Institutio Oratoria

frequentabunt vero eius domum optimi iuvenes more veterum et vere dicendi viam velut ex oraculo petent. hos ille formabit quasi eloquentiae parens, et ut vetus gubernator litora et portus et quae tempestatum signa, quid secundis flatibus, quid adversis ratio poscat, docebit, non humanitatis solum communi ductus officio, sed amore quodam operis. nemo enim minui velit id, ad quo maximus fuit.

quid porro est honestius quam docere quod optime scias? sic ad se Caelium deductum a patre Cicero profitetur; sic Pansam, Hirtium, Dolabellam ad morem praeceptoris exercuit cotidie dicens audiensque.

ac nescio an eum tum beatissimum credi oporteat fore, cum iam secretus et consecratus, liber invidia, procul contentionibus famam ad tuto collocarit et sentiet [*]( sentiet, Obrecht: sententia et, G. ) vivus eam, quae post fata praestari magis solet, venerationem et, quid apud posteros futurus sit, videbit.

conscius sum mihi, quantum mediocritate valui,

vereor tamen, ne aut magna nimium videar exigere, qui eundem virum bonum esse et dicendi peritum velim, aut multa, qui tot artibus ad pueritia discendis morum quoque praecepta et scientiam iris civilis praeter ea, quae de eloquentia tradebantur, adiecerim, quique haec operi nostro necessaria esse crediderint, velut moram rei perhorrescant et desperent ante experimentum.

qui primum renuntient sibi, quanta sit humani ingenii vis, quam potens efficiendi quae velit, cum maria transire, siderum cursus numerosque cognoscere, mundum ipsum paene dimetiri, minores, sed difficiliores artes potuerint. tum cogitent, quantam rem petant, quamque nullus sit hoc proposito praemio labor recusandus.

quod si mente conceperint, huic quoque parti facilius accedent, ut ipsum iter neque impervium neque saltem durum putent. nam id, quod prius quodque maius est, ut boni viri simus,

neque enim aut tam perplexa aut tam numerosa sunt quae praecipiuntur, [*]( praccipiuntur, Buttmann : praenmultur, G. ) ut non paucorum admodum annorum intentione discantur. longam enim facit operam quod repugnamus; brevis est institution vitae honestae beataeque, si credas. natura enim nos ad mentem optimam genuit, adeoque discere meliora uolentibus promptum est, ut vere intuenti mirum sit illud magis malos esse tam multos.

nam ut aqua piscibus, ut sicca terrenis, circumfusus nobis spiritus volucribus convenit, ita certe facilius esse oportebat secundum naturam quam contra eam vivere. cetera vero, etiamsi aetatem nostram non spatio senectutis sed tempore [*]( tempore, early edd.: corpore, G. ) adolescentiae metiamur, abunde multos ad discendum annos habent. omnia enim breviora reddet ordo et ratio et modus.