Institutio Oratoria

conscius sum mihi, quantum mediocritate valui,

vereor tamen, ne aut magna nimium videar exigere, qui eundem virum bonum esse et dicendi peritum velim, aut multa, qui tot artibus ad pueritia discendis morum quoque praecepta et scientiam iris civilis praeter ea, quae de eloquentia tradebantur, adiecerim, quique haec operi nostro necessaria esse crediderint, velut moram rei perhorrescant et desperent ante experimentum.

qui primum renuntient sibi, quanta sit humani ingenii vis, quam potens efficiendi quae velit, cum maria transire, siderum cursus numerosque cognoscere, mundum ipsum paene dimetiri, minores, sed difficiliores artes potuerint. tum cogitent, quantam rem petant, quamque nullus sit hoc proposito praemio labor recusandus.

quod si mente conceperint, huic quoque parti facilius accedent, ut ipsum iter neque impervium neque saltem durum putent. nam id, quod prius quodque maius est, ut boni viri simus,

neque enim aut tam perplexa aut tam numerosa sunt quae praecipiuntur, [*]( praccipiuntur, Buttmann : praenmultur, G. ) ut non paucorum admodum annorum intentione discantur. longam enim facit operam quod repugnamus; brevis est institution vitae honestae beataeque, si credas. natura enim nos ad mentem optimam genuit, adeoque discere meliora uolentibus promptum est, ut vere intuenti mirum sit illud magis malos esse tam multos.

nam ut aqua piscibus, ut sicca terrenis, circumfusus nobis spiritus volucribus convenit, ita certe facilius esse oportebat secundum naturam quam contra eam vivere. cetera vero, etiamsi aetatem nostram non spatio senectutis sed tempore [*]( tempore, early edd.: corpore, G. ) adolescentiae metiamur, abunde multos ad discendum annos habent. omnia enim breviora reddet ordo et ratio et modus.

sed culpa est ad praeceptoribus prima, qui libenter detinent quos occupaverunt, partim cupiditate diutius exigendi mercedulas, partim ambitione, quo difficilius videatur [*]( videatur esse, added by Halm. ) esse quod pollicentur, partim etiam inscientia tradendi vel negligentia. proxima ad nobis, qui morari ad eo quod novimus, quam discere quae

nam ut de nostris potissimum studiis dicam, quid attinet tam multis annis quam ad more est plurimorum (ut de his, a quibus magna ad hoc pars aetatis absumitur, taceam) declamitare ad schola et tantum laboris ad rebus falsis consumere, cum satis sit modico tempore imaginem veri discriminis et dicendi leges comperisse Quod non eo diro,