Naturalis Historia

[*](Varro III 12, 1. 2. cfr. Pl. IX 173.) Vivaria eorum ceterarumque[*](ce- terorumque va.D) silvestrium primus togati generis invenit Fulvius Lippinus[*](Lippinus RG2(J). lupi- rH. Hirpi- v) ; in[*](ins F1a. qui in va.S. an is in?) Tarquiniensi feras pascere instituit, nec diu imitatores defuere L. Lucullus et Q. Hortensius.

[*](Plut. qu. nat. 21. — Ar. VI 18, 571b 15. 13. Antig. Car. 102 (110). Verg. G III 248. — (17) cfr. Agatharch. ap. Ael. V 27. (XVII 10). — (18) Sol. 33,4. cfr. Ctes. ap. Ar. VIII 28, 606a 8.) Sues ferae semel anno gignunt. maribus in coitu plurima asperitas. tune inter se dimicant indurantes attritu arborum costas lutoque se[*](sae F) tergorantes[*](stercorantes Tsz. thoracantes P. an se a tergo loricantes?) . feminae in partu asperiores, et fere similiter in[*](in om.FR) omni genere bestiarum. apris maribus non nisi anniculis generatio. in India cubi- [*](dist. D) tales dentium flexus; gemini[*](gemini ita ego. -na (-nae F2) ll.D. -ni v)ita ex rostro, totidem a[*](a (pro ex) F2in ras. S) fronte, ceu vituli cornua, exeunt. pilus aereo similis agrestibus, [*](dist. Rh)ceteris niger. at in Arabia suillum genus non vivit.

In nullo[*](nullo (Bh)G. ullo Frauv (ad praecedd. relat.)) genere aeque facilis mixtura cum fero, qualiter natos antiqui hybridas[*](hybrias F1. yb- a) vocabant ceu semiferos,

[*](cfr. Pl. XI 246. — Ar. II 8 init. — Strabo XV 699. Clitarch. ap. Ael. XVII 25. Diod. XVII 90, 2. 3. Mucian. fr. 15 Brunn. Sol. 27, 56. 57.) Simiarum quoque genera plura.[*](plura ego (et dist.). om. ll. v) hominis figurae proxima caudis inter se distinguntur. mira sollertia visco[*](uisa au) inungui[*](inungui F2R2 (Rh)G. -gu ru. -gunt v) laqueisque[*](laqueis- que F2R(Rh)G. la quę his que au. la quae usque quae F1 laqueos Ven. oculos v) calciari[*](calciari F2R2S. -ceari (Rh)G. -rique v. calcari (-lari R) r) imitatione venantium tradunt, Mucianus et latrunculis lusisse, fictas[*](factis R2. fictis va.H) cera nuces visu[*](nuces uisu F2R2zv(D). conesius (-suis/// R1) ll.u. icones usu (Salm.) H) distinguere [*](di- stinguere F2 (Rh) G(D). -uente R(?) H. -ue ru. -uere. Cornelius v); lunam[*](luna cauā ego. luna caua ll.v) cavam triste[*](triste F1au. -tes r(?)v) esse quibus in eo genere

[*]((11. 12. 15) Varro III 12, 6. — (16. 19 sq.) Strabo III 144. — Archel. ap. Varr. III 12, 4.) Et leporum plura sunt genera. in Alpibus candidi[*](condidi F1. -iti an), quibus hibernis mensibus pro cibatu nivem credunt esse; certe liquescente ea rutilescunt annis omnibus, et est alioqui[*](alioqui R(?)B. aliquo Ea. -od DF) animal intolerandi rigoris alumnum. leporum generis[*](generi F1R) sunt et quos Hispania cuniculos appellat, fecunditatis innumerae famemque Baliarum[*](balearum F2a. -riū u. -ribus va.S) insulis populatis messibus[*](mensibus F1a) adferen tis[*](adferentis S. -rens ll.uv. -rentes C(J)) .— (Fetus ventri[*](uentre va. H) exectos[*](uncos ego posui) vel uberibus ablatos, non repurgatis[*](re- purgatos RSJ) interaneis, gratissimo in cibatu habent; laurices[*](saurices coni. D coll. § 223)[*]((5) Democrit. in Geop. XIX 4.) vocant) — certum est Baliaricos adversus proventum eorum auxilium militare a Divo Augusto petisse. magna propter venatum eum[*](eorum va. G) viverris[*](uiueris F1. intueris a) gratia est; iniciunt eas in specus, qui

hi mansuescunt raro, cum feri dici iure[*](cū plura Fa) non possint; complura namque sunt nec placida nec fera, sed mediae inter utrumque naturae, ut in volucribus hirundines , apes[*](apes F2R(?)G. -er r. aper (-es v) in campo zv), in mari delphini.

[*]((18) Cic. div. I 99. II 59. — (20) Mir. ausc. 28. Ar. VI 37 extr.) Quo in genere multi et hos incolas domuum[*](domuum (Rh)G. -mum ll. -mus v) posuere mures, haut spernendum in ostentis etiam publicis animal. adrosis Lanuvi[*](lanuui DH e Cic. lauini rv) clipeis[*](clipei F1a) argenteis Marsicum portendere bellum, Carboni imperatori apud Clusium fasceis[*](fasciis va.S) , quibus in calciatu[*](cultiatu F. calceatu G) utebatur, exitium. plura eorum genera in Cyrenaica regione, alii lata fronte, alii acuta, alii irenaceorum genere pungentibus pilis.[*]((4) Liv. XXIII 19, 13. Val. M. VII 6, 3. Strabo V 249. Frontin. strat. IV 5, 20.)[*](Th. fr. 174, 8 Wim. Antig. Car. 18 (21). Ar. ap. Ael. V 14. Mir. ausc. 25. 26.) Theophrastus auctor est, in Gyara[*](Gyaro va.S. cfr. § 104) insula, cum incolas fugaverint[*](fugauerunt RzS. -assent v) , ferrum quoque rosisse eos[*](eos F2G. cos F1. cosD. quos R. constat Eauv),

[*](Ar. VIII 28 init. — (4) Ael. VI 13. — (5) Ar. VI 29, 578b 26.) Mirum rerum[*](rerum om.F1au) naturam non solum alia aliis dedisse terris animalia, sed in eodem quoque situ quaedam

[*]((9) Mir. ausc. 149 sq. Ael. IX 29. Apollon. hist. mir. 12. — (14) Ar. fr. 605 Rose. Ael. Y 14. Antig. Car. 16 (18). Apollon. ib. 11.) Iam quaedam animalia indigenis innoxia advenas interemunt[*](in- teraemunt F. interim- rv (item v. 16). cfr. § 149) , sicut[*](sicut///// F. -ut ut a) serpentes parvi[*](parui F2R(?) G. -ru/////F1. -runt D. -riuntEad. -rcunt v. (ὀφείδιά τιναAr.)) in Myrinthe[*](myrinthe v. -thę a. mirinthe DRd. -thae FE. Tyrinthe G. Tiryn- L. Myunte Salm.ʼἰστροῦντιvelοἰστροῦντιvelμυροῦντιcodd. Ar. (loc. corr.)) , quos terra nasci proditur. item in Syria angues circa Euphratis[*](Euphratis v. eufraten ll) maxime ripas dormientes Syros non attingunt aut, etiamsi calcati[*](cal///ati F1. calciati ad) momordere, non sentiuntur malefici[*](malefici ego. -icia ll.v) , aliis[*](alios zva.(Rh)G) cuiuscumque gentis infesti, avide et cum cruciatu exanimantes, quam[*](quamquam F1Ra) ob rem et Syri non necant eos. contra in Latmo[*](in Latmo G. -temo R. -tae mo DF1E. -tamo F2. illatę mo ad. in Aletenio v) Cariae monte Aristoteles tradit a scorpionibus hospites non laedi, indi- [*](uncos pos. J)genas interemi. sed reliquorum quoque animalium [et[*](et del. D) praeterea [*](praeterea ll.v(H). praeter G(D)) terrestrium[*](ter- restri /// F1. -ria G)] dicemus genera.

Animalium, quae terrestria appellavimus hominum quadam consortione degentia, indicata natura est. ex reliquis[*](8,1) minimas esse volucres convenit. quam ob rem prius aequorum, amnium stagnorumque[*](regnorumque FR1a) dicentur.

[*]((10) cfr. Pl. II 7.) Sunt autem conplura in his maiora etiam terrestribus . causa evidens umoris luxuria. alia sors alitum quibus vita pendentibus. in mari autem, tam late supino mollique ac fertili nutrimento, accipiente[*](accipienti Fa) causas genitales e[*](e C. om. ll. v) sublimi semperque pariente natura pleraque etiam monstrifica reperiuntur , perplexis et[*](et v. set (sed Ea) ll) in semet aliter atque aliter nunc flatu nunc fluctu convolutis seminibus atque principiis, vera ut fiat vulgi opinio, quicquid nascatur in parte naturae ulla, et in maria esse[*](inesse S errore) praeterque multa quae nusquam alibi. rerum quidem, non solum animalium, simulacra inesse[*](inesse R2E2v(D). esse rG) licet intellegere intuentibus uvam, gladium, serras, cucumin[*](cuccumin F. -mi/// R. coc- cumin a) vero et colore et odore similem, quo minus miremur equorum capita in[*](in om.Fa ) tam parvis[*](paruis v. -rcis R. barbis Fa) eminere cocleis.

[*](Sol. 52, 42. 41. cfr. Ael. XVI 12. XVII 6 extr.) Plurima autem et maxima animalia in Indico mari, ex quibus ballaenae quaternum iugerum, pristes ducenum cubitorum, quippe ubi locustae quaterna cubita impleant , anguillae quoque in Gange amne tricenos pedes. sed

[*](Sol. 52, 42. cfr. Strabo III 145. — (25) Ael. XIII 20.) Maximum animal in Indico mari pristis[*](pistrix R2S) et ballaena est, in Gallico oceano physeter, ingentis columnae modo se attollens altiorque navium velis diluviem quandam eructans, in Gaditano oceano arbor, in tantum vastis dispansa [*](dispensa FR1a) ramis, ut ex ea causa fretum numquam intrasse credatur . apparent et rotae appellatae a similitudine, quaternis

[*]((6) cfr. Paus. IX 21, 1. Ael. XIII 21.) Tiberio principi nuntiavit Olisiponensium[*](olisipolensium FRa) legatio ob id missa, visum auditumque in quodam specu concha canentem Tritonem qua noscitur forma. et Nereidum falsa[*](falsa opinio zva.G) non est, squamis modo hispido corpore etiamn qua[*](quae a. in qua (quo v) E2va.G) humanam effigiem habet[*](habent a(E?)v). namque haec in eodem spectata litore est, cuius morientis etiam cantum[*](cantum EazD. canitum DF. gann- R(?)v) tristem accolae audivere longe, et Divo Augusto legatus Galliae conplures in litore apparere exanimes Nereidas scripsit.[*]((18) Ael. XV 2 init.) auctores habeo in equestri ordine splendentes, visum ab iis in[*](in v. om. ll. D. cfr. § 8. 12) Gaditano oceano marinum hominem toto corpore absoluta similitudine; ascendere eum[*](eum G(S). cum ll. om.zv(H)) navigia nocturnis temporibus statimque degravari quas insederit partes et, si diutius permaneat, etiam mergi. Tiberio principe contra Lugdunensis[*](lugudiniensis F.cfr. IV 107 extr.) provinciae litus in[*](in RG. om. rv(D)) insula [*](insula fimul G. -larim ut R. -larim et DF. -larū ut Ead. -la Rumu D. -larum v) simul trecentas[*](tre- centas v. recentes ll) amplius beluas reciprocans destituit oceanus, mirae varietatis et magnitudinis, nec pauciores in Santonum litore interque reliquas[*](reliquas R (?)v. -quos r) elephantos et arietes candore tantum cornibus adsimulatis, Nereidas vero multas. [*]((24) Sol. 34, 2. 3. cfr. Pl. V 69. 128.) Turranius prodidit expulsam beluam in Gaditana[*](gadi- tanec F. -neę a. -no R2S) litora[*](litore R2S), cuius inter duas pinnas[*](pinnas v. pennas ll.D) ultimae caudae cubita sedecim fuissent , dentes eiusdem CXX, maximi dodrantium mensura, minimi semipedum. beluae, cui dicebatur exposita fuisse Andromeda, ossa Romae apportata ex oppido ludaeae[*](iudae F. -de a) lope[*](ioppe aC) ostendit inter reliqua miracula in aedilitate sua M. Scaurus

[*]((6) cfr. Paul. Festi p. 180, 10.) Ballaenae et in nostra maria penetrant. in Gaditano oceano non ante brumam[*](bruma FR) conspici eas[*](es F. as a) tradunt, condi[*](candi FR. Ga- a) autem statis[*](estatis F2R2E2. aest- dzva. G(D). cf. n. luc. P. 101) temporibus in quodam sinu placido et capaci, mire[*](mire R2v. re FR1a) gaudentes[*](gaudentes Rv. -tis rS) ibi parere. hoc scire orcas, infestam iis beluam et cuius imago nulla repraesentatione exprimi possit alia quam carnis inmensae dentibus truculentae. inrumpunt ergo in secreta ac vitulos[*](catulos coni. H) earum aut fetas[*](fetus R(?) EazBrot.) vel etiamnum gravidas lancinant morsu incursuque[*](incursuque E2v (H). -rseque RE1a. -rsaeque DF. -ssaeque G) ceu Liburnicarum rostris[*](rostris E2v. -tros r. -tro coni. S) fodiunt. illae ad flexum inmobiles, ad repugnandum inertes et pondere suo oneratae, tune quidem et utero graves pariendive poenis invalidae, solum auxilium novere in altum profugere et se[*](si FR1a) tuto[*](tuto ego. tute R2. toto (-te R1)rv) defendere[*](defendere E2v (J). defun- r. diffun- dS) oceano. contra orcae occurrere laborant seseque opponere et caveatas[*](caueatas R(?)H. cauatas Eaz. cauetas r. cau- tium v) angustiis trucidare, in vada urguere, saxis inlidere. spectantur ea proelia ceu mari ipso[*](ipso Eav. -sa DF. -si R(?)Dal.2) sibi irato, nullis in sinu ventis, fluctibus vero ad anhelitus ictusque quantos nulli turbines volvant[*](uoluunt Rd2G(SJ)). orca et in portu Ostiensi visa est oppugnata a Claudio principe. venerat[*](ueneratu Fa. uen///atū R. -erat tune va.S) tum exaedificante eo portum, invitata naufragiis tergorum advectorum e Gallia, satiansque se per conplures dies alveum in vado sulcaverat, adtumulata[*](attumulata dzS. accu- ava. Brot.) fluctibus in tantum, ut circumagi nullo modo posset et, dum saginam[*](saginam v. -genā (-na R) ll) persequitur in litus fluctibus propulsam[*](propulsam (coni. S) emineret D. -sa emineret R2G. -nente v. -sa meminerit (emin-R1)r) , emineret dorso multum super[*](super Fdazv. -pra r(?)G2. cfr. VIII 179. V 7. XXIV 173)