Institutio Oratoria
Quintilian
Quintilian. Institutio Oratoria, Volume 1-4. Butler, Harold Edgeworth, editor. Cambridge, Mass; London: Harvard University Press, William Heinemann Ltd., 1920-1922.
idem[*](Iatrocles, B.) Patrocles sentit. tres fecit et M. Antonius his quidem verbis: paucae res sunt, quibus ex rebus omnes orationes nascuntur, factum non factum, ius iniuria, bonum malum. sed quoniam, quod iure dicimur fecisse, non hunc solum intellectum habet, ut lege, sed illum quoque, ut iuste fecisse videamur, secuti Antonium apertius voluerunt eosdem status distinguere. itaque dixerunt coniecturalem, legalem, iuridicialem; qui et Verginio placent.
horum deinde fecerunt species, ita ut legali subiicerent finitionem et alios, qui ex scripto ducuntur, legum contrariarum, quae ἀντινομία dicitur, et scripti et sententiae vel voluntatis, id est κατὰ ῥητὸν καὶ διάνοιαν et μετάλημψιν, quam nos varie translativam, transumptivam, transpositivam vocamus, συλλογισμόν quem accipimus ratiocinativum vel collectivum, ambiguitatis, quae ἀμφιβολία nominatur; quos posui, quia et ipsi a plerisque status appellantur, cum quibusdam legales potius quaestiones eas dici placuerit.
quattuor fecit Athenaeus, προτρεπτικὴν στάσιν vel παρορμητικήν, id est exhortativum, qui suasoriae est proprius; συντελικήν, qua coniecturam significari magis ex his, quae sequuntur, quam ex ipso nomine
sunt qui ὑπαλλακτικήν translationem esse existiment, secuti hanc mutationis significationem. fecerunt alii totidem status, sed alios,
an sit?
quid sit?
quale sit?
quantum sit?ut Caecilius et Theon.
Aristoteles in rhetoricis,
an sit,
quale,
quantum, et
quam multum sit?quaerendum putat. quodam tamen loco finitionis quoque vim intelligit, quo dicit quaedam sic defendi, sustuli , sed non furtum feci; Percussi, sed non iniuriam feci.
posuerat et Cicero in libris rhetoricis, facti, nominis, generis, actionis; ut in facto coniectura, in nomine finitio, in genere qualitas, in actione ius intelligeretur. iuri subiecerat translationem. verum hic legales quoque quaestiones alio loco tractat ut species actionis.
fuerunt qui facerent quinque, coniecturam, finitionem, qualitatem, quantitatem, ad aliquid. Theodorus quoque, ut dixi, iisdem generalibus capitibus utitur. an sit? quid sit? quale sit? quantum sit? ad aliquid. hoc ultimum maxime in comparativo genere versari putat, quoniam melius ac
sed in illas quoque translativas, ut supra significavi, quaestiones incidit, An huic ius agendi sit? vel, facere aliquid conveniat? an contra hunc? an hoc tempore? an sic? omnia enim ista referri ad aliquid necesse est.