Naturalis Historia

Pliny, the Elder

Pliny, the Elder, creator; Mayhoff, Karl Friedrich Theodor, 1841-1914, editor

[*](Th. lap. 26. 51. 40. Vitruv. VII 9, 6. Isid. XIX 17, 10.) Chrysocolla[*](crisocolla R.) umor est in[*](in om.B.) puteis, quos diximus, per venam auri defluens crassescente limo rigoribus hibernis[*](67 sq.) usque in duritiam pumicis. laudatiorem eandem in aerariis[*](aprariis V2. -ris V1Rd.) metallis et proximam in argentariis fieri conpertum

est. invenitur et in plumbariis, vilior etiam auraria . in omnibus autem his[*](hif BS. is V. iis Rdhv.) metallis fit et[*](et om.VR.) cura multum infra[*](uena V.) naturalem illam inmissis in venam aquis leniter[*](lenitur R. leuiter hv. a. S.) hieme tota usque[*](torusque R.) in Iunium mensem, dein siccatis Iunio et Iulio, ut plane intellegatur nihil aliud chrysocolla quam vena putris.[*](Vitruv. VII 14, 2. cfr. Diosc. V 104.) nativa duritia maxime distat; uvam[*](uuam ll. v(S). unam h. luteam C.) vocant. et tamen illa quoque herba, quam lutum[*](lutum ll. H. cfr. Vitruv. VII 14, 2. -team hv.) appellant, tinguitur . natura est, quae lino[*](lino hv. ligno (e add.V2) ll.) lanaeve[*](laenaeue B1.), ad sucum[*](fucum Gron. cfr. § 121. XXXV 44. XXXI 123.) bibendum . tunditur in pila, dein tenui cribro cernitur, postea molitur ac deinde tenuius[*](tenuiufBdTH. (sic add.hv). -nuis sic R. -nius sic V.) cribratur. quidquid non transmeat , repetitur in pila, dein molitur. pulvis semper in catinos[*](catinos (cant- R) VRdhv(D). -no BS. cfr. XXXIV 135.) digeritur[*](degeritur V.om.R.) et ex aceto maceratur, ut omnis duritia[*](duritias VR.) solvatur[*](dist. ego.), ac rursus tunditur, dein lavatur, in[*](in om.BSJ.) conchis siccatur[*](fic catur BS. -turque rv(D).), tum[*](tum ego. tunc ll. v. de mendo cfr. XXIX 34 extr.) tinguitur alumine schisto et herba supra dicta pingiturque[*](pinguiturque B1R.), antequam pingat. refert[*](referi V1R. -erri V2.) quam bibula docilisque[*](docilique R. dulcifque B.) sit. nam nisi rapuit[*](rapiūt B2.) colorem, adduntur et scytanum atque turbistum[*](turbystumR(?)hv. a. S.); ita vocant medicamenta sorbere cogentia.

[*](Diosc. V 104. Isid. XIX 17, 10.) Cum tinxere pictores, orobitin[*](orobotin B1. -biti M V1. scribiti M V2.) vocant eiusque duo genera faciunt: elutam[*](elutam B1dhv(S). -ta B2T. aelucta V.om.R. luteam B.), quae[*](que B2VT.om.R.) servatur in lomentum[*](in lomenta v.a.G. om.R.), et liquidam[*](liquida B2.) globulis sudore resolutis. haec utraque genera in Cypro fiunt. laudatissima autem est in Armenia,

secunda[*](fecundum B.) in Macedonia, largissima in Hispania; summa[*](summa V1RdThv. -mmae BV2D (ubi si pro ut dicendum erat). -mma est J. cfr. § 50. X 133. XXXIV 4. XXXVI 96. XXXVII 84.) commendationis , ut[*](ut Bhv(S). om. rH.) colorem[*](colorem BRThv. -re Vd.) in herba[*](herbae (om. in) v.a.H.) segetis laete[*](laete RdhC. -tae B1Vv. latae B2.) virentis quam[*](quam om.R.) simillime reddat.[*]((cfr. Suet. Calig. 18).) visumque iam est Neronis principis spectaculis harenam circi chrysocolla sterni, cum ipse concolori[*](concoluri (cvnc- B2) B.) panno aurigaturus esset. indocta opificum turba tribus eam generibus distinguit: asperam[*](afpe B. asperam siue harenosam D (auctore U) coll. v. 8.), quae taxatur[*](texatur V. mataxatur B. (an iam taxatur?).) in libras[*](libris VdT.) $X$[*]($X$ VII S. XVII B. DVII VT. denariis VII Rd(?). VII hv.) VII, mediam quae $X$ v[*](xv B.), attritam, quam et[*](quae XIII d(?)hv. a. S.) herbaceam vocant, $X$ III. sublinunt autem harenosam[*](harenosam ll. v (i. e. pessi- mam in omni genere: cfr. Diosc.). deleri h. l. et transponi post asperam (v. 6) voluit U 737. (an herbaceam vel etiam harena tum? cfr. XXXVI 176. 177. XXXI 49. Blümneri technol. III 183. IV 432. 511).), priusquam inducant, atramento et paraetonio[*](paratemio V. -enio R.).[*](cfr. Plin. XXXV 36. Vitruv. VII 14, 2.) haec[*](hae B1.) sunt tenacia eius, colore[*](colore BJ. -ri S. et colori rG. in colore hv.) blanda[*](bi- amda V. bidiāda R.). paraetonium, quoniam est natura pinguissimum et propter levorem[*](leuorem S. laeu- hv. liu- B. libo- r. cfr. XXXV 36.) tenacissimum, atramento aspergitur, ne paraetonii candor pallorem chrysocollae [*](chrysocolla VR.) adferat. luteam[*](lutea VR.) putant a luto[*](a lutea hv. a. H.) herba[*](herba Thv. -am ll.) dictam, quam ipsam caeruleo subtritam pro chrysocolla inducunt, vilissimo genere atque fallacissimo.

[*](Diosc. V 104. eupor. I 88.) Usus chrysocollae et in[*](in om.B.) medicina est ad purganda volnera cum cera atque oleo. eadem per se arida siccat[*](ficcat & Bhv. et sicca r.) et contrahit. datur et in angina orthopnoeave[*](orthopneaue B1. -eiue B2. hortopnoue V.) lingenda [*](lingenda B(P)H. pin- r. miscen- hv.) cum melle. concitat vomitiones, miscetur et collyriis

ad cicatrices oculorum ac viridibus emplastris ad dolores mitigandos, cicatrices trahendas. hanc chrysocollam medici[*](medici—4 chrysocollam om.B.) acesim[*](acesin hv.a.D. accesim V. -essim Rd.) appellant, quae non est orobitis[*](arabitis R.). [*](Diosc. V 92.—cfr. Plin. XXXIV 116.) chrysocollam et aurifices sibi vindicant adglutinando[*](aglutinando V. glu-B2.) auro, et inde omnes[*](omnes Rhv. -nis r. -nem coni. H.) appellatas[*](appellataf BS. -ta (ape- V) r. -tam Thv.) similiter virentes[*](utentes hv. a. S.) dicunt. temperatur autem[*](autem BS. -em ea rv(D).) Cypria aerugine et pueri inpubis urina addito nitro teriturque[*](teriturque BS. -tur rv.) Cyprio aere in Cypriis mortariis; santernam vocant nostri. ita feruminatur[*](feraminatur Rd. elum- B2.) aurum, quod argentosum vocant. signum est, si addita santerna nitescit [*](an nitescat (vel -scet)?). e diverso aerosum[*](areno-fum B2.) contrahit se hebetaturque et difficulter feruminatur[*](eluminatur B2. (aurum prava iteratione add.VRhv. a. C).). ad id glutinum fit auro et septima argenti parte[*](parte om.Vdh.) ad supra dicta[*](dictam B.) additis unaque tritis[*](contritis Rdhv. a. S.).

[*](cfr. Plin. XXXIV 158.—Th. H. V 9, 3.—cfr. Plin. supra § 60. Diosc. V 146. Nicand. ther. 45 sqq. Aristot. mir. ausc. 115. Aelian. n. a. IX 20.) Contexique[*](contextiq; R. -tisque d. -texi hv. a. S. (an con- texi quoque?).) par[*](par Bhv. pars r.) est reliqua[*](aliqua R.) circa hoc, ut universa naturae contingat[*](contingit R.) admiratio. auro[*](auro BS. -rū VR. -ri dhv.) glutinum est tale[*](est tale VRdhv. epalea B.), argilla ferro, cadmea aeris massis, alumen[*](alumine B.) lamnis, resina plumbo et marmori, at[*](at ego. & BS. sed rv.) plumbum nigrum albo iungitur ipsumque[*](oleumVRd.) album sibi oleo, item stagnum aeramentis[*](aeramentia B.), stagno[*](stannum ... stanno C.) argentum.—Pineis optume[*](optime B2v. a. S. -mi VR.) lignis aes ferrumque funditur[*](tunditur VRd.), sed et[*](et om.R.) Aegyptio[*](egypto R. aegyptia d(?)hv. a. S.)[*](palofif B1.) papyro, paleis aurum.—Calx aqua accenditur et Thracius lapis, idem oleo restinguitur, ignis autem aceto maxime et visco et ovo.—Terra minime flagrat, carboni[*](carbonibuf (om. uis) B.) vis maior exusto iterumque flagranti.

[*]((cfr. Plin. XXXIV 173. Diosc. V. 100).) Ab his[*](abis V.) argenti metalla dicantur, quae[*](quae Bhv. quae satis dT. que satisque r.(an exciderunt aliqua?).) sequens insania est. non nisi in puteis reperitur nullaque spe sui nascitur[*](inaurif B1.), nullis, ut in auro, lucentibus scintillis. terra est alias[*](aliaf BS. -ia dhv. abilia r.) rubra, alias[*](rubra aliaf BS. rufa alia rv.) cineracea. excoqui non potest, nisi cum plumbo nigro aut cum vena plumbi—galenam[*](gallinamVR.cfr. XXXIV 173.) vocant—, quae iuxta argenti venas plerumque reperitur. et codem opere ignium discedit[*](difcedit BS. cfr. § 99. descendit rv.) pars in plumbum, argentum autem innatat[*](natat B.sed cfr. § 99. 103. XII 123. XXIV 41.XXXI 90. 107 al.) superne, ut oleum[*](olem Va olim VR.) aquis. reperitur in omnibus paene provinciis, sed in Hispania pulcherrimum, id quoque in sterili solo atque etiam montibus, et ubicumque una inventa vena[*](uena om.VRd.) est, non procul invenitur alia. hoc quidem et in[*](in om.BVa.) omni fere materia[*](materia Bdv. -iae r.), unde metalla[*](metallia VaRa. -lli VR.) Graeci videntur dixisse. mirum, adhuc per Hispanias[*](spanias V.) ab Hannibale inchoatos durare puteos. sua nomina ab inventoribus[*](habent uentoribus VR.) habent[*](habentes d(?)hv. a. S.), ex[*](trecenta mil. B.) quis Baebelo[*](baebelo BS. bebulo rH. -belo v.) appellatur[*](appellantur VR.) hodie,[*]((cfr. Posidon. ap. Strab. III 2, 9 p. 147).) qui[*](hodieque qui hv. a. J.) ccc pondo Hannibali subministravit[*](** D??? B2. mille quingentos Rradhv. a. S.)[*](paffuuf B1D.) in dies, ad MD passus iam cavato monte, per quod spatium Aquitani[*](Accitani coni. H. Iacetani P. aquatini coni. S. de machine nomine cogitavit J.) stantes[*](instantes J.) noctibus diebusque egerunt aquas lucernarum mensura amnemque[*](amnemqueBdhv. manemque r. (de mendo cfr. § 75).) faciunt. argenti vena in summo reperta crudaria appellatur.[*](extr.: cfr. Plin. supra § 60. Isid. XVI 19, 1.) finis antiquis fodiendi solebat esse alumen inventum; ultra nihil quaerebatur. nuper inventa aeris vena infra alumen nullam[*](nullam BS. uena alba r. alba dTH. alba nullum hv.) fine[*](foffif B2.) spei fecit. odor ex argenti fodinis inimicus omnibus

animalibus, sed maxime canibus.—Aurum argentumque quo mollius, eo pulchrius. lineas ex argento nigras praeduci [*](praeduci BVdTS. prod- R(?)G. fieri hv.) plerique[*](plerique BRG. fie- VdT. producique hv.) mirantur[*](miramur hv. a. G.).

[*](Diosc. V 110. cfr. Isid. XVI 19, 2. 3.—Vitruv. VII 8, 4. 5.) Est[*](est om.B.) et lapis in[*](in om.VR.) iis[*](iif B1v. his rC.) venis, cuius vomica liquoris aeterni argentum vivum appellatur. venenum rerum omnium [*](que BS. per r. om.hv..) est[*](eft ll. S.exedit (exest G) ac hv.) perrumpitque vasa permanans[*](permananta (-nata R1) obedire VR.) tabe dira. omnia ei innatant praeter aurum; id unum ad se trahit. ideo et[*](& Bhv. om. r.) optime purgat, ceteras[*](ceteris eius sordens VR.) eius sordes expuens crebro[*](cribro VR.) iactatu[*](iactatus R.)[*](dist. S.) fictilibus in vasis. ita vitiis[*](ita uitiis hv(J). ita uitis VR. ita ut iif (hiif B2) B. auitis dT. alutis (P)Brot. uestibus H. ita autem iis S.)eiectis[*](eiectis S e coni. J. tectif B. iniectis RdH. inuectis V. abiectis hv.) ut et[*](ut et hv(S). & ut B. sed ut rH(D). ut Dal.) ipsum ab auro discedat, in pelles subactas effunditur, per quas sudoris vice defluens purum relinquit[*](reliquid VR. -uit dv.a.C.) aurum. ergo et cum aera[*](rara VR.) inaurentur[*](inaurantur R(?)hv.a.S), sublitum bratteis[*](bratis R.) pertinacissime retinet , verum pallore[*](pallorem B2.) detegit simplices aut praetenues[*](praetenebres VR.) bratteas . quapropter id furtum quaerentes ovi[*](oui Bhv. ob r.) liquore candido usum eum adulteravere, mox et hydrargyro, de quo dicemus[*](123) suo loco. et alias argentum vivum[*](uiuom B1S.) non largum inventu [*](inuentu D cum U 738. -tum ll. v.) est.

[*](Diosc. V 99.) In isdem[*](hifdem B2V.) argenti metallis invenitur, ut proprie[*](prope B.) dicatur[*](dicatur ego. -tuf B1. dictuf B2. -cemus r. -camus hv.), spumae lapis candidae nitentisque, non tamen tralucentis[*](trali lucentif B1. transluc- B2v. a. J.); stimi[*](stimi RJ. fimi B. ti- V. stimmi dhB. -mini v.) appellant, alii stibi[*](ftibi BVS. -bia R. -ium C. stybiam dh. stib- v.), alii[*](alii om.V.) alabastrum, aliqui

larbasim[*](larbafim BS. -son B e Diosc. turbasin rv.). duo eius genera, mas ac femina. magis probant feminam[*](magis probant feminam om.B.), horridior est mas scabriorque et minus ponderosus minusque radians et harenosior, femina contra nitet, friabilis[*](friabiles V. fragilif B2.) fissurisque, non globis, dehiscens.

[*](Diosc. V 99.) Vis eius adstringere ac refrigerare, principalis autem circa oculos, namque ideo etiam plerique[*](plerique om.Rhv. a. G.) platyophthalmon [*](platyophthalmon dv. platyopth- BVh. platiobth- R.) id appellavere, quoniam in calliblepharis[*](calliblepharif BG. callibus. Leparis VRd. collyriis C. callibus hv.) mulierum [*](mulierumque epiphoris hv.a.G.) dilatet oculos, et fluctiones inhibet oculorum[*](oculorv??? B2.)[*](efluctionef B2.) exulcerationesque farina eius ac turis cummi admixto. sistit et[*](et om.VR.) sanguinem e[*](e om.VR.) cerebro profluentem, efficacissime[*](efficaciffime BJ. -mum S. -caci r. -cacior hv.) et contra recentia volnera et contra veteres canum morsus inspersa[*](inp R1. inpsa R2. an inspersa per se?) farina et contra ambusta igni cum adipe ac spuma[*](summaV1R.) argenti cerussaque et cera. uritur autem offis bubuli fimi circumlitum in clibanis, dein restinguitur mulierum lacte teriturque in mortariis admixta[*](inmixta BS.an mixta?) aqua pluvia[*](pluuiae B2. -iali G.); ac subinde turbidum transfunditur in aereum vas emundatum[*](emundatur dT. emmu- VR. et mu- v.a.S.) nitro. faex eius intellegitur plumbosissima, quae[*](quae BS. quaeque rv.) subsedit in mortario abiciturque[*](abiciturque G. abigi- BVv. -tur Rd.). dein vas, in quod[*](quod BdS. quo rv.) turbida transfusa sint[*](sint S. fit B. sunt rv(D). an turbidū transfusū sit?), opertum linteo[*](in lenteo VR.) per noctem relinquitur et postero die quidquid innatet[*](innatet B1. -tat rv. cfr. p. 141, 4 et Frobeen p. 39.) effunditur spongeave[*](fpongeaue BS. -eaque VD. -giaque rv.) tollitur. quod ibi subsedit, flos intellegitur ac linteo[*](linteo BdhS. -olo v. lenteo r.) interposito in sole siccatur, non ut perarescat, iterumque in mortario teritur et in pastillos dividitur. ante omnia autem urendi[*](terendi B.) modus

necessarius est[*](eft Bv. et r.), ne plumbum fiat. quidam non fimo utuntur coquentes, sed adipe[*](alipe B1.). alii[*](ali B1VD.) tritum in aqua triplici linteo saccant[*](ficcant B2V2dhv.a.G.) faecemque abiciunt idque, quod defluxit[*](defluxit VRdG. cfr. § 86. 99. 107. XXXIV 135. -xerit hv. effluxit BS.), transfundunt[*](dist. ego.), quidquid subsidat[*](fubfidat BdG(S). -dit Brot. -dit ad V2. -dit (-det v.a.C)id hv. subdit ad V1R.) colligentes. emplastris quoque[*](quoque om.hv.a.G. (an que?).) et[*](et om.VRhv. a. G.) collyriis[*](collyriisque hv.a.G.) miscent.

[*](Diosc. V 101.) Scoriam in argento Graeci vocant helcysma. vis eius adstringere et refrigerare corpora, ac remedio est[*](ac remedio est ego. acre dief B1. hac re B2. om. rv. hac de re D. quare his Müller emend. V 12. locus adhuc corrupts. conici possit etiam acribus (cfr. XXX 174) vel uiridibus (φαιαῖςDiosc. cfr. § 92) vel a Graecis (sc. medicis).) addita[*](addita ego. -tur ll. v.) emplastris ut molybdaena, de qua dicemus in[*](34,173 sq) plumbo[*](dist.v. a. C(U 739).), cicatricibus maxime glutinandis, et contra tenesmos dysenteriasque infusa clysteribus cum myrteo[*](murteo B1. mirtę B2.) oleo. addunt et in medicamenta[*](medicamentū R.), quae vocant liparas, ad excrescentia ulcerum aut[*](autem (aut B2) attritu B.) ex attritu facta aut in capite manantia.

[*](extr.: Diosc. V 102.)Fit in isdem[*](hisdem V.) metallis et quae vocatur spuma argenti. genera eius tria: optima quam chrysitim vocant, sequens[*](fequenf BS. sed que V1R. sed quam V2. secunda hv.) quam argyritim[*](squā argaritim R. -garytim V1. squama agarytim V2.), tertia quam molybditim. et plerumque omnes hi colores in isdem[*](hifdem B.) tubulis[*](tubulif B2v. cub- h. tab- r.) inveniuntur. probatissima est Attica, proxima Hispaniensis. chrysitis ex vena ipsa fit, argyritis ex argento[*](an ex argenti (sc. fusura)?), molybditis e[*](e BS.om. rv.) plumbi ipsius[*](ipfius ll. v. an potius?) fusura[*](dist. v. a. S(U 740).)—quae fit Puteolis—et inde habet nomen. omnis autem fit excocta sua materia ex superiore catino defluens in inferiorem et ex[*](& ex BG. ex rv.) eo sublata vericulis[*](uericulif BS. uehi- r. ueruc- hv.) ferreis

atque in ipsa flamma convoluta vericulo[*](uericulo B. ueni- h. ueruc- v. uerit oculis ferreis at- que r.), ut sit modici[*](modice VR.) ponderis. est autem, ut ex nomine intellegi potest, fervescentis et futurae[*](et foturae B2. del. H Brot. an e fuura?) materiae spuma. distat a scoria quo potest spuma a faece distare: alterum purgantis se[*](purgatis se V1. -atiffimae B.) materiae , alterum purgatae vitium est.[*](Diosc. V 102.) quidam duo genera faciunt spumae, quae vocant scirerytida[*](fcirerytida BS. sciror- U 741. sclerer- D. scelerelythrida Vd. stelere lychryda R. sterelytrida h. (stelery- v) -tida C. lythrida Brot.) et peumenen[*](peumenen ll. S. -nem dhv. reum- D. pneum- U 741.), tertium molybdaenam in plumbo dicendam. spuma, ut[*](aut fit BV1.) sit[*](34,173) utilis[*](ulif B.), iterum coquitur confractis tubulis[*](tabulif B1dh.) ad magnitudinem anulorum[*](anulo- rum ll. v (G). auellanarum C (S) cum B e Diosc. (καρύων). nucularum coni. J.). ita accensa[*](adcenfa B1.) follibus ad separandos carbones cineremque abluitur aceto aut vino[*](aut in uino VR.) simulque restinguitur. quodsi sit argyritis, ut candor ei detur, magnitudine fabae confracta in fictili coqui[*](coci V.) iubetur ex aqua addito in linteolis [*](lentiolif B1.) tritico et hordeo novis[*](nouis ll. v. transponendum videtur post linteolis (vel etiam nouo post fictili): cfr. Diosc.), donec ea purgentur. postea VI[*](sex ll. v.) diebus terunt in mortariis, ter die abluentes aqua frigida et, cum dies[*](dies ego. cfr. Diosc. (εἰς ἑσπέραν). denigrare CFW Müller p. 28. om ll. v.) desinat[*](desinant hv. a. J.), calida, addito sale fossili[*](fusili VR.) in libram spumae obolo. novissimo die dein[*](die dein BJ. die in r. die hv. cfr. § 22.) condunt[*](combunt R.) in plumbeo[*](plumbo V.) vase. alii cum faba candida et tisana[*](tisane V. ptisana Thv. a. J.) cocunt siccantque sole[*](in sole dTv. a. S.)[*](sole—20 siccantque om.VR.), alii in lana candida cum faba, done[*](donec om.d.) lanam non denigret[*](denigret BdBrot. -rent hv.). tune salem fossilem adiciunt subinde aqua mutata siccantque diebus XL calidissimis aestatis. nec non in ventre suillo[*](in- uentoref uillo B2.) in aqua coquunt[*](cogunt V.) exemptamque[*](exemptamnque Bhv. -taque r.)

nitro[*](intra R.) fricant et ut supra terunt in mortariis cum sale. sunt qui non coquant, sed cum sale terant et adiecta[*](adiacta B1.)[*](103) aqua abluant.[*](extr.: Diosc. eupor. I 168. cfr. Cels. V 19, 26.) usus eius ad collyria et cuti[*](cuti ego et dist. coll. Diosc. (de dativo cfr. XXVIII 97. an cutem, ut XXVIII 139. XXXV 194? ). litum B1V. fitum B2D. litu ad R(?)B. nitrum ad hv.) mulierum[*](muliebrum hVen. -brium v. a. D.) cicatricum foeditates tollendas maculasque, abluendum[*](et (et ad d) abluendum dhv. a. S. ad alendum J.) capillum. vis autem siccare[*](secare R.), mollire, refrigerare[*](frigerare VR.), tempe- [*](dist. ego.)rate[*](temperate B. -are Vdhv. tēptare R.) purgare, explere ulcera, tumores lenire[*](linere Vd. -nire R.); talibusque[*](talibusque ll. v. albisque Fröhner anal. crit. 2 p.19. cfr. XXXV 176. (XXXI 63). Müller emend. V 12.) emplastris additur[*](addi- tur et liparif BS. om. rv.) et liparis supra dictis. ignes etiam[*](105) sacros tollit cum ruta myrtisque[*](myrtoque hv. a. S.) et[*](et om.R.) aceto, item[*](item BS. -mque rv..) perniones cum myrtis et cera[*](cera v. cetera ll. add. domineum V. et abdomine hv. a. G.).

[*](extr.: Cic. ad fam. IX 16, 8. Verg. Buc. X 27.) In argentariis metallis invenitur[*](inuenitur om.V.) minium quoque , et nunc inter pigmenta magnae auctoritatis et quondam apud Romanos non solum maximae, sed etiam sacrae. enumerat[*](enumerant Vd.) auctores Verrius, quibus credere necesse sit Iovis ipsius simulacri[*](simulacris VR.) faciem diebus festis minio inlini solitam triumphantiumque[*](triumphantumque V2dhv. a. S. -temque V1R.) corpora; [*](extr.: cfr. Plin. VI 190. Herodot. IV 192. VII 69.) sic[*](siccū illū R.) Camillum triumphasse ; hac religione etiamnum[*](etiannum B1. -amnunc VRdv. a. S.) addi in unguenta cenae[*](caena V. cena d.) triumphalis et a censoribus in primis Iovem miniandum locari. cuius rei causam equidem miror, quamquam et hodie id expeti constat Aethiopum populis totosque eo tingui proceres, hunc ibi deorum simulacris colorem esse. quapropter diligentius persequemur omnia de eo.

[*](Th. lap. 59.) Theophrastus Lxxxx[*](xc v. a. D.) annis[*](annos VRhv. a. G.) ante Praxibulum

Atheniensium magistratum[*](magiftratum BB. -strum rv.)—quod[*](quo VRd.) tempus exit in urbis nostrae CCCXLVIIII[*](CCCXLVIIII Brot. cum B (?).CCXLVIIII ll.v. CCCCXXXVIIII S cum Casaubono (ad Praxibuli annum referens).) annum—tradit inventum minium a Callia[*](gallia BV.) Atheniense initio sperante[*](feparante B1.) aurum excoqui posse[*](ex eo qui posse V.) harenae rubenti[*](harena rubente hv. a. S. ) in metallis argenti; hanc fuisse originem eius,[*](Th. lap. 58.—cfr. Solin. 23, 4. Isid. XIX 17, 7. Diosc. V 109. Vitruv. VII 8, 1.) reperiri[*](repperiri BD.) autem[*](natiuum (pro iam tum) coni. H. ) iam tum in Hispania[*](hispaniis hv. a. H.), sed durum et harenosum, item apud Colchos in rupe quadam[*](quaedam VR.) inaccessa[*](inaccensa V.), ex qua[*](ex aqua Vdh.) iaculantes decuterent[*](decuderent V. decid- dT.); id[*](id Bhv. in r.) esse adulterum, optimum vero supra Ephesum Cilbianis agris harena[*](harenam hv. a. S.) cocci colorem habente[*](habene V. -ere Rhv. a. S.), hanc teri[*](ter ei B1.), dein lavari farinam et quod subsidat iterum lavari; differentiam[*](diffe- rentiam Bhv. -tia r.) artis esse, quod alii minium faciant prima lotura, apud alios id esse dilutius[*](dilutif B1. -tv??? B2.), sequentis autem loturae optimum.

[*](Homerus B 144. 637.)[*](cfr. Plin. XXIX 25. Diosc. V (110). 109. Solin. 25, 14. Isid. XIX 17, 8.) Auctoritatem colori fuisse non miror. iam enim Troianis temporibus rubrica in honore erat Homero teste, qui naves ea commendat, alias circa pigmenta picturasque [*](que BS. qui r. quidam hv.) rarus[*](raruf BB. ramus r. (quaeramus v).). milton[*](militono B1. -Itono B2. militon hv. a. B.) vocant Graeci miniumque cinnabarim [*](cinnabarim Bv (S). -rin Vd. -ri R(?)hG.). unde natus error inscitia[*](infcitia ego coll. XXIX 25. indicio BS. -co v(J).) nominum[*](nominum BS. -ine rJ. cinnabaris nominee hv. (conici potuerit Indico nomine enim sic etiam appellant).). sic enim appellant illi saniem draconis elisi elephantorum morientium pondere permixto utriusque animalis sanguine, ut diximus, neque est alius[*](altuf B1. alter B2.) colos, qui in pictura proprie[*](8,34) sanguinem reddat. illa cinnabaris antidotis[*](antidatif B1.) medicamentisque

utilissima est. at[*](ad B1D.), Hercules[*](herculef BS. -lae V. -le rv.), medici, quia cinnabarim [*](cinna- barin dhv. a. S. -rū VR.) vocant, utuntur hoc minio, quod venenum esse paulo[*](paullo B1.) mox docebimus.[*](124)

Cinnabari[*](cinnabar VRd.) veteres quae[*](quae Bhv. om. r.) etiam nunc vocant monochromata pingebant. pinxerunt et[*](et om.VRd.) Ephesio[*](epheso Rd.) minio, quod derelictum[*](relictum VRT.) est, quia curatio magni operis erat. praeterea utrumque nimis acre existimabatur[*](exiftimabatur BS. -matur rv.). ideo transiere[*](tranfiere B(-ff-B)C. -ire rv.) ad rubricam [*](rubricam Bv. lub- r. (cfr. § 123).) et sinopidem, de quibus suis locis dicam. cinna-[*](35,31 sqq.) baris adulteratur[*](ad- ulterabatur B.) sanguine caprina aut sorvis[*](foruif B1J (ut cod.Msemper). sorbis rv.) tritis. pretium sincerae[*](sincere V. -ri B.) nummi[*](nom. (non R1) mil. R.) L.

[*](cfr. Plin. II 30.—Vitruv. VII 9, 4.) Iuba minium nasci et in Carmania, tradit, Timagenes[*](imagines V. hermogenes hv. a. H.) et[*](et om.VdT.) in Aethiopia, sed neutro[*](neutro in luco VRd.) ex loco invehitur ad nos nec fere aliunde quam ex Hispania[*](hifphania B.), celeberrimo[*](celeberrimo BS. -mus r. -mū dhv.) Sisaponensi[*](sisaponensi S. ex sisa- hv. fifapompon- B. isapone- seo R. irap- V.) regione in Baetica miniario metallo vectigalibus[*](e uectigalibus D cum U 742.) populi Romani[*](pyrro romano R.), nullius rei[*](regi R.) diligentiore custodia. non licet ibi[*](dist. ego.) perficere id, excoctique[*](excoctique V. -oqui quae B. -ique Rdhv. an excoctaque (corruptum in -ociaque)? cfr. §121. 95. XXXIV 142.) Romam adfertur[*](adfertur BS. def- d Brot. ref- T. perf- v. deferuntur VD. deruntur R.) vena signata, ad[*](ab V.) bina[*](bina BS. dena rv.) milia fere pondo[*](modo B.) annua, Romae autem lavatur[*](lauantur D.), in vendendo[*](dist. v. a. J.) pretio statuta[*](statuto VdTJD. (cfr. XVIII 178).) lege, ne modum excederet HS[*](HS om.Bhv. a. H.) LXX in libras. sed adulteratur[*](ad- alteratū VR.) multis modis, unde[*](unde Bdv. n??? de r.) praeda societati.[*](Diosc. V 109.) namque est alterum genus omnibus[*](omnibuf BS. in omn- rv(D).) fere argentariis

itemque[*](item VR.) plumbariis metallis, quod fit exusto lapide venis permixto, non ex illo, cuius vomicam argentum vivum[*](uiuom BS. unum VR.) appellavimus—is[*](his V.) enim et ipse in argentum[*](99) excoquitur—, sed ex aliis simul repertis. steriles etiam plumbi[*](dist. ego. cfr. Diosc.) micae. deprehenduntur[*](micae deprehenduntur B2D. de micae preh- B1. depreh- (praeh- V) rv.) solo[*](solo ll. v(S). suoG.) colore nec nisi in fornacibus rubescentes exustique tunduntur in farinam. hoc[*](hoc BS. et hoc hv. om. r.) est secundarium minium perquam paucis notum, multum infra naturales illas harenas. hoc ergo adulteratur minium[*](minio B.) in officinis sociorum, et vilius[*](et uilius ego. & uiuif B. item rv. et ubiuis J.) Syrico[*](firico BV. scyr- anon. ap. B). quonam modo Syricum[*](firicum B (item infra). scyr- v. a. H.) fiat suo loco docebimus[*](dicebimus VR. -cemus hv. a. S.); sublini[*](sublimi R.) autem[*](35,40) Syrico minium compendi[*](comp???hendi B2.) ratio demonstrat[*](demonftran B1.). et alio modo pingentium furto opportunum est, plenos subinde abluentium penicillos. sidit autem in aqua constatque furantibus .[*](extr.: Vitruv. VII 9, 5.) sincero cocci nitor esse debet[*](debet et VR.), secundarii autem splendor in parietibus sentit[*](sentit d(?)hv. -ire ll. S. de vocabulo cfr. XXXIV 124. 93.)plumbaginem.[*](plumbaginem ego. cfr. XXXVII 68 et XXXIV 168. imaginemll. v(J). ulig- C.) quamquam hoc robigo quaedam metalli est. Sisaponensibus autem miniariis[*](dist. ego cum Madvigio adv. crit. II 529. ) sua[*](sua uero VR. sua d. suae uenae hv. a. S.) vena harenae[*](harenae BS. -na rv.) sine[*](fine Bhv. est in r(din ras.).) argento. excoquitur auri modo; probatur auro candente, fucatum enim[*](fuga enim VRd. fucatum h.v. a. S.) nigrescit[*](ni- grefcit Bhv. crescit in r.), sincerum retinet colorem. invenio et calce[*](calcem B2.) adulterari, ac[*](ae (pro ac)B.) simili ratione ferri candentis lamna, si non sit aurum deprehendi[*](dist. S.).[*](Vitruv. VII 9, 2. 3.—Diosc. V 109.) inlito[*](inloto B1. illico d(?)hv.a.S.) solis atque lunae contactus[*](contactu B2. -tractus R.) inimicus[*](inimicū B2.). remedium, ut pariete[*](parieti hv. a. S.) siccato cera Punica cum oleo liquefacta

candens saetis inducatur iterumque admotis gallae[*](gallae Rdhv. cfr. XVI 28. gal. ea B. galea V(?)D cum U 744.) carbonibus inuratur[*](inurantur B. aduratur R(?)hv. a. S.) ad sudorem usque, postea candelis subigatur ac deinde lintels puris, sicut et marmora nitescunt . qui minium[*](ni- mium B.) in officinis poliunt, faciem laxis vesicis inligant, ne in respirando pernicialem[*](pernitialem B2. permit- B1. permitt- V. (demendo cfr. XV 74. VIII 135).) pulverem trahant et tamen super[*](fuper ego. ut per ll. v. cfr. Diosc., de mendo XXIX 83.) illas[*](illas VRdv. leuiaf B1. -ia B2D. an ueficas?) spectent[*](specteret V1. -tet V2R.). minium in voluminum [*](uolumini- bus d(?)G.) quoque scriptura[*](scripturae V. -re R.) usurpatur clarioresque[*](cariorefque B.) litteras vel in muro[*](muro D cum Mommseno C. I. L.I 16. auro ll. v aere Hüb- ner.) vel in marmore, etiam in sepulchris, facit[*](fecit BS.).

[*](Th. lap. 60. Diosc. V 110.) Ex secundario invenit[*](inuenti.ita B.) vita et hydrargyrum[*](hydro argyrum VRd (ut plerumque).) in vicem argenti vivi, paulo ante dilatum. fit autem duobus[*](64,100) modis: aereis mortariis pistillisque trito minio ex aceto aut patinis[*](patenis V2. patilif B2. poatilof B1.) fictilibus inpositum[*](an inpositum in?) ferrea concha[*](conca V. concea R.), calice coopertum[*](copertum V. op- d.), argilla superinlita[*](superinlata VR. -illata dVen.), dein sub patinis[*](patenis V2. pastinis V1R.) accenso[*](accenso J cum vet. Dal. -sum ll. v.) follibus continuis igni atque ita calici[*](calici BdS. -cis rv.) sudore deterso, qui fit argenti[*](argento Rh.) colore et aquae liquore. idem[*](iden B1. id eft B2.) guttis dividi facilis et lubrico[*](rubrico VRd. (cfr. §§ 117).) umore confluere[*](compluere BS.).[*](124) quod cum venenum esse conveniat, omnia, quae de minio in medicinae usu traduntur, temeraria arbitror, praeterquam fortassis[*](fortasse quod hv.a.H.) inlito[*](inlitum hv. a. H(S).) capiti[*](capite dTH.) ventrive[*](uentrisue V2d. -suae V1R. -treue ThH.) sanguinem sisti[*](sisti VRdD. -tit Bhv(S). -tendum TH.), dum[*](dum om.T.) ne qua[*](qua BS. quod V. quid RdThv.) penetret[*](penetret BTG. peteret VR. praetereat din ras.hv.) in viscera ac volnus attingat. aliter utendum non equidem censeam.

Hydrargyro[*](hydrarguro B1. -giro B2.) argentum[*](argum???tum R.) inauratur[*](inauratum B.) solum nunc prope, cum et in[*](in Bhv. om. r.) aerea[*](aerea BS. aera hv. aeris VdT. ueris R.) simili modo duci[*](duci ll. v. cfr. § 128. an etiam aeri .... obduci? cfr. XXVIII 146.) debeat. sed eadem fraus, quae in omni parte vitae ingeniosissima est, viliorem excogitavit materiam, ut docuimus.

[*](100)

[*](Th. lap. 47. 46.) Auri argentique mentionem[*](mentio B1.) comitatur lapis, quem coticulam appellant, quondam non solitus[*](solus VR.) inveniri nisi in flumine Tmolo[*](tmolo B e Theophr. timocho VRd. hym- hv. in//ocho B.), ut auctor est Theophrastus, nunc vero passim. alii[*](ali B1. quem alii hv. a. S.) Heraclium[*](heraclius VR.), alii Lydium vocant. sunt autem modici, quaternas uncias longitudinis binasque latitudinis non excedentes. quod a sole fuit in iis[*](iis v. his ll. C.), melius quam quod a terra. his coticulis periti[*](peritum (om. cum) V.) cum e vena ut[*](ut dG. aut B. tui r. om.hv.) lima rapuerunt[*](rapuerint hv. a. S.) experimentum, protinus dicunt, quantum auri sit in ea, quantum argenti vel[*](uel—15 argenti om.B.) aeris, scripulari[*](scripulari dTH. scribu-VR. scrupulati h. -ari v.) differentia , mirabili ratione non fallente.

Argenti duae differentiae. vatillis[*](ban- tillis h. bat- v. a. S (item infra et XXXIV 112).) ferreis candentibus [*](condentibus Vd.) ramento inposito, quod candidum permaneat, probatur. proxima bonitas rufo, nulla nigro. sed experimento quoque fraus intervenit. servatis in urina virorum vatillis inficitur ita ramentum obiter, dum uritur candoremque mentitur[*](metitur VR.). est aliquod[*](aliquod ll. v(S). aliud d(?)C.) experimentum politi[*](politi Bhv. -ici R. pollici VdT.) et in halitu hominis, si sudet protinus nubemque discutiat.

lamnas[*](dist. ego.) duci[*](duci et hv. a. S.)in[*](in ego. om. ll. v. cfr. XXVII 91. XXVIII 123.XIV 55. II 5 et XXXVII 149. II 91 al.) speciem[*](fpeciem BJ. -cula rv(D).)vitri[*](uitri ego. fieri ll. v. (possit etiam conici lamnas diei in speciem fieri: cfr. § 58. II 100).) non nisi ex optimo[*](optuma B1. -tima B2.)

posse creditum[*](creditum VRdhv (iunctumn cum fuerat, ut XXXVII 25). cfr. § 130. VIII 78. 52. -dimuf BS (parum conveniens cumfuerat). an potius creditum eft. erat?). fuerat id integrum[*](integrum fed id BS (et dist.). om. rv.), sed id quoque iam fraude corrumpitur.

Est[*](est ego. sed ll. v.) natura mira[*](mira est R(?)hv. a. S.) imagines reddendi, quod repercusso aëre atque in oculos regesto fieri convenit. eadem[*](eodem B1.) vi sic[*](ui sic ego. uifi B. nisi r. uis S. ui hv.) in speculi[*](speculis hv. a. S.) usu[*](post usu punctum posuit S.) polita crassitudine paulumque propulsa dilatatur in[*](in om.VRd.) inmensum magnitudo imaginum. tantum interest , repercussum illum excipiat an respuat.[*](cfr. Senec. nat. qu. I 5, 5. 14.) quin etiam pocula ita figurantur expulsis[*](expulfif ll. G(S). exsculptis dTv(H). -ultis h.) intus crebris ceu speculis, ut[*](ut om.B.) vel uno intuente totidem[*](populus totidem VRdhv. a. S.) populus imaginum fiat[*](fiant B1.). excogitantur et monstrifica, ut in templo Zmyrnae dicata[*](di- cata Bhv. dicta r.). id evenit[*](id uenit R. adue- V.) figura materiae. plurimum[*](plurimum BS. -umque rv(D).) refert concava sint et[*](plana e B2. om. v.a.G.) poculi modo an parmae Threcidicae[*](thraecidi- cae (trae- V) BVS. om. v. a. G.), media depressa an elata, transversa an obliqua[*](oblita Vd.), supina an[*](an om.R.) infesta[*](infefta BRS. festa VdhVen. recta v. inferna D.), qualitate excipientis figurae torquente venientes umbras;[*](med.: cfr. Plin. XXXIV 160.) neque enim est aliud illa imago quam digesta claritate[*](clari- tate ll. v(S). -tas C.) materiae[*](materiae Bhv. -ia et r.) accipientis umbra[*](umbra Se coni.J. -ram ll. v.). atque ut omnia de speculis peragantur in hoc loco, optima aput maiores fuerant[*](fiebant dThv. a. G.) Brundisina[*](brindisina VRd.), [*](dist. v. a. D. cfr. XXXIV 160. )stagno[*](stanno hC.) et aere mixtis. praelata sunt argentea; primus fecit Pasiteles[*](passi- teles R. praxi- hv. a. S. cfr. § 156.) Magni Pompei aetate. nuper credi coeptum certiorem imaginem reddi auro opposito aversis.

Tinguit[*](tingunt R.) Aegyptus argentum, ut in vasis Anubim[*](anubem Vdhv. a. S. -be R.)

suum[*](fuum fpect& Bhv. susp- r.) spectet, pingitque, non caelat[*](celat BV.), argentum. unde transiit[*](transitU 746. cfr. § 57. 117. 151. XXXI 95. XXXIV 15 et de scriptura XXXIV 15. 65. 103. XXXV 21. 23. 47. 100. 131 al. tranfit BVdhv. -nsmisit R.) materia et ad triumphales statuas; mirumque, crescit pretium fulgoris excaecati. id autem fit hoc modo: miscentur argento tertiae[*](tertiae BRdTH. -tia V. -tia pars hv. cfr. XXXIV 20.) aeris Cyprii[*](cypri BD.) tenuissimi, quod coronarium[*](& Bhv. om. r.)[*](plurif B1. -ref B2.) vocant, et sulpuris vivi quantum argenti; conflantur [*](conflatur Bv. a. G. -tus R.) ita[*](ita om.hv. a. G. ita ut V.) in fictili circumlito argilla; modus coquendi, donec[*](& ll. G (D). om.hv(S).) se ipsa opercula aperiant. nigrescit[*](ni crescit V. incr- v. a. G.) et ovi indurati[*](induranti B.) luteo, ut tamen aceto et creta deteratur.

[*](cfr. Plin. supra § 46.—Cic. off. III 20, 80.)Miscuit denario triumvir Antonius[*](triumuiratione onus VRd.) ferrum[*](ferro B.), miscent[*](mifcent BVTS. -tur Rd(?)H. -cuit hv.) aera[*](aeri hv. a. H.) falsae monetae[*](falsa moneta VR.), alii[*](alii & ego. -ia R. -iae BVJ. -ii d. -ii e hv.) et ponderi[*](ponderi U(D). -re BRhv(J). -rae V. -ra d.cfr. XIII 99.) subtrahunt, cum sit iustum LXXXIII e libris signari. igitur ars[*](aris Vd.) facta denarios probare, tarn[*](tamen VR.) iucunda plebei lege[*](plebei lege BS. lege plebi RdC. lege (e lege hv) plebe Vhv.), ut Mario Gratidiano vicatim[*](grati uictatim (-totim R2) R.) totas[*](totaf Bhv(S). -ta rH(D).) statuas dicaverit. mirumque, in hac artium[*](uina B.) sola vitia discuntur et falsi[*](falsum hv. a. G.) denarii spectatur[*](spectantur R.) exemplar pluribusque[*](plurisque D.) veris denariis[*](denarif BD.) adulterinus emitur.

Non erat apud antiquos numerus ultra centum [*](& BG. est rC. id (hic v) et hv.) milia; itaque et hodie multiplicantur[*](multiplicantum R. -atum V. -atur (om. haec) hv. a. C.) haec, ut decies[*](ut decies Vdhv. und- R. guide (-deo B2) effe B.) centena[*](centena milia R(?)hv. a. S.) aut saepius dicantur. faenus hoc fecit nummusque percussus, et sic quoque aes alienum etiam nunc[*](etiam nunc ego. -mnum Bhv. et tan tum r.)

appellatur[*](appellantur (ape- V) VR.). postea Divites cognominati, dummodo notum sit eum, qui primus[*](priuf B.) hoc cognomen acceperit, decoxisse creditoribus suis.[*](Cic. parad. 6, 1. Plutarch. Crass. 2.—cfr. Suet. Claud. 28. Tac. ann. XI 29. Plin. XXXVI 60.) ex eadem gente M[*](M. om.V.). Crassus negabat locupletem esse nisi[*](ni BSJ.) qui reditu annuo legionem tueri posset. in agris[*](aegrif B1.) Es |MM|[*](MMRH. MM G. xx (milia hv) v. a. S.) possedit Quiritium post Sullam[*](sillam B2VR.) divitissimus[*](diutissimus R. duit- B1. dit- dhv. a. S.), nec fuit satis nisi totum Parthorum usurpasset [*](ufurpaff& BS. erusiset R. esurisset Vdhv.) aurum; atque ut[*](ut Bhv(S). ui V. in RdTH.) memoriam[*](memoriam ll. v(H). nomen B.) quidem opum[*](opum BS. optumo V. -timo Rv. a. B. -mi (vel opimi) B. -mum H.) occupaverit [*](occupauit H.)—iuvat enim insectari[*](infextari B1.) inexplebilem istam habendi cupidinem—: multos postea cognovimus servitute liberatos opulentiores[*](opu- lentiores om.VR.), pariterque tres Claudii principatu[*](principat' R.) paulo ante[*](paulo ante V2Y.cfr. XIX 11. XX 160. XXX 26. II 150. (XXXIV 48). paulante B1V1Rd. -tē B2. pallantem hv. del. D.) Callistum[*](calistum VRd.), Pallantem[*](pallantem dJD. paulantem B. -te V1R. paulo ante V2. del. S. et hv.), Narcissum. atque ut[*](ut om.VR.) hi[*](hi BdhC. hii r Ven. ii v.) omittantur [*](G. B2V. & R.), tamquam adhuc rerum potiantur, C. Asinio Gallo C[*](G. B2.)[*](G. B2.). Marcio[*](mario B.) Censorino cos. a. d. VI Kal[*](kl. BV.). Febr. C. Caecilius[*](caelilibuf B1.) C. l[*](C. l. (i. e. libertus) U. CL. BV. claudius R(?)hv.). Isidorus testamento suo edixit, quamvis multa bello civili perdidisset, tamen relinquere[*](n??? linquere R.) servorum[*](an se seruorum? sed cfr. § 147.)IIII[*](cccc (proIIII) R.) CXVI, iuga boum[*](bouum V.)III DC, reliqui pecoris CCLVII, in numerato HS[*](pondo hv. a. G.) |DC|[*](|DC| J.DCVG. DC rdS. sexcenta milia hv.), funerari se iussit HS |X|[*](|X| D. IXI B. |XI| J.XIrG. XI milibus hv.). congerant[*](congregante V. -gate (-tae v) et hv. a. G.) excedentes[*](excedentif BVS.) numerum opes, quota tamen portio erunt Ptotemaei[*](ptolomai B. -aei D.), quem Varro tradit Pompeio res gerente circa Iudaeam octona

milia equitum sua pecunia toleravisse, mille convivas totidem aureis potoriis[*](putoris V.), mutantem ea[*](ea BS. om. rv. ) vasa cum ferculis[*](fericulis VR.), saginasse ! quota vero ille[*](ille BhG illi r. illae (ipsae) v.) ipse—neque enim de regibus loquor—portio fuerit Pythis[*](pythif Bhv(U). -ths V. -thio d. -thii R(?)B.) Bithyni,[*](cfr. Plin. supra § 51. Herodot. VII 27. 38. Plutarch. de mul. virt. 27. Polyaen. strat. 8, 42. Diodor. XIX 47. Seneca de ira III 16, 4.) qui[*](qui VRdhv(D). om.BS.) platanum auream vitemque nobiles illas[*](illaf BTS. illa r. [nobilem] illam hv.) Dario regi donavit, Xerxis copias, hoc est[*](hs??? (pro hoc est) R.) |VII|[*](|VII| J.VIIrS |LII| B. septies hv. (centena add. G).)LXXXVIII[*](LXXXVIIIS. LXXXVIIIVRd.sine lineolaBh(v add. milia).) hominum[*](hominem B.), excepit epulo, stipendium quinque[*](quenque B2. -uem B1.) mensum[*](mensium Rdhv.a.S.) frumentumque pollicitus, ut e quinque liberis in dilectu[*](dilectu B1dD. -tus VR. directu B2. delectu hv.) senectuti[*](senectutis R.) suae unus saltem concederetur! hunc quoque ipsum aliquis comparet Croeso[*](croesso V2. graeco B.) regi! quae, malum, amentia est id in vita cupere, quod aut[*](autem R.)[*](& BS. ae V. e RdT. etiam hv.) et servis contigerit aut ne[*](ne om.VRd.) in regibus quidem invenerit finem!

[*](Liv. XXXIX 22, 8 (XXXVIII 60, 9. XXV 12, 14). II 33, 11. Val. Max. IV 4, 2.) Populus R. stipem spargere coepit Sp[*](sp. dhv. p. B. si V1R. sub V2.). Postumio Q[*](Q. om.B.). Marcio[*](mraricio B1.) cos.; tanta abundantia[*](abundantia om.hv. a. G.) pecuniae[*](pecunia Rhv. a. G) erat, ut earn conferret[*](comferre B.) L. Scipioni, ex qua[*](quo a B1. quo B2. aqua h.) is[*](his V.) ludos fecit. nam quod Agrippae Menenio sextantes aeris in funus contulit, honoris id necessitatisque propter paupertatem Agrippae, non largitionis esse duxerim[*](duxerim BS. dix- rv. cfr. nov. luc. p. 100.).

[*](cfr. Martial. ep. IV 39. Isid. XX 4, 8.) Vasa ex argento mire[*](mire BdTS. -rae r. -ra hv.) inconstantia[*](inconstantiae VR.) humani ingenii variat nullum genus officinae diu probando. nunc Furniana[*](firmiana dThH Brot.), nunc Clodiana, nunc Gratiana[*](cratiana V. crot- Rh.)—etenim[*](ut enim V.) tabernas

mensis adoptamus[*](adoptauimus v.a. S.)—, nunc anaglypta[*](anaglypta BdG. -glicta V1. -gibta R. -glifa V2. -glypha hv.) asperitatemque[*](in asperitatemque v. a. S.) exciso[*](ex- cifo ll. S (sc. argento). -isa d(?)hv.) circa liniarum picturas quaerimus,[*](cfr. Plin. infra § 146.—Dio Cass. LXII 28, 1. (Suet. Nero 29).) iam vero et mensas repositoriis inponimus ad[*](etad hv. a. S.) sustinenda opsonia, interradimus alia, ut[*](alia ut BS. -iud r. altera (lat- C) et interest hv.) quam plurimum lima perdiderit. vasa cocinaria ex argento fieri Calvus[*](caluof B2S. gal- B1. clauus R.) orator quiritat[*](queritat B2. -itur v. a. H. quaeritat V2.); at[*](ad BD. ac T.) nos carrucas[*](carruchaf BSU.) argento caelare invenimus, nostraque aetate Poppaea [*](poppea B. pom- peia Vhv. a. B.) coniunx Neronis principis soleas delicatioribus[*](fole ac delicatoribuf B1.) iumentis suis ex auro quoque induere iussit[*](iuffit BS.om. r H(an recte?). solebat hv.).

[*](Plutarch. apophth. p. 199.) Triginta duo libras[*](libras XXXII VRdhv. a. S.) argenti Africanus sequens heredi reliquit[*](relinquit B.) idemque, cum de Poenis triumpharet, IIII[*](IIIIll. S. quattuor. milia hv(H). quater millies G.) CCCLXX[*](CCCLxx BS. -LXXX rH. CCCCLXX hv.) pondo transtulit. hoc argenti tota Carthago ha buit illa terrarum[*](ter- rarum ll. v. imperii terrarum U. sed cfr. XV 76. (V 76). saltem terrar ū imperii, ut IV 33. 39. X 49.) aemula, quot[*](quot RH. quod rv(D). quodquod d.) mensarum[*](nunc in mensarum hv. a. H. ) postea[*](est (pro postea) din ras.hv. a. H.) apparatu victa! Numantia quidem[*](quidam V. et hv. a. H.) deleta[*](delata R. dil- V.) idem Africanus in triumpho militibus[*](militibus om.BS.) $X$[*]($X$ VIIB. XVII milia pondo hv. a. H.) VII dedit[*](dedit om.B.an recte? ut scribatur in triumpho XVII (sc. trans- tulit). cfr. etiam § 148.). o viros illo imperatore dignos, quibus [*](an fuerit?) hoc satis fuit! frater eius[*](Fabius P.) Allobrogicus[*](allo- broicus VRd.) primus omnium pondo mille habuit, at Drusus[*](attrufuf B2. atr- B1.) Livius in tribunatu plebei[*](plebei BS. -bis rv.) X[*](x VRdTH. $X$ B. XI milia hv. an $X$). [*](cfr. Plin. XVIII 39. Liv. epit. XIV. Val. Max. II 9, 4. Gell. IV 8, 7. XVII 21, 39.—Val. Max. IV 3, 7. Plutarch. Aem. Paul. 28. (Val. Max. IV 4, 9).)nam propter quinque[*](quinque ll. v. x (pro v) Freinshemius (U) ex Livio, Val. Max., Gellio. cfr. XVIII 39.) pondo notatum a censoribus triumphalem

senem fabulosum iam videtur, item Catum Aelium, cum legati Aetolorum in consulatu prandentem in fictilibus adissent, missa ab iis[*](his dhC.) vasa argentea non accepisse neque aliud habuisse argenti ad supremum vitae diem quam duo pocula, quae L. Paulus[*](paulluf B1.) socer ei[*](ei Ohv. & B. i r. eius d.) ob virtutem devicto Perseo [*](resseo VR.) rege donavisset. invenimus legatos Carthaginiensium dixisse nullos hominum inter sese[*](fefe BVv(S). se RdhG.) benignius vivere quam Romanos. eodem enim[*](eodem enim Bahv. eo r.) argento apud omnes[*](omnif BVS.) cenitavisse[*](genitauisse B.) ipsos. at[*](ad BD.), Hercules, Pompeium Paulinum, Arelatensis[*](arelatefif B1. -te if B2.) equitis Romani filium paternaque gente pellitum[*](pellitum ll. H. pulsum hv.), XII[*](XIIBS. XII r. quod XII hv.) pondo argenti habuisse[*](habuisset hv. a. S.) apud exercitum ferocissimis gentibus oppositum scimus;[*](cfr. Plin. IX 39. XXXIV 9. (cfr. Cic. pro Mur. 36, 75. Val. Max. VII 5, 1).) lectos vero iam pridem mulierum totos operiri argento, quaedam[*](quae- dam ll. v quidem d.an pridem?) et triclinia. quibus argentum addidisse primus traditur Carvilius[*](caruilios V. -llios R.) Pollio[*](polio OD.) eques Romanus, non ut operiret aut[*](opere aut hv. a. B. operire B.) Deliaca[*](delicata Rhv. a. B.) specie faceret , sed Punicana[*](punica hv. a. H.); eadem et aureos fecit, nee multo post argentei Deliacos imitati sunt. quae omnia expiavit bellum civile Sullanum.

[*]((cfr. Tertull. de pallio p. 119).) Paulo enim ante haec factae[*](factae BU. -ta rv.) sunt lances[*](lancer BU. -esque rv.) e[*](et VR.) centenis libris argenti, quas tune super CL[*](CL BS. clemens V. dem- R. quingentas din ras.hv.) numero fuisse Romae constat multosque ob[*](ob eaf B2dhv. adbeaf B1. habea R. ab ea V. .... ea O.) eas proscriptos[*](scriptos V.) dolo concupiscentium . erubescant[*](erube- scunt R.) annales, qui bellum civile illud talibus vitiis inputavere; nostra aetas fortior fuit. Claudii

principatu servus[*](feruof B1S.) eius[*](ei V.) Drusilianus[*](drusillanus d (?)hv. a. U(D).) nomine Rotundus, dispensator Hispaniae citerioris, quingenariam[*](quin- genariam BRhC. -neriam V. quinquagenariam dv. .... gente- nariam O. quingente- D. 3 cui—fuerat om.B.) lancem habuit, cui fabricandae[*](fabricandae dhv. -do (ortum ex -de) VRD.) officina prius exaedificata fuerat[*](cui dhv.cfr. XXXV 163. cum VR. quam D.), et comites eius octo ad[*](octo ad CCL BS. octo DCCCL rH. octo quinquaginta G. octingentas quinquaginta octauo (octo v) hv.) CCL libras[*](librarum d(?)hv. a. S.), quaeso, ut quam multi[*](multis B2.) eas conservi eius[*](conserui eius VRG. -ruienf B1. -ruif B2. -rui hv.) inferrent, aut quibus cenantibus?[*](cfr. Plin. IX 39. XVI 233. 66. 231. XIII 91.—Varro l. L. V 120.) Cornelius Nepos tradit ante Sullae[*](syllae Bv. a. Brot.) victoriam duo tantum triclinia[*](tricliniarum ae V. -aria dT.) Romae fuisse argentea, repositoriis argentum addi sua memoria coeptum. Fenestella, qui obiit novissimo Tiberii Caesaris principatu, ait[*](ait & BS. sed et hv. sed r.) et testudinea tum in usum venisse, ante se autem paulo[*](paullo B.) lignea, rotunda, solida nec multo maiora quam mensas[*](mensa R.) fuisse[*](fuiffem (-ffe B2) equidem B.), se quidem puero quadrata et conpacta aut acere operta aut citro[*](aut citro Bv. a citro (cytro Rd) rOd.) coepisse[*](coepisses O. cepisse d. ciepsisse R. cyepsise V.), mox additum argentum in angulos lineasque per commissuras, tympana vero se iuvene appellata, tum[*](appellata tum a BS. -llatum a OR. -llata dhv. apellatum V.) a stateris[*](stateres d. -ras v. a. S.) et lances, quas antiqui magides vocaverant.

[*](Plutarch. Tib. Gracch. 2 p. 825.) Nec copia argenti tantum furit[*](furit BBrot. -ruit (P)H. fuerit rG. -rat hv.) vita[*](uitae hv. a. H.), sed valdius[*](ualdius BU. -lidius rv. cfr. XXXIV 178.) paene[*](poe- nae v. a. G.) manipretiis[*](manupr&iif B. -tium G. metii (-tu v) precium hv.cfr. XXXIV 37.), idque iam pridem, ut ignoscamus nobis. delphinos quinis[*](quinos O.) milibus[*](milibus uncis inclusit J.) sestertium[*](sestertium H(U). -iis (-is R) ll. v(SJ). sester... O.) in libras emptos C. Gracchus habuit, L. vero Crassus orator duos[*](duo V.) scyphos[*](scyhos V. scyos R.)

Mentoris artificis manu caelatos HS C???[*](c??? U(D). c ll. v(J). om.d.), confessus[*](comfeffuf B1. confessum U(JD) coll. II 68.) tamen est numquam iis[*](iif BS. his r. se his (iis v) hC.) uti propter verecundiam ausum. scimus[*](scimus (olim scriptumn fcīuf) ego. sicut ll. v(S). constat Bas. scitum coni. J.) eundem HS VI[*](VIBS. VI M O. sex V. sex millibus Rd(?)C. sex milia hv.) in singulas libras vasa empta[*](uafa empta Bhv. una emptalia r.) habuisse. [*](Liv. XXXIX 6, 7. XXXVII 59, 5.)Asia primum devicta[*](dedota R.) luxuriam misit in Italiam, siquidem L. Scipio in triumpho transtulit argenti caelati pondo[*](post (pro pondo) V.) mille[*](mille & ego. millia B1. milia B2. M rv.)et[*](??? D???. B.) CCCC[*](cccc BS. CCCCL rv(D).) et vasorum aureorum pondo[*](pondo cc (c v) milia hv. a. H.) MD [anno[*](anno—7 DLXV om.BSUJ.) conditae urbis DLXV]. at[*](at B2S. at nB1. om. rv(D). an at non (= nonne)?) eadem Asia donata[*](donata ll. H. doma- G. domi- hv.) multo etiam gravius adflixit[*](adfixit B1.) mores, inutiliorque victoria illa hereditas Attalo[*](talo B1.) rege mortuo fuit. tum enim haec emendi Romae in auctionibus regiis[*](regiis Rhv(U). -gif BVdS(D).) verecundia exempta est urbis anno DCXXII[*](DCXXXII B. DCXXVI hv. a. H. urbis anno DCXXII uncis incluserunt UJ.), mediis LVII[*](LVII VRdThH. liuii B. LVI V.) annis erudita civitate amare etiam, non solum admirari[*](admirati VR.), opulentiam externam, inmenso et Achaicae[*](acaciae V. -atiae R.) victoriae momento[*](monumenta R.) ad inpellendos mores, quae et ipsa in[*](in om.hv. a. S.) hoc intervallo anno urbis DCVIII parta signa et[*](dist. ego. cfr. XII 9. XXXV 106. XXXVI 111. 48. 83. XVII 216.) tabulas pictas invexit. ne quid deesset[*](deesse V. deesse V.),[*](cfr. Florus I 31, 5.—Val. Max. III 6, 6.) pariter quoque[*](quoque ego. que ll. v. (an cum? cfr. II 178. 229. XXX 39. 135).) luxuria nata est et Carthago sublata, ita congruentibus fatis, ut[*](ut & BdTS. ut ex V. ut Rv et- h.) et liberet amplecti vitia et liceret. petiere[*](petiere BH cum Lipsio. -tere r. peccare hv.) et[*](ex v. a. G.) dignationem[*](dignationem BH. -ne rv.) hine aliqui[*](alicui G.) veterum. C. Marius post victoriam Cimbricam cantharis potasse Liberi patris exemplo traditur, ille arator Arpinas et manipularis imperator.

[*](mon. Ancyr. 4, 51. Suet. Aug. 52.—Appiani Mithr. 116.—cfr. Plin. supra § 40.) Argenti usum[*](usus (om. in) R. 2 temporum BS. in temp- rdTO. in hv.) in statuas primum divi Augusti temporum adulatione[*](adulatione (-nem v. a. H)temporum hv. a. S.) transisse[*](trafiffe B1. tranftuliffe B2.) falso existimatur. iam enim triumpho Magni Pompei reperimus translatam Pharnacis, qui primus regnavit in Ponto, argenteam statuam, item Mithridatis Eupatoris[*](eupatris R. -ri V.) et currus[*](curruuf B1D.) aureos argenteosque.[*](cfr. Senec. ep. XIII 1, 6. Stat. silv. I 5, 48.) argentum succedit aliquando et auro[*](aureo B.) luxu[*](luxu B. -xus hv. luctuf B. -cius r.) feminarum[*](eminarum Rd. aem- V.) plebis compedes[*](compedef Bhv. concedens r.) sibi[*](fibi BS. sibi ex eo rv(D).) facientium[*](facientum R.), quas induere aureas mos[*](mons V.) tritior[*](tritior B1VRdDal. tristior B2hv(U).) vetet[*](uetat hv. a. S.). vidimus et ipsi[*](et in ipsi VR.) Arellium[*](arellium BG. aureli- rB1. ualeri- B2. laleri- h. ial- v.) Fuscum motum[*](montum B1.) equestri ordine[*](ordinem B1.) ob insignem calumniam[*](calumniam om.VRB.), cum celebritatem[*](celebritatem B(Verc.)S. -ate rv.) adsectarentur [*](assectationem (B. expectarentur v) v. a. G.) adulescentium scholae, argenteos[*](argen- teof BS. ex argento rv.) anulos habentem. et quid haec attinet colligere, cum capuli militum ebore[*](ebore Bhv. bere R. hore O. bor V1. del.V2.) etiam fastidito[*](fastidio OdLugd. Dal.) caelentur[*](fcaelentur B1.) argento, vaginae catellis[*](catellif BS. catill- rOv(H). ba- B.), baltea lamnis crepitent, iam vero paedagogia[*](paedagogi B2. -ogis (praem. a) hv.a.G. cfr. 40.) in transitu[*](ad transitum hv. a. S.) virilitatis custodiantur argento, feminae laventur et nisi argentea solia fastidiant, eademque materia et cibis et probris[*](pro- prif B1.) serviat?[*](Quintil. inst. or. V 9, 14. Val. Max. IV 4, 3.) videret haec Fabricius et stratas argento mulierum balineas ita, ut vestigio locus non sit, cum viris lavantium! Fabricius, qui bellicos[*](bellicos OVRd. -cofof Bhv.) imperatores[*](imperat VR.) plus quam pateram et salinum habere ex argento vetabat, videret[*](uideref B.) hinc dona fortium[*](furtium B1.) fieri aut in haec[*](heu Bhv. hos V2. haec r.) frangi! heu mores, Fabrici nos pudet!

[*](Cic. Verr. IV 18, 38.) Mirum auro[*](auro BS. -rū r. in auro hv.) caelando neminem inclaruisse, argento multos. maxime tamen laudatus est Mentor[*](mentor Bhv. me- rito r.), de quo supra diximus. quattuor paria ab eo omnino[*](uasorum (pro omnino) Thiersch.) facta[*](7,127) sunt, ac iam[*](an at iam?) nullum extare dicitur Ephesiae[*](aepesi O.) Dianae templi[*](templum Bhv. a. H.) aut[*](aut ll. H. iacet hv.) Capitolini[*](capi- tolium hv. a. H.) incendiis[*](incendii B2.).[*](cfr. XXXIV 84. Paus. V 17, 4. I 28, 2. Athen. XI 19 p. 782b. Martial. ep. VIII 51, 1. Cic.Verr. IV 14, 32.) Varro se[*](se et S e coni. J. f& B. ex O. et rv.) et aereum signum[*](sinum Havet (revue de philol. VIII 2 (1885) p. 146).) eius habuisse scribit[*](fcribit BS. -ipsit rv.). proximi ab eo in[*](in BG. om. rv.) admiratione Acragas[*](agragaf (adgr- R1) B2VR.) et Boëthus[*](boetus Rv. a. C (item infra).) et Mys[*](mis R.) fuere. exstant omnium opera hodie in insula Rhodiorum, Boëthi apud Lindiam Minervam, Acragantis[*](acra- gantis dhv. agr- ll.) in templo Liberi patris in ipsa Rhodo Centauros [*](Bacchae Centaurique v. a. S.) Bacchasque caelati[*](chelati B.) scyphi[*](scyphis R. in scy- hv. a. S.), Myos[*](mios VR.) in eadem aede[*](aede et Thv. a. S.) Silenos[*](filenof BS. -nus rv.) et Cupidines[*](cupidine d. -do hv. a. G.). Acragantis[*](agragantif B. acragentis V.om.hv. a. G.) et venatio[*](uenatus dTH.) in scyphis magnam[*](magna fama dTv. a. G(H).) faram habuit[*](habuit BG(S). est d.om. rv(H).).[*](cfr. Plin. XXXIV 47. 71. XXXVI 36.—anthol. Gr. I 106, 16 (Planud. IV 248).—cfr. Plin. XXXIV 84. 85. 90. Athen. XI 19 p. 782b. Plin. XXXVI 33. XXXV 136. XXXVI 39. Cic. de div. I 36, 79. Plin. XXXIV 91.) post hos[*](hoc B.) celebratus est Calamis[*](calamif & BG. om. rv. et om. SJ.), et Antipatro qui[*](anti- patro qui ego. -ter quoq, BS(D). -ter quoque qui U. -ter quinque r. -ter quique d2in ras.hv.) Satyrum in phiala[*](pialū R.) gravatum somno conlocavisse [*](lac. egoindicavi; excidit Diodorus: cfr. XXXIV 85. Oehmichen stud. Plin. p. 161.) verius quam caelasse dictus est ..., Stratonicus mox Cyzicenus, Tauriscus[*](tauriscus haG. -icius d. -icus VRv. laurif cuif B.). item Ariston[*](afrifton B. auriston V1.) et Eunicus[*](eunicus aG. elin- B. un- rd. onychus hv.) Mitylenaei [*](mytileni d (-ne v. a. G). mityl- R. -til- Va.) laudantur[*](laudantur dhG(J). -datur BVRav(U).) et Hecataeus[*](ecataeuf B. haec ad eius R.) et circa Pompei Magni aetatem

Pasiteles[*](praxiteles hv. a. S. cfr. § 130.), Posidonius Ephesius [hedys], Thracides[*](Thracides Furtwängler in Fleckeiseni annal. 113, 508. cfr. Oehmichen stud. Plin. p. 160. hedyftrachidef BD. -atides S. haedistadices a. iedisthra- cides (-tra- R) VR. laedus stratites (-iates C)hv.), qui proelia armatosque caelavit, Zopyrus, qui Areopagitas[*](areo- phagitaf B1. argo- B2. aregopag- V. ariop- a.) et iudicium Orestis in duobus scyphis HS[*](HS ll. G. pondo hv.) |XII|[*](|XII| BJ.XIIGS. XII rv.) aestimatis. fuit[*](fecit (ad superiora relatum) U.)[*](dein hv. a. S.)[*](duae ll. v(Brot.). binae C.) et Pytheas[*](phytheaf B. pyteas Rd.), cuius II unciae[*](uinciae B.) $X$ X???[*]($X$. X??? BS. xx Vhv. x dTH.) venierunt[*](uenerunt B2.): Ulixes et Diomedes[*](diumede B1.) erant in phialae emblemate Palladium[*](pelladium B1.) subripientes . fecit idem[*](et idem etVR.) et cocos magiriscia appellatos parvolis potoriis et e[*](et e ego. sed e VRdhv. e BS.) quibus ne exemplaria quidem liceret exprimere; tam opportuna iniuriae subtilitas erat. habuit et Teucer crustarius[*](cruftariuf Bhv. om. rdTO.) famam, subitoque ars haec ita exolevit , ut sola iam vetustate censeatur usuque[*](ufuque BS. usque Vd. nusq; R. usque adeo hv.) attritis[*](attritef B1.-itę f B2.) caelaturis sic,ne[*](fic ne ego. cfr. XVII 154. XXX 108. 109. fi ne B. si nec U. ne rv(J).) figura discerni possit, auctoritas constet[*](constat VR.). —(Argentum medicatis aquis inficitur atque[*](adq, B1. atque (-uae V) etiam (aet- V) VRdhv. a. S.) adflatu[*](adflato VR.) salso,[*](Th. lap. 51. 40. Diosc. V 108. Cels. V 14.) sicut in[*](in om.VR.) mediterraneis[*](medi- terranif (medt- B1) B.) Hispaniae.)—

In argenti et auri metallis nascuntur etiamnum[*](etiamnunc Vdv. a. G.) pigmenta, sil[*](fil BB. fit r. fic dVen. fit hv.) et caeruleum. sil[*](fil BC cum B. fit r. fit d. quod hv.) proprie limus est. optimum ex eo quod Atticum[*](anticum VR.) vocatur, pretium in pondo[*](post (pro pondo) V.del. C.) libras $X$[*]($X$ II (Gron.) H. XII ll. XXII h. (X. XII B). XXXII v.) II; proximum marmorosum[*](mor- morofum B1. marmoro sub VRd. -rosum sub hv. a. H) dimidio Attici pretio.

tertium genus est pressum,[*](Vitruv. VII 7, 1 (Veget. mulom. V 26, 3. VI 28, 31). VII 3, 10.) quod alii[*](ali V.) Scyricum[*](scyricum hv(S). sty- (fti- B1) ll. sy- H.) vocant, ex insula Scyro[*](scyro hv (S). fty- B. ty- r. sy- H.), iam et ex Achaia[*](acaia B1.), quo[*](& BS. quod r. quidem d. quidem et hv (an recte?).) utuntur ad[*](ac B1.) picturae umbras, pretium in libras[*](libra Vd.) HS bini; dupondiis[*](dupondif B1D. dip- B2v. a. H. dupundius V.) vero detractis[*](tractif B.) quod lucidum vocant, e Gallia veniens. hoc autem et Attico ad lumina utuntur, ad[*](ad lumina utuntur ad Bhv. adluminatui r.) abacos non nisi marmoroso , quoniam marmor in eo resistit[*](refti- tit B.) amaritudini calcis. effoditur et ad xx ab urbe lapidem in montibus; postea uritur pressum appellantibus qui adulterant. sed esse falsum exustumque, amaritudine apparet et[*](et om.hv. a. S.) quoniam resolutum in pulverem[*](puluere VdaO.) est.[*](cfr. Plin. XXXV 42.) sile pingere instituere primi Polygnotus[*](poly- gnota sed VR.) et Micon, Attico[*](attica B2.) dumtaxat. secuta aetas hoc ad lumina usa est, ad umbras[*](umbram B1.) autem Scyrico[*](scyrico v(S). sty- ll. sy- hH.) et Lydio[*](lydo R.). Lydium[*](ludium B.) Sardibus emebatur, quod nunc omittunt[*](omittunt RaBrot.cfr. XXXI 107. XXXVI 69. ommitunt d. ommutuit BVD. obmut- hv(S).).

[*](Diosc. V 106. Vitruv. VII 11, 1. Th. lap. 55.) Caeruleum harena est. huius genera tria fuere antiquitus: Aegyptium[*](aegypt' R.) maxime[*](maxime BS. quod ma- rv(D).) probatur[*](probatum BSJ.); Scythicum[*](fcithicum B.)mox[*](mox ego. cfr. 156. hoc ll. v. an potius umore, ut XXXV 187 (vel natiuum hoc e Theophr.)?) diluitur facile et, cum[*](& cum BS. cum r. cumque hv.) teritur[*](facile—teritur om.R.), in quattuor colores mutatur, candidiorem nigrioremve et crassiorem tenuioremve [*](& (om.hv)craffiorem tenuioremue (-que B) Bhav(S), om. rH.); praefertur huic etiamnum[*](etiamnum hv. -unc ll. J.) Cyprium. accessit his Puteolanum et Hispaniense, harena ibi confici[*](con- ficio R.) coepta. tinguitur autem omne[*](omni V. om???ia R.) et in sua[*](et in fua ll. v. an cum ifati (fua orto e fau=fati)? de mendo cfr. XXVI 39, de re XX 59. (XXII 2). Diosc. II 215.) coquitur herba bibitque sucum. reliqua confectura eadem quae chrysocollae.

Ex caeruleo fit quod vocatur lomentum,[*](cfr. Plin. XXXV 49.—Vitruv. VII 11, 1. Isid. XIX 17, 14.) perficitur id lavando terendoque[*](terendoque B(a?)S. -oue rv.). hoc est caeruleo candidius[*](candiduf B1.). pretia eius $X$ X[*]($X$ x H.. xx ll. x dT. XXIII hv.) in libras[*](libra Vrav. a. C.), caerulei $X$[*]($X$ VIII H. XVIII ll.hv. VIII dT.) VIII. usus in creta; calcis inpatiens. nuper accessit et Vestorianum[*](nestorianum hv.a. H.), ab auctore[*](actore V. ha- R.) appellatum. fit[*](& (pro fit) B.) ex Aegyptii[*](aegypti BVD.) levissima parte; pretium eius in libras[*](in libras om.VRdTS.) $X$[*]($X$ i H. xi ll. x. xi Brot. XL hv.) I. idem[*](ideo B. id est R.) et Puteolani usus, praeterque[*](praeter q.??? B2.) ad fenestras;[*](cfr. Plin. XXXV 46. (Diosc. V 107).—Vitruv. VII 14, 1. Diosc. V 106.) cylon[*](cylon BS. cyllon dT. cylonon V. cynolon R. cyanon Brot. e coni. Durandi. coclon h. coelon V.) vocant.—Non pridem adportari et Indicum coeptum est, cuius pretium $X$[*]($X$ VII S. XVII ll. XVIII dT. x. VIII H. XVII in libras hv.) VII. ratio in pictura ad[*](avt (pro ad) B2.) incisuras[*](incifura B.), hoc est umbras dividendas[*](diuidenda (-eda V1) sublimine VR.) ab lumine.— Est et vilissimum[*](uiliffimum BG. util- rdTO. subtil- hv.) genus lomenti, quod[*](quod BhS. quondam r. ....dam O. quidam B. quod dant v.) tritum[*](adtritum B2D. trit.. O.) vocant[*](uocant B(ad?)B.om. rhv (in horum archetypo videtur scriptum fuisse quoduocant tritum; inde quondam tritum).), quinis assibus aestimatum.

Caerulei sinceri experimentum in carbone ut flagret; fraus viola arida[*](arida B1.) decocta in aqua sucoque per linteum[*](lintium B1. lenteum R (fere semper).) expresso in cretam Eretriam. vis in medicina ut purget ulcera; itaque et emplastris adiciunt, item causticis. teritur[*](interitur R.)[*](dist. ego coll. Diosc.) autem[*](autem om.hv. a. H.) difficillime[*](diffi- cillime fil (ffil B1) BC. -llime sile hv. -llime dT. -lem est r.).[*](Diosc. V 108.)—Sil in medendo leniter[*](leuiter hv. a. S.) mordet adstringitque[*](acftringitq, B1. asft- B2.) et[*](& Bhv. om. r.) explet ulcera. uritur in fictilibus , ut prosit.

Pretia rerum, quae usquam posuimus, non ignoramus alia aliis[*](in allis hv. a. S.) locis esse et omnibus paene mutari annis[*](mutari annif BS. annis mut- rv(D).), prout navigatione[*](nauigationes hv. a. S.) constiterint[*](constituerint VRd.) aut ut[*](ut om.R.) quisque mercatus[*](mergatuf B1. mercatus—4 aliquis om.R.) sit aut aliquis praevalens manceps[*](mancipiif B2.) annonam flagellet, non obliti Demetrium a[*](a BG. om. rv. ) tota Seplasia[*](feplafia BG. s& lasia r. sell- a. hellade B. -dia v.) Neronis principatu accusatum apud consules; poni tamen necessarium fuit quae plerumque erant[*](erat B.) Romae, ut exprimeretur auctoritas rerum.

[*](cfr. Isid. XV 5, 3. Paul. Diac. s. v. dirutum aeire (p. 69).) Proxime dicantur aeris metalla, cui et in usu proximum[*](proxime BaG(S). -mo Re corr. -ma VdThv(H).) est pretium, immo vero ante argentum ac paene etiam ante aurum Corinthio, stipis[*](ftipif Bhv. stirpis r.) quoque auctoritas, ut diximus. hinc aera[*](aerea B1.) militum, tribuni aerarii[*](aerari B1D.) et aerarium,[*](33,43,138) obaerati[*](oberrati Va.), aere[*](et aere R(?)H. ab aere hv.) diruti[*](dicti hv. a. H.). docuimus quamdiu populus Romanus aere tantum signato usus esset: et[*](sit. sed et H.) alia[*](alia re ego. alia ll. v. alta coni. J. an potius alio, ut XIV 145, vel alias?)re vetustas[*](33,42 sqq.) aequalem urbi auctoritatem eius declarat[*](declar& Rd. -raret VTh(v. a. H praem. cum).), a rege Numa[*](regnum a B.) collegio tertio aerarium[*](aerarium BS. -iorum rv(D).) fabrum instituto[*](inftitutof B.).

[*](cfr. Plin. infra § 100. 117. Isid. XVI 20, 2. 3. Aristot. h. a. V 19 § 106 p. 552b. Antig. hist. mir. 84 (90).) Vena quo dictum est modo foditur[*](effoditur hv. a. S.) ignique[*](dignique B.) perficitur . fit et e lapide aeroso, quem vocant cadmean[*](cadmean B1J. -mian B2. -meam rS. -miam hv. cfr. § 4. 100.), 32,[*](32,95 sqq) celebri trans[*](celebri tranf BS. -ritas rv.) maria[*](maria BTS. -iam Va. in aria R. in asia dv.) et quondam in Campania, nunc[*](nunc & BS. nunc rv(J).) et in Bergomatium[*](bergomatium Bv. perg- r.) agro extrema parte Italiae; ferunt[*](italiam efferunt R.) nuper etiam[*](& Bahv. om. r.) in Germania provincia repertum.