.
- est et frementi vox hilaris foro,
- venale sed non eloquium tibi;
- ensisque vagina quiescit,
- stringere ni iubeant amici.
- sed rura cordi saepius et quies,
- nunc in paternis sedibus et solo
- Veiente, nunc frondosa supra
- Hernica. nunc Curibus vetustis.
- hic plura pones vocibus et modis
- passu [*]() solutis, sed memor interim
- nostri verecundo latentem
- barbiton ingemina sub antro.
- Forte remittentem curas Phoeboque levatum
- pectora, cum patulis tererem vagus otia Saeptis
- iam moriente die, rapuit me cena benigni
- Vindicis, haec imos animi perlapsa recessus
- inconsumpta manet, neque enim ludibria ventris
- hausimus aut epulas diverso a sole petitas
- vinaque perpetuis aevo certantia fastis,
- a miseri, quos nosse iuvat quid Phasidis ales
- distet ab hiberna Rhodopes grue, quis magis anser
- exta ferat, cur Tuscus aper generosior Umbro,
- lubrica qua recubent conchylia mollius alga:
- nobis verus amor medioque Helicone petitus [*](passu Markland: passum M, passim s. )
- sermo hilaresque ioci brumalem absumere noctem
- suaserunt mollemque oculis expellere somnum,
- donec ab Elysiis prospexit sedibus alter
- Castor et hesternas risit Tithonia mensas.
- o bona nox iunctaque utinam Tirynthia luna!
- nox et Erythraeis Thetidis signanda lapidis
- et memoranda diu geniumque habitura perennem!
- mille ibi tunc species aerisque eborisque vetusti
- atque locuturas mentito corpore ceras
- edidici. quis namque oculis certaverit usquam
- Vindicis, artificum veteres agnoscere ductus
- et non inscriptis auctorem reddere signis?
- hic tibi quae docto multum vigilata Myroni
- aera, laboriferi vivant quae marmora caelo
- Praxitelis, quod ebur Pisaeo pollice rasum,
- quid Polyeliteis iussum spirare caminis,
- linea quae veterem longe fateatur Apellen,
- monstrabit: namque haec, quotiens chelyn exuit, illi
- desidia est, hic Aoniis amor avocat antris.
- Haec inter castae genius tutelaque mensae
- Amphitryoniades multo mea cepit amore
- pectora nec longo satiavit lumina visu:
- tantus honos operi finesque inclusa per artos [*]()
- maiestas! deus ille, deus! seseque videndum
- indulsit, Lysippe, tibi parvusque videri
- sentirique ingens! et eum mirabilis intra [*](finesque per artos s: finesque (tennesque, iuvenesque edd.) per artus M. days; Tithonia is the Dawn. of twice the usual length. )
- stet mensura pedem, tamen exclamare libebit,
- si visus per membra feres: ‘hoc pectore pressus
- vastator Nemees, haec exitiale ferebant
- robur et Argoos frangebant brachia remos.’
- a! spatio [*]() tam magna brevi mendacia formae!
- quis modus in dextra, quanta experientia docti
- artificis curis, pariter gestamina mensae
- fingere et ingentes animo versare colossos!
- tale nec Idaeis quicquam Telchines in antris
- nec stolidus Brontes nec, qui polit arma deorum,
- Lemnius exigua potuisset ludere massa.
- nec torva effigies epulisque aliena remissis,
- sed qualem parci domus admirata Molorchi
- aut Aleae lucis vidit Tegeaea sacerdos;
- qualis et Oetaeis emissus in astra favillis
- nectar adhuc torva laetus Iunone bibebat:
- sic mitis vultus, veluti de pectore gaudens,
- hortatur mensas, tenet haec marcentia fratris
- pocula, at haec clavae [*]() meminit manus; aspera sedis [*]()
- sustinet et cultum Nemeaeo tegmine saxum.
- Digna operi fortuna sacro. Pellaeus habebat
- regnator laetis numen venerabile mensis
- et comitem occasus secum portabat et ortus,
- praestabatque [*]() libens modo qua diademata dextra [*](a! spatio Baehrens: ac spatium M, hoc Pol., an Dom., nec Phillimore, spatio Dom. )[*](clavae Markland: levae M. )[*](sedis M(=sedes eice. to Vollmer). )[*](praestabatque 21: prensabatque Pol. caught by Hercules in the Argo through the breaking of his oar (see the Argonavtica of Valerius Flaccus, iii. 476).)
- abstulerat dederatque et magnas verterat urbes,
- semper ab hoc animos in crastina bella petebat,
- huic acies semper victor narrabat opimas,
- sive catenatos Bromio detraxerat Indos
- seu elusam magna Babylona refregerat hasta
- seu Pelopis terras libertatemque Pelasgam
- obruerat bello; magnoque ex agmine laudum
- fertur Thebanos tantum excusasse triumphos.
- ille etiam, magnos Fatis rumpentibus actus,
- cum trahere! letale merum, iam mortis opaca
- nube gravis vultus alios in numine caro
- aeraque supremis timuit sudantia mensis.
- Mox Nasamoniaeo decus admirabile regi
- possessum; fortique deo libavit honores
- semper atrox dextra periuroque ense superbus
- Hannibal. Italicae perfusum sanguine gentis
- diraque Romuleis portantem incendia tectis
- oderat, et cum epulas, et eum Lenaea dicaret
- dona. deus castris maerens comes ire nefandis,
- praecipue cum sacrilega face miscuit arces
- ipsius immeritaeque domos ac templa Sagunti
- polluit et populis furias immisit honestas.
- Nec post Sidonii letum ducis aere potita
- egregio plebeia domus, convivia Syllae [*]()
- ornabat semper claros intrare penates
- adsuetum et felix dominorum stemmate signum.
- Nunc quoque, si mores humanaque pectora curae
- nosse deis: non aula quidem, Tirynthie, nec te [*](Syllae Dom.: sibillae M. )
- regius ambit honos, sed casta ignaraque culpae
- mens domini, cui prisca fides coeptaeque perenne
- foedus amicitiae, scit adhuc florente sub aevo
- par magnis Vestinus avis, quem nocte dieque
- spirat et in carae vivit complexibus umbrae.
- hic igitur tibi laeta quies, fortissime divum,
- Alcide, nec bella vides pugnasque feroces,
- sed chelyn et vittas et amantes carmina laurus.
- hic tibi solemni memorabit carmine, quantus
- Iliacas Geticasque domos quantusque nivalem
- Stymphalon quantusque iugis Erymanthon aquosis
- terrueris quem te pecoris possessor Hiberi,
- quem tulerit saevae Mareoticus arbiter arae.
- hic penetrata tibi spoliataque limina mortis
- concinet et flentes Libyae Scythiaeque puellas.
- nec te regnator Macetum nec barbarus umquam
- Hannibal aut saevi posset vox horrida Syllae
- his celebrare modis, certe tu, muneris auctor,
- non aliis malles oculis, Lysippe. probari.
- Iam diu lato satiata [*]() campo
- fortis heroos. Erato, labores
- differ atque ingens opus in minores
- contrahe gyros; [*](satiata s: sociata M: spatiata s, Phillimore, cf. Theb. ix. 213. )
- tuque, regnator lyricae cohortis,
- da novi paulum mihi iura plectri,
- si tuas cantu Latio sacravi,
- Pindare, Thebas:
- Maximo carmen tenuare tempto;
- nunc ab intonsa capienda myrto
- serta, nunc maior sitis et bibendus
- castior amnis.
- quando te dulci Latio remittent
- Dalmatae montes, ubi Dite viso
- pallidus fossor redit erutoque
- concolor auro?
- ecce me natum propiore terra
- non tamen portu retinent amoeno
- desides Baiae liticenve notus
- Hectoris armis.[*]()
- torpor est nostris sine te Camenis,
- tardius sueto venit ipse Thymbrae
- rector et primis meus ecce metis
- haeret Achilles.
- quippe te fido monitore nostra
- Thebais multa cruciata lima
- temptat audaci fide Mantuanae
- gaudia famae.
- sed damus lento veniam, quod alma
- prole fundasti vacuos penates,
- o diem laetum! venit ecce nobis
- Maximus alter! [*]( liticenve armis ed. Parmensis: laticemve motus Hectoris amnis M.)
- orbitas omni fugienda nisu,
- quam premit votis inimicus heres,
- optimo poscens—pudet heu!—propinquum
- funus amico.[*]()
- orbitas nullo tumulata fletu:
- stat domo capta cupidus superstes
- imminens leti spoliis et ipsum
- computat ignem.
- duret in longum generosus infans,
- perque non multis iter expeditum
- crescat in mores patrios avumque
- provocet actis!
- tu tuos parvo memorabis enses,
- quos ad Eoum tuleris [*]() Orontem
- signa frenatae moderatus alae
- Castore dextro;
- ille ut invicti rapidum secutus
- Caesaris fulmen refugis amaram
- Sarmatis legem dederit, sub uno
- vivere caelo.
- sed tuas artes puer ante discat,