Institutio Oratoria

facit res eadem concisam quoque orationem; subsistit enim omnis sententia, ideoque post eam utique aliud est initium. unde soluta fere

nequeant. praeter hoc etiam color ipse dicendi quamlibet claris, multis tamen ac variis velut maculis conspergitur. porro , ut adfert lumen clavus purpurae in loco insertus, [*]( adferent lumen clavus et purpurae, B (adferunt, Spading. ) ita certe neminem deceat intertexta pluribus notis vestis. quare ,

licet haec et nitere et aliquatenus exstare videantur, tamen et lumina illa non flammae, sed scintillis inter fumum emicantibus similia dixeris (quae ne apparent quidem, ubi tota lucet oratio, ut in sole sidera ipsa desinunt cerni); et, quae crebris parvisque conatibus se attollunt, inaequalia tantum et velut confragosa nec admirationem consequuntur eminentium et planorum gratiam perdunt.

hoc quoque accedit quod solas captanti sententias multas dicere necesse est leves, frigidas, ineptas. non enim potest esse dilectus, ubi numero laboratur. itaque videas et divisionem pro sententia poni et argumentum; sit tantum in clausula nec [*]( clausula nec male, Halm : clausula et male, B: clausulae calce, A. ) male pronuntietur. occidisti uxorem ipse adulter;

non ferrem te, etiamsi repudiasses, divisio est. vis scire, venenum esse amatorium? viveret homo, nisi illud bibisset, argumentum est.

huic quibusdam contrarium studium, qui fugiunt ac reformidant omnem hanc in dicendo voluptatem, nihil probantes nisi planum et humile et sine conatu. ita , dum timent, ne aliquando cadant, semper iacent. quod enim tantum in sententia bona crimen est? non causae prodest? non iudicem movet? non dicentem commendat?

est quoddam genus, quo veteres non utebantur. ad quam usque nos vocatis vetustatem? nam si illam extremam, multa Demosthenes, quae ante eum nemo. quomodo potest probare Ciceronem, qui nihil putet ex Catone Gracchisque mutandum? sed ante hos simplicior adhuc ratio loquendi fuit.

ego vero haec lumina orationis velut oculos quosdam esse eloquentiae credo. sed neque oculos esse toto corpore velim, ne cetera membra officium suum perdant; et, si necesse sit, veterem illum horrorem dicendi malim quam istam novam licentiam. sed patet media quaedam via, sicut in cultu victuque accessit aliquis citra reprehensionem nitor. quare , sicut possumus, adiiciamus virtutibus;

reddam nunc, quam proximam partem dixeram esse de tropis, quos modos clarissimi nostrorum auctores vocant. horum tradere praecepta et grammatici solent. sed a me, cum de illorum officio loquerer, dilata pars haec est, quia de ornatu orationis gravior videbatur locus et maiori operi reservandus.