Naturalis Historia

Pliny, the Elder

Pliny, the Elder, creator; Mayhoff, Karl Friedrich Theodor, 1841-1914, editor

[*](cfr. Plin. XI 116.) Nunc praevertemur[*](reuer- tem' d. -mur v. a. S.) ad ea, quae totis corporibus metuenda sunt.

Fel canis nigri masculi amuletum esse dicunt Magi domus totius suffitae eo purificataeve contra omnia mala medicamenta, item sanguinem[*](sanguinem VS. -ne rv.) canis respersis[*](respersus V.) parietibus[*](parientibus E.) genitaleque[*](genitaleque S. -lique ll.v.) eius sub limine ianuae[*](ianuae Ev. -ue r. lanaue r.) defossum[*](defosso d(?)Ev. a. S.). minus mirentur hoc qui sciunt[*](an sciant?), foedissimum[*](foedissimum dv. -ssimum sumunt E. -mum sciunt sumunt R. -munt sciint sumunt V.) animalium in quantum magnificent, ricinum, quoniam uni nullus sit[*](sit om.E.) exitus saginae nec finis alia[*](aliqua E. alius vet. Dal.) quam morte, diutius in fame viventi[*](uiuentis VR. bibenti E. (an uiuentē septenis, puncto ante diutius posito?).) : septenis ita diebus durare[*](durare vet. Dal. mirari E. duraffe (ortum e durarre) rv. cfr. XXV 83.) tradunt, at[*](ad VD.) in satietate paucioribus dehiscere

; hunc[*](hunc VRdG. funt E. funt qui v.) ex aure sinistra canis omnes dolores sedare adalligatum. et indicium[*](Et indicium ego. Funditium ll.T. -tii eum v. eundem B. fundicium J. indi- ciuum D cum U 669. de mendo cfr. nota ad XXV 171.) in augurio vitalium habent, nam si aeger initio[*](si aeger initio (ei v) ego. si egerint (sic ger- V) ei ll. (an vero intei = illit; = inlitus?).) respondeat ei[*](ei ego. et ll. del. v.), qui intulerit[*](intulleret B1. an inleuerit?), a pedibus stanti interrogantique[*](interrogatique V.) de morbo, spem vitae certam esse, moriturum nihil respondere. adiciunt ut evellatur ex aure laeva canis, cui non sit alius quam niger colos[*](colos ego. -lus VR1. -lor rv.). Nigidius[*](nigius R.) fugere[*](furere VR.) toto[*](tota Rd(?)v.a.S.) die canes[*](canis ED.) conspectum[*](conspectu E.) eius, qui e sue id animal evellerit, scriptum reliquit[*](reliquerit VR1.). rursus[*](rursum Vd.) Magi tradunt lymphatos sanguinis talpae adspersu resipiscere, eos vero, qui a nocturnis diis Faunisque agitentur, draconis lingua et oculis et felle intestinisque in vino et oleo decoctis ac sub diu nocte refrigeratis perunctionibus[*](perunctionibus dEJ. -ctos rv.) matutinis[*](matutinis—) vespertinisque liberari.

[*](Nicand. ther. 377 sqq. Aelian. nat. an. VIII 8.—Isid. XII 4, 20.) Perfrictionibus[*](per- frictionibus om.VR1d.)[*](perfrictionibus rv. perftr- E.) remedio esse tradit Nicander amphisbaenam serpentem[*](serpentem VdEJ. -tis R.del. v.) mortuam adalligatam[*](adalligatum d.) vel[*](uel—) pellem tantum eius, quin immo arbori, quae caedatur, adalligata[*](adalligata om.VR1d.) non algere caedentes[*](caedentes v. -tis ES. cedentis r. dentis r.), faciliusque[*](factusque Vd.) succedere[*](succedere B. -ccidere Vdv. sic cedere (caed- D) ED.) ita. quae[*](ita. quae ego. itaque VRdv. ita E. ifta D.) sola serpentium frigori[*](frigora VR.) se committit, prima[*](primu Rd.) omnium procedens et ante cuculi[*](coculi V.) cantum. aliud est ccuulo miraculum[*](coculo miraculo V.) : quo quis loco primum audiat alitem illam, si dexter pes circumscribatur [*](circumscribantur V.) ac[*](ac dEv. a r.) vestigium id effodiatur[*](ut diffodiatur E.), non gigni pulices, ubicumque spargatur.

[*](Pl.iun. 105, 3. 4.—Marc. 35, 21.—Pl. iun. 42, 1–5.) Paralysim[*](paralysim S. -sin C. -sis v. -lisim d. -sin R. -sima E. -syma r. -lesim V.) caventibus pinguia[*](pinguium a Vd.) glirium decoctorum[*](decoctorum EPl.iun. v(D). -ta VdTS. -ti R.) et soricum utilissima tradunt esse, milipedas[*](milipedas ut dJ. -de sunt VR. milli- pedes ut E. -llepedas ut (aut v) C.) ut in angina[*](angina ES. -nis v. -guina d. -ne r.) diximus[*](dist. ego e Marc. et Pl. iun.) potas; phthisim[*](ptissim V. ptisim d.) sentientibus lacertam[*](lacertum VdS. cfr. nota ad § 53.) viridem de- [*](tribus ll. v.) coctam[*](decoctum VRS.) in vini sextariis III ad cyathum unum, singulis coclearibus[*](singulis ciuitatibus coclearibus VR1d.) sumptis per dies, donec convalescant, coclea- 5 rum cinerem potum in vino;[*](Pl. iun. 93, 17–21. (cfr. Plin. XXVIII 224).) comitialibus morbis [*](duobus ll.v.) oesypum[*](oesipium R. oesopum r.)[*](quiatus V.) cum murrae momento et vini[*](et in ui V. et In ui R1.) cyathis II dilutum magnitudine nucis abellanae, a balineo[*](ab alieno V. a balneo Ev.a.G(D).) potum, testiculos arietinos inveteratos tritosque dimidio denarii pondere in aquae[*](aquae D. aq; VR. aqua d(?)Ev.) vel lactis asinini hemina. interdicitur vini potus quinis diebus ante et postea.[*](Pl. iun. 93, 21. 94, 2–6. S:eren. 1015.—cfr. Plin. XXVIII 226. Diosc. eupor. I 18.) magnifice laudatur et sanguis pecudum potus, item fel cum melle, praecipue agninum , catulus lactens sumptus absciso[*](absciso VRdv(H). -isso EC(D). cfr. nota ad XXIX 99.) capite pedibusque ex vino et murra, lichen mulae[*](mulae om.E.) potus in oxymelite cyathis III[*](tribus ll.v.), stelionis transmarini[*](transmarinus VR1.) cinis potus in aceto, tunicula[*](tuniculas V. -lā E. -lis d.) stelionis, quam eodem modo ut[*](ut Erv. tanto ut rTf.an fponte ut?) anguis exuit, in potu[*](in potu VRJ. pota d(?)Erv.). quidam et ipsum harundine[*](harundine Rv. -nem r.) exinteratum[*](exenteratum R(?) v.a.S.) inveteratumque bibendum dederunt, alii in cibo ligneis[*](in ligneis drv.a.S) veribus[*](uerubus v.a.S.) inassatum. [*](cfr. Plin. VIII 111.) operae pretium est scire, quo modo praeripiatur, cum exuerit[*](exuerit VRd. -uatur ErD. -uitur v.), membrana hiberna alias devoranti[*](deuorati iam VR1d.) eam, quoniam

nullum animal fraudulentius invidere[*](inuideri VR1v.a.B.) homini[*](homini om.Ev.a.B.) tradunt, inde stelionum nomine[*](nomine ErS. nem- VR. nomen d(?)v.) in[*](in S. tradunt in ll. aiunt in v.) maledictum[*](male VR1d.) translato[*](translate rv.a.S.). observant cubile eius aestatibus; est autem in loricis[*](locis Ev.a.H.) ostiorum fenestrarumque aut camaris[*](cha- maris V. cameris drv.a.S.) sepulchrisve. ibi vere incipiente fissis harundinibus textas[*](testas VR1.) opponunt ceu nassas[*](ceu nassas ego. quassas ll. casas v. cfr. IX 132.), quarum angustiis[*](angustus V1. -tos V2.) etiam gaudet, eo facilius exuens circumdatum torporem[*](corpore E.) ; sed relicto[*](sed relicto VRdD. derel- Er. sed eo (om. S) derel- v.) non potest remeare.[*](Pl. iun. 94, 21. 22. cfr. Diosc. II 27. eupor. I 18. Seren. 1018.—Pl. iun. 94, 6–11.) nihil ei remedio in comitialibus morbis praefertur. prodest et[*](et om.VR1d.) cerebrum mustelae inveteratum potumque et iocur eius, testiculi[*](testiculi om.V.) quoque volvaque[*](quo- que uoluaque ego. quoque (quoi VR) quaraque VRd1. quo- que d2. uolueque Er. -uaeque S. -uaque v.) aut ventriculus inveteratus cum coriandro, ut diximus, item cinis, silvestris vero tota in cibo sumpta.[*]( 29,60) eadem omnia praedicantur ex viverra. lacerta viridis cum condimentis, quae fastidium abstergeant[*](abstergant R1dv.a.G.), ablatis pedibus ac[*](ac VRdf. a r. et Ev. cfr. § 85.) capite, coclearum cinis addito semine lini et urticae cum melle inlitu[*](in- litu ego. (inlinitur Pl. iun.). linctu VdTf. unctu REH. in- unctos v. linitu J e coni. S (non apte coll. XX 118).) sanant.[*](Pl. iun. 93, 10. Diosc. II 60. eupor. I 19.—Seren. 1014. 1021. Pl. iun. 93, 11–15.) Magis placet draconis cauda in pelle dorcadis adalligata cervinis[*](cer- uinis Ev. acer- Vdr. a ceruicis R.) nervis vel lapilli e ventre hirundinum pullorum sinistro lacerto[*](lacerto om.E.) adnexi[*](adnixi R.) ; dicuntur[*](decurritur V. disc- d.) enim excluso pullo[*](pupillo R1.) lapillum[*](capillum VRd1.) dare. quod si pullus is detur in[*](in VRdTS. incipiente (-ti v) in Erv.) cibo, quem[*](que V. qua T.) primum[*](prius VR1.) pepererit, cum quis primum[*](pepererit–primum (dv. -us Er) om.VR1T. (peperit v.a.G).) temptatus [*](temptus V.) sit, liberatur eo malo; postea medetur hirundinum

sanguis cum ture vel cor recens devoratum. quin et e[*](quin et e Rdv. quin et V. qui de E.) nido earum lapillus inpositus recreare[*](se creare V.) dicitur confestim, adalligatus[*](adalligatus E. & all- V. & adall- r(?)v.) in perpetuum tueri[*](perpetuum tuum tueri V.).[*](Pl. iun. 94, 11. 12. (cfr. Seren. 1012). 94, 12–14.—) praedicatur et iocur milui devoratum et senectus serpentium, iocur vulturis tritum cum suo sanguine ter septenis diebus potum, cor pulli vulturini adalligatum. sed et[*](sed et VEv(S). sed r(?)Hack.) ipsum vulturem in cibo dari iubent et quidem[*](qui- dem (pro quidam) V.) satiatum humano cadavere. quidam pectus eius bibendum[*](libendum V.) censent[*](cessent R.) in cerrino[*](cerrino v(S). ceri- ll.H. cedri- vet.Dal.) calice, aut testes gallinacei [*](quinque ll v.) ex aqua et lacte, antecedente v dierum abstinentia vini[*](uiginti unam ll.v.) ; ob id inveterant[*](in- ueterant ego. -ate VRd. -atae E. -atos v.). fuere et qui muscas XXI rufas, et quidem a[*](a ErD. de J. om. rv.) mortuo[*](mortuas S. em- v.), in potu[*](potū VRd.) darent, infirmioribus pauciores.

[*](Pl. iun. 96, 17–19. 97, 12. 96, 19–21. 97, 13–15.—) Morbo regio[*](morbos regios VR.) resistunt sordes aurium aut mammarum pecudis[*](pecudes V.) denarii pondere cum murrae momento [*](quia- tus V.)[*](duobus ll.v.) et vini cyathis II canini capitis cinis in mulso, multipeda in vini hemina[*](hemina uini VRS.), vermes[*](uermis R1.) terreni in aceto mulso cum[*](cum mulso cum VR1d.) murra, gallina, si sit luteis pedibus, prius aqua purificatis ,[*](Pl. iun. 96, 21. 22.) dein collutis vino, quod bibatur, cerebrum perdicis aut[*](tribus ll.v.) aquilae in vini cyathis III, cinis plumarum aut interaneorum [*](tria RdEv. trita V.) palumbis in mulso[*](mulsa V.) ad coclearia III, passerum cinis sarmentis[*](sermentis V. arm- R. sar- mentorum d1.) crematorum coclearibus II in aqua mulsa. avis icterus[*](icteris Vf. ift- R1.) vocatur[*](uocatus VR1.) a colore; quae si spectetur, sanari[*](sanare VR1d.) id malum tradunt et avem mori. hanc puto Latine vocari galgulum[*](gagulgulum Vf. galgulaim E.cfr. X 73. 96.).

[*](Seren. 91. 92. PL. iun. 92, 4.) Phreneticis[*](freneticis V.) prodesse videtur pulmo pecudum calidus circa caput alligatus[*](capput alligitus V.). nam muris cerebrum dare potui ex aqua aut cinerem mustelae vel[*](uerum (pro uel) Ev.a.H.) etiam inveteratas carnes irenacei quis possit furenti, etiamsi certa[*](fit certa dJ. forte VR1f.) sit medicina? bubonis quidem[*](quidem VRdTfv(S). certe EG.) oculorum cinerem inter ea, quibus prodigiose vitam ludificantur, acceperim, praecipueque febrium medicina placitis eorum[*](forum. V.) renuntiat. namque et in duodecim[*](duodecim EG(D). xii rv(S). om.r.) signa digessere eam sole transmeante iterumque luna, quod totum abdicandum[*](abdicatum VRdSJ.) paucis e pluribus[*](e pluribus VRdTf (P)H. exemplaribus Ev. -plis D cum vet. Dal.) edocebo[*](edocebo VRdfH. doc- Ev(D).), siquidem crematis tritisque cum oleo perungui iubent aegros, cum geminos transeat[*](transeat dTS. -seūt VR. -sit Erv(D).) sol, cristis et auribus et unguibus gallinaceorum ;[*](Pl. iun. 91, 12. 13. 14.) si luna, radiis[*](radiis drG. radis ED. diis r. rafis v.) barbisque[*](bar- barisque VR1d. barbis v.a.G.) eorum; si virginem alteruter[*](aliter uter V.), hordei granis; si sagittarium, vespertilionis alis; si[*](sitiue V.) leonem luna, tamaricis fronde, et adiciunt[*](di- ciunt V. -cunt df. ditiunt R1.) sativae; si aquarium, e buxo carbonibus tritis[*](triftis V.). ex istis[*](exfiftis V.) confessa[*](confefta Vd.) aut certe verisimilia ponemus, sicuti[*](sicuti VS. -ut et rv.) lethargum olfactoriis[*](olfactu- riis r. -turis Rd. -taris V.) excitari et[*](et om.d(?)Erv.a. D.) inter ea fortassis[*](for- tafis V.an fortissimis? cfr. XXVIII 159.) mustelae testiculis inveteratis[*](inueteratis v. -atū ll. D. § 87 al.) aut iocinere usto. his[*](is V.) quoque pulmonem pecudis calidum circa caput adalligari putant utile.

[*](PL. iun. 88, 20.) In quartanis medicina clinice propemodum[*](propedum Vd.) nihil pollet. quam ob rem plura eorum[*](earum VRd.) remedia ponemus primumque ea, quae adalligari[*](alligari VRTfS.) iubent: pulverem, in quo[*](in quo Erv. ubi VRdS. cfr. § 148.) se

accipiter volutaverit, lino rutilo in linteolo, canis nigri dentem[*](uesperam VR1d.) longissimum. pseudosphecem[*](pseudosphecem (-cen B) G. -specen (pseod- V) Vdv. -spercen R. -spen Er.) vocant vespam, quae singularis volitat[*](uolutat V.) ; hanc sinistra manu adprehensam subnectunt , alii vero quam quis eo anno viderit primam[*](prima V.) ; viperae caput abscisum[*](abscisum VRdv(H). -issum EC(D). cfr. nota ad XXIX 99.) in linteolo vel cor viventi[*](uiuentis Erv.a.S. cfr. § 51. 100. XXVIII 114 (bis). 220. XXXVII 158. XI 72.) exemptum; [*](Pl. iun. 88, 21–23.) muris rostellum auriculasque summas russeo[*](ruseo R1. roseo d(?)v.a.S. cfr. XXIX 64.) panno[*](pannū VR.) ipsumque [*](uiduae E. uiridis v.a.H.) dimittunt[*](demittunt V.) ; lacertae vivae dextrum oculum effossum, mox[*](dist. ego.) cum[*](mox cum ll. v. muscam D cum U 670.) capite suo deciso in pellicula caprina scarabaeum, qui pilas[*](pilas VRdTfH coll. XI 98. pilulas Erv(D).) volvit. propter hunc Aegypti magna pars scarabaeos inter numina[*](lumina VR.) colit, curiosa[*](coriosa V.) Apionis interpretatione, qua colligat Solis operum similitudinem huic[*](huic dv. hunc r.) animali esse, ad excusandos gentis suae ritus. sed et alios[*](alios ll. -ium v.) adalligant[*](alligant Rd.) Magi[*](dist. ego.) : cui sunt cornicula reflexa, sinistra manu collectum; tertium[*](ternum V.), qui vocatur fullo, albis guttis[*](guttis om.E.), dissectum utrique lacerto adalligant, cetera sinistro: cor anguium sinistra[*](sinistra VRd.) manu[*](quat- tuor ll.v.) exemptum viventibus, scorpionis caudae IIII articulos cum aculeo panno nigro ita, ut nec scorpionem dimissum nec eum, qui adalligaverit[*](alligauerit Vdv.a.S.), videat[*](uiderat VR.) aeger triduo, post tertium circuitum[*](an circuitum remedium id?) id condat. urucam[*](urucam VfS. urac- R. uric- a. eruc- d(?)rv(D). deEnon constat.) in linteolo ter lino circumdant totidem nodis ad singulos dicente, quare faciat, qui medebitur[*](quattuor ll.v.), limacem[*](limacem Ev. -cum d -cum capita r. cfr. infra.) in pellicula[*](pelliculam E.) vel IIII limacum capita praecisa harundine, multipedam[*](multipeda Vd.) lana[*](lana dEv. -ne R. -nae VS. cfr. § 143. XXVIII 46. XI 84 XXVI 92. II 62; aliter XI 77.) involutam, vermiculos

, ex quibus tabani fiunt[*](tabam fluunt E.), antequam pennas[*](pennae vet. Dal. sed cfr. VII 42.) germinent[*](ger- minant VR1.), alios e spinosis frutectis lanuginosos. quidam ex illis quaternos inclusos iuglandis[*](iugulandis V.) nucis putarnine adalligant.[*](Pl. iun. 89, 5–7.) cocleas, [*](dist. D.) quae[*](cocleasque R. cochleas- que quae d(?)v.a.D.) nudae[*](nudi R.) inveniuntur[*](inueniunt E.), stelionem[*](ste- lionem cum ego. -onem ll.v. (an stelionef fi? cfr. XXIX 73. XI 90).), cum incluserunt[*](incluserunt ego. -serant VRE. -sum d(?)v. -sos D.) capsulis , subiciunt capiti[*](capite d.) et sub decessu febris emittunt. devorari [*](demorari VR1.) autem iubent cor mergi marini sine ferro exemptum, inveteratumque[*](inueteratufoque (-tofo- V1) VR1. -tum quoque U 671.) conteri et in calida aqua[*](aqua—) bibi, hirundinum corda[*](corda om.VRd.) cum melle; alii fimum drachma una in lactis caprini vel[*](tribus ll.v.) ovilli[*](et ouilli V(?)S. cfr. Pl. iun.) vel passi[*](passi C e Pl. iun. passo Erv. asso r.) cyathis III ante accessiones; sunt qui totas censeant devorandas. aspidis cutem pondere sexta parte denarii cum piperis pari modo Parthorum gentes in remedium quartanae bibunt. Chrysippus philosophus tradidit phryganion[*](phryganion v. phrig- E. phrygranion d. phrigr- V. phryganu R.) adalligatum[*](adalliganduim E.) remedio esse quartanis. quod esset animal, neque ille descripsit nec nos invenimus qui novisset; demonstrandum tamen fuit a[*](a om.d.) tam gravi auctore[*](auctori VR1.) dictum, si cuius cura efficacior esset inquirendi[*](inquirendi EJ. -dus d1r. -dū d2 (v praem. ad). -rentis H cum Gron. inquerendus VR.). cornicis[*](cornices V.) carnes esse et[*](et Erv. om. r.) nidum[*](nidum VEv(D). nitrum r(?)S.) inlinere in longis[*](longissimis Ev.a.H.) morbis utilissimum putant.[*](Pl. iun. 90, 13. 14. 11–13. 91, 3–5.) —Et in tertianis fiat potestas[*](potes Vd.) experiendi [*](ex- perienda VR1d.), quoniam miserias[*](miserias VRdTfH. -ria v(G). eius B.) copia[*](copia VRfB(H). copi dT.om.Ev(G).) spei delectat[*](delectat dTG. de- iecta rv. de tecto B.), anne aranei , quem lycon[*](liuom R. licul r. lycum v.a.C.) vocant, tela[*](dela E.) cum ipso in[*](in om.Ev.a. H.) spleniolo[*](spleniolo J. splene (-no dT. spiene E) toto ll.T. splenio H cum P. specu toto v (coll. XXIX 131).) resinae

ceraeque inposita utrisque[*](utriusque E.) temporibus et fronti prosit, aut ipse calamo adalligatus, qualiter et aliis febribus prodesse traditur, item lacerta viridis adalligata[*](alligata VR1.) viva[*](uiua om.dT.) in eo vase, quod capiat, quo genere et recidivas frequenter[*](fre- quenter Rv. -tes r.) abigi adfirmant.

[*](Pl. iun. 95, 2–3.) Hydropicis oesypum[*](oesypum v. -sopum Er. hysopum r.) ex vino addita murra modice potui datur, nucis abellanae magnitudine. aliqui addunt et anserinum[*](anserum VfS.) adipem ex vino myrteo. sordes ab uberibus ovium eundem effectum habent, item carnes inveteratae[*](inuenerate V.) irenacei sumptae. vomitus quoque canum inlitus[*](inlitos Gron. e Pl. iun.) ventri aquam trahere promittitur.

[*](Pl. iun. 98, 10. 11.—Seren. 759. Pl. iun. 97, 22. 98, 11–17. 97, 23.) Igni sacro medetur oesypum[*](oesypum v. -sopum Er. pro hysopum r. (hysopum Pl. iun.).) cum[*](cum om.VR1d.) pompholyge[*](pompholygi V. ponpo- d.) et rosaceo, ricini sanguis[*](sangues Vd.), vermes terreni ex aceto inliti, gryllus[*](grillus V(?)ED.) contritus in manibus, quo[*](quod E.) genere praestat, ut[*](an ne (pro ut)? cfr. § 125. 134.) qui id[*](qui id drv. quid r.) fecerit, antequam incipiat vitium, toto ei[*](ei ego. eo Ev(D). om. rS. cfr. § 33.) anno non[*](non D. ei non J. om. ll.v.) accidat[*](accidat ll.J. -ipiat D. careat v.) —oportet autem eum[*](eum om.Vd.) ferro cum terra cavernae suae tolli—, anseris adeps, viperae caput aridum adservatum et combustum, dein ex aceto inpositum, senectus serpentium ex aqua inlita a balneo cum bitumine et sebo agnino[*](felle siue fimo agnino (ortum e feuo) Pl. iun.).

[*](Diosc. II 98. Seren. 724 sqq. Pl. iun. 82, 20. 21. 63, 3. 4. 83, 2. 3. 34, 19. 20.) Carbunculus fimo[*](fimi V.) columbino aboletur[*](aboletur d(?)G. adol- r. del- v.) per se inlito [*](inlico V. il- lico dH.) vel cum lini semine ex aceto[*](et aceto E.) mulso, item apibus,

quae in melle sint[*](sunt Erv.a.S. cfr. XXIX 128.) mortuae[*](inmortuae v.a.H(S).), inpositis polentaque inposita[*](inposita ll.v. del. D.) insuper. si[*](insuper si ego. inspersa VRdH. -sa si Ev(D). cfr. de mendo § 53, de dictione XXVIII 214. XXXVI 153. XXXI 103.) in verendis sit[*](sit Ev(D). om. r H.), ceterisque ibi ulceribus occurrit ex melle oesypum[*](oesopum Er. esip- R.) cum plumbi squamis[*](an squama? cfr. XXV 55.), item fimum pecudum incipientibus carbunculis. tubera et quaecumque molliri [*](emolliri VdTS.) opus sit[*](sit E(hic deficiens)rv(D). est rTfH. cfr. Frobeen. p. 33.) efficacissime anserino[*](anserinae V.) adipe curantur; idem praestat et gruum adeps.

[*](Pl. iun. 82, 4–10. (cfr. Marc. 34, 81). Seren. 714–716. (cfr. Plin. XXX 72. Marc. 33, 55).) Furunculis mederi dicitur araneus[*](iraneus V.), priusquam nominetur[*](nominetur ll.v. stamen netur D. sed cfr. XXXI 97. XXVIII 29. Frobeen. p. 3.), inpositus[*](inpositus darv. et pos- r.) et tertio die solutus, mus araneus pendens enecatus sic, ut terram ne[*](ne VRdTH(J). et a. nec v(S).) postea attingat, ter circumlatus[*](circumdatus arv.a.J. sed cfr. § 144. XXII 60. XXIX 83. 100. XXXIV 151.) furunculo, totiens expuentibus medente et cui is[*](cui is H. cuius ll. cinis X. cui av. eo cui C.) medebitur, ex gallinaceo fimo, quod est rufum, maxime recens inlitum ex aceto, ventriculus ciconiae ex vino decoctus , muscae inpari numero infricatae digito medico[*](digito minimo Pl. iun. sed cfr. Marc. 10, 55. 56. 57. an potius medio (ut XXVIII 42)?), sordes ex pecudum auriculis,. sebum ovium vetus cum cinere capilli mulierum[*](mulieris dx.), sebum arietis cum cinere pumicis [*](farina pumicis Pl. iun. sed cfr. § 72 et Marc.) et salis pari pondere.

[*](Pl. iun. 83, 13. 12. 14. 15. Diosc. eupor. I 178.) Ambustis[*](ambustis av. -sta dxr. Lambusta r. an contra omissum sit post pondere? cfr. IX 99 al.) canini capitis cinis medetur, item glirium cum[*](cum (post glirium) om.VR1x.) oleo, fimum ovium cum cera, murium[*](murtum Va. must- R1.) cinis, coclearum quoque sic, ut ne cicatrix quidem[*](qui- dam V.) appareat,

adips viperinus[*](uerrinus Pl. iun. cfr. XXVIII 137 = Diosc. II 94).), fimi[*](fimo V.) columbini cinis ex oleo inlitus; [*](Diosc. II 98. Pl. iun. 72, 13–15. Marc. 35, 2. 29. Seren. 968. Pl. iun. 71, 19. 20. 72, 1. 2. Marc. 35, 1. Seren. 971. 978. Pl. iun. 72, 2. 3. 35, 12–14.) nervorum nodis[*](nodis Tv. -dus r. -dos xa. modis VR. -dus d.) capitis viperini cinis in oleo cyprino[*](cyprino R(?)av(D). -io dfxS. -reo VT.cfr. XXIX 106 et Marc.), terreni[*](lac. ego indicavi (ante dolores J). exciderunt sanat (sedat) et animalis nomen.) vermes cum melle inliti. dolores[*](dolores ll.xaJ. -ribus H cum Gron. -res tollit v.) eorum[*](eorum ll.xaG. item v.).... adips[*](adips ll.S. ad- eps x.om.av(D).), [*](lac. ego indicavi. exciderunt felle inlitus; cfr. Pl. iun. et Marc.) amphisbaena[*](apisbena VR. ambis- x.) mortua adalligata, adips vulturinus cum .... venter[*](uenter ego. -tre ll.xav. iecur Pl. iun.) arefactus tritusque[*](eontritusque Rd(?) v.a.D.) cum adipe suillo inveterato[*](inueteratos VR.), cinis e capite bubonis in mulso potus cum lilii[*](illi VR1. milii de corr.) radice, si Magis credimus. in contractione nervorum caro palumbina in cibis prodest et inveterata, irenacei[*](irenaceis V.) spasticis, item mustelae [*](dist. ego.) cinis[*](multe lecinis R.), serpentium senectus in pelle taurina adalligata. spasmos fieri prohibet[*](prohibet et ego. -bent VRdx. -bet arv.)et opisthotonos[*](opisthotonos drG. -tomos x. -tonicis aPl. iun.v (J). -stotonis VR.) milui iocur aridum[*](ari- dum ll.xv. cfr. Pl. iun. dandum a.) III[*]((bis) tribus ll v.) obolis in aquae mulsae cyathis III potum.

Reduvias et quae in digitis nascuntur pterygia[*](pterigia x. iter- V.) tollunt canini capitis cinis aut vulva[*](uulua v. -luia VR. uluia dx. uliua a.) decocta in oleo, superinlito butyro ovillo cum melle, item folliculus[*](folliculos V.) cuiuslibet animalium fellis[*](mellis dx.) ; unguium scabritiam[*](scabritium a. -iciam xv.a. Bas. exca- (-itiam R) VR.) cantharides[*](cantharidę Vdf. -taride x.) cum pice tertio die solutae aut locustae frictae[*](frictae av(S). Frutę r.om. rTH.) cum sebo hircino, pecudum sebum. aliqui miscent viscum et[*](et—et uiscum arG. om. rx. (et uiscum om. v.a.G).) porcillacam, alii aeris florem et viscum ita, ut tertio die solvant.

[*](Marc. 10, 24. Pl. iun. 23, 13–16. Marc. 10, 29. 30. 4. Diosc. II 11. eupor. I 210. Scribon. 46. Seren. 632. 633. Pl. iun. 23, 17. Marc. 10, 24. 25. 26.—Diosc. eupor. I 208. Seren. 804. Pl. iun. 73, 1–3.)

Sanguinem sistit in naribus sebum ex omento pecudum inditum[*](illitum dTxMarc.v.a.G.), item coagulum ex aqua, maxime agninum , subductum vel infusum[*](subactum et infusum Pl. iun. et Marc. (cfr. XXII 56. XVIII 102. XXVIII 67).), etiam si alia non prosint, adips anserinus cum butyro pari pondere pastillis[*](pastillus V.) ingestus, coclearum terrena[*](terrena arG. -narum rTfxv. cfr. § 116.), sed et ipsae extractae testis; e naribus 110 fluentem cocleae contritae fronti inlitae, aranei tela[*](tela dTxaMarc. H. -lae Vv(S). -le R.cfr. § 104. (78).) ; gallinacei [*](dist. Ven. (U 674).) cerebellum vel sanguis[*](sanguis ll.aVen. (H). -uinis xv.) profluvia ex cerebro, item columbinus ob id[*](ob id VRdxMarc.v. oui r. oui de a.) servatus concretusque. si vero ex vulnere inmodice fluat, fimi caballini cum putaminibus ovorum[*](euorum R.) cremati cinis[*](crematio cinis a. -tionis Vx.) inpositus mire sistit.

[*](Pl. iun. 77, 24–78, 3. 4. Marc. 4, 56. 57.) Ulceribus[*](uulneribus av.a.S.) medetur oesypum[*](esi- pum x. ysopum a.) cum hordei cinere et aerugine aequis partibus, ad carcinomata quoque ac serpentia valet. erodit et[*](erodit et arv.-det VRd1. -dit d2x.) ulcerum margines, carnesque exscrescentes ad aequalitatem redigit; explet[*](expletque x.) quoque et ad[*](et ad dxav. ad V. a R.) cicatricem perducit. magna vis et in cinere pecudum fimi ad carcinomata, addito nitro, aut in[*](in om.dxv.a. H.) cinere ex ossibus feminum agninorum, praecipue in iis[*](iis v. his ll.) ulceribus, quae cicatricem non trahant[*](trahant xaG. -hunt ll.fv (H).). magna et pulmonibus, praecipue[*](quoque (pro praecipue) aG.) arietum: carnes excrescentes[*](excrescentibus VR1.) in ulceribus ad aequalitatem efficacissime reducunt;[*](Pl. iun. 75, 8–10.—Seren. 691.) fimo quoque ipso ovium sub testo[*](testa xPl. iun. v.a. G(Dal.). cfr. XXVIII 234.) calefacto et subacto[*](sub- iecto R1dTx. subte- Vf.) tumor vulnerum sedatur, fistulae purgantur sananturque , item epinyctides. summa vero[*](uero uis in v.a.D.) in[*](in om.dx.) canini capitis

cinere: excrescentia omnia spodii vice erodit[*](spodi uis erodit V.) ac[*](ac dxarv. e V. et fS. om.R.) persanat. et murino fimo eroduntur, item mustelae fimi cinere[*](fimo cinere V.). duritias[*](duricias xrv.a. C. -cia R. -itia V.) in alto[*](alto dav. adultero r.) ulcerum et carcinomata persequitur multipeda trita admixta[*](ad maxima a.) resina terebinthina et sinopide. eadem utilissima sunt in iis[*](iis v. his ll.v.) ulceribus, quae vermibus periclitentur [*](periclitantur dxv.a.S.).[*](Pl. iun. 75, 4–8. Marc. 4, 38. Pl. iun. 73, 14–16. Diosc. II 72. Seren. 968.) quin[*](qui V. q, R.) et vermium ipsorum genera mirandos[*](mirando V.) usus habent. cosses, qui in ligno nascuntur, sanant ulcera[*](ulcera uniuersa x.cfr. Marc.) omnia[*](carcinomata Marc.), nomas vero combusti cum pari pondere anesi[*](anesi arH. -exi rx. -eti Pl. iun. et Marc. anisi v.) ex[*](ex VRaS. et dx. et dxv.) oleo inliti. vulnera recentia conglutinant terreni adeo, ut nervos quoque abscisos[*](abscissos V(?)v.a.G. cfr. XXIX 99.) inlitis solidari intra septimum diem persuasio[*](persuasio VRdTfxH. -sum aG(D). cfr. XXVIII 28. (Democritus persuaserit v.a.G).) sit; itaque in melle servandos censent. cinis eorum margines ulcerum duriores absumit[*](adfumit V. aff- a.) cum pice lliquida[*](liquidam (om. uel—quidam) a.) vel symphyto et[*](symphyto et J coll. XXVI 148. sympulo et dT. simpolo (-pulo x) et VRx. del.r. sim- blio B coll. Diosc. II 101, ubi nunc legiturʽὑβλαίῳ (sic vet. Dal.). symbolo et v.) melle.[*](Pl. iun. 73, 16–18. 18–20. 75, 10–12. 73, 20. 21. Diosc. II 11.) quidam arefactis in sole ad vulnera ex aceto utuntur nec[*](nec dxav. ne r.) solvunt nisi biduo[*](ibiduo V. quiduo r.) intermisso . eadem ratione et coclearum terrena[*](terrenarum VR1v.a.G.) prosunt[*](sunt VR1. est v.a.G.), totaeque exemptae[*](emptae R1. -te V.) recentia vulnera tusae[*](tusā VR1.) inpositae conglutinant et[*](uncos ego posui. cfr. Pl. iun. 73, 20. vv. pertinere videntur ad § 115 ante uulnera recentia, nisi vero pro glossemate habenda sunt.) nomas sistunt.—(Herpes[*](perpes x.) quoque animal[*](an animal quoque?) a[*](a om.R1.) Graecis vocatur[*](uocantur VRI1), quo praecipue sanantur[*](sanatur VR1.) quaecumque[*](quec???que x. cumque VR1.) serpunt[*](an serpant? cfr. Frobeen.p. 39. 40.) ).—

cocleae[*](cocleae TaG. -leae quoque rxv(D).) prosunt et[*](et VRdTfxS. eis arG(D). del. v.) cum testis suis tusae; cum murra quidem et ture etiam praecisos[*](praeciosos V.) nervos sanare dicuntur. draconum quoque adeps siccatus in sole magnopere prodest, item[*](dist. H.) gallinacei cerebrum recentibus plagis. sale viperino in cibo sumpto tradunt et ulcera tractabiliora fieri ac celerius sanari. Antonius quidem medicus, cum incidisset[*](incidissent VR. -sset in vet. Dal.) insanabilia ulcera[*](ulcera uiperas v. uipera ulceras ar. ulcera uiperis rx.), viperas edendas[*](edendas drv. edan- a. emendas VR. -dandas x.) dabat miraque celeritate [*](celerit V.) persanabat[*](persanat VR1.). trixallidum[*](trisallidum x. tryxali- (trox- H) v.a.J. cfr. § 49.) cinis margines ulcerum duros aufert[*](aufert dxv. -rri Ra. aut ferri V.) cum[*](cum (ante arrhenico) VRTxv(S). cinis cum d(?)arG(D).) melle, item fimi columbini cum arrhenico[*](arbennico R. ar.... r (reliquis margine abscisis). arfenico Tv.a.S. henico dx.) et melle[*](dist.ego.), eademque[*](eadem- que ego. -dem quae ll.xa. ea quae v.) erodentia[*](erodentia ego. -enda ll.xav. cfr. XXVII 29. (XXXI 98).) sunt.[*](Pl. iun. 75, 12–14. Seren. 132. Pl. iun. 34, 11. Marc. 19, 18 (ubi glossema id est elephantis delendum est).) bubonis cerebrum[*](cerebro Vxv.a.G.) cum adipe anserino mire vulnera[*](an ulcera?) dicitur glutinare; quae vero[*](uero arG. om. rxv.) vocantur cacoēthe, cinis feminurm[*](feminini V.) arietis cum lacte muliebri [*](mulieris a.), diligenter prius elutis linteolis, ulula avis cocta in oleo, cui liquato miscetur butyrum ovillum et mel[*](mel arv. mel (melle R) et rTx.). ulcerum [*](ulcerarum V.) labra duriora apes in melle mortuae[*](emortuae v.a.G.) emolliunt[*](molliunt R.), et elephantiasin[*](elephantiasim (elefa- x) dxSJ.) sanguis[*](sansuguis V.) et cinis mustelae. verberum vulnera atque vibices pellibus ovium recentibus inpositis obliterantur.

[*](Pl. iun. 72, 20–22. 99, 18. 19. Marc. 34, 66.—Seren. 950–954. Pl. iun. 99, 11–16.) Articulorum fracturis cinis feminum pecudis peculiariter medetur cum cera—efficacius idem medicamentum fit maxillis simul ustis cornuque cervino et cera

mollita rosaceo—; ossibus fractis caninum cerebrum linteolo inlito, superpositis[*](superinpositis f(?)S.) lanis, quae subinde oleo[*](oleo ego coll. Pl. iun. et Sereno. om. ll. v.) subfundantur ; fere XIIII diebus solidat, nec tardius cinis silvestris muris[*](a v. muris denuo incipitE.) cum melle aut vermium terrenorum, qui et ossa extrahit.

[*](Pl. iun. 86, 18. 19. 20–22.) Cicatrices ad colorem[*](colorum V.) reducit pecudum pulmo, praecipue ex ariete, sebum ex nitro[*](cum nitro Pl. iun.), lacertae viridis cinis, vernatio anguium ex vino decocta, fimum columbinum cum melle, item[*](an idem?) vitiligines[*](uetligines V.) albas ex vino, vitiliginem[*](Ad uitiliginem v.a.J. dist. J.) et cantharides [*](duabus (duob- VE) ll.v.) cum rutae foliorum II partibus. in sole, donec formicet cutis, tolerandae sunt, postea fovere oleoque perunguere necessarium iterumque inlinere[*](illinere dv(Brot.). -nire (inl- EJ) rG(J).), idque pluribus diebus facere, caventes exulcerationem altam[*](alteram T. multam Erv.a.H.).[*](Pl. iun. 100, 4. 9. 10. Seren. 85.) ad easdem vitiligines et muscas[*](muscam VRTS.) inlini iubent cum radice Eupatoriae[*](eupatoriae S coll. XXV 65. lupatoria ll.T. lappa- v. lapathoria f. -orum B.), gallinarum fimi[*](fimi ll.T(P)S. -mum v.) candidum servatum in oleo vetere cornea pyxide, vespertilionis sanguinem, fel irenacei ex aqua. scabiem vero bubonis cerebrum cum aphronitro[*](aphonitro VR.), sed ante omnia sanguis caninus sedat[*](se- dat VRd. -ant Erv.), pruritum cocleae minutae, latae[*](latae om.VR1.) contritae[*](inlitae contritae R1.) inlitae.

[*](Pl. iun. 87, 15. Marc. 34, 35. Pl. iun. 87, 17. 16. Diosc. II 69. II 11. Pl. iun. 87, 17. 18.) Harundines et tela quaeque alia extrahenda sunt[*](an sint?) 20 corpori evocat mus[*](euocamus Vd.) dissectus inpositus, praecipue vero lacerta dissecta et[*](an et delendum?) vel caput tantum[*](tantum eius ES. et antum (-te R1) eius VR. eius tantum d(?)v.) eius contusum[*](contusa R1. cum tusa V. (an capite tantum contusa [vel -so] ... inposita?).) cum sale inpositum, cocleae ex iis[*](iis v. his ll. C.), quae gregatim folia sectantur,

contusae inpositae cum[*](inpositae cum ego. -taeque ll. -taeque cum v. (cfr. § 126).) testis et eae[*](eae dv. hec V. haec r.), quae manduntur, exemptae[*](dist. v.a.D. cfr. Pl. iun.) testis, sed cum leporis coagulo efficacissime. ossa anguium[*](anguidum E.) eundem[*](eundem d2v. om.d1. ead- (adem R1) rD.) cum coagulo cuiuscumque quadripedis intra tertium diem adprobant effectum. laudantur et cantharides tritae[*](tritus V.) cum farina hordei.

[*](Diosc. II 57. eupor. II 92.) In muliebribus malis membranae e[*](e VdS. ex R.om.Er. a v.) partu[*](parte V1 (Dal.).) ovium[*](obuium V.) proficiunt, sicut in capris rettulimus. fimum [*](28, 256) quoque pecudum eosdem usus habet. locustarum suffitu stranguriae maxume mulierum iuvantur. gallinaceorum testes si subinde[*](si subinde J. subinde ll.S. -de si v.) a conceptu edat mulier, mares in utero fieri dicuntur. partus conceptos[*](conceptus VE.) hystricum cinis potus continet, maturat caninum lacte[*](lac d(?)v.a.S.) potum, evocat membrana e secundis[*](membrane secundis V.) canum, si terram non attigerit[*](attingerit VR.), lumbis[*](lumbos v.a.D.) parturientium [*](dist. D.)tactis[*](tactis D. lactis VdE. potus lactis R(?)v.).[*](init.: Seren. 350.) fimum murinum aqua[*](aqua dErv. quoque rf.om.T.) pluvia[*](pluuiu E.) dilutum mammas[*](mamme V.) mulierum a partu tumentes[*](tumentis R. com- V.) reficit. cinis irenaceorum cum oleo perunctarum custodit partus contra abortus[*](lac. ego indicavi. cum VRE. ad- ipem dT. (cfr. § 130. 131. Diosc. II 86. 94). fimum v. del. D.). facilius enituntur quae . . um anserinum cum aquae[*](cum aquae Erv. cumq; VR. cum d.)[*](duobus ll. v.) II cyathis[*](cyatis d. quiatis VR.) sorbuere aut ex utriculo[*](utriculo Rdv. cfr. XI 209. uiri- V. uentri- ED.) mustelino per genitale[*](genitalem VE.) effluentes[*](effluentem RE.) aquas.[*](Seren. 352.) —Vermes terreni inliti, ne[*](in (pro ne) Ev.a.H.) cervicis [*](ceruicis dTH. -ces rv.) scapularumque nervi[*](et scapulas ne nerui v.a.H.) doleant, praestant. graves[*](graues dTH. -uis VRS. -uidis Erv.) secundas pellunt[*](appellunt R.) in passo poti. iidem per se inpositi mammarum

suppurationes concocunt et aperiunt extrahuntque et ad cicatricem perducunt. lac[*](lat V. lacte J.) devocant[*](deuocant Erv. euo- VdTJ. uo- R. (κατασπᾶνfamiliare Dioscoridi).) poti[*](potu V.) cum mulso. inveniuntur et in gramine[*](in gramine Erv(S). om. rTfH.) vermiculi[*](merculi Vf. -rtuli R.), qui adalligati collo continent partum; detrahuntur[*](detrahuntur autem (iidem T) TErv. -huntunaifte (-tae d) r.) autem sub partu, alias eniti non patiuntur; cavendum et[*](et VRdJ. ei E. etiam v.) ne in terra ponantur. conceptus quoque causa dantur in potu quini aut[*](quinta ut V.) septeni. [*](init.: Seren. 617.) —Cocleae in cibo sumptae adcelerant partum, item conceptum inpositae cum croco. eaedem[*](eaedem dv. ead- ll.) ex amylo et tragacantha inlitae profluvia[*](profluuię R. -ie V.) sistunt. prosunt et purgationibus sumptae in cibo et vulvam aversam[*](auerso Vd.) corrigunt cum medulla cervina ita, ut[*](it ut V.) uni[*](nini dEv.a.C.) cocleae denarii pondus addatur et cypri[*](cypri dErVen.(S). -peri v. ofpri r.). inflationes quoque vulvarum discutiunt exemptae[*](et exemptis Vf.) testis[*](totis f.) tritae[*](tritaeque Rd(?)v.a.J.) cum rosaceo. ad[*](ad Erv. ut r.) haec[*](haec dEG. hec r. hae V. he R. hoc v.) Astypalaeicae maxime eliguntur.[*](extr.: cfr. Plin. XXX 121,) alio modo Africanae binae tritae cum feni[*](feno (-ni V) graeco VdTv.a.G.) Graeci[*](tribus ll.v.) quod III digitis capiatur[*](captatur Vf.), addito[*](additis Ev.a. H (mellis).) melle coclearibus IIII[*](quattuor ll.v.), inlinuntur alvo prius irino[*](inrino V.) suco[*](super (pro suco) VR1.) perunctae. sunt et minutae[*](sunt et minutae—p. 467, 2 polenta ad finem § 121 (post inlitae) transponi voluit U 677.)[*](minutae (-te r) Erv(D). minimae rTJ.) loricaeque[*](loricaeque (quae V. -ceq. Rd) VRdT. lubri- J. longaeque Ev(D). cfr. VIII 88.) candidae[*](candidae om.VR1T.) cocleae passim oberrantes[*](oberrantes Erv. cfr. XXIX 60. obferua- rT. obuerfa- P.) ; hae[*](eae d(?)v.a.S.) arefactae[*](factae E.) sole in tegulis tusaeque in farinam[*](farinam J cum vet. Dal. -nae V. -na rv. cfr. XX 11. XXXIII 119. XXXII 71. XXXIV 170. XXXVI 183. XXIII 162. XVIII 74.) miscentur lomento aequis partibus candoremque et levorem[*](liuorem E.) corpori[*](corporii V.)

adferunt. scabendi desideria tollunt minutae et latae[*](lotae E.) cum polenta.—Viperam[*](uipera V.) mulier praegnans si transcendent, abortum faciet, item amphisbaenam, mortuam dumtaxat, nam vivam habentes in pyxide inpune transeunt; etiam si[*](si dv. om. r.)[*](dist. ego.) mortua sit atque adservata, partus faciles[*](facile Vf.) praestat. in[*](in ego. uel ll.v.) mortua mirum, si sine[*](si sine R(?)Brot.(D). sine VdE. si non v(S).) adservata[*](adseruatam v.a. Brot.(S).) transcendent gravida, innoxium[*](ni R.) fieri, si protinus transcendat adservatam.—Anguis [*](an angues (aut adiuuantur, ut § 123)?) inveterati[*](inueterate VR1.) suffitu[*](suffitus dv.a.S.) menstrua adiuvant. anguium senectus adalligata lumbis faciliores partus facit, protinus a puerperio removenda. dant et in vino bibendam cum ture[*](ture Erv. iure rT.) ; aliter sumpta[*](sumpserit VR1.) abortum facit. baculum, quo angui rana excussa sit, parturientes adiuvat; trixallidum[*](tryxallidum (thry- VR) VRd. -alidum (trox- H) v.a.J. cfr. § 49.) cinis inlitus[*](dist. ego.) cum melle purgationes, item araneus: qui filum deducit ex alto, capi[*](capite VR1d.an capi ita?) debet manu cava tritusque[*](tribusque VR1.) admoveri, quod[*](an quod qui?), si redeuntem prenderit[*](prenderet VR1d.), inhibebit idem purgationes. [*](cfr. Plin. XXXVI 151.—cfr. Plin. X 32.—Hippocr. morb. mul. I 125 p. 516.—cfr. Diosc. II 86. 94.) —Lapis aëtites in aquilae repertus nido custodit partus contra omnes[*](omnis ll.(?)S.) abortuum[*](abortum V. -tium E.) insidias. penna vulturina subiecta pedibus adiuvat parturientes[*](parturienti- bus VR1.). ovum corvi cavendum gravidis constat, quoniam transgressis[*](transgressus Ev.a. H.) abortum[*](auortum V. abortus v.a.H.) per os[*](per os VdTH. peros R. asperos Ev.) faciat. fimum accipitris in mulso potum videtur fecundas[*](fecun- das d.) facere. vulvarum duritias, collectiones adeps anserinus[*](anseris R(?)ED.) aut cygni[*](cygni (cigni r) emollit drv. cfr. § 30. 69. 70. ciente mo- VR. ciconiae mo- ED. sed cfr. indices ciconia I [=§ 108] et priore libro II [== XXIX 105. 128].) emollit.[*](cfr. Seren. 356. 357. (Diosc. eupor. I 139).) mammas a[*](a Erv. om. r.) partu custodit adeps

anseris cum rosaceo et araneo[*](arraneo V. irino coni. H.). Phryges et Lycaones mammis[*](mammes V. -mas R.) puerperio vexatis invenerunt otidum[*](totidum R.) odipem utilem esse. iis[*](iis v. his ll. C.), quae[*](qui R. ) vulva strangulentur, et blattas[*](blatias V. -tes r. ablacies R.) inlinunt . ovorum[*](orum R.) perdicis putaminum[*](potaminum V.) cinis cadmiae mixtus et cerae stantes mammas servat[*](seruat v. -ant ll.). putant et ter circumductas [*](circumducis V.)[*](lac. indicavit S. otidis D cum U 678. an anseris? cfr. Serenus.) ovo perdicis aut[*](aut VRdTS(D). om.Erv(J).).... non inclinari et, si sorbeantur , eadem[*](eindem V.) fecunditatem facere, lactis quoque copiam, cum anserino adipe perunctis mammis dolores[*](dores V.) minuere, molas uteri[*](uteris V.) rumpere[*](tumper E.), scabiem vulvarum sedare[*](sedari VR.), si cum cimice[*](cimice Erv. cinere rTf.) trito inlinantur.

[*](init.: Seren. 663. Pl. iun. 105, 18.) Vespertilionum sanguis psilotri vim habet, sed alis[*](alis VRdTfD. aliis Er. malis v.) puerorum inlitus non satis proficit[*](proficiunt E.), nisi aerugo vel cicutae semen postea inducatur; sic enim aut in totum tolluntur pili aut non[*](aut non dEv. non r.) excedunt lanuginem[*](excidunt lanugine E.). idem et cerebro eorum[*](eodem VR1.) profici putant; est[*](est Erv. si r.) autem duplex, rubens utique et[*](utique et d(?)v. itaque et r. an atque (vel aliquando et [scriptum aliquō et], ut XXVI 72. XXXVII 114. 119)?) candidum. aliqui sanguinem et iocur eiusdem[*](eiusdem ll.v. an ex iisdem?) admiscent[*](tribus ll. v.).[*](Pl. iun. 105, 18–21. 15. 16.) quidam in III heminis olei discocunt[*](discocturi E.) viperam exemptis ossibus[*](dist. ego e Pl. iun. (ossibus et v.a.G).), psilotri vice utuntur, evolsis prius pilis, quos renasci nolunt[*](uolunt d.cfr. XXVIII 249.). fel irenacei psilotrum est, utique mixtum[*](mixture dTrS. -tum est VR. -to Ev(D).) vespertilionis cerebro et lacte caprino, item per se[*](dist. H.) cinis[*](cinis ll. v. an canis (sc. fel)?). lacte canis primiparae[*](priniparae prius ego. -parae (-re V) VRS. -partus d(?)ErPl.iun.v(D).), prius evolsis pilis[*](pilis ED. pilis quos renasci nolunt rv. cfr. v. 18 sq.) vel

nondum natis, perunctae partes[*](perunctis partibus v.a.S.) alios[*](alios fman. Dal.S. alii RdEv. ali T. ale V.) non sufficiunt[*](surgunt v.a.S.).[*](Seren. 665. 54. 48. Pl. iun. 16, 20–22. Marc. 7, 8.) idem[*](item VR1d.) evenire traditur sanguine ricini evulsi cani[*](canis V2. cinis V1. om.R1.), item hirundinino [*](dist.D.)[*](hirundino V.) sanguine vel felle, ovis formicarum.

supercilia denigrari muscis tritis tradunt; si vero oculi nigri nascentium placeant, soricem praegnanti[*](praegnati VJ.) edendum; capilli ne canescant, vermium terrenorum cinere praestari[*](praestare V.) admixto oleo.

[*](Celsus V 27, 12. Pl. iun. 28, 22. 23.) Infantibus, qui lacte concreto vexantur, praesidio est[*](si hoc uitium ED. si uitium v.a.H.) agninum coagulum ex aqua potum, aut si coagulato[*](coagulato Ev(D). -tio rTfH.) lacte[*](lactis R(?)H.) accident, discutitur coagulo ex aceto dato. ad dentitiones [*](dentitiones TrH. -onem Ev(D).dentiones r. cfr. § 137.) cerebrum pecoris utilissimum est. ossibus in canino fimo inventis adustio infantium, quae vocatur siriasis, adalligatis emendatur, ramex[*](ramex Brot. -mes VdErJ. rumes R. ramices v. cfr. nota ad XXVI 78.) infantium lacertae viridis admotae [*](admoti VR.) dormientibus morsu. postea[*](poste V.) harundini[*](harun- dinē R.) inligant et[*](inligant et ego. -ate (-ti d) ll. -ata D. alligata G. adalligatae v.) suspendunt[*](suspendunt ego. -duntur ll.v. -ditur G.) in fumo traduntque pariter cum expirante[*](expirante om.V.) ea[*](ea om.R1dS.) sanari infantem.[*](cfr. Plin. XXX 73. (24). Marc. 33, 60.) coclearum saliva inlita[*](inlitu V.) infantium oculis palpebras corrigit gignitque[*](cignit- que V. cingit- f.). ramicosis[*](ramicosis rv. -itosis r J.) coclearum cinis cum ture ex[*](ex Ev(D). et ex rTS.) ovi[*](oui Erv(D). ouis VR. uuis dTH. cfr. § 73 et Marc.) albo[*](albo RdTH. -bi v. aluo V. alui E. | fpecillo ego. fuco ll.v. cfr. XXIX 115. (an vero ortum est e glossemate luteo?).) specillo inlitus per dies XXX medetur . inveniuntur in[*](in om.VR1d.) corniculis coclearum harenaceae[*](harenaceae—p. 470, 1 coclearum om.E.) duritiae; hae[*](eae Rd(?)v.a.S.) dentitionem facilem[*](facilem dv. -le VR.) praestant adalligatae.

coclearum inanium cinis cerae mixtus procidentium interaneorum partes extremas prohibet; oportet autem cineri[*](cinere d.) misceri saniem punctis emissam ante[*](emissam ante ego. cfr. § 31. 69. -ssam e Rv. -sseam V. -ssam d. -ssum ED (iungens cum cerebrum).). cerebrum[*](cerebrum VdD. -bro R(?)Ev.) viperae[*](uiperae dD. -re V. -paere E. uiperae. cerebrum uiperae R(?)v.) inligatum[*](inligatum Erv. illo cum r. an inuolutum? cfr. § 101.) pellicula[*](pellicula d. -lae REv. -laece V.cfr. (§ 140. 141. 142) XXVIII 99. 114 al.) dentitiones[*](dentiones V.) adiuvat[*](adiuuant E.).idem valent[*](ualet VT.) et grandissimi[*](grandissimi Erv. grano rT.) dentes serpentium. fimum corvi lana adalligatum infantium tussi[*](tusi V.) medetur.—Vix est serio conplecti quaedam, non omittenda tamen, quia sunt prodita. ramici[*](ramici r v. -iti r J.) infantium lacerta mederi iubent. marem hanc prendi[*](praendi V. prehendi dv.a.S.) ; intellegi [*](id intellegi Erv.a.S(D).) eo[*](eo (et Erv) quod sub Erv(D). om.V. si rTfS.), quod sub cauda unam cavernam habeat[*](habeat v. -ant ll.). id agendum, ut[*](ut VRdv. aut E.) per aureum vel[*](aureum uel ego. aurum (aturum VR1) et ll. v) argenteum[*](argenteum ego. -tum et (S. aut v) ll.v.) claustrum[*](clau- strum ego. clostr- Er. closir- (dos- Vd) rTf. ostr- v (vox non Pliniana).) mordeat vitium; tum[*](tum om.E.) in calice novo[*](nouo om.VR1.) inligatam[*](inligatam ego coll. U 680. -tur ll.v. -tum D.) in fumo poni[*](pomi R. ponitur v.a.D.). urina[*](urinam VE.) infantium[*](datur V.) cohibetur muribus elixis in cibo datis. scarabaeorum cornua grandia denticulata adalligata iis[*](iis v(S). its V. is ED. his r C.) amuleti naturam obtinent[*](obtinet VdE.).[*](med.: Marc. 9, 96. (cfr. Plin. XX 123. Diosc. II 94).) bovae[*](bouis v.a. H. cfr. § 69.) capiti lapillum inesse tradunt, quem ab ea[*](eo R(?)v.a.S.) expui[*](exspuit d.), si necem timeat; inopinantis[*](inopinantē VR1. -atis v.a. H.an inopinanti? cfr. nota ad § 98. | praecioso R1.) praeciso capite exemptum adalligatumque mire[*](mirum E.) prodesse[*](prodest si V. -dest d.) dentitioni. item cerebrum eiusdem ad eundem usum adalligari iubent et limacis lapillum sive ossiculum; invenitur in[*](in om.VR1.) dorso. magnifice iuvat et ovis cerebrum gingivis inlitum, sicut[*](sicum d1. siccum Vd2.)

aures[*](an infusus?) adeps anserinus cum ocimi[*](ocimo E.) suco inpositus. sunt vermiculi in spinosis herbis[*](herbis om.Vf.) asperi, lanuginosi[*](lanuginosi si V.) ; hos[*](hos Vdrv. os E.om.R.) adalligatos protinus mederi tradunt infantibus, si quid ex cibo haereat[*](hereat V1. ereat V2.).

[*](init.: Seren. 990 sqq.) Somnos[*](somnus Vd.) adlicit[*](allicit rv. -cito E. addicit R. adi- r.) oesypum cum murrae[*](myrre r. murtae V. mirte R.) momento in[*](duobus ll.v.) vini cyathis II dilutum vel cum adipe anserino et vino myrtite, avis cuculus leporina pelle adalligatus[*](adalligatus—8 pelle Erv. om. r.), ardiolae[*](ardioles E.) rostrum in pelle asinina[*](asinina v. -ninae ll.) fronti[*](fronti dv. -tis r.) adalligatum. putant et per se rostrum effectus eiusdem[*](eius V.) esse vino[*](uiuo E.) collutum. e diverso somnum arcet[*](somno arcent VR1d.) vespertilionis[*](uespertilionum VR1.) caput aridum adalligatum.

[*](extr.: Marc. 33, 6.) In[*](in rv. cfr. XXXII 93. putant R.om. rTa. (deEnon constat).) urina virili enecata[*](enecata dTES. -ca V. necata Rv.) lacerta venerem eius, qui fecerit[*](fecerit VdTfErv(H). ferit R. biberit G.), inhibet[*](inhibet TfH. -ent VRd. cohibet Ev(D).) ; nam inter amatoria[*](amatoriam VR.) esse Magi dicunt. inhibent[*](inhibet v.a.D.) et cocleae, fimum[*](cocleae fimum ED. fimum cocleae (-ae et v) rv.) columbinum cum oleo et vino potum. pulmonis vulturini[*](uulturini in VR1fS.) dextrae[*](dextrae RdEv. -re V. -ra fS.) partes[*](partes dv. -tis VRED. -te fS.) venerem concitant viris[*](uiridis V.) adalligatae gruis pelle, item si lutea[*](lutę d. -te VR1) ex ovis quinis[*](quinis ego. om. (post ouis) VR1. quinque rv.) columbarum admixta[*](admixta VdEv. -to R(?) G. cfr. nota ad XXIX 137.) adipis[*](adips V. adeps dE.) suilli denarii pondere ex melle sorbeantur, passeres[*](passeres dMarc. v. -ris r D.) in cibo vel ova eorum, gallinacei[*](gallina-ceae V.) dexter testis arietina pelle[*](pelle collo Marc.) adalligatus. ibium[*](ibicum VR1v.a. C. cfr. § 61. X 33.) cinere cum[*](cinere cum D cum vet. Dal. -res cum drv. cinis cum E.om. r.) adipe anseris[*](adipe anseris dErv. anseris adips VR.) et irino perunctis sic[*](sic Vd. si R(?) Ev.) conceptos[*](conceptos ego. cfr. § 123. -tus (re corr.) ll. -tus sit v. -tum sit J.)

partus contineri[*](contineri VRdD. -re v. tum inhiberi E.), contra inhiberi venerem[*](uenere V.) pugnatoris[*](pugnatori (an = -torii?) V.) galli testiculis anserino adipe inlitis[*](inlitus E.) adalligatisque pelle arietina tradunt, item cuiuscumque galli[*](galli TErD. galli gallinacei d(?)v. om. r J.), si cum sanguine gallinacei leto subiciantur. cogunt concipere invitas saetae[*](saetae S. -ta E. setae Rdv. sed hac V.) ex cauda mulae, si[*](mulae si d(?)Ev. -lie si V. -lieri R. -le r.an muli et mulae si? (cfr. § 80).) iunctis[*](iuxtis R1. unctis E1. in- unctis v.a. C.) evellantur, inter se conligatae in coitu. [*](init.: cfr. Plin. XXIX 102.—Marc. 33, 6.) qui in[*](qui in dErv. qui r.) urinam canis suam egesserit[*](gesserit Er. ingess- v.a.S. cfr. XXIX 102.), dicitur ad venerem pigrior[*](pigros Vd.) fieri. mirum et de stelionis cinere, si verum est, linamento[*](linamento RC. linia- Vd. in linia- (lina- v)> Ev. manu portatum Marc.) involutum in sinistra manu venerem stimulare, si transferatur in dextram[*](in dextram v. -tra d2Er. intra r. om. Marc. contra J. cfr. supra v. 1.), inhibere[*](inhiberi VRd. uespertilionis Ev(D). om. r J (stelionis sanguinem intellegens).), item vespertilionis sanguinem collectum flocco subpositumque[*](floco subpotum quae capi V.) capiti mulierum libidinem movere aut anseris linguam in cibo vel potione sumptam.

[*](init.: Marc. 4, 68.) Phthiriasim[*](phthiriasim (-sen B) S. pthiriasem d. ptyria sem VR. -riae r. pthirie a. tyria uero v.a.B.) et totius[*](et totius J. et toti R. ectati Vd. met toti r. mactati a. -ato v.a.B. a toto B. inhibet totius coni. S.) corporis[*](corpore v.a.J.) pota membrana senectutis anguium triduo necat[*](necat ll.TfS. -cat ac H. inhibet ac v. (an emendat?).), serum exempto caseo potum cum exiguo sale.—Caseos[*](potum—caseos om.V.), si cerebrum mustelae coagulo addatur, negant[*](negant VRdTv(H). -auit E. -at Dal.) corrumpi vetustate aut a muribus attingi. eiusdem mustelae[*](mustelae uncis inclusit J.) cinis si detur in offa[*](in offa om.VR1dJ coll. § 147.) gallinaceis et columbinis, tutos esse a mustelis.—Iumentorum urinae tormina[*](tormine E.) vespertilione[*](uespertilionis VR1.) adalligato[*](adalligata E.) finiuntur, verminatio

ter circumlato[*](circumlato v(J). cfr. § 108. XVIII 158. -lata RdE. -data VS.) mediis[*](mediis ego. -dis dED. maedis V. uerendis R(?)v.) palumbe[*](palumbe VES. -bę R. -bo d(?)v.). mirum dictu, palumbis [*](palumbis Rv(S). -bus VdErC (D)) emissus moritur iumentumque[*](iumentumque VREv(S). -tum d(?)C.) liberatur confestim.

[*](cfr. Plin. XXVIII 262.) Ebriosis ova noctuae per triduum data in vino taedium eius adducunt[*](abducunt dT.). ebrietatem arcet[*](arcet om.E) pecudum assus pulmo praesumptus. hirundinis rostri[*](rostrum VR1d.) cinis cum murra tritus et vino[*](uino ED. in uino r v. cfr. § 148. XXIV 143.), quod bibetur[*](libetur V. bibitur E.), inspersus securos praestabit a temulentia. invenit Orus[*](horus d(?)v.a.S.) Assyriorum[*](assyriorum dv. asir- V. massir- r. massiorum E. siri- R.) rex[*](fex d.).

[*](med.: cfr. XXVIII 151.—Cicero in Admirandorum libro (?).) Praeter haec sunt[*](sunt praeter haec d.) notabilia[*](notibilia V.) animalium ad hoc volumen pertinentium: gromphenam[*](gromphenam Rdv. -na D. gronpphenam E. groph- r. zromph- V.), avem[*](anem E.) in[*](in Erv (D). om. rfJ.) Sardinia[*](sardinia v. -niā ll.f. -nianam J.) narratam[*](narratam VRE. -rrant d(?)v.) grui[*](graui V.) similem, ignotam iam[*](Iam V.an tamen?) etiam Sardis[*](sardis ego. sarut VR. sardis (nar- Er) ut rv.) existimo . in eadem provincia ophion[*](ophion ErS. phion r. est ophion v. (sc. narratus est).), cervis tantum pilo similis nec alibi nascens. iidem[*](idem VED.) auctores[*](auctores RdJ. (sc. tradiderunt). -oris V. -or est Er.addunt nomen habere ErD. nominauere Rd(?)v.) sirulugum[*](sirulugum Ev(D). sur- r. subiugum rTfH.) nec[*](nec E. quod (an quoque?) nec rv.) quale esset[*](esse E.) animal nec ubi nasceretur tradiderunt. fuisse quidem non dubito, cum et medicinae ex eo sint demonstratae [*](demonstrare V.). M. Cicero tradit animalia biuros[*](biuros VdTfH. di- R. habituros Er. bit- (byt- C) v.) vocari, qui vites in Campania erodant.

Reliqua mirabilia ex iis[*](iis v. his ll.C.), quae diximus: non latrari a[*](a om.E.) cane membranam[*](membranem R1) e[*](e RdED. cfr. § 123. ex V(?)v. del.r.) secundis canis habentem aut

leporis fimum vel pilos tenentem. in culicum genere muliones [*](lac. ego indicavi. exciderunt fere fugatos nidore cremati uespertilionis vel tale quid.)..... non amplius quam uno die vivere, eosque, qui[*](an eos qui?) arborarii pici[*](arbora recipi V. -orii pici E.) rostrum[*](monstrum VR1d.) habeant et mella[*](melle R1.) eximant, ab apibus non attingi; porcos sequi eum, a quo[*](eum a quo VRdTfH. eos a quibus Erv(D).) cerebrum corvi acceperint in offa[*](offa V.).[*](Colum.VI 4, 3.) pulverem[*](puluere V.), in quo se mula volutaverit , corpori inspersum mitigare ardores amoris[*](amores V.). sorices fugere[*](fugere ego. -gare ll.D. -ri v.), si unus castratus[*](castretus V.) emittatur. anguina pelle et sale et farre[*](farre ll. S. -rre et J. -rre cum v. cfr. Müller de stilo p. 69.), serpyllo[*](serpillo VE.) contritis una deiectisque cum vino in fauces boum uva maturescente, toto anno eos valere, vel si hirundinum pulli terni ternis[*](terni ternis ego. tres tribus ll.v(S). tribus H.) offis dentur. pulvere e vestigio anguium collecto sparso[*](sparso ego. -sū VR. -sas d(?)Erv. cfr. § 85, de iunctis participiis Müller de stilo p. 32.) apes in alvos[*](aluos TH(D). -uo ll. -uom S. -uearia v.) reverti. arietis dextro teste praeligato oves tantum gigni.[*]((cfr. Plin. XXXI 27. 28). Vitruv. VIII 3, 16. Arriani anab. VII 27, 1. (Plut. Alex. 77. Pausan.VIII 17, 6. lustin. XII 14, 7. Curtius X 31, 14. 16).) non lassescere[*](lassescere E2rv(S). lasesc- E1. lassare (lasa- R) VRTf. -ri dH(J).) in ullo[*](nullo VR1) labore qui nervos ex alis et cruribus gruis habeant. mulas non calcitrare, cum vinum biberint. ungulas tantum mularum repertas, neque aliam ullam materiam, quae non perroderetur[*](perrodatur VR1dT.) a veneno[*](a ueneno om.R1.) Stygis aquae, cum id dandum Alexandro[*](dando elexandro V.) Magno Antipater mitteret, memoria dignum[*](dignum (-na R) memoria VRdS.) est, magna Aristotelis infamia excogitatum.

Nunc ad aquatilia praevertemur[*](peruertemur V. reu- v.a.S. cfr. XXVIII 123.).

[*](Isid. XIII 12, 3. 4.) Aquatilium secuntur in medicina beneficia, opifice[*](opice V.) natura ne in illis quidem cessante et per undas fluctusque[*](fluctisque V.) ac reciprocos aestus amniumque rapidos cursus inprobas exercente[*](exerente Ev. a. H. sed cfr. II 215. 106.) vires[*](uirus VR1.), nusquam potentia[*](potentiam ea uire V.) maiore, si verum fateri volumus, quippe hoc elementum ceteris omnibus imperat.terras devorant aquae[*](aeque V.), flammas necant, scandunt [*](scandant V.) in sublime et caelum quoque sibi vindicant ac nubium obtentu[*](obtentum Vd.) vitalem spiritum strangulant, quae causa fulmina elidit[*](flumine lidit V. fulmine ledit d.), ipso[*](ipse VR1.) secum discordante mundo. quid esse mirabilius potest aquis[*](aquis dErv.-uas r.) in[*](in om.VR1d.) caelo stantibus? at illae[*](ad ille V.), ceu parum sit in tantam pervenire altitudinem, rapiunt eo secum[*](eos cum E. et secum Isid.) piscium examina[*](exanima V. -me E.), saepe etiam[*](etiam in V.) lapides, subeuntque[*](subeuntque VRdTH. -nt Ev. subvehunt C.) portantes aliena pondera[*](pondere E.).[*](cfr. Vitruv. VIII praef. 2 sqq.)eaedem[*](aedem V.) cadentes omnium[*](omnia V.) terra[*](terre R1. -rrae S.) enascentium[*](enascentium VJ coll. XI 128. XVII 244.. nasc- (-tum R1) rv.) causa fiunt, prorsus mirabili natura, si quis

velit reputare[*](refutare E.), ut[*](ui Vd1. un11d2. unde T.) fruges gignantur, arbores fruticesque vivant[*](uiuunt V.), in caelum migrare aquas animamque etiam herbis vitalem inde deferre, iusta confessione[*](iufta confessione C. uicta (uita r) conf- dTarv. conf- uicta (urta R) VRS. conf- uitae D. conf- inuita CFW Müller p. 27. confessione ....E.), omnes terrae quoque vires aquarum esse beneficii[*](benefici V. -ciū dT.). quapropter ante omnia ipsarum potentiae[*](po- tentiae Rv. -ia rD.) exempla ponemus. cunctas enim enu merare quis[*](que ar V.) mortalium queat?

Emicant benigne passimque in plurimis[*](pluribus VR1. cfr. § 107.) terris alibi[*](alibi Erv(D). -iae TS. -ie Rd. ale V.) frigidae[*](fridae V.), alibi[*](alibi ... alibi Erv(D). aliae ... aliae rTS.) calidae, alibi iunctae[*](iunctae dErv(G). inunctae V2RB. iniu- V1. inuin- T.), sicut in[*](in om.VR1.) Tarbellis[*](terbellis E. treb- v. a. B. cfr. IV 108.) Aquitanica[*](aquitania V. -nica -pyrenaeis om.R1.) gente et in[*](et in VRdG. ex in E. exin in v.) Pyrenaeis[*](cirenaeis E.) montibus[*](gentibus Er.) tenui intervallo discernente[*](discendente V. desc- R1.), alibi[*](alibi E2rv(D). alii E1. -iae rS.) tepidae, egelidae, atque[*](egelidae atque ego. -daeque (gel- dTv. a. G) ll.Tv.) auxilia morborum profitentes[*](confitentes E. -ferentes v. a. H.) et e cunctis animalibus[*](animalium v. a. S.) hominum tantum causa erumpentes[*](dist. ego.) augent numerum deorum nominibus variis[*](uaries V.) urbesque condunt, sicut Puteolos in Campania, Statiellas[*](statielas R1v. a. Bas. cfr. III 49.) in Liguria, Sextias[*](sexcias V.) in Narbonensi[*](narboniensa V.) provincia[*](prouintia E(?)D.). nusquam tamen largius quam in Baiano[*](balano si nunc e V.) sinu nec pluribus auxiliandi generibus : aliae sulpuris vi[*](ui D. ut VRE.om.d(?)v.),[*](cfr. Vitruv. VIII 3, 1. Seneca nat. qu. III 2, 1. Isid. XIII 13, 1.)aliae[*](alie R. iliae E. alia r.) aluminis[*](luminis V.), aliae salis[*](soliis E.), aliae nitri, aliae bituminis, nonnul etiam acida[*](agida V1. alg- V2.) salsave mixtura , vapore ipso[*](uapore quoque ipso d(?)v. a. S.) aliquae prosunt, tantaque[*](tantaque Ere corr. Verc. (D). -tatio Vd1. -ta his d2. -ta iis S. -taque eis v. de mendo cfr. § 88.) est vis, ut

balneas calefaciant ac frigidam etiam in soliis[*](solis VEv. a. C (D).) fervere cogant. quae in Baiano[*](in baiano rin ras. v(J). in banaiano E. in bala (-le V) r. nunc Baiae S cum Gronovio.) Posidianae[*](posidianae dG. -no E. possidianae (-ne V) r. -deanae v. cfr. Sueton. Claud. 28.) vocantur, nominee accepto a Claudii Caesaris liberto, obsonia quoque per cocunt. vaporant[*](uaporant om.E.) et in mari ipso quae Licinii Crassi fuere[*](fuere que R1. -re quem V.), mediosque[*](mediisque V. -dios d.) inter fluctus existit aliquid valetudini salutare.

[*](Isid. XIII 13, 2.) lam generatim[*](generatis V.) nervis prosunt pedibusve aut coxendicibus, aliae luxatis[*](eluxatis d. elox- VR1.) fractisve, inaniunt alvos, sanant vulnera, capiti, auribus[*](auribusque Rd(?)v. a. D.) privatim medentur, oculis vero Ciceronianae. dignum[*](dignū ego. -nu V. -no E. -na r(?)v. -nae D(cum antecedd. iungens).) memoratu, villa est ab Averno lacu Puteolos tendentibus inposita litori, celebrata [*](celebra V.) porticu ac nemore, quam vocabat[*](euocabat Er. et uoc- v. a. S.) M[*](M. Ev(D). om. rH.). Cicero Academiam ab exemplo Athenarum, ibi compositis voluminibus eiusdem[*](eisdem v. a. G.) nominis[*](nominibus VEv. a. G.), in qua[*](in aqua E.) et monumenta sibi instauraverat, ceu vero non[*](nen E.) et in[*](et in v. ex in Er. int R. in eo d. in VS. cfr. §4.) toto[*](toto dErv. eo to r.) terrarum orbe fecisset[*](fecisset dv. -sse r.). huius in parte prima exiguo[*](exiguo om.VR1.) post obitum[*](ouitum V.) ipsius Antistio Vetere possidente eruperunt fontes calidi[*](ualidi VR1.) perquam [*](perquam dErv. -que R. inquam V.) salubres oculis, celebrati carmine Laureae Tulli, qui fuit e libertis eius, ut protinus noscatur etiam ministeriorum[*](ministerium v. a. H.) haustus[*](haustus RdTH. cfr. praef. 24. -tis Vf. eius G. eius haustus (-tum C) v.) ex illa maiestate ingenii[*](ingenii dTH. -ni r1. -enam VRf.om.Er2v.). ponam enim ipsum carmen, ut[*](ut ego. om. ll.S. dignum v.) ubique et[*](ubique et ll.v(D). uti queat J coll. XXXVII 12 et VIII 100; adde XXVIII 210. XXXVI 155. XVII 197.) non ibi tantum[*](ibi tantum non VR1dJ.) legi queat:[*](queat (omissum ante quod tua) ego. om. ll. v.)

Quo[*](quo dG(S). quod rv(H).) tua,[*](Isid. XIII 13, 4.) Romanae[*](tua romane Er. mane uarro V. /////uarro R.) vindex clarissime[*](clarissima E.) linguae,
silva[*](siluere R1.) loco melius surgere iussa viret[*](uires Vd.)
atque Academiae celebratam nomine villam
nunc reparat cultu[*](cultu drv. -tus E. -tos r.) sub potiore Vetus,
hoc[*](hic v. a. S.) etiam apparent lymphae non ante repertae[*](reparte V.),
languida quae infuso lumina rore levant[*](rore leuant REv. releuant V. iā rel- d.).
nimirum locus ipse sui Ciceronis honori
hoc dedit, hac fontes cum patefecit ope,
ut, quoniam totum legitur sine fine per orbem,
sint plures oculis quae medeantur aquae.

In eadem Campaniae regione Sinuessanae aquae sterilitatem[*](sterelitatem VRE.) feminarum et virorum insaniam[*](saniem d.) abolere produntur ,[*](Vitruv. VIII 3, 17.—Ctesias ap. Antigon. hist. mir. 145 (160). Ovid. met. XV 320 sqq. Isid. XIII 13, 4.) in Aenaria[*](aeraria E.) insula calculosis mederi et quae vocatur Acidula ab Teano Sidicino[*](dicino E.)III p.—haec[*](haec om. v. a. G.) frigida —, item in Stabiano quae Dimidia vocatur et in Venafrano[*](uenenafrano V. -no frano d.) ex fonte Acidulo[*](acidulos VR1. -lus d.). idem contingit[*](item contigit E.) in Velino lacu potantibus, item[*](idem (sc. contingere) coni. J.) in Syriae fonte iuxta Taurum montem auctor est M. Varro et in Phrygiae[*](phiae V.) Gallo flumine Callimachus. sed ibi in potando[*](putando V.) necessaries modus, ne[*](ne Erv. ne in r.) lymphatos agat, quod in[*](in om.VR1.) Aethiopia accidere iis[*](iis v. his ll. C.), qui e[*](qui e VRdH. quae E. qui v.) fonte Rubro biberint, Ctesias[*](esias V.) scribit.[*](Strabo V 3, 11 p. 238. Vitruv. VIII 3, 2.—Celsus IV 12 p. 137, 7. cfr. Plin. XXXI 59. II 209. III 109. Seneca nat. qu. III 25, 8.—Th. H. IX 18, 8. Isid. XIII 13, 1. 5.) iuxta Romam Albulae aquae volneribus medentur, egelidae hae[*](egelidae hae (haec E. suctu haec r) ErG(D). -dae VRS. hę gelidae dT (an recte?). praegeli- dae eae v.), sed

Cutiliae[*](cutiliae dG. -illae (-ille V) r. subcutile v.) in Sabinis gelidissimae[*](gellidissi- mae V.) suctu quodam[*](quidam dE. quiddam V.) corpora invadunt , ut prope morsus videri possit, aptissimae stomacho , nervis, universo corpori. Thespiarum[*](thesiarum E.) fons conceptus mulieribus repraesentat, item in Arcadia flumen Elatum[*](flu- mina latum VR1.), custodit autem[*](autem ego. autem flatum (ortum ex iterato Elatum) ll. autem fetum H cum P. autem partum v. de dictione cfr. XXVIII 248. XX 248. (XXX 123. 142. 124. XXVIII 246).) Linus[*](leinus d. le//inus R1. lemus V. lechnus Isid.) fons in eadem[*](edem V.) Arcadia abortusque fieri non patitur. e diverso in Pyrrha[*](pyrrha B. -rra dD. cfr. Theophr. pirra V. -rrea E. pyrraea R(?). -rrhaea H. -rrhea v(G). (cfr. Theophr. C. II 6, 4).) flumen[*](flumen dErv. non patitur flumen VR.), quod Aphrodisium[*](afro- disium V. afrond- E. Amphrysium coni. B.) vocatur, steriles facit.[*](Strabo VIII 3, 19 p. 347.—Vitruv. VIII 3, 6.) Lacu[*](lacus Erv. a. S.) Alphio[*](alphio S. -ion G. aphio Er. apio R. opio Vd. amphion v.) vitiligines tolli[*](tollit Ev. a. S.) Varro auctor est Titiumque[*](titiumque S. -tumque d. -tiumquae r. -tium quendam v.) praetura functum marmorei signi faciem habuisse propter id vitium[*](id uinum E.). Cydnus Ciliciae amnis podagricis medetur, sicut apparet epistula[*](in epistola R(?) v. a. D.) Cassi Parmensis ad M. Antonium. contra aquarum culpa in Troezene omnium pedes vitia sentiunt. [*](Isid. XIII 13, 6.)Tungri civitas Galliae fontem habet insignem plurimis bullis stillantem[*](stillantem ll.Tv(S). stell- G.), ferruginei[*](ferrugines V.) saporis, quod ipsum non nisi in fine potus intellegitur. purgat hic corpora, tertianas febres[*](febras V.) discutit, calculorum[*](calculorum VRd. -rumque Erv.) vitia[*](uitiae adest V.). eadem aqua igne admoto [*](admota VR1.) turbida fit ac postremo[*](ad postremo (-mum v) Ev. a. S.) rubescit. Leucogaei fontes inter Puteolos[*](poteoles V.) et Neapolim oculis et vulneribus medentur. Cicero in admirandis posuit Reatinis tantum paludibus ungulas iumentorum indurari.

[*](Strabo X 1, 14 p. 449. Arist. ausc. mir. 170. Antig. hist. mir. 78 (84). cfr. Seneca nat. qu. III 25, 3. Vitruv. VIII 3, 14. Isid. XIII 13, 5. Plin. II 230.—Theophr. ap. Aelian. n. a. XII 36. Timaeus ap. Antig. hist. mir. 134 (149). Aristot. ausc. mir. 169.) Eudicus in Hestiaeotide[*](hestiaeotide R(?)G. -ae uticae V. estiaeotide d(?)Brot. -odicae E. hestia (-iaea B) euthice v. thessalia Isid. an hestiaea euboica? cfr. Thucyd. I 114, 3. Strabo X 1, 3. Diodor. XII 22. de dictione cfr. § 28. XXXVI 128.) fontes duos tradit esse, Ceronam[*](ceronem v. a. S. -na U 684.), ex quo bibentes oves nigras fieri, Nelea[*](nelea H. cfr. Strabo, Aristot., Antig. mellea VRd1. -eam d2T. melle Er. melan C (e II 230). mellem v.), ex quo albas, ex utroque varias, Theophrastus Thuriis[*](duris E.) Crathim[*](chratim VRd.) candorem facere, Sybarim nigritiam bubus[*](bubus ErD. bobus dv. am- bobus r.) ac pecori,[*](Strabo VI 1, 13 p. 263. Ovid. met. XV 315 sqq. Seneca nat. qu. III 25, 4.—Theopomp. ap. Antig. hist. mir. 137 (152). Aristot. ausc. mir. 125.) quin et homines sentire differentiam eam; nam qui e Sybari bibant, nigriores esse durioresque et crispo capillo, qui e Crathi[*](e (ex dH) crathi dTfS. e crati V. & rati R. echatari Er. ex crathide v.) candidos mollioresque[*](mollioresque v. madidior- ll.Tf (an recte?).) ac porrecta [*](prorecta VR1.) coma. item in Macedonia qui velint[*](uellint V.) sibi candida nasci, ad Haliacmonem[*](haliac- monem S. -mon B. halacmonem Ere corr. halialm- v. ali- alm- d. aliacm- G. allimo V.) ducere[*](ducere—10 nasci om.VR1.), qui nigra aut fusca, ad Axium. idem omnia fusca nasci quibusdam[*](quibusdam om.R1. ab alialmo quibusdam d.) in locis dicit et fruges quoque, sicut in Messapis, at[*](ad V.) in Lusis Arcadiae quodam fonte mures terrestres[*](tres E.) vivere[*](uiuire V. bibere v. a. G.) et conversari. Erythris Aleos[*](alios VR1. -ius d. aleon U 685 e V 117.) amnis pilos gignit in corporibus.

[*](Isid. XIII 13, 3. cfr. Pausan. IX 39, 2. 8.—Vitruv. VIII 3, 22. 4, 25. Isid. XIII 13, 3. 2.) In Boeotia ad Trophonium deum iuxta flumen Hercynnum[*](hercynnum S. cfr. Pausan. et Liv. XLV 27, 8. erc- rD. ercinn- E. erycn- dT. er//////num R. eryn- v. eryc V. orchomenon B.) e duobus fontibus alter[*](e—alter RdTES. om.V. duo sunt fontes quorum alter v.) memoriam, alter oblivionem

adfert, inde nominibus inventis. in Cilicia apud oppidum Cescum[*](cescum G(H) e paroemiogr. (Zenob. 4, 51). uiscum VRdT. uisgum Er. iusg- v. crescum. Dal.) rivus fluit Nuus[*](nuus ErD. nouus rT. nus G. unus v.), ex quo bibentium subtiliores sensus fieri M[*](M. dEG(D). P. r. om. rv(S). ad V.om.E.). Varro tradit, at in Cea insula fontem esse, quo[*](an esse quo?) hebetes fiant, Zamae in Africa, ex quo[*](ex quo Erv(S). es V.om.Rd. quo G.) canorae voces.[*](Vitruv. VIII 3, 21. Ovid. met. XV 322. Isid. XIII 13, 2.—cfr. Plin. II 231. Pausan. VI 26, 2.)— Vinum taedio[*](in taediū dTH.) venire iis[*](iis v(S). tis V. his dEre corr C(D).), qui ex Clitorio lacu biberint, ait[*](ait H. att E. at dv. ad r.) Eudoxus, set[*](set ego. et ll.v(S). del. H.) Theopompus[*](theupompus VR. thepo- d.) inebriari fontibus iis[*](iis Vdv. his rTfD.), quos diximus, Mucianus Andri[*](andriae Rv. a. B. adrie d.) e[*](2,230) fonte Liberi patris statis[*](ftatis Erv. om. r. an festis? (ἐς τὴν ἑορτήνPausan.). nisi vero eius dei post templi trans-ponendum est.) diebus septenis eius dei[*](eius det V. -sdem dT. -sdem dei v. a. G.) vinum fluere, si auferatur e conspectu templi, sapore in aquam[*](aqua Vd.) transeunte,[*](Antig. hist. mir. 135 (150). Vitruv. VIII 3, 8. Isid. XIII 13, 2.—Theopomp. ap. Antig. hist. mir. 142 (157). Aristot. ausc. mir. 117.) Polyclitus[*](polyclitus ll.S. -critus H ex Antigono. -cly- tus v. cfr. Brunn. p. 40. 21.)Lipari[*](lipari U 686. ex lip- D. expleri (-peri R1) ll. J. -re olei uicem v.) iuxta Solos Ciliciae[*](ciliciae Ev. -cie rin ras. -cia Vd.) ungui[*](ungui ErD cum U. congui VR. eo ungui J. congruit d. liparim S. fontem v.), Theophrastus[*](theophilarastus VR1d.) hoc[*](huc V. hac R1. ac dJ.) idem in Aethiopia eiusdem nominis fonte[*](fontem VRdTS.), Lycos in Indis Oratis[*](in (om. D) indis oratis ego cum D coll. VI 75. (de in cfr. § 4. 10. 18. 21 27. 29. 77. XXXVII 39. 103. 130 al., de mendo XXXII 63). inditis oraeis (traeos r) Er. indistraeo R. inditistra (in Dit- J) eius rJ. in Tasitia eius S coll. Ptolem. IV 7, 15. in indiae terris v.) fontem[*](pontem R. potentem d.) esse, cuius aqua lucernae luceant[*](lucernae luceant ED. -rnae ardeant v. luceat rTfS.); idem Ecbatanis traditur. Theopompus in Scotusaeis[*](scotusaeis J. -tusei VR. -tiis ei d. -thussęi r. -thissei E. -tussis B. -tusa H. scotis v.) lacum esse dicit, qui volneribus

medeatur[*](medeatur CFW Müller p. 19. -detur ll.v.),[*](Isid. XIII 13, 9. (cfr. Plin. II 228).) Iuba in Trogodytis lacum Insanum male- fica vi[*](uia VRd.) appellatum ter die fieri amarum salsumque ac deinde dulcem totiensque et[*](ei V. etiam dv. a. S.) nocte[*](nocte ego. -ti VR1. -tu rv. cfr. § 73 et nota ad XXVII 60; XVI 33. (VIII 117. IX 56. 74. X 132. XXI 62. XXIX 138. XXXI 78).), scatentem albis serpentibus vicenum cubitorum; idem in Arabia fontem exilire tanta vi, ut nullum[*](nulla (om. non) T. nulla mora d(?) H.) non pondus inpactum respuat; [*](Isid. XIII 13, 7. ib. 13, 3.) Theophrastus Marsyae fontem in Phrygia ad Celaenarum oppidum saxa egerere[*](saxa egerere om.E.). non procul[*](procul ha- beo V.) ab eo duo sunt fontes Claeon[*](claeon B(D). cleon E. cyllon rv(J).) et Gelon[*](gelom VR1. gyllon dv. a. B.) ab effectu Graecorum nominum[*](afectu R1. effectu—nominum om.d.) dicti[*](di- cit V. cit d.). Cyzici fons Cupidinis vocatur, ex quo potantes amorem deponere Mucianus credit.

[*](Athenaeus II 16 p. 42d.—cfr. Ammian. Marc. 29, 4, 3.) Cranone[*](cranone B. cfr. IV 29. 32. (crann- Ven. S). c///an- d. can- R1. cann- r. gann- v.) est fons calidus citra summum fervorem, qui vino[*](in uino fE. in uinum v. a. S.) addito[*](addito (-tus v) triduo E(v)D. triduo addito rTfS.) triduo calorem potionis custodit in vasis. sunt et Mattiaci[*](mattiati VR1.) in Germania fontes calidi[*](fontis callidi V.) trans Rhenum[*](renum V.), quorum haustus[*](haustum V. -to R1.) triduo fervet, circa margines vero pumicem faciunt[*](facient E.) aquae.

[*](Diodor. II 37 p. 151. Strabo XV 1, 38 p. 703. Antig. hist. mir. 146 (161). Isid. XIII 13, 7.—Strabo V 4, 5 p. 244. Verg. Aen. VI 239.) Quod si quis fide carere ex his[*](extis V. ex iis v. a. C.) aliqua arbitratur [*](arbri tratur V.an arbitretur?), discat[*](discat (dicat E)—naturae (-ra Er) Erv. naturae d. ae V.om.R.) in nulla parte naturae maiora[*](maioresse V.) esse miracula, quamquam inter initia[*](internecia R.) operis abunde multa rettulimus. Ctesias tradit Silan[*](silan ego e Strab. et Antig. siden rS. -de E. -derin VRf. syderim dT. sid- v.) vocari stagnum in Indis, in quo[*](2, 224 sqq.)

nihil innatet, omnia mergantur; Caelius apud nos in Averno[*](in uerno E.) etiam[*](autem E. ait etiam v. a. S.) folia subsidere, Varro aves, quae advolaverint , emori.[*](Isid. XIII 13, 7. Seneca nat. qu. III 25, 5. Antig. hist. mir. 150 (165).—cfr. Plin. XXXII 17. Athen.VIII 8 p. 333d-f. Aelian. n. a. VIII 5.) contra in Africae lacu Apuscidamo[*](por- cidami Isidorus.) omnia fluitant, nihil mergitur, item in Siciliae[*](sicilia V.) fonte Phinthia[*](phinthia Ev. (G). pin- VRf. pithia d. pythia C cum B. Plinthia S cum Osanno coll. Seneca.), ut Apion tradit, et in Medorum[*](mediorum V.) lacu puteoque[*](poteoque VR1.) Saturni. item fluvii[*](item fluuii ego (cfr. V 100). temthuni r. themtu- V. ///emtu- R. thentu- T. templum E(B)D. om.d(?)C. neptuni v.) fons Limyrae[*](limyrae Vv. lymirae R. lynisie d. limare E.) transire solet in loca vicina portendens aliquid; mirum quoque[*](quoque ego. queque E. que rG. quoque est v.) quod[*](quo V.) cum piscibus transit. responsa ab his petunt incolae cibo, quem rapiunt adnuentes , si vero eventum negent, caudis[*](gaudis VR1. -diis d.) abigunt.[*](cfr. Aristot. ausc. mir. 152.) amnis[*](omnis E.) Alcas[*](alcas (-ces D) ego cum D coll. V 149. alchas r. olcas R. oleas d. holcas VS. olachas Ev.) in Bithynia Bryazum[*](bryazum H. cfr. V 148. bria- (B)C. bryacum re corr. brietium VVen.(D).-ecium d. -etcum E. -etum v.) adluit[*](allunt E.)—hoc est et[*](est et v. esse V. est rJ. et Dal.) templo et deo[*](dō R.) nomen—, cuius gurgitem[*](gurgitem VRdTv (H). -te EB(D).) periuri negantur[*](negantur VRdTH. neca- av. a. B(D). nota- B.) pati[*](pati VRdTB. parthi Ev. rapti D.) velut flammam urentem[*](flamma urente v. a. B(D).). et[*](et om.av. a. G(D).) in Cantabria fontes Tamarici[*](tamarici v. -ritiae E. tamamarice d. -cae V. -rre R.) in auguriis habentur. tres sunt octonis pedibus distantes, in unum alveum coeunt vasto amne.[*](Isid. XIII 13, 9.) singuli[*](amne. singuli ego. amne (ammes E) singulis Ev. singuli amne rTfH. amne D.) siccantur[*](sicantur V.) duodenis [*](duo- denis TJ. -decies REv(D). -cim eas V. -cim d.) diebus[*](singu- lis diebus D.), aliquando vicenis[*](uicenis dTJ. -ciens VRS. -cies Ev(D).), citra suspicionem ullam aquae, cum sit vicinus[*](uicinos V. -nios d.) illis[*](illis Ev(D). his r. is r. iis S.) fons sine intermissione largus.

dirum[*](mirum VR1dTf.) est non profluere eos aspicere volentibus[*](non uolentibus Er.), sicut proxime Larcio Licinio legato pro praetore[*](pro praetore D e coni. S. post praeturam ll.v.) post septem dies accidit[*](septem enim dies occidit fS. sed cfr. § 54.). in Iudaea rivus sabbatis omnibus siccatur.

[*](Antig. hist. mir. 165 (181).) E diverso miracula alia dira. Ctesias in Armenia [*](dirae tesias in arminia V.) fontem esse scribit, ex quo nigros[*](nigre VR1. -ri d.) pisces ilico mortem adferre in cibis. quod[*](quod om.Rd.) et circa Danuvii exortum audivi, done veniatur ad fontem alveo adpositum, ubi finitur id genus piscium, ideoque[*](adeoque VR1TJ.) ibi caput amnis eius intellegit fama. hoc idem et in Lydia in stagno Nympharum tradunt.[*](Pausan. VIII 17, 6. Antig. hist. mir. 158 (174). Seneca nat. qu. III 25, 1. Isid. XIII 13, 7.) in Arcadia[*](arcadia B(J). achaia RdTEv(H). achia V.cfr. § 54. XXVI 46. IV 21.) ad Pheneum[*](ad apaneum E.) aqua profluit e[*](ex VRS.) saxis Styx appellata[*](appellata Erv(D). -tur rTfH.), quae[*](quae om.VR1TJ.) ilico necat, ut diximus, sed [*](2,231) esse pisces parvos in ea tradit Theophrastus, letales[*](lae- tiles E.) et ipsos, quod non in alio genere mortiferorum fontium. [*](Antig. hist. mir. 141 (156). Aristot. ausc. mir. 121. Vitruv. VIII 3, 15.—Antig. 159 (175).—cfr. Plin. II 207.—Vitruv. VIII 3, 16. cfr. Plin. II 231. Seneca nat. qu. III 25, 1.)necare[*](necare dv. -ri rD.) aquas[*](aquis ED.) Theopompus et in Thracia[*](threcia VJ.) apud Cichros[*](cichros ego. cicros VR. chicros E. cychros d(?)v. Cychropas coni. H. (Chropsi Vitruv.κίγχρωψιAntig.κύκλωψιAristot.). nomen nondum restitutum.) dicit, Lycos[*](licos Vd.) in Leontinis tertio die[*](die om.E.) quam quis[*](quis- quam E. si quisquam v. a. H.) biberit, Varro ad Soracten[*](soracte R. -tae- V.) in fonte, cuius sit latitudo quattuor pedum; sole oriente eum exundare ferventi similem; aves, quae[*](auesque quae v. a. H.) degustaverint[*](gustauerint Ev. a. H.), iuxta mortuas iacere. namque et haec insidiosa condicio est, quod quaedam etiam blandiuntur aspectu, ut ad Nonacrim Arcadiae, omnino[*](omnino ego. -ino enim ll. v.) nulla[*](nonnulla D e coni. S.) deterrent qualitate. hanc putant nimio frigore esse noxiam, utpote

cum profluens ipsa[*](ipse dG.) lapidescat.[*](Seneca nat. qu. III 25, 2. Vitruv.VIII 3, 16. 15. 16.) aliter circa Thessalica Tempe, quoniam virus omnibus terrori est, traduntque aëna[*](aena S. ena E. aen VR. aes dv.) etiam ac ferrum erodi illa aqua[*](qua d.). profluit, ut indicavimus[*](indicauis V. -cau/// R1.),[*](4,31) brevi spatio, mirumque, siliqua silvestris amplecti radicibus fontem eum dicitur, semper[*](semper REv. -per eum dicit (dio d) Vd. -per eundo T.) florens purpura [*](purpurea D cum U 688. (purpura = colore purpureo: cfr. XVIII 78).). et quaedam sui generis herba in labris fontis viret. in Macedonia non procul Euripidis[*](corripidis Vd.) poetae sepulchro duo rivi confluunt, alter saluberrimi potus, alter mortiferi.

[*](cfr. Antig. hist. mir. 135 (150).) In Perperenis fons est, quamcumque[*](quamcunque EH. quac- VRT. qui quac- v. quec- d.) rigat, lapideam [*](lapidem V.) faciens[*](facit Erin ras.v. a. H.) terram, item calidae aquae in Euboeae[*](euboeae VRG. -boea dTv. -boe E.) Aedepso[*](aedepso S. aedempro V. ead- RdT. edebio r. debio E. delio G. lebe- don B. lebeonem v.). nam quae[*](nam quae EG(D). nam qua rTH. namque B. que v.) adit[*](adit E. cadit rTH. alluit v. adl- D.) rivus saxa in altitudinem[*](altitudinis V. -nes dT.an latitudinem?) crescunt . in Eurymenis deiectae coronae in fontem lapideae[*](lapideae VS. -des rv.) fiunt[*](fiant VR1.). in Colossis flumen est, quo[*](co V. quod E. in quo v. a. H.) lateres coniecti lapidei[*](lapidei VTJ. -des rv.) extrahuntur. in Scyretico[*](siretico V. sirie- d.) metallo arbores, quaecumque[*](quacum- que V.) flumine adluuntur, saxeae[*](saxeae dTD. -xae VE. -xe R. -xa v.) fiunt cum ramis.[*](cfr. Aristot. ausc. mir. 59.) destillantes quoque guttae[*](gut- tae Erv. -ttis r.) lapide[*](lapideae Er1. -dee r2. in lapides v. a. S.) durescunt in antris, conchatis[*](conchatis ego. cfr. XI 270. coricis ll. -ryciis v.) ideo[*](ideo ll. D. del. v. Idaeo J coll. Pausan. X 12, 4. item in Idaeo coni. S. Idae U 689.), nam[*](nam ll.v nomen D. locus adhuc corruptus.) Miezae[*](miezae B. cfr. IV 34. miozae Vd. -ze r. -osae v.) in Macedonia etiam pendentes in ipsis camaris , at in Corycio[*](corycio S. -co G. -ricio E. -rintio VdTf. -thio R(?)J. -tho v.) cum cecidere, in quibusdam speluncis

utroque modo columnasque faciunt, ut in Phausia[*](phausia (-ucia E1) Ev. ipsa usia d. -aiisia V. -aia R. al .... r (reliquis margine abscisis). bubassia U 690 coll. V 104. nomen nondum restitutum. an Tisanusa?) Cherrhonesi adversae[*](aduersae ego. om. ll. v.) Rhodo[*](rhodo VdEv. a. B. -diorum R(?)B coll. § 55. -di D. sed cfr. CFW Müller p. 21.) in antro magno, etiam discolori aspectu. et hactenus contenti simus exemplis.

[*](Colum. I 5, 3. (Celsus II 18 p. 66, 23).—Athen. II 16 p. 42 c d.) Quaeritur inter medicos, cuius generis aquae sint utilissimae. stagnantes[*](stagnentes V.) pigrasque merito damnant[*](dampnant R.), utiliores quae profluunt[*](fluunt dT.an profluant?) existimantes[*](existimant a.), cursu enim percussuque ipso extenuari atque proficere; eoque miror cisternarum[*](cistanarum V.) ab aliquis maxime probari. sed hi rationem adferunt, quoniam levissima[*](breuissima VR1d.) sit imbrium[*](imbrium aqua v. a. J.), ut[*](ut Erv. om. r.) quae subire potuerit ac pendere in aëre. ideo et nives praeferunt[*](praeferuntur E. -unt imbribus R(?)v. a. J.) nivibusque[*](nubibus quae E.) etiam glaciem, velut ad infinitum[*](ad finitum E. infin- R. affinium H cum anon. Dal.) coacta[*](coacto V.) subtilitate ; leviora enim haec esse et glaciem multo leviorem[*](meliorem T. -raem V.) aqua[*](aque d.). horum sententiam refelli interest vitae[*](uituae V.). in primis enim levitas illa deprehendi[*](deprehendi v. repreh- d. repraeh- r.) aliter[*](alitem V. -tate d1. agili- d2.) quam sensu[*](sensus V. sexu E.) vix potest, nullo paene[*](poenae V.) momento ponderis aquis inter se distantibus[*](distantur VR1.). nec levitatis in pluvia aqua argumentum est subisse eam in caelum, cum etiam lapides[*](lapides om.E.) subire[*](subisse E.) appareat cadensque inficiatur halitu terrae, quo fit ut pluviae aquae sordium plurimum[*](plurium E.) inesse sentiatur citissimeque ideo calefiat aqua[*](qua E.) pluvia.[*](Hippocr. de aëre et aquis c. 4 p. 199.—cfr. Plin. II 152. XVII 225. Seneca nat. qu. III 25, 11.) nivem quidem glaciemque subtilissimum elementi[*](elementi Ev. -to d. -tum r.) eius videri miror adposito[*](adpositū V. -ta E.) grandinum argumento, e quibus pestilentissimum potum esse convenit. nec vero pauci

inter ipsos[*](ipsas d.) e contrario ex gelu[*](gelo VR.) ac nivibus insaluberrimos[*](insaluberrimis Vd1.) potus praedicant, quoniam exactum sit inde quod tenuissimum fuerit. minui certe liquorem omnem congelatione[*](congela- tionem V.) deprehenditur et rore nimio scabiem fieri, pruina uredinem [*](uridine a. ... dine E.), cognatis et nivis[*](ex niuis d.) causis.[*]((cfr. Celsus II 30 extr.).) pluvias quidem aquas celerrime putrescere convenit minimeque durare in navigatione . Epigenes autem aquam, quae septies putrefacta purgata sit, ait[*](ait J. om.VdE. perhibet R(?)v(D) contra Plinii usum. (an tradit?).) amplius non putrescere. nam cisternas etiam medici confitentur inutiles alvo duritia[*](duricia VRdT. -cias r. -tias E. -tias facientes v. a. S.) faucibusque, etiam limi non aliis inesse plus[*](plus aut E. plis ut V.) aut animalium, quae faciunt [*](an faciant?)[*](dist. D.) taedium.[*](Hippocr. de aëre et aquis c. 5.—Herodot. I 188. Athen. II 23 p. 45b. Solin. 38, 4.)item[*](taedium. item ego. taedium ll.v. (an taedium. at iidem?).) confitendum[*](confitendum rv. -ntum E. -ntes r.) habent[*](habent ll.v. cfr. praef. § 33. autem D.) nec statim amnium utilissimas esse, sicuti nec torrentium ullius[*](ullius v. uilius VRd. illius E.), lacusque plurimos salubres[*](salubres maxime v. a. J.). quaenam[*](que. Nam V. quaedam v. a. S.) igitur et cuius[*](huius d (?) Ev. a. S.) generis aptissimae? aliae alibi. Parthorum[*](id partorum d.) reges ex Choaspe[*](choaspe v. quoasphae E. quot asphecto V. quo aspectu r.) et[*](et Erv.om. r.) Eulaeo[*](euleo VR1v. a. Lugd. -lo d.) tantum bibunt; eae[*](eae (et eae C) v. heae d. hae (he R) rS. an eaeque?) quamvis in longinqua comitantur illos. sed[*](sed VRdS. et Ev.) horum placere[*](placere potum v. a. S.), non quia sint amnes, apparet[*](apparent VR1.), quoniam neque[*](nec (ter deinceps) v. a. S.) e[*](e Vv. ex d.om. r.) Tigri neque Euphrate neque[*](euphrate neque om.Vd.) e multis aliis bibunt.

[*](Athen. II 16 p. 42a. (cfr. Plin. XXIV 1). Geopon. II 5, 14.—Vitruv. VIII 5, 1. 2. (Celsus II 18 p. 66, 30). Pallad. IX 10, 1. 2. Athen. II 25 p. 46b.) Limus aquarum vitium est. si tamen idem amnis anguillis scateat, salubritatis indicium habetur, sicuti frigoris

taenias[*](taeneas V(E?)D. tineas v. a. H. de mendo cfr. XXVII 79 al.) in fonte[*](fronte V.) gigni. ante omnia autem damnantur amarae et quae sorbentem[*](sorbentem VRfS. cum sorbentur dTH. sorbem E. -be r. scrobem C. scobem v.) statim implent[*](an impleant?), quod evenit Troezene. nam nitrosas atque salmacidas[*](salmacidas v. .... cidas r (prioribus abscisis). -adicas V. -aticas R. -andicas dT. sed in acidas E.) in desertis Rubrum mare petentes addita polenta utiles intra duas horas faciunt ipsaque vescuntur polenta. damnantur in primis quae fonte[*](quae fonte dJ. que fonte VRT. qui (que r) fontes Er. fontes qui v.) caenum faciunt[*](an faciant?) quaeque[*](que quae V. quique R(?)v. a. J.) malum colorem bibentibus, refert et si vasa[*](uas E.) aerea[*](aera Vd. atra T. aere v. a. H.) inficiant[*](inficiant ego. -ciunt ll.v. item ter infra.) aut[*](aut Erv. et r.) si legumina tarde percocant, si liquatae leniter[*](an leuiter?) terram[*](tam terram V.) relinquant decoctaeque crassis obducant vasa crustis[*](eructis V.).[*](cfr. Plin. XV 108. Diosc. V 18.) est etiamnum vitium non fetidae[*](fecidae d.) modo, verum omnino quicquam resipientis , iucundum sit illud licet gratumque et, ut saepe[*](ut saepe VRdv. tusae E.), ad viciniam[*](uicenam R1. -na Vd. uicina v. a. G (cfr. XXX 7).) lactis accedens. aquam salubrem[*](salubris VR1.) aëri[*](aeri v. -rē V. -ris dEre corr. D.) quam simillimam esse oportet. unus in toto orbe traditur fons aquae iucunde olentis in Mesopotamia[*](mesopotamiae E1 (coni. S, sed cfr. XXXII 16).) Chabura[*](chabillae E. -bylle r. cabille v. a. B.); fabulae rationem adferunt, quoniam eo Iuno perfusa sit. de cetero aquarum salubrium[*](sabrium V.) sapor odorve nullus esse debet.

[*](cfr. Athen. II 25 p. 46b.) Quidam statera iudicant de salubritate, frustrante[*](frustante VRE.) diligentia, quando perrarum[*](ferrarum V. fera- R1.) est ut levior sit aliqua[*](aliquando R1.). certior subtilitas, inter pares meliorem esse quae calefiat refrigereturque celerius. quin et haustam[*](e haustam E. exh- v. a. H.) vasis portatis,[*](portatis ego. om. ll.v.) ne manu[*](manu vet. Dal. -nus ll.v. cfr. CFW Müller p. 27.) pendeant[*](suspendant D.), depositisque in humum[*](in unū R.) tepescere adfirmant. ex

quonam ergo genere maxime probabilis[*](probabile E.) continget? puteis[*](puteis—continget om.R.1) nimirum, ut in oppidis video constare[*](constare uideo R(?)v. a. S.), sed iis[*](iis v. his ll.C.), quibus et[*](et ED. om. rv.) exercitationis ratio crebro haustu continget[*](continget Vdr. -git Ev. (-gat Ven.).) et illa tenuitas colante terra. salubritati[*](salubritate VR1.) haec satis sunt; frigori et opacitas necessaria utque caelum videant. super omnia una observation—eadem et ad perennitatem[*](pertinentia VR1. -ent qua d. -et imo J.) pertinet—, ut illa e[*](illa e REBrot. ille V. ile d. illa v.) vado exiliat vena, non e lateribus. nam ut tactu gelida sit, etiam arte contingit, si expressa[*](si etiam expressa rv. a. S.) in altum aut e[*](autem e r. autem R.) sublimi deiecta verberatum[*](uerberatu rv. a. S.) corripiat aëra. in natando quidem spiritum continentibus frigidior sentitur eadem. [*](cfr. Plin. XIX 55. Sueton. Nero 48. Martial. epigr. XIV 117.—Aristot. meteor. I 12, 17.—cfr. Plin. XXXI 102.)Neronis principis inventum est decoquere[*](dicoquere V.) aquam vitroque[*](ultroque V.) demissam in nives refrigerare; ita voluptas[*](uoluptates VR1d.) frigoris contingit sine vitiis nivis. omnem utique decoctam utiliorem esse convenit, item calefactam magis refrigerari[*](refrigerari Ev. -are r.), subtilissimo invento. vitiosae aquae remedium est, si decoquatur ad dimidias partes. aqua frigida ingesta[*](iniecta Ev. a. H.) sistitur sanguis. aestus in balineis[*](balneis Ev. a. H(D).) arcetur, si quis ore teneat. quae sint[*](sint ErD. sunt Vdv. om.R.) haustu frigidissimae, non perinde et tactu esse[*](esset R.), alternante hoc bono, multi familiari exemplo colligunt.

[*](Plutarch. Coriol. 1. Dio Cass. 49, 42. cfr. Plin. XXXVI 121.) Clarissima aquarum omnium in toto orbe frigoris salubritatisque palma praeconio urbis Marcia est, inter reliqua deum[*](deum Rv. ad eum r.) munera[*](munera VdEv(S). -re R(?)C.) urbi[*](urbi om.E. turbe V.) tributa. vocabatur haec quondam Aufeia[*](aufeta d. aut foeta V. Saufeia coni. H.), fons autem ipse Pitonia. oritur in ultimis

montibus Paelignorum, transit Marsos[*](marisos V.) et Fucinum lacum, Romam[*](roma V.) non dubie petens. mox in[*](mox in VRdH. mons E. mox v.) specus[*](spectus V. -cu v. a. H.) mersa in Tiburtina se aperit, ita[*](aperit ita ego. -rint a VR. -ruit a d. -rit a TS. -rit Ev(D).) novem milibus passuum fornicibus[*](formicibus V.) structis perducta[*](instructis perinductam (-tum v) Ev. a. B. truftis perdue V.). primus[*](pri- mum VR1. in om.E.) eam in urbem ducere auspicatus est Ancus Marcius, unus e regibus, postea Q[*](Q. REv. que d. quae V.). Marcius Rex in praetura, rursusque restituit M. Agrippa. [*](Dio Cass. 54, 11 extr.) idem et Virginem adduxit ab octavi lapidis diverticulo [*](deuerticulo S.) duo milia passuum Praenestina via. iuxta est Herculaneus rivus, quem refugiens Virginis nomen obtinuit[*](obtenuit ut V.). horum amnium comparatione differentia supra dicta[*](dicta om.Vd.) deprehenditur , cum quantum Virgo tactu praestat[*](praestat VRTfS. -tet ED. om.d(?)v.), tantum praestet[*](prestet V. praeter Er.) Marcia haustu, quamquam utriusque iam pridem urbi periit[*](perit VD.) voluptas, ambitione avaritiaque[*](auaritiaequae V.) in villas ac suburbana detorquentibus publicam salutem.

[*](Vitruv. VIII 1, 6. Pallad. IX 8, 7. Geop. II 5, 1. Democrit. ap. Geop. II 6, 5.) Non ab re sit[*](re sit Vdv. serit R. repsit Er.) quaerendi aquas iunxisse rationem[*](rationem Erv. om.VR. causas dT.cfr. index.). reperiuntur in convallibus maxime et quodam[*](quondam d.) convexitatis cardine aut montium radicibus. multi septentrionales ubique [*](ubi V.) partes aquosas existimavere, qua in re varietatem naturae aperuisse[*](apparuisse R1.) conveniat. in Hyrcanis montibus a meridiano latere non pluit; ideo silvigeri ab[*](ab om.R(?)Brot.) aquilonis tantum parte sunt. at Olympus, Ossa, Parnasus, Appenninus, Alpes undique vestiuntur amnibusque perfunduntur[*](perfundiuntur V.), aliqui ab austro, sicut[*](sicut dv. -ti VR. sic et Er.) in Creta Albi[*](alibi dE.) montes. nihil ergo in his perpetuae observationis iudicabitur.

[*](Vitruv. VIII 1, 3. Pallad. IX 8, 4. Geop. II 4, 1. (II 5, 4. 16. 6, 23 sqq.).) Aquarum sunt notae iuncus[*](iuncus D coll. v. 3 et Vitruv. (philol. XXXI p. 396). iuncus (incus R1) aut harundo ll.v.) et[*](et dED. aut rv.) herba[*](herbae d.), de qua dictum est, multumque alicui loco pectore incubans rana[*](ranas VE.).[*](26,30) salix enim erratica et alnus aut vitex aut harundo[*](aut harundo del. v. a. H.) aut hedera sponte proveniunt et conrivatione aquae pluviae in locum humiliorem e[*](e om.E.) superioribus defluentis, augurio fallaci[*](fallacia R1.), certiore[*](certiore S. -or pe VR. -or est d. -or Erv.) multo[*](multo Erv. om. r.) nebulosa exhalatione[*](exhalatio d. -tio est v. a. S.) ante ortum solis[*](colis R.) longius intuentibus, quod quidam[*](qui etiam V.) ex edito[*](editu d. hedito V.) speculantur proni terram adtingente mento.[*](Vitruv. VIII 1, 1. Pallad. IX 8, 1. Geop. II 5, 11.—ib. 5, 13.) est et peculiaris aestimatio peritis tantum nota, quam ferventissimo aestu secuntur dieique horis[*](oris V.) ardentissimis, qualis ex quoque loco repercussus splendeat. nam si terra sitiente umidior [*](utilior ar. (deEnon constat).) sit[*](sit ego. (cfr. v. 19). est ll.v.) ille, indubitata spes promittitur.[*](Vitruv. VIII 1, 4. 5. Pallad. IX 8, 5–7. Geop. II 4, 2–5. 6, 42–45.—Vitruv. VIII 1, 5. Pallad. IX 8, 7.) sed tanta oculorum intentione opus est, ut indolescant. quod fugientes ad alia[*](aliqua E.) experiment decurrunt. loco in altitudinemn pedum quinque defosso[*](defossi V.) ollisque[*](aliisque E.) e figlino opere crudis aut peruncta pelvi[*](peluia r. pelle R.) aerea lanae vellere[*](lanae uellere ego. om. ll.v. cfr. v. 19 et Vitruv. Pallad. Geop.) cooperto[*](cooperto post dein terra (17) transposuit D. cfr. philol. l. l. p. 399.) lucernaque ardente concamarata[*](concamerata dv. a. S.) frondibus, dein terra, si figlinum[*](sit liginum V.) umidum ruptumve aut in aere sudor vel lucerna sine defect olei restincta aut etiam vellus lanae madidum[*](modidum V.) reperiatur, non dubie promittunt aquas[*](aquas Ev. -uis VR.om.dT.). quidam et igni[*](igne VR(?)v. a. D.) prius excocunt [*](excolunt Ev. a. G. exquocunt V. (an exficcant, ut XVIII 242?).) locum, tanto efficaciore vasorum argumento.

[*](cfr. Democrit. ap. Geop. II 6, 39. II 5, 7. Vitruv. VIII 1, 2. Pallad. IX 8, 2. Geop. II 5, 3.) Terra vero ipsa promittit candicantibus maculis aut tota glauci[*](toto clauci V.) coloris. in nigra enim scaturigines[*](eaturrigines V.) non fere sunt perennes. figularis[*](figularis VRdTfVen.(H). -ri v. -guris E.) creta semper adimit[*](adimit ll. Ven.(H). -mitur v.) spes[*](spem Gronov.), nec amplius puteum fodiunt coria terrae observantes, ut a nigra descendat ordo supra dictus.[*](Vitruv. VIII 1, 2. Pallad. IX 8, 2. 3.) aqua semper dulcis in[*](dulcis in om.E.) argillosa terra, frigidior in tofo[*](tofo v. -fa E. tofto r.). namque et hic probatur , dulces enim levissimasque[*](leuisque E. -uesque v. a. H.) facit et colando continet sordes. sabulum exiles limosasque promittit, glarea[*](glaria VR. -ie r.) incertas venas, sed boni saporis, sabulum masculum[*](masculi R. -linum Er.) et harena[*](harena VRTEv(D). -na et d(?) H.) carbunculus[*](carbunculosa v. a. H. cfr. philol. l. l. p. 400. (an harenae?).) certas stabilesque et salubres, rubra saxa optimas[*](optima E.) speique certissimae[*](certissimae dv(D). -me E. -mas VRfS. -ma r.), radices montium[*](montiumque VR.) saxosae [*](saxosas VR1.) et silex hoc amplius rigentes. oporteat[*](oporteat RE. -tet rv. cfr. vol. III p. 494.) autem fodientibus umidiores adsidue respondere glaebas faciliusque ferramenta[*](feramenta V.) descendere.[*](Vitruv.VIII 7, 12. 13. Pallad. IX 9, 1. 2.) depressis puteis sllpurata vel[*](uelut E.) aluminosa occurrentia putearios necant. experimentum huius periculi est demissa ardens[*](ardent V.) lucerna si extinguatur[*](extinguatur v. -uitur ll.S. cfr. XXIII 63.); tunc secundum puteum dextra ac sinistra fodiuntur[*](fodiuntur RdEv(D). -nt VfH.) aestuaria, quae graviorem[*](grauiores dx.om.E (hic deficiens).) illum halitum recipiant. fit et sine his vitiis altitudine ipsa gravior aër, quem emendant adsiduo[*](adsidue R.) linteorum iactatu eventilando. cum ad aquam ventum est, sine harenato[*](hare- nato ll.TfxH cum B. arena av.) opus[*](opus ll.xB. tophus av.) surgit, ne venae obstruantur[*](obtruantur V.).

Quaedam aquae[*](aqua V.) vere statim incipiente frigidiores sunt,

quarum non in alto origo est—hibernis enim constant[*](constat VR1.) imbribus—, quaedam[*](quadam V.) a[*](a aD. om. rv.) canis ortu[*](ortus V.), sicut in Macedoniae[*](macedoniae G. -ia, ll.av.) Pella[*](pella aG. apellant V. appellam (-ant dx) r. an Macedonia ad Pellam? cfr. § 51. 74. 106.) utrumque. ante oppidum enim incipiente aestate[*](astae V.) frigida est palustris[*](palustri VR1.), dein maximo aestu in excelsioribus oppidi[*](oppidi av. -dis (opi- Vx) ll.Tx.) riget[*](rigit VR1.). hoc et in Chio evenit simili ratione portus et oppidi. Athenis[*](oppida thenis Vdx.) Enneacrunos[*](henne acrunus V. enneacynnos d. -cinnos x.) nimbosa aestate frigidior est quam puteus in lovis horto, at ille siccitatibus riget.

maxime autem putei circa arcturum[*](auctorum V. -tumnum dTe corr.x.), non[*](non ll.Txa(P)H. nam v.) ipsa aestate, deficiunt[*](dist. D cum P.) omnesque quatriduo eo subsidunt, iam vero multi hieme tota, ut circa Olynthum[*](olinthum R. olympum dv. a. S. olim- x.), vere primum aquis redeuntibus .[*](Ciceronis fragm. ed. Klotz. IV 3 p. 349.) in Sicilia quidem circa Messanam et Mylas hieme in totum inarescunt fontes, aestate[*](ipsa aestate aD. cfr. v. 8.) exundant amnemque faciunt. Apolloniae in Ponto fons iuxta mare aestate tantum superfluit et maxime circa[*](circa aG(D). om. rv(J). cfr. XXX 25.) canis ortum[*](ortu Txv. a. G(J).), parcius, si frigidior sit aestas. quaedam terrae imbribus sicciores[*](siciores V.) fiunt, velut in Narniensi agro, quod admirandis[*](admirandis—17 M. om.V.) suis inseruit M. Cicero, siccitate lutum[*](luctum R.) fieri prodens, imbre pulverem.[*](Vitruv. VIII 4, 26. 3, 12.—Theophr. ap. Athen. II 15 p. 42a.)— Omnis aqua hieme dulcior est[*](est Vdxav(S). om.RC.), aestate minus[*](minus RxaS. -nus autem V. autem minus d(?)v.), autumno minime[*](meme V.), minusque[*](minusque Vdxv. persisque are corr.) per siccitates[*](sicitates V.). neque aequalis amnium plerumque[*](plurumque V.) gustus est magna alvei[*](albei V.) differentia . quippe tales sunt aquae, qualis terra, per quam fluunt, qualesve[*](qualesue VTxD. -lisue a. -lesque r(?)v.) herbarum, quas lavant, suci. ergo iidem[*](idem xaD.)

amnes parte aliqua reperiuntur insalubres. mutant saporem et influentes rivi, ut Borysthenen[*](boristenen (-ryst- R) VRx.an ut in Borysthene?), victique diluuntur[*](diluntur V.). aliqui vero et imbre mutantur. ter[*](ger d.) accidit in Bosporo[*](bosforo Rx. -sphoro v. a. Brot.), ut salsi deciderent necarentque frumenta, totiens et Nili rigua[*](nili rigua av. niligna VR. in ligna dx.) pluviae amara fecere, magna pestilentia Aegypti.

[*](Theophr. ap. Senec. nat. qu. III 11, 3.—Theophr. ib,III 11, 5.) Nascuntur fontes decisis plerumque silvis, quos arborum alimenta[*](alumenta Vx.) consumebant, sicut in Haemo[*](hemo xv. a. G. hiemo V.) obsidente Gallos Cassandro, cum valli gratia silvas cecidissent. plerumque vero dannosi torrentes conrivantur[*](conriuantur av. corriga- rx.) detracta collibus silva continere nimbos ac digerere consueta. et coli moverique terrain callumque summae cutis solvi aquarum interest. proditur certe in Creta expugnato oppido , quod vocabatur Arcadia, cessasse fontes amnesque, qui in eo situ multi erant, rursus condito post sex annos emersisse, ut quaeque coepissent partes coli.[*]((cfr. Th. H. III 1, 2. V 4, 6). Theophr. ap. Senec. nat. qu. III 11, 2. id. ap. Athen. II 15 p. 42a.)

terrae quoque motus profundunt sorbentque aquas, sicut circa Pheneum[*](pheneum v. cfr. § 26. feniū R. fin- V. apenninum (app- x) dx. preneum a. praene .... r (reliquis margine abscisis).) Arcadiae[*](archadie x. aquas aream die V.) quinquies accidisse constat. sic et in Coryco[*](corryco V. corisco x. -ico v. a. C.) monte amnis erupit posteaque[*](posteaque ll.TfxH. -quam av(D).) coeptus est coli. illa mutatio mira, cuius[*](mira cuius D. -culus V. -culis rxa. mira ubi G. -abilis v.) causa nulla evidens[*](euidente v. a. G.) apparet, sicut in Magnesia e calida facta frigida, salis non mutato sapore, et in Caria, ubi Neptuni templum est, amnis[*](omnis Vdx.), qui fuerat ante dulcis, mutatus in salem est.[*](Strabo VI 2, 4 p. 270. 271. Seneca nat. qu. III 26, 5. 6. Athen. II 16 p.42e.) et illa miraculi plena, Arethusam[*](arethusaa v. -sa (arhe- a) ll.a.) Syracusis fimum redolere per Olympia, verique

simile, quoniam Alpheus in eam insulam[*](eam insulam Lugd. ea insula (-la/// R) ll.xav.) sub[*](sū R.) maria[*](maria rD. ima maria d(?)v. mari xa. ma VR.an mare (vel mari: cfr. XXXVI 55)?) permeet . Rhodiorum[*](an fons Rhodiorum?) fons in Cherroneso nono anno purgamenta egerit. mutantur et colores aquarum, sicut Babylone [*](babylonię (babil- x) dxv. a. H.)[*](undecim ll.xav.) lacus aestate rubras habet diebus XI et Borysthenes statis[*](statis ego ex Athen. cfr. nov. luc. p. 101. est- x. aest- ll.av.) temporibus caeruleus fertur, quamquam omnium aquarum tenuissimus ideoque innatans Hypani[*](hipani x. hisp- VR1.), in quo et illud mirabile, austris flantibus[*](flatibus a.) superiorem Hypanim[*](hypanim av. -ni (hisp- VR1) rTx.) fieri. sed tenuitatis argumentum et aliud est[*](esse a.), quod nullum halitum, non modo nebulam, emittat[*](emittat RdxaG. -ttit Vv(S).). qui volunt diligentes[*](diligens R.) circa haec[*](hoc R(?)v. a. D.) videri, dicunt aquas graviores post brumam fieri.

[*](Vitruv. VIII 7, 10. 8. 1. 3. Pallad. IX 11, 2. 1.) Ceterum a fonte duci fictilibus tubis utilissimum est crassitudine binum digitorum, commissuris pyxidatis ita, ut superior intret, calce viva ex oleo levigatis . libramentum aquae in centenos pedes sicilici[*](sicilici VRdTxH. suilici ar. sursum elici v.) minimum erit[*](minis numerit V.), si cuniculo veniet, in binos[*](bonos V.) actus lumina[*](lumine V. laminae v. a. H.) esse debebunt. quam surgere in sublime opus fuerit, plumbo[*](e plumbo v. a. S.) veniat[*](ueniat om. v. a. H.). subit altitudinem exortus sui. si longiore tractu veniet, subeat crebro[*](crebo V.) descendatque, ne libramenta pereant[*](pereat V.). [*](Vitruv.VIII 7, 4. 7. Pallad. IX 12.)fistulas denum pedum longitudinis esse legitimum est et, si quinariae erunt, sexagena[*](sexageno V. -ne R1. -ginta x.) pondo pendere[*](pondo pondere VR1x.), si octonariae, centena, si denariae[*](denarie x. nonagenaria a.), centena vicena ac deinde ad has portiones. denaria[*](denaria (-iae v) appel- lantur Rdv. a. S.) appellatur cuius lamnae latitudo, antequam

[*](decem (pro denum) ll.v.) curvetur, digitorum X est, dimidioque eius quinaria. in anfractu[*](anfractu (amf- a) av. -ti r. fractu dx. -to V. -ti R.) omni[*](omnis d.) collis[*](collis dv. -lli Vxar. -llo R.) quinariam[*](quinariam Rv. -ria Va. -rii dx.) fieri, ubi dometur impetus , necessarium est, item castella, prout res exiget[*](exiget ll.xv. -git aD.).

[*](Homerus (X 149. 150). ξ 6. X 444. θ 249. 451 al.—Vitruv. VIII 3, 4.) Homerum calidorum fontium mentionem non fecisse demiror, cum alioqui[*](alioquin xv. a. Brot.) lavari calida frequenter induceret [*](induceret dxarG. -diceret Rfv. -ret et V. -carit C.), videlicet quia medicina tune non erat haec, quae nunc aquarum perfugio[*](profugio VR1x.) utitur. est autem utilis sulpurata nervis, aluminata paralyticis aut simili modo solutis, bituminata aut nitrosa, qualis Cutilia est[*](est VdxaS.om.R(?)H. utilis est v.), bibendo itaque[*](itaque ego. atque dv. atquae V. aq; x. aquę Ra.del. voluit S.) purgationibus . plerique in gloria[*](gloriam dx.) ducunt plurimis horis perpeti calorem earum, quod est inimicissimum, namque paulo diutius quam balineis uti oportet ac postea frigida dulci[*](dulci av(D). -cedi V. -cedine RdxBrot.(J). mulceri S cum Gron. an ablui? cfr. XXI 125. XXXIII 109.), nec sine oleo discedentes[*](discedentes drH. (-teis Lugd.). -tis rxaG(S). -tibus v.), quod vulgus alienum arbitratur, idcirco non alibi corporibus magis obnoxiis, quippe et vastitate odoris capita replentur et frigore infestantur sudantia , reliqua[*](reliqua om. H.) corporum parte mersa. similis error quam[*](quam ll.xaH(J). quod quam S. quo quidam v.) plurimo potu gloriantium[*](gloriantium H cum P. -tur ll.xav(S).), vidique[*](undique V.) iam turgidos bibendo in tantum, ut anuli[*](anulli V.) integerentur cute[*](cote V.), cum reddi non posset hausta multitudo aquae. nec hoc ergo fieri convenit sine crebro salis gustu[*](an gustatu?). utuntur et caeno[*](ceno V. sceno x.) fontium ipsorum utiliter, sed ita, si inlitum sole inarescat. nec vero omnes, quae sint calidae, medicatas esse credendum, sicut in[*](in arv. om. rTx.) Segesta[*](segeta dTx. -tas R1.) Siciliae, Larisa Troade[*](troadae Vv. a. C. dist. U 695. cfr. V 121. 123 et XXXVI 138.), Magnesia, Melo,

Lipara. nec decolor species aeris argentive, ut multi existimavere[*](existimauere (estim- x) dxv. -aue VR. -auerunt arD.), medicaminum argumentum est, quando nihil eorum in Patavinis[*](patinauinis V.) fontibus, ne odoris quidem differentia aliqua deprehendetur[*](deprehendetur R. -ditur v. -deretur x. depraeh- Vdar.).

[*](Diosc. V 19. Seren. 973. cfr. Marc. 36, 45. Celsus VIII 10, 1. 7.—cfr. Plin. epist. V 19, 6.) Medendi modus idem et[*](id est et V.) in marinis erit, quae calefiunt ad nervorum dolores, feruminanda[*](feruminanda S. ferruminata ll.Txav. -nant C. -nandas H cum Gron.) a[*](a ll.TxaS. del. H. et v.) fracturis ossa[*](fracturas ossaque v. a. S.), contusa, item corpora[*](corpora arG(D). -ra ad VRS. -ra as dTx. ad corp- v. an cor- pora adstringenda, siccanda? cfr. §98.) siccanda[*](siccanda ll.Txav(H). -ant G.), qua de causa et frigido mari utuntur. praeterea est alius usus multiplex, principalis vero navigandi phthisi adfectis[*](affectis xv. adfecti (-tu R1) r.), ut diximus,[*](24,28) aut sanguine[*](sanguine dTxaS. -nem VRv.) egesto[*](egesto dTxarS. -te VR. egerentibus v. exscreantibus Brot.), sicut proxime Annaeum Gallionem[*](28,54) fecisse[*](a v. fecisse denuo incipitE.) post consulatum meminimus[*](meum inim V.).[*](cfr. Celsus III 22 p. 111.—Marc. 15, 41. Diosc. V 19.) neque enim Aegyptus propter se petitur, sed propter longinquitatem navigandi. quin et vomitiones ipsae instabili[*](sint abili (hab- R1) VR1.) volutatione[*](uoluptatione R.) commotae plurimis[*](pluribus Ev. a. C.) morbis capitis, oculorum, pectoris medentur omnibusque, propter quae helleborum bibitur. aquam vero maris per sese[*](sese Vfv(S). se rG(D).) efficaciorem discutiendis[*](discutiendis (-ti eft dis V) cauendis VR1dT.) tumoribus putant medici, si[*](si om.dT. st V.) illa decoquatur[*](deco quatur dErv. -quitur (dequoqu- V) VTf. -qtur R.) hordeacia farina, ad parotidas. emplastris etiam, maxime albis, et malagmatis[*](malacmatis VR.) miscent; prodest et infusa crebro ictu[*](cerebro icto coni.Dal.).[*](Diosc. V 19. Pl. iun. 51, 7–10. Marc. 28, 63. Seren. 909.) bibitur quoque, quamvis non sine iniuria stomachi, ad purganda corpora bilemque[*](corporalemque V.) atram aut sanguinem concretum reddendum

alterutra parte. quidam et in[*](in om.R1G.) quartanis dedere eam bibendam et in tenesmis articulariisque[*](articularisque VRD. -ribusque Erv. a. S.) morbis adservatam in[*](et in d(?)v. a. S.)[*](dist. CFW Müller p. 16.) hoc ut[*](ut VR. ex dT.om.Erv. de ut causali cfr. XXIX 9 ut cautior, XVII 4 ut praesens, VII 105 ut debilis. (an potius et?).) vetustate[*](uetusta VR1.) virus deponentem[*](deponente Vd.an vero ut.. deponeret (corruptum in deponent)?), aliqui decoctam[*](decocta V. coctam R1.), omnes ex alto[*](ex alto om.VR1.) haustam nullaque[*](nullaque dv. -lloque Er. ullaque r.) dulcium mixtura corruptam . in quo[*](quo supra cedere E.) usu praecedere vomitum[*](uomitum —7 dedere om.E.) volunt. tunc quoque acetum aut vinum et[*](et ego. ex ll.S. ea J. del. v.) aquam[*](aquam ego. -ua ll.v.) miscent[*](mifcent v. mittent ll.).[*](Pl.iun.51,10–12. Diosc.V 19. Marc. 27,124. Seren. 680. Pl. iun. 64, 12. 13. Marc. 33, 22. Diosc. l. l. Seren. 85. 69. Pl. iun. 13, 4. 5. 102, 13–15. Diosc. περὶ ἰοβ. 21. eupor. II 122. 120. Seren. 869.) qui puram dedere, raphanos supermandi ex mulso aceto iubent, ut ad vomitiones revocent. clysteribus quoque marinam infundunt tepefactam. testium quidem tumores[*](tumores d. -re V. -rē ED. -ri R(?)v. cfr. XX 161. XXII 140. XXVI 91. XXXV 196; contra XXXI 129. XXVIII 215. XXIV 15) fovendo non aliud praeferunt, item pernionum[*](pernionem V. -ne R1.) vitio ante ulcera, simili modo pruritibus, psoris et lichenum curationi. lendes quoque et taetra[*](tenera E.) capitis animalia hac curantur. et[*](et dv(D). ut rS.) liventia reducit eadem[*](eruducit aeadem V.) ad colorem[*](colorem v. -res ll.D (contra Plinii usum: cfr. § 117. XX 27. XXVI 150. XXVII 112. XXVIII 245).). in quibus curationibus post marinam aceto calido fovere plurimum prodest. quin et[*](quinta dictus Vd.) ad ictus venenatos salutaris[*](salutaria V.an salutaris ita (i. e. fotu: cfr. Diosc.)?) intellegitur, ut phalangiorum et scorpionum, et ptyade[*](ptyade B. cfr. XXVIII 65. pthiade Erv. -adeos (pthya- d) r.) aspide respersis[*](respersos VRf.); calida[*](calidam V. caudam E.) autem in his adsumitur.[*](Diosc. V 19. Pl. iun. 50, 18. 49, 14. 15. Marc. 27, 124.—Diosc.V 19. eupor. I 59.) suffitur[*](sufficitur R1.) eadem[*](autē eadem dT.) cum aceto capitis

doloribus. tormina quoque et choleras[*](choleras VRdin ras.TD. -ra (co- E) Er. -ram v. de plur. numero cfr. XX 122. 146. 150. 217. XXII 144. XXIII 12.) calida[*](calidam VdE.) infusa[*](infusam dE.) clysteribus sedant[*](sedant Erv(D). dant VR. sedat d(?)C.). difficilius perfrigescunt marina calefacta[*](calefacta VRfEv(S). -ti d(?)G.). mammas sororientes[*](sororientes (solori- E. sori- d) ll.G(J). -iantes Lugd. rigentes v.), praecordia maciemque[*](aciemquae E.) corporis piscinae maris corrigunt, aurium gravitatem, capitis dolores[*](doloribus V.) cum aceto ferventium vapor.rubiginem ferro marinae celerrime exterunt[*](exierunt V.), pecorum quoque scabiem sanant lanasque emolliunt.

[*](Pl. iun. 8, 6–10.) Nec ignoro haec mediterraneis supervacua videri posse. verum et hoc cura providit inventa ratione, qua[*](qui E.) sibi quisque aquam maris faceret[*](facere VE.). illud in ea[*](in ea Erv. ea Rd. ae V.) ratione mirum, si plus quam sextarius[*](sextariū VR1f.) salis in IIII sextarios aquae[*](salis cum quattuor aquae sextariis Ev. a. H.) mergatur, vinci[*](unti VR1.) aquam salemque non[*](no R1.) liquari[*](loquari VR1.). cetero sextarius[*](sextarius V2dv. -ios V1R. io E.)[*](quattuor ll.v.) salis cum III aquae sextariis[*](sextariis v. -ris dErD. -rios r.) salsissimi maris vim[*](uim Erv. umquam (fū quā R) r. uimque P. an uim totam?) et naturam implet. moderatissimum autem putant supra dictam aquae mensuram octonis cyathis[*](cyathis om.VdS.) salis[*](malis E.) temperari , quoniam ita[*](ifta VRdS. de mendo cfr. XXIII 40.) et nervos excalefaciat et corpus non exasperet[*](exafperat VR1. an exulceret? cfr. nota ad XXIII 143.).

[*](Diosc. V 20. Pl. iun. 47, 6–12. Marc. 20, 136. Seren. 532.) Inveteratur et[*](et om.Ev. a.H.) quod vocant[*](uocat E. -atur Tv. a. H.) thalassomeli[*](thalastīhaeli R1.) aequis portionibus maris, mellis, imbris[*](imbribus VR1.). ex alto et ad hunc usum advehunt fictilique vaso[*](uase Rd(?)v. a. S.) et picato condunt. prodest ad purgationes maxime sine stomachi vexatione et sapore

grato et odore[*](et odore Erv. odore VdVen. om.R.cfr. Pl. iun.).[*](cfr. Diosc. V 17. (Plin. XXII 112).)— Hydromeli quoque ex imbre puro cum melle temperabatur[*](temperabitur V.) quondam[*](quoddam Rd. quodam V.), quod daretur adpetentibus vini[*](uinum v. a. H.) aegris veluti innocentiore potu[*](potam V.), damnatum iam multis annis, isdem[*](necdem VR1.) vitiis quibus vinum nec isdem utilitatibus .— Quia saepe navigantes defectu aquae dulcis laborant, haec quoque subsidia demonstrabimus[*](demonstrauimus VRE.). expansa circa navem[*](nauim d(?)v. a. S.) vellera madescunt accepto[*](accepta E.) halitu[*](alitu V.) maris, quibus dulcis umor exprimitur, item[*](idem R1. id eft V.) demissae[*](remissae Er.) reticulis in mare concavae e[*](e dv. et VR.om.Er. ex D.) cera pilae vel vasa inania opturata dulcem intra se colligunt umorem. nam in terra marina[*](inter marina V.) aqua argilla percolata[*](percollata V.) dulcescit.

Luxata[*](luxata dTre corr. v. lax- E. iacta V.) corpora et hominum et quadrupedum natando in cuius libeat[*](libet Ev. a. H.) generis aqua facillime in artus redeunt.— Est et[*](et om.E.) in metu peregrinantium ut temptent valitudinem aquae ignotae. hoc cavent e[*](a (pro e) Ev. a. G.) balineis[*](balneis V(?) Ev. a. G(D).) egressi[*](egresis E.) static frigidam suspectam hauriendo.[*](cfr. Plin. XXVII 56. Diosc. IV 97. Pl. iun. 68, 9. 65, 16. 17.—Diosc. V 166. Pl. iun. 95, 3. Seren. 503. cfr. Celsus III 21 p. 107.)— Muscus, qui in aqua fuerit, podagris[*](podagra E.) inlitus prodest, idem[*](ideo R1. item Ev. a. S(J).) oleo admixto talorum dolori tumorique[*](tumorque V.). spuma aquae adfrictu verrucas tollit, nec non harena litorum maris, praecipue tennis et[*](sed (pro et) Vf.) sole[*](solibus v. a. H.) candens; in medicina est siccandis corporibus coopertis hydropicorum aut rheumatismos sentientium.

Et hactenus de aquis, nunc de aquatilibus. ordiemur[*](urdiemur V.) autem, ut[*](ut om.EVen.) in reliquis, a principalibus eorum, quae sunt salsa[*](salsa ll. J. sal v.) ac[*](ac VRES. et dv. ci (= &?) r) spongea.

Sal omnis aut fit aut gignitur, utrumque pluribus modis, sed causa gemina, coacto[*](coacta V.) umore vel[*](uel ll.Tv(S). aut G.) siccato [*](siccam VR1.). siccatur in lacu Tarentino aestivis solibus, totumque stagnum in salem abit[*](salem abit dv. sale habet VR. sale id Er.), modicum alioqui, altitudine genua non excedens, item[*](post item iterant non excedens VR.) in Sicilia[*](siciliam V.) in lacu, qui Cocanicus vocatur, et alio iuxta Gelam. horum extremitates tantum inarescunt, sicut in Phrygia, Cappadocia, Aspendi, ubi largius[*](largio V. -ior R1.) coquitur[*](quoquitur V.) et usque ad medium[*](medium lacum d(?)rv.a.J.). aliud etiam in eo[*](eo dErv. quo r.) mirabile, quod[*](quod om.VR1.) tantundem nocte[*](noctu v. a. H(J). cfr. § 18.) subvenit, quantum die auferas. omnis e stagnis[*](e stagnis S. est alnis VRd. est om???is r. est E. est talis G. est alius v.) sal minutus atque non glaeba est.[*](Isid. XVI 2, 3, cfr. Diosc. V 126.) aliud genus ex aquis maris sponte gignitur spuma in extremis litoribus ac scopulis relicta. hic omnis[*](hic omnis VRdG. homnis E. haec enim omnis v.) rore[*](rore ll.v(D). sole S cum Pontedera ex Isid. solis calore J ex Vinc. Bellov. spec. nat. 6, 83. (an haec enim sole? cfr. XXV 149. 152). locus adhuc corruptus.) densatur, et est acrior qui in scopulis[*](copolis V.) invenitur. sunt etiamnum[*](etiam non V.) naturales[*](an naturalis? cfr. XXXIV 4.) differentiae tres. namque in Bactris duo[*](bactris duo om.VR1.) lacus vasti, alter[*](alter dErv. om. r(?).) ad Scythas versus, alter[*](ad—alter Erv. om. r.) ad Arios[*](arios VdB. alios R. darios Erv.), sale exaestuant[*](aestuat E. -ant v. a. H.), sicut[*](an sic et?) ad Citium in Cypro et circa Memphin extrahunt e[*](e VdTfH. a R.om.Ev.) lacu, dein sole[*](deinde sale d.) siccant[*](sic et E.).[*](Isid. XVI 2, 3.) sed et summa fluminum densantur in salem[*](sale Vdv. a. C.), amne[*](amnem V. ane E.) reliquo veluti sub gelu fluente[*](gelus fluentem V.), ut apud Caspias portas quae salis flumina appellantur, item circa Mardos et Armenios[*](amnenios V.). praeterea et[*](praeterea et VR1dD.) apud Bactros[*](bae- tros V. b&- R.) amnes[*](amnes VRd(?)H. -nis Ev(D).) Ochus et Oxus[*](et oxus d(?)B coll. § 86. et ixiss E et yssis r.om. r. et xerxes v.) ex[*](ex v(D). es Er. ex his rTfS.) adpositis montibus

deferunt salis ramenta. sunt et in Africa lacus, et quidem turbidi, salem ferentes. ferunt quidem[*](turbidi—quidem om.V.) et calidi fontes, sicut Pagasaei. et hactenus habent se[*](habentes se V.) genera ex aquis sponte[*](ponte V.) provenientia.[*](Isid. XVI 2, 3. cfr. Solin. 5, 19.) sunt et montes[*](montibus E.) nativi salis, ut in[*](in v. om. ll. D. cfr. § 17.) Indis Oromenus[*](ornemus VR1d. Ormenus J.), in quo lapicidinarum[*](lapifidinearum VR1. -pidicinarum rv.a.Lugd.) modo caeditur renascens , maiusque regum[*](regium ED.) vectigal[*](uectigale d.) ex eo est[*](est del. H cum Gron.) quam ex auro[*](auro dEv. -ro est rH.) atque margaritis[*](margaretis VR.). effoditur et[*](effoditur et (om.ED) e terra Erv. -ditura r. (an et foditur e terra? cfr. XXXVI 182. XXVIII 1).) e terra, ut palam est umore densato[*](densato Ev(D). -tur r. -to ut J.), in Cappadocia. ibi quidem caeditur[*](caeditur Ev(D). ced- r. & ed- rJ. (malim finditur: cfr. XXXVI 160).) specularium lapidum modo; pondus magnum glaebis[*](glebris V.), quas micas vulgus appellat.[*](cfr. Plin. VI 147. Isid. XVI 2, 3. Strabo XVI 3, 3 p. 766.) Gerris[*](ger- rhis H coll. VI 147 et Strab. XVI 3, 3 p. 766. garris E. carris r. carrhis v.) Arabiae oppido muros domosque massis[*](e massis D cum U 697. sed cfr. CFW Müller p. 8 n. 1.) salis faciunt aqua feruminantes[*](aque feruminantis VR1.). invenit et iuxta Pelusium Ptolemaeus[*](ptholomeus V. ptolo- maeus D.) rex, cum castra faceret. quo exemplo postea inter Aegyptum et Arabiam etiam squalentibus locis coeptus[*](faeptus V.) est inveniri[*](inuenire R.) detractis harenis, qualiter et per Africae sitientia usque[*](sit dentia usque E. sitientibusque V. -ti//usque R1.) ad Hammonis oraculum, is quidem crescens cum luna noctibus[*](lunae moti- bus coni. J.).[*](cfr. Plin. V 34. Isid. XVI 2, 3. Diosc. V 125.) nam et[*](et ED. om. rv.) Cyrenaici[*](quiremaici V.) tractus nobilitantur Hammoniaco et ipso, quia sub harenis inveniatur, appellato. similis est colore[*](colore Erv. corpore rT.) alumini, quod schiston[*](schiston v. sci- (scy- d) ll.) vocant, longis glaebis neque perlucidis, ingratus[*](ingratus dErv. cfr. XXV 157. XVI 229. -to VRD.) sapore, sed medicinae utilis. probatur quam maxime perspicuus

, rectis scissuris. insigne[*](in signo V.) de eo proditur, quod levissimus intra specus suos in lucem universam prolatus vix credibili[*](credibile VE.) pondere ingravescat. causa evidens, cuniculorum spiritu madido[*](madid E. madi V.) sic[*](sicut VR1d.) adiuvante[*](adiuuante Rdv. -tem E. -tes V.) molientes[*](molientes d(?)Erv. om.VR.), ut[*](ut om.E.) adiuvant [*](adiuuent Ev. a. B.) aquae. adulteratur Siculo, quem Cocanicum appellavimus,[*](73) nec non et Cyprio[*](cypriū d. cip- VE.) mire simili.[*](cfr. Solin. 23, 4. Cato ap. Gellium II 22, 29.) in Hispania quoque citeriore Egelestae[*](egelestae Vd(C)Brot. cfr. III 25. -te R. -laeste E. -lastae rB(J).) caeditur glaebis paene translucentibus [*](tralucentibus VS.), cui[*](cum E.) iam pridem palma[*](palāa VR. -Imam E.) a plerisque medicis inter omnia salis genera perhibetur. omnis locus, in quo reperitur sal, sterilis[*](sterelis V. exter- R1.) est nihilque gignit. et in totum sponte nascens intra[*](inter Ev. a. H.) haec est[*](est dErG. om. r. sunt v.).

[*](cfr. Plin. II 233. XXXIV 125.)Facticii[*](facti VR1d.) varia genera. volgaris plurimusque[*](pluribusque VR1dVen.) in salinis mari adfuso non sine aquis[*](aquis VRE.cfr. II 233 cum XIII 107. aquae d(?)v (e XIX 182).) dulcibus[*](dulcibus ego. -cis ll.v. cfr. § 64.) riguis[*](rugis V.), sed imbre maxime iuvante ac super omnia sole multo .... que[*](multoque VRJ. -to E[dT]v(D). -to atque S. lac. ego indicavi; excidit fere adsiduo: cfr. XXVIII 143. an luna?), aliter[*](aliterque dT.) non inarescens[*](inarescens Erv(D). ar- rTJ (ut XIII 140. XVII 57).). Africa[*](africam V.) circa Uticam construit[*](constitut d.) acervos salis ad collium speciem, qui ubi sole[*](solis V.) lunaque induruere, nullo umore liquescunt vixque etiam ferro caeduntur. fit tamen et in Creta sine[*](sine Erv. sunt ine r.) riguis mare in salinas iufundentibus et circa Aegyptum ipso mari[*](mari dv. -re r.) influente[*](influentem E.) in solum, ut credo, Nilo sucosum[*](insucosum VR1.).[*](Isid. XVI 2, 3. Aristot. meteor. II 3, 42.) fit et[*](et e v. a. S.) puteis[*](puteus E.) in salinas ingestis. prima densatio Babylone[*](babylonae E2. -niae E1v. a. G. babilonę r. -nię VR.) in bitumen liquidum cogitur oleo simile,

quo[*](quod E.) et in lucernis utuntur. hoc[*](hoc om.E.) detracto subest sal. et in Cappadocia e puteis ac fonte aquam[*](aquam RdG. quam r. quem v.) in salinas ingerunt. in Chaonia[*](caonia V. gao- E.) excocunt aquam e[*](e ego. et Er.om. r. ex v.) fonte refrigerandoque salem faciunt[*](faciant V. fati- R1.) inertem nec candidum[*](negandidum V.).[*](cfr. Varro r. r. I 7, 8.—Aristot. meteor. II 3, 42.) Galliae Germaniaeque ardentibus lignis aquam salsam infundunt; Hispaniae[*](hispania VR1.) quadam[*](quidam V.) sui parte e puteis hauriunt[*](haurium V. aur- R.) muriam[*](murium VR1T.) appellantes[*](appel- lantes (ape- V) VRTH. -ant d. -ant et EG. -antes et rv.). illi[*](an illae (olim scriptum ille)?) quidem et lignum referre arbitrantur. quercus optima, ut quae[*](qui V.) per se cinere[*](cinerem E.) sincero[*](sin- cere d.) vim salis reddat, alibi corylus [*](corylus dv. -rilus E. -rulus r.) laudatur. ita infuso liquore salso arbor[*](arbor ED. carbo rv.) etiam in salem vertitur. quicumque[*](quicum E.) ligno confit[*](conficitur dTv. a. G.) sal niger est. Apud Theophrastum invenio Umbros harundinis et iunci[*](iuncis V.) cinerem decoquere aqua solitos, done exiguum superesset umoris[*](umores V. moris E.). quin et e muria salsamentorum recoquitur iterumque consumpto liquore ad naturam suam redit, vulgo e menis[*](e menis B(S). e maenis Rd(?)Lugd. e minis Va. hem- v. de mendo cfr. XXVII 127.) iucundissimus.

[*](Diosc. V 125. (cfr. Strabo XII 5, 4 p. 568).) Marinorum maxume laudatur Cyprius a Salamine, at e[*](at e v. ad e r. de rH. cfr. § 73.) stagnis[*](stagestnis R1.) Tarentinus ac Phrygius, qui Tattaeus[*](tattaeus dB. tacteus Vf. tat- Rav.) vocatur. hi duo oculis utiles[*](humiles VR1.). e[*](e VdfS. & R. ac ar. a v.) Cappadocia qui in laterculis adfertur , cutis[*](scutis VR1d.) nitorem[*](niforem VR1.) dicitur facere. magis tamen extendit is, quem Citium[*](cicium R.) appellavimus, itaque a partu[*](parte V. -tum E.) ventrem[*](74) eo cum melanthio inlinunt.[*](Isid. XVI 2, 4. (cfr. Strabo XIII 1, 48 p. 605).—Solin. 5, 18.) salsissimus sal qui siccissimus , suavissimus omnium Tarentinus atque candidissimus,

set[*](set ego. et ll. v. est D cum U 698.) de[*](de om.R1.) cetero fragilis qui maxime candidus. pluvia dulcescit omnis, suaviorem tamen rores[*](rore VR1d.) faciunt, sed copiosum aquilonis flatus[*](flatis V.). austro non nascitur. flos salis non fit nisi aquilonibus. in igni[*](igni Ev(D). -ne rC.) nec[*](nec dErv. om. r.) crepitat nec exilit Tragasaeus [*](tragesaeus d.) neque Acanthius[*](acanthius v. -thus d. achantius E. -tus r. cantus R. -tis Vf.), ab oppido appellatus, nec[*](ne VR1.) ullius[*](ullus VR1TJ. sed cfr. § 90. 105.) spuma[*](e (ex T) spuma dT.) aut[*](aut at Er. aut ab D.) ramentum tenuius[*](ramentum tenuius ego. cfr. XXXIV 175. ramento (JD. -tum v) aut (del. D) tenuis ll.Tv.). Agrigentinus ignium patiens ex aqua exilit[*](exiliit V.).[*](Solin. 5, 18. Isid. XVI 2, 5.) sunt et colorum differentiae[*](differentia R. -iam V.). rubet[*](rubet ll.B(S). -ber G.) Memphi, rufus est circa Oxum, Centuripis[*](centū ripis VRdf.) purpureus, circa Gelam in eadem[*](ea E.) Sicilia tanti splendoris, ut imaginem[*](uti magnitudinem E.) recipiat. in Cappadocia crocinus[*](crocineus d2T. -ceus v. a. S. cfr. § 90.) effoditur, tralucidus et odoratissimus . ad medicinae usus antiqui Tarentinum maxime laudabant, ab hoc[*](ad hoc R.) quemcumque e marinis, ex eo genere spumeum praecipue, iumentorum vero et boum oculis Tragasaeum et Baeticum[*](baeticum v. peti- VdEr. piti- R.).[*](Isid. XVI 2, 6.) ad opsonium et cibum utilior quisquis facile liquescit, item umidior, minorem enim amaritudinem habent, ut Atticus et Euboicus. servandis carnibus aptior acer et siccus, ut[*](ut Rdv. tu V.om.E.) Megaricus. conditur etiam odoribus additis[*](addi- tus V (?)Lugd. Dal.) et pulmentarii vicem implet, excitans [*](excitans d(?)arv. ex .... E.om. rJ.) aviditatem invitansque[*](inuitans excitansque J.) in omnibus cibis ita, ut sit peculiaris ex eo intellectus inter innumera condimenta, item[*](item E2a. iterū rTfS ita E1. ita est v. interim J. ciborum D. del. U 700.) in mandendo[*](madendo VR1. an madido? locus adhuc corrueptus.) quaesitus garo.[*](Isid. XVI 2, 6. Verg. georg. III 394–397. (Aristot. h. a. VIII 10 p. 596a)) quin et pecudes

armentaque[*](armentaque v. -toque Er. -tatio r. de mendo cfr. § 5.) et iumenta[*](iumento E.) sale maxime sollicitantur ad pastus[*](partis V. pastum v. a. S.), multo[*](multo tum ego. multum ll.S. -to v.) tum largiore[*](largiore RC(J). -ores rv(S). an largiore eis?) lacte multoque[*](lacte multoque dErv. lactoque V. -teque R.) gratiore[*](gratio- rem E.) etiam in caseo dote[*](an etiam casei dote? cfr. XI 239.). ergo, Hercules, vita humanior sine sale non quit[*](non quid V. nequit v. a. H.) degere[*](an degi? cfr. XIV 125. XII 5. VI 66. III 124.), adeoque[*](adeo ergo Vd.) necessarium elementum est, uti[*](ut Rv. a. D.) transient intellectus ad voluptates[*](uolup- tates VRv(S). -atem d(?)ErH.) animi quoque eximias[*](eximias ego et dist. nimia ll. del. D. nimirum a J. scommata S cum P. nam ita B. sam- mia v. ioci enim a U 701. mica Müller emend. V 9.). sales[*](sales Erv(D). sale rJU. salis Müller l. l.) appellantur, omnisque vitae lepos et summa hilaritas laborumque requies non alio magis vocabulo[*](alia magis uoca- bula E.) constat. [*](Verrius Flaccus ap. Festum s. v. salaria.—cfr. Horat. sat. II 2, 17.)honoribus etiam militiaeque interponitur salariis inde dictis, magna apud antiquos et[*](et Vd.om. rv.) auctoritate, sicut apparet ex nomine Salariae viae, quoniam illa salem in Sabinos portari convenerat. Ancus Marcius rex[*](sex V.) salis modios[*](modia Ev. a. H.)VI[*](VIES. ut VTf. sex re corr. sex mille d(?)H. sex milia v.) in congiario dedit populis[*](populis VRdTfEv(S). -lo d(?)C.) et salinas primus instituit. Varro etiam pulmentarii vice[*](uite V.) usos veteres auctor est, et[*](et VRdTfH. om.E. esitasse enim v.) salem[*](sale VTf.) cum pane[*](pane et casaeos (-seo v) Ev. a. H.) esitasse eos proverbio apparet. maxime tamen in sacris intellegitur auctoritas, quando nulla conficiuntur sine mola salsa.

[*](Diosc. V 128.—cfr. Diosc. V 127.) Salinarum[*](sabinarum Vd.) sinceritas summam fecit[*](an facit?) suam differentiam quadam[*](quadam EG. quandam rTH. quaedam enim v.) favilla[*](fauilla v. -llam ll.H.) salis, quae levissima ex eo est et candidissima. appellatur et flos salis, in totum diversa res umidiorisque naturae et crocei coloris aut rufi, veluti[*](ueliti V.)

rubigo salis, odore quoque ingrato ceu gari[*](gari dv. cfr. Diosc. cari r.) dissentiens a sale, non modo a spuma. Aegyptus invenit[*](inuenitur Ev. a. G.), videturque Nilo[*](nudo VR1d.) deferri[*](deferri v. differri Er. -eri r.). et fontibus tamen quibusdam innatat[*](innatant V.). optimum ex eo quod olei[*](olet V.) quandam pinguitudinem reddit; est enim etiam in sale[*](salo V.) pinguitudo, quod miremur. adulteratur autem tinguiturque rubrica aut plerumque testa trita[*](testa tia E.), qui fucus aqua[*](aquam VR.) deprehenditur diluente[*](deluente VR.) facticium colorem[*](colorein Erv. coherent r.), cum verus ille non nisi oleo resolvatur et unguentarii propter colorem eo maxime utantur. canitia in vasis[*](in uasis in VR1T.) summa est,[*](90) media vero[*](medio uera V.) pars umidior, ut diximus. floris natura aspera, excalfactoria, stomacho inutilis, sudorem ciet, alvum[*](alum V.) solvit in vino et aqua, acopis et zmecticis[*](zmecticis J. -edicis R1. -eticis r. smegmatis H. -aticis v.) utilis. detrahit et ex palpebris pilos[*](pilos dEv. philos VR.). ima faecis[*](ima faecis (fecis Er) ErD. imae ficis V. ime effecis R. efficacissime faeces d(?)S. -issime faeces imae v.) concutiuntur, ut[*](ui V.) croci color redeat.

Praeter haec[*](praeterea haec dT.) etiamnum appellatur in salinis salsugo, ab aliis salsilago, tota liquida[*](liquida a D. a liquida E. li- quida dr.om.VR. (an liquida, at a? ut post tota omittendi causa appareat).), a marina aqua salsiore[*](salsiore VdTD. -or c Er. -or Rv.) vi distans[*](ui distans VREv. distans uidi dT.).[*](Diosc. II 34. Geop. XX 46, 1. 2. Isid. XX 3, 19.)— Aliud[*](aliud RdTv. alii ut E. aliut V2D. -int V1. an aliud est?) etiamnum liquoris exquisiti genus, quod garum vocavere[*](uocare R.), intestinis piscium ceterisque, quae abicienda essent, sale maceratis, ut sit illa putrescentium sanies. hoc olim conficiebatur ex pisce, quem Graeci garon vocabant, capite eius usto suffitu[*](suffitu VRdv. cfr. XXXII 124. 131. -to ED.) extrahi secundas monstrantes[*](mon- strantes VRdTfH. morantes Ev.),

[*](cfr. Plin. IX 66. Seneca epist. XV 3, 25. Martial. epigr. XIII 102. Apicius VII 7, 13. Horat. sat. II 8, 46. (Strabo III 4, 6 p. 159).—cfr. Plin. IX 92.—Martial. epigr. XIII 103. IV 88, 5.) nunc e scombro[*](nunc e sconbro V. non- cessū pro R.) pisce laudatissimum[*](lautissimum R. lat- V.) in

Carthaginis spartariae[*](sparfariae VR1. scombrariae. coni. Marquardt e Stra- bone, sed cfr. Isid. XV 1, 66.) cetariis[*](cetariis v. -ris rD. ce- teris r.)—sociorum id appellatur—, singulis milibus nummum permutantibus congios fere binos[*](paene binos Ev. a. H.). nee liquor ullus[*](nullus E.) paene praeter unguenta maiore in[*](in om.E.) pretio esse coepit, nobilitatis etiam gentibus. scombros[*](scombro Vd. -bros quidem R(?)v. cfr. § 102.) et Mauretania [*](mauretani R1. -ritania d.) Baeticaeque[*](baeticaque v. a. H.) etiam[*](etiam ego. et VdEv. om.R(?)H.) Carteia ex oceano intrantes[*](intrantes v. -tis ll.S.) capiunt , ad[*](& (pro ad) R1.) nihil aliud[*](alium VR1.) utiles[*](utiles v. -le est VdEr. ut ille est E.). laudantur et Clazomenae[*](glauzomenae Vd.) garo Pompeique et[*](pompeique et Ev(J). -peiique et drC. -pei V. -peii R.) Leptis, sicut muria Antipolis ac Thurii[*](thuri VD. -ria v. a. G.), iam vero et Delmatia[*](del- matha Vd. dalmatia R(?)v. a. S.).[*](Geop. XX 46, 2.—Aristot. h. a VI 15 p. 569b. Oppian. hal. I 766.)— Vitium huius est[*](est et E.om.d.) allex[*](alex Rv. a. J. alex est d.) atque[*](atque VED. om. rv.) inperfecta[*](inperfectae D.) nec[*](ne R1.) colata[*](colatae VRD.) faex[*](faex dv. fex r.). coepit tamen et privatim[*](et priuatim Erv. et R.om. r.) ex inutili[*](ex inutili om.R1.) pisciculo minimoque confici[*](conci/// R1.). apuam nostri[*](nostris R1.), aphyen Graeci vocant, quoniam is[*](is om.Vd.) pisciculus e pluvia nascatur[*](nascatur VRdJ. -citur Erv(D). cfr. C F W Müller p. 6.). Foroiulienses piscem, ex quo faciunt, lupum appellant. transiit[*](transit Ev. a. C(D). cfr. nota ad XXXIII 131.) deinde in luxuriam[*](luxoria V. -io R.), creveruntque[*](creuerunt E.) genera ad infinitum [*](in infinitum E.), sicuti garun ad colorem mulsi veteris adeoque suavitatem dilutum[*](suauitatem dilutum ego. dilutam suaui- tatem ll.v.), ut bibi possit. aliud vero est[*](est ego. ad VdTEv(D). om.Rf(?)H. (lac. post ad indicavit D).) castimoniarum [*](catimoniarum V.) superstitioni etiam sacrisque[*](superstitio- nem etiam sacris v. a. H.) ludaeis dicatum, quod fit e piscibus squama carentibus[*](squama maceretnentibus V.). sic allex pervenit

ad ostreas, echinos[*](echinas E. ecinus V.), urticas[*](urticas om.VR1.) maris[*](maris ll.TJ. cammaros v.), mullorum[*](multorum VRd.) iocinera [*](iocinere E.), innumerisque generibus ad sapores[*](sapores dS. -ris rD. -rem v.) gulae[*](gile V. cyle d.) coepit sal tabescere.

Haec obiter indicata sint desideriis vitae.[*](Pl. iun. 86, 4. 5.) et ipsa tamen non nullius[*](nulli VdEv. a. H.) usus in medendo. namque et allece scabies pecoris sanlatur[*](sanantur d.) infusa per cutem incisam, et contra canis morsus draconisve[*](draconiuae V.) marini prodest, in linteolis autem concerptis inponitur,[*](Pl. iun. 83, 16. Diosc. II 34. (cfr. Colum. VI 13, 1). Marc. 9, 14 (36). Diosc. V 127. eupor. I 238. Celsus IV 22.) et garo ambusta recentia sanantur, si quis infundat ac non nominet garum. contra canum quoque morsus[*](morsus dEv(S). -sum rfH.) prodest maximeque crocodili [*](morsus dEv(S). -sum rfH.) et ulceribus, quae serpunt, aut sordidis[*](sordidi E.). oris quoque et aurium ulceribus aut doloribus mirifice prodest. muria quoque sive illa salsugo spissat, mordet, extenuat, siccat,[*](92) dysintericis utilis, etiam si nome[*](nomen V.) intestina corripiat[*](corripiat ego. -pit ll.v.), ischiadicis [*](an coeliacis, ischiadicis? cfr. Diosc.), coeliacis veteribus infunditur. fotu[*](fotu dv. -tū Er. -to r.) quoque apud mediterraneos aquae marinae vicem pensat[*](prestat dT.).

[*](Diosc. V 125. Isid. XVI 2, 6.—Pl. iun. 111, 9. 10.) Salis natura per se ignea est et inimica ignibus, fugiens eos, omnia erodens, corpora vero adstringens , siccans, adligans, defuncta etiam a[*](ac av. a. G.) putrescendi[*](putrescendi VRES. -do d(?)G. -ntia v.) tabe[*](tabe J cfr. XV 80. VII 70. (labe Isid.). ta V.- to R. ita Ev. ito r.om.d(?)G. tabo S(D) cum cod. Murb. (?). cfr. sanie § 93. an uitio?) vindicans[*](uendicans R1v. a. H.), ut durent ea[*](durent ea v. -retita VE. -rent ita r(?)G.) per saecula, in medendo vero mordens, adurens, repurgans[*](repugnans VEv. a. C.), extenuans, dissolvens, sto- -macho[*](stomachū VR.) tantum inutilis, praeterquam ad excitandam aviditatem .[*](dist. ego.) adversus serpentium morsus cum origano, melle,

hysopo, contra cerasten[*](cerenten R1.) cum origano et[*](et ll.v. aut B.) cedria[*](cedria B e Diosc. -dro (corruptum ex cedri) ll.D. cera v.) aut pice aut melle[*](ac melle VR.) auxiliatur,[*](Diosc.V 125.)[*](Diosc. eupor. I 45.) contra scolopendras ex aceto[*](acetū R.) pots, adversus scorpionum ictus cum quarta[*](qua V. aequa TS.) parte lini seminis[*](semine VR1d.) et[*](et ll. ex v.) oleo vel aceto inlitus[*](inlitur V.), adversus crabrones vero et vespas[*](uel uespas dv. a. S.) similiaque[*](similiaque Rv. -lique VE. -liter dT.) ex aceto, ad heterocranias[*](heterocranias ErS. -neas dC. -nas B. -ogranias R. hec ergo granias V.) capitisque ulcera et pusulas papulasve et incipientes[*](incipiente R.) verrucas cum sebo vitulino , item[*](an item in?) oculorum remediis et ad excrescentes[*](de- arescentes VR1. excrentes E.) ibi carnes totiusque corporis pterygia, sed in oculis peculiariter, ob id collyriis emplastrisque[*](que dEv(D). quoque rfS.) additus[*](cdditur d (?)v. a. S.)—ad haec[*](hoc Tv. a. G.) maxime probatur Tattaeus[*](tattaeus G cum B1. cfr. § 84. & teus VRd. et deus E. tragasaeus Ven. cumB2. etateus v.) aut[*](et dT.) Caunites[*](counites r. cogn- R.)—,[*](Pl. iun. 102, 18–20.) ex ictu vero suffusis cruore oculis suggillatisque[*](suggillatisue dTS. -tis suae V (cfr. §96). -tisque rv(D).) cum murra[*](murra VRdG. -rrae Ev(D). cfr. § 118.) pari pondere ac[*](aut (pro ac) V.) melle aut cum hysopo ex aqua calida, utque[*](utque (quae E) Erv. aut quae r.) foveantur salsugine[*](salsugines R.)—ad haec Hispaniensis eligitur—, contraque suffusiones oculorum cum lacte in coticulis teritur, privatim suggillationibus in[*](salsugines R.) linteolo involutus crebroque ex aqua ferventi inpositus, ulceribus oris manantibus in linteolo concerpto[*](concrepto V. corre- R.), gingivarum tumori infricatus[*](infricatus Erv. infractus rT.) et[*](et—18 fractus om.VR1T.) contra scabritiem linguae fractus comminutusque.[*](Diosc. V 125.)[*](Pl. iun. 28, 4–7. Marc. 12, 21.) aiunt dentes non erodi nec putrescere, si quis cotidie mane ieiunus salem contineat sub lingua, donee liquescat. lepras idem et furunculos et lichenas et psoras[*](psaras VR.) emendat cum passa

uva exempto eius ligno et sebo bubulo atque origano ac fermento[*](dist. D.) vel pane; maxime Thebaicus ad haec[*](ad hec (hac R) et VR. hic et ad v. a. D.) et pruritus eligitur.[*](dist. ego.) tonsillis et uvis[*](ouis VR.) cum melle prodest quicumque, ad anginas hoc amplius cum oleo et aceto eodem tempore extra faucibus inlitus cum pice liquida.[*](cfr. Plin. XXXI 40.—Pl. iun. 35, 20.—Isid. XVI 2, 6. (cfr. Catull. 23, 12).) emollit[*](et mollit et VR1.) et alvum vino[*](uino D cum U 701. in uino ll.v.)[*](dist. ego.) mixto[*](mixtus d(?)v. a. J.), innoxie[*](in- noxie dTH. -xio VD. -xia RE. idem noxia v.) et taeniarum[*](taeniarum H. tenearum (tae- D) VRED. tine- dTv.cfr. § 36.) genera pellit in vino potus. aestus balnearum convalescentes ut tolerare[*](tolerari Vv. a. G.) possint[*](possit VR1), linguae subditus[*](positus subditus (supd- R1) VR1.) praestat. nervorum dolores[*](dolores VdS. -rem R(?)Ev(D). cfr. § 62. 120. XXX 110. XXVIII 237. XXIV 15. 40. XXIII 6. 48. XXXVII 145. XXI 141. XXII 107. 130. 141.), maxime[*](maxime VRdTH. maxime usurpanda (-dam E) obseruatione Erv. cfr. infra vv. 12. 13.) circa umeros et renes, in saccis aqua[*](ex aqua Pl.iun. patina f(?)S.) ferventi crebro candefactus [*](candefactus (-dof- V) VTfES. madef- r(?)v.) levat[*](lauat V.), column torminaque et coxarum dolores potus et in isdem saccis inpositus candens, podagras cum farina ex melle et oleo tritus, ibi maxime usurpanda observatione [*](usurpanda (ususpra- VR) obseruatione VRdTfH. obseruanda usurpatione Erv.), quae[*](qua d. qua quidem v. a. H.) totiscorporibus nihil esse utilius sale et sole dixit. utique[*](dixit utique coni. J. dixit itaque dTErH. -xistique V. -xitque R. dicunt itaque v.) cornea videmus corpora piscatorum, sed hoc[*](hoc om.VR1.) praecipuum iudicatur[*](iudicatur ego. cfr. § 43. XXXIV 178, XXXII 123. XXVIII 26. XVII 157. 193. dicatur ll.v.) in podagris.[*](Diosc.V 125.—Diosc. eupor. I 123.) tollit et clavos pedum, item[*](pedum item dErv. ite pedum VR. item pedum Müller emend. V 9.) perniones. ambustis ex oleo inponitur aut commanducatus pusulasque reprimit, ignibus vero sacris, ulceribus[*](ulceribus VE. -busque r(?)v.), quae serpant[*](serpunt Rv. a. S.), ex aceto aut hysopo, carcinomatis cum uva

taminia, phagedaenis ulcerum tostus[*](tostus dTS. -um H. totus r. tritus v.) cum farina hordei, superinposito[*](superinposita Vd.) linteolo madente vino. morbo regio laborantes , donee sudent[*](sudent dEv. -dant rS.) ad ignem, contra puritus, quos[*](quod RE.) sentiunt, ex oleo et aceto infricatus[*](infricatis V. iuuat et dv. a. S.) iuvat, fatigatos[*](fatigatus V. uat- E.) ex oleo.[*](Diosc. V 125. (eupor. II 65). Pl. iun. 90, 21. Diosc. V 125.) multi et hydropicos sale curavere fervoresque febrium cum oleo perunxere et tussim[*](et iunxim V.) veterem linctu[*](lintu V.) eius discussere, clysteribus infudere ischiadicis[*](sciadicis Vr. rad- R.), ulcerum[*](ulceribus v. a. H.) excrescentibus vel putrescentibus inposuere, crocodilorum morsibus ex aceto in linteolis ita, ut battuerentur[*](batuerentur VRdv. a. S. pauer- H.) ante his[*](his (sc. linteolis) ego e Diosc. hic VdEH. inc R1. ictuum R2Brot. hac G. ictu vel (arte) uinctu coni. B. ictum v. uincta S. ninculis J. del. D. (Plinius prave legitτυπτομένων . . . τοῖς ἐνδέσμοις).) ulcera. bibitur et contra opium[*](oppium VVen.) ex aceto mulso, luxatis inponitur cum farina et melle, item extuberationibus[*](exuberationibus VR.). dentium dolori[*](dolore VR1.) cum aceto fotus[*](fotus VRfEVerc.(H). potus dTVen. tostus C. et fotu G.) et inlitus[*](illinitus R1.) cum resina prodest. ad omnia autem spuma salis iucundior utiliorque . sed quicumque sal acopis additur ad excalfactiones, item zmegmatis[*](zmegmatis VS. szme- R. sme dH. -aticis Erv.) ad extendendam[*](extendendam Erv(S). -nuendam VR. -nuandam dTH(J). cfr. § 84. XXVI 163. XXXI 65. XI 238.) cutem levandamque. pecorum quoque scabiem et boum inlitus tollit datusque[*](datusque VEv. -turque r(?)G.) lingendus[*](lingendos VR.) et oculis iumentorum inspuitur. haec[*](haec est (et v) de VR1v. a. S.) de sale dicta sint.

[*](Isid. XVI 2, 7.) Non est differenda et nitri natura, non multum a sale distans et eo diligentius dicenda, quia palam est medicos, qui de eo scripserunt[*](scripser??? V. -ere v. a. S.), ignorasse naturam nec quemquam Theophrasto[*](theophrastus R1. -prastus V.) diligentius tradidisse.

Exiguum fit apud Medos canescentibus siccitate convallibus , quod vocant halmyraga[*](halmyraga S. -rhaga Rd(?) H. -miraga rB. -rhaga C. -gara v.), minus etiam in Thracia iuxta Philippos, sordidum terra, quod[*](quod Erv(D). qua R. aqua r. a qua J.) appellant agrium. [*](cfr. Plin. XVI 31.)nam quercu cremata[*](namque aqua cremata E.) numquam multum factitatum[*](facinatum V. facn- R1.) est et iam pridem in totum omissum[*](emis- sum R.). aquae vero nitrosae plurimis[*](pluribus R(?)v. a. D. cfr. § 4.) locis[*](in locis ED.) reperiuntur, sed sine viribus densandi. optimum copiosumque in Clitis[*](clitis ll.v(J). clytis G. Litis H (Letis B) coll. IV 36. nomen adhuc corruptum.) Macedoniae, quod vocant Chalestricum[*](chalestricum VdEJ cfr. § 115. Herodot. VII 123. cal- Rv. a. C. chalast- C cum B ex IV 36.), candidum purumque, proximum sali[*](sale R.). lacus est nitrosus exiliente e medio dulci fonticulo. ibi fit nitrum circa canis ortum novenis diebus totidemque cessat ac rursus innatat et deinde cessat. quo apparet soli naturam esse, quae gignat, quoniam compertum est nec soles proficere[*](proferrae E.) quicquam, cum cesset[*](esset E.), nec imbres. mirum et[*](et VRS. est E. est et d(?)v.) illud, scatebra fonticuli semper emicante lacum neque augeri[*](augere E.) neque effuere[*](effluere Ev(D). flu- rTfH.). iis[*](iisdv. his rS.) autem diebus, quibus gignitur, si fuere imbres, salsius nitrum faciunt, aquilones deterius quia validius commovent limum.

[*](cfr. Plin. supra § 81.)[*](cfr. Geop. XVI 18, 3.)Et hoc quidem nascitur, in Aegypto autem conficitur, multo abundantius, sed deterius, nam fuscum lapidosumque est. fit paene eodem modo[*](modo REv. malo V. ///a loco d.) quo[*](quo del.d2.) sal, nisi[*](quo sal nisi om.E.) quod salinis mare infundunt[*](infunditur d.), Nilum[*](nihilum Ev. a. B.) autumno[*](autumno ego. autem mo VRd. -tem modo J. -tem Ev(D).) nitrariis[*](nitrariis E2v. -anis E1. nstraris r.). hae[*](hae dH(J). haec rS.del. v.)accedente[*](accedente ego. cedente (-tem E) ll.H. exced- v(D).) Nilo[*](accedente ego. cedente (-tem E) ll.H. exced- v(D).)rigantur[*](rigantur ego. ficcant' Erv.), decedente[*](decedente (-tem E) Erv. a. H. reced- D.) madent[*](madent Erv. -dant R. manant rT.) suco nitri XL[*](XL om.E.) diebus continuis

, non ut in[*](in om.VR1.) Macedonia statis[*](ftatis ll.v. an ceffantis?). si etiam[*](etiam ErG(D). et rS. autem v. cfr. XV 9.) imbres ad fuerunt, minus e[*](e dS. & VR. a r. ad E. de v. ex D.) flumine addunt, statimque ut[*](ut om.E.) densar coeptum est, rapitur, ne resolvatur[*](resoluantur V.) in nitrariis. hic[*](hic vet. Dal. fic ll.v. cfr. § 91.) quoque olei natura intervenit, ad scabiem animalium utilis ipsum autem conditum in acervis durat. mirum in lacu Ascanio[*](asanio Ev. a. B.) et quibusdam circa Chalcida[*](calchida V.) fontibus summas aquas dulces esse potarique[*](putari. quae V.), inferiores[*](interiores VfS.) nitrosas.—In nitro optimum quod tenuissimum, et ideo spuma melior, ad aliqua tamen sordidum, tamquam ad inficiendas purpuras tincturasque omnes[*](omnes v. -nis ll.S.). magnus et vitro[*](nitro v. a. G. in uitro D e coni. S. sed cfr. C F W Müller p. 23.) usus, qui dicetur[*](36,193) suo loco.[*](cfr. Herodotus II 87.)—Nitrariae[*](ni- trariae H. -ias VRdT. (-iae egregiae v). nitri egri ar.) Aegypti circa Naucratim et Memphin tantum solebant esse, circa Memphin deteriores. nam et lapidescit ibi in acervis, multique[*](acerbis multisque V.) sunt cumuli[*](cuniculi dT. tumuli v. a. H. ea om.E.) ea de causa saxei. faciunt ex his[*](eis d. iis v. a. C. et om.Rdv. a. D.) vasa nec non et frequenter[*](frequenter dv. -ti r.) liquatum cum[*](dist. ego. cfr. § 122 extr.) sulpure coquentes. in carnibus[*](carnibus J coll. § 87 et Herodot. carbonibus ll.v. de mendo cfr. XXXIV 120 extr.) quoque[*](ad ea quoque v. a. S.), quas[*](quas ll.J. quos S. quae v.) inveterari volunt, illo nitro utuntur. sunt ibi nitrariae, in quibus et rufum exit a colore terrae[*](et terrae VR1.).

Spumam nitri, quae maxime laudatur, antiqui negabant [*](dist. ego.) fieri, nisi cum ros cecidisset praegnantibus nitrariis[*](nitrari V. -ris D.), sed nondum parientibus; itaque non fieri incitatis, etiamsi caderet.[*](Isid. XVI 2, 8. Diosc. V 130.) alii acervorum[*](acer- norum VRdTfH. operimentorum Ev. -tum Lugd.) fermento gigni[*](cigni V.) existimavere. proxima [*](de afro nitro proxima R.) aetas medicorum aphronitrum tradidit in Asia colligi[*](assia colligit V.)

in speluncis molibus[*](molibus G. moll- VRdTfv(Brot.). mal- E. mobil- Lugd. in collibus coni. J. canalibus D. an nobilibus vel madidis? sed omnia incerta.) destillans—specs eos[*](eos REv. eus V. eius d. eas D.) colligas[*](colligas VRdTE2v(J). -gans E1r. colycas C(S). colicas Brot. e coni. H. Corycias D. an collicias? cfr. XVIII 179. (Colum. II 8, 3).) vocant —, dein siccari[*](siccari ego cum vet. Dal. -ant ll.v) sole. optimum putatur Lydium; probatio , ut sit minime ponderosum et maxime friabile[*](fricabile ED.), colore paene[*](paene dIsid.v(J). pane VR. plene ErS.) purpureo. hoc in pastillis adfertur, Aegyptium in vasis picatis, ne[*](picatis ne dv. spissatis ne RE. -ssa omni V. -ssatum ne D. cfr. § 68. XV 61. 65. XIV 134. XXXVI 166.) liquescat; vasa quoque ea sole inarescentia perficiuntur.

[*](Diosc. V 129.)Nitri probatio, ut sit tenuissimum et quam maxime spongeosum fistulosumque. adulteratur in Aegypto calce, deprehenditur gustu[*](gustus in cerusa V.). sincerum enim statim[*](facile (pro ftatim) R(?)v. a. S. an statim saliua?) resolvitur[*](persoluitur VR1.), adulteratum pungit calce[*](calce pungit D.) et[*](et om.Rd(?)v. a. D.) aspersum[*](aspersum dv. -rsu VRf. -rum aD.) reddit odorem[*](honorem a.) vehementer [*](uehementer VRdfv( D cum uritur iungens). -tem aC.). uritur in testa opertum, ne exultet. alias igni non exilit nitrum niihilque[*](an lacuna ante nihilque?) gignit aut alit[*](aliter V.), cum in salinis herbae gignantur et in mari tot animalia, tantum[*](non tantum vet. Dal.) algae[*](alget d.). [*](cfr. Plin. XIX 84. Theophr. C. VI 10, 8. 9. Plin. XIX 143.)sed maiorem esse acrimoniam nitri apparet non hoc tantum argumento, sed et[*](et VRdv(S). in EG. et in r.) illo, quod nitrariae calciamenta protinus consumunt, alias salubres oculorumque claritati utiles. in nitrariis non lippiunt[*](lipiunt V.); ulcera allata[*](///illita d2.) eo celerrime sanantur, ibi facta tarde. ciet et[*](hec (pro et) V.) sudores cum oleo perunctis corpusque emollit. in pane salis vice utuntur Chalestraeo[*](chalestraeo J. cfr. § 107. calistraeo dr. -raeae R. -reo (seal- E) r. chalastrico (cales- v) B. -raeo S.), ad raphanos Aegyptio; teneriores eos facit,

sed obsonia alba et deteriora, olera viridiora. in medi cina autem calfacit, extenuat, mordet, spissat, siccat, ex ulcerat,[*](Diosc.V 130. Pl. iun. 100, 10–12.) utile iis[*](iis v. his ll. C.), quae evocanda[*](uocanda V.) sint aut discutienda e lenius mordenda atque extenuanda[*](extenuenda V. -uisenda E.), sicut in papulis pusulisque [*](pusulisque dfH. pusill- RE. pusil- V. pustul- v.). quidam in hoc usu accensum vino austero re stingunt atque ita trito in balneis utuntur sine oleo. su dores nimios[*](minus V.) inhibet cum iride[*](iridi E.) arida adiecto oleo viridi[*](arida—uiridi om.E.) extenuat et cicatrices oculorum et scabritias genarum cum fico inlitum aut decoctum in passo ad dimidias partes— item[*](dist. ego.) contra argema[*](argema C. -mas ll.v.)—,[*](Diosc. V 130. Seren. 228. Marc. 13, 18. 9. Pl. iun. 13, 6. 19, 2–5. Diosc. eupor. I 107. Marc. 9, 67. Diosc. eupor. I 63.) oculorum ungues[*](inungues SJ cum Gron., sed ungues = pterygia: cfr. § 99 et Cels. VII 7, 4.) decoctum[*](an decocitur?) in passo cum[*](in passo cum ego. cum (om.dS) passo in ll.v(J). cfr. XXII 90. 103. 143. XXIII 85.) mali Punici calyce[*](calyce RdC. -lice V(?)Ev(D).); adiuvat[*](adiuuat RH(J). -uat ad VdT. -uat et S. -uat nitri (-rum v) Ev.) claritatem visus cum melle inunctum. prodest dentium dolori, ex vine si cum pipere[*](piperi V.) colluantur; item cum porro decoctum nigrescentes dentes, crematum dentifricio[*](dist. ego coll. Marc. de dativo dentifricio cfr. XXXII 65.), ad colorem reducit . capitis animalia et lendes[*](et lendes Erv. edentes Vd. dentes R.) necat cum Samia terra inlitum[*](inlinitum Er.) ex oleo. auribus purulentis vino liquatum infunditur [*](infun- datur E.), sordes eiusdem partis erodit[*](herodit V.) ex aceto, sonitus et tinnitus discutit siccum[*](siccum ll. v. an sic cum ture? cfr. Diosc. eupor.) additum.[*](Diosc. V 130. eupor. I 144. Pl. iun. 82, 10. Diosc. eupor. I 141. II 113. Pl. iun. 86, 3. 4. Diosc. eupor. I 200.—Diosc. V 130. eupor. II 65. (cfr. Plin. XXIII 122).) vitiligines albas cum creta Cimolia[*](cimoliae R.) aequo pondere ex aceto in sole inlitum emendat. furunculos adrmixtum resinae extrahit[*](extrahit ego e Diosc. -ahit aut ll.v. (an vero extrahit aut sebo? cfr. Diosc.).); cum uva alba[*](dist. ego.) passa nucleis eius simul tritis testium inflammationi

occurrit, item eruptionibus pituitae in toto corpore cum axungia, contraque canis morsus addita et resina[*](addita et resina—p. 47, 19 redegere afri inVRiterata leguntur (VaRa); cfr. praefatio.) inlitis[*](inlitis VVaR. initis ErD. -tiis dRav.). cum[*](dist. ego.) aceto inlinitur sic et serpentium morsibus; phagedaenis et ulceribus, quae serpunt aut putrescunt, cum calce ex aceto. hydropicis cum fico tusum datur[*](datur om.VR1.) inliniturque [*](inlini- tur quae R1.).[*](Diosc. V 130. eupor. II 40. (cfr. Marc. 28, 70). eupor. I 228. II 25.—Diosc. V 130.) discutit et tormina, si decoctum bibatur pondere drachmae[*](cūrqueta VaRa.) cum ruta vel aneto vel cumino. reficit lassitudines cum oleo et[*](et (ante aceto) VRdTfH. ex Ev. uel VaRa.) aceto perunctorum, et contra algores horroresque prodest manibus pedibusque confricatis cum oleo. conprimit et pruritus suffusorum felle, maxime cum aceto instillatum[*](instillatum coni. H. insudatum ll.Tf. datum v. in usu datum Brot. in sudore datum S e coni. Dal. insufflatum D.). succurrit et venenis fungorum ex posca potum aut, si buprestis hausta[*](hausta S(D) cum vet. Dal. coll. XXVIII155. pasta Erv. exp- rT. exsputa J. (an pota? cfr. XXVIII 128. XXIX 105.).) sit, ex aqua, vomitionesque[*](uomitioneque S coll. XXIII 80.) evocat. iis[*](iis v. his ll. C.), qui sanguinem tauri biberint, cum lasere datur.[*](Pl. iun. 34, 16. 17. Marc. 19, 19. Seren. 137.—Diosc. V 130.) in facie quoque exulcerationes sanat cum melle et lacte bubulo. ambustis tostum[*](totum E.), donee nigrescat, tritumque [*](totumque E.) inlinitur. infunditur vesicae[*](uesicae ego coll. Marc. 26, 106. urceis ll.Tfv(J). uentris (d?)C.) et renium dolori[*](dolori dTErH. -re r. -ribus v.) aut rigori[*](rigore VaRa.) corporum nervorumve[*](nervorum uel VVaRRa. -rumque v. a. J.) doloribus. paralysi in[*](paralysi in dC(J). -si v(S). -lisin RRaE. per alysin VVa.) lingua[*](linguae S cumvet. Dal.) cum pane inponitur.[*](Diosc. eupor. II 56.) suspiriosis in tisana sumitur. tussim veterem sanat flore mixto galbano, resinae terebinthinae pari pondere omnium ita, ut fabae magnitudo devoretur

. coquitur diluitumque postea cum pice liquida sorbendum in angina datur.

Flos eius[*](eius Erv. et uua (una d) r.) cum oleo cypreo[*](cypreo (cip- E) VaRaErJ. -pereo VR. -prino d(?)Lugd. -prio v. cfr. nota ad XXIX 106.) et articulorum doloribus in sole iucundus est. regium quoque morbum extenuat[*](exterminat Er(exte absciso)v. a. H(D).) in potione vini et inflationes discutit, sanguinis profluvium e naribus sistit ex ferventi aqua vapore naribus rapto porriginem[*](pruriginem dv. a. H.) alumine permixto tollit,[*](Pl. iun. 13, 7. 8. Marc. 4, 7.—Diosc. V 130. eupor. II 24. (cfr. Marc. 19, 38).) alarum virus ex aqum cottidiano fotu[*](fato RE.), ulcera ex pituita nata cera[*](ex—cera om.E.) permixtum, quo genere nervis quoque prodest. coeliacis infunditum perungui ante accessiones[*](accessio VVaRRa.) frigidas[*](frigidas dv. -da r.) nitro et oleo[*](et per oleo V.) multi praecepere, sicut[*](sic et v. a. H.) adversus lepras, lentigines; podagris[*](podagricis d(?)v. -gras D.) in balneis[*](dist. D.) uti[*](ungi C.). solia[*](solia ll.v(D). -io B.) nitri[*](niti R1.) prosunt[*](prodest R(?)v. a. D.) atrophis[*](atrophis dv. -pliis VaRRa. -piliis V. -pis E.), opisthotonis, tetanis.—Sal nitrum[*](sal et nitrum B(S).) sulpuri concoctun in lapiden vertitur.

[*](Diosc.V 137. Isid. XII 6, 61.) Spongearum genera diximus in naturis[*](uenturis E.) aquatilium marinorum. quidam ita distingunt[*](restingunt E.): alias ex[*](9,148) his mares[*](ex his maris (-res dS) VVaRRadS. existimare Er. ex his mares existi- mauere v.) tenui fistula spissioresque, persorbentes, quae[*](persorbentes quae om.E.) et[*](ex E.) tinguntur[*](in- unguntur VR.) in deliciis, aliquando et purpura; alias feminas maioribus[*](maribus ll.v(J). e ma- B. in ma- S.om. Isid.) fistulis ac perpetuis; maribus alias duriores quas appellant tragos, tenuissimis fistulis atque[*](etque d. et quae VVa. aeque v. a. G.) densissimis . candidae cura fiunt: e[*](e dErv. et r. ex D.) mollissimis recentes per aestatem tinctae salis spuma[*](spumam VVa.) ad lunam et pruinas sternuntum[*](feruntur Er.) inversae, hoc est qua parte adhaesere, ut candorem bibant

animal esse docuimus, etiam[*](etiam R(?)Ev. om. r.) cruore inhaerente.[*](Isid. XII 6. 60.) aliqui[*](aliquis VVa.) narrant et auditu[*](audi R1. -dita Ra.) regi eas contrahique ad sonum[*](somnum VaRa.), exprimentes[*](9, 149) abundantiam uimoris, nec avelli petris posse, ideo abscidi[*](abscidi VJ. -indi r Isid.v(D). cfr. nota ad XXIX 99.) ac saniem[*](sanguinem Isid.) remittere[*](emittere Erv. a. J(D). cfr. Isid. et nota ad XXIII 113.), quin et .... eas[*](lac. ego indicavi et dist.; exciderunt fere abscisas aliquamdiu uiuere. cfr. IX 149. 150.), quae ab aquilone sint genitae, praeferunt ceteris, nec usquam diutius durare spiritum mediciadfirmant. sic et prodesse corporibus, quia nostro suum misceant, et ideo magis recentes magisque umidas, sed minus in calida aqua minusque unctas aut unctis corporibus inpositas et spissas minus adhaerescentes[*](adhaerescentes ego. -cente d. -centem (-her-VVa) VVaRRa. -cere Erv.).[*](Diosc. V 137. Isid. XII 6, 62. Pl. iun. 21, 3. 4. Celsus VI 6, 1.—Seren. 19.) mollissimum genus earum penicilli[*](penicilli drC. -ilis VaRa. -illis T. -inis VR. paenicelli Ev.). oculorum tumores sedant[*](fedant dTPl.iun.J. -te VVaRRa. leuant Erv(D). cfr. XXX 114. XXVI 96. XXV 153. XX 169.) ex mulso inpositi, iidem[*](iidem RRadG. idem VVaJ. item v(D). deEnon constat.) abstergendae lippitudini[*](lippitudinis VVaRa.), utilissime[*](utilissime VRRadD. -ma VaEr. -mi v.) ex aqua[*](ex aqua D coll. Celso. e aqua E. e ea Va. ea r. eosque G. eam quae v.)[*](dist. ego. (ex aqua sc. inponuntur).); tenuissimos esse[*](tenuissimos esse D. -mos et VaRadErG. -mos VR. -ma est v.) mollissimosque[*](mollissimosque D. -moque VaRaEr. -mos esse d(?)G. que VR. -mam quoque esse v.) oportet. inponuntur et spongeae ipsae epiphoris ex posca et[*](poscet ex V.an posca, ex?) ex aceto calido ad capitis dolores. de cetero recentes discutiunt, mitigant, molliunt[*](molliunt mitigant VVa(?)v. a. D.), veteres non glutinant[*](conglutinant v. a. H. sed cfr. Diosc.) vulnera. usus earum ad abstergenda, fovenda[*](fouenda om.Ra.), operienda[*](aperienda Vad.om.Ra.) a fotu, dum aliud inponatur[*](imponitur d. adponatur VR1f.).[*](Diosc. V 137.—Pl. iun. 74, 16. 17.) ulcera quoque umida et senilia inpositae siccant. fracturae et

vulnera spongeis utilissime foventur. sanguis rapitur ia secando, ut curatio perspici possit. et ipsae vulneruma inflammationibus[*](inflammationibus (fla- E) Ev. -ones si nee rJ.) inponuntur[*](inpo nuntur- Ev. inungitur (iniu- V) rJ (lac. indicata).) nune siccae, nunc aceto[*](aceto dfEH ex ac- rTv.) ac - spersae nunc vino[*](nec uino Va. nunc e uino v. a. H. an au uino?), nunc[*](nunc (nec Va) ex VaRRadEv (D). nunc VH.) ex aqua frigida; ex aqua vero caelesti inpositae secta[*](secta EB(D). siccat VVaRRav. -ant dT. siccaeue J.) recentia non patiuntur intumescero. inponuntur et integris partibus, sed fluctione[*](fluctua tiones E. -one v. a. B(G).) occulta laborantibus , quae[*](quae Ev. qua r.) discutienda sit[*](sunt v. a. G. et Ev. ex r.), et iis[*](iis v. his ll.D.), quae apostemata[*](apostema Ra.) vocant, melle decocto perunctis, item articulis[*](articulariis dTv. a. G.) alias aceto. salso madidae, alias e posca; si[*](si om.Va.) ferveat[*](fuerat VR.) impetus[*](impetus VaRadv -peratus VR. -positus a. inp.... E.), ex aqua, eaedem[*](eaedem Murb.B ead- ll.av(D).)[*](dist. J) callo[*](callo ll.S. et ca- B. e ca- v. ad VVa.) e salsa, at contra scorpionum ictus ex aceto. in vulnerum curatione et sucidae lanae vicem implent ea eadem[*](implent nunc ex uino et oleo nunc ex eadem v. a. J.); differentia haec, quod lanae emolliunt[*](emolliunt av. mo- d. et mo- r.), spongeae coercent[*](coher- cent V.) rapiuntque vitia ulcerum.[*](Scribon. 133. Pl. iun. 95, 4.—Pl. iun. 98, 18. 19,) circumligantur et hydropicis siccae vel ex[*](ex om.d.) aqua tepida poscave[*](posca d.), utcumque blandiri opus[*](blandiri opus S cumMurb. -diori opus VVaRRa. -dioribus E. -dioribus opus d(?)v.) est[*](est ll.v. an sit? cfr. Frobeen p. 33.) operireve[*](operireue aJ -riue V. -ririue rv. cfr. nota ad XXVII 56.) aut siccare[*](siccare VaRRa. TEv(J). -ri Vd(?)G.) cutem. inponun. tur et iis[*](iis v. his ll. C.) morbis, quos vaporari oporteat[*](oportet VaRa), ferventi aqua perfusae[*](perfusa dED.) expressaeque[*](expressaeque Rav. -ssaque ED. -praes- saque r.) inter duas tabulas. sic et[*](sic et Ra. sic et in VVaRdTfS. sic et inpositae (-at E) Ev(D).) stomacho prosunt et in febri contra nimios ardores, sed[*](sed Ev(D). et rS.) splenicie e posca, ignibus sacris ex aceto efficaciores quam aliud;

inponi oportet sic, ut sanas quoque partes spatiose operiant .[*](Marc. 10, 1. 5.—Pl. iun. 102, 21. 22. Marc. 19, 47. —Pl. iun. 64, 14. Marc. 33, 17.—Pl. iun. 86, 14–16. 38, 13. 14. Marc. 16, 77. Pl. iun. 89, 20. 21.) sanguinis profluvium[*](fluuium V.) sistunt ex aceto aut frigida[*](aut aqua frigida dT.), livorem ab ictu recentem ex aqua salsa calida saepius[*](abiectus R.) mutata tollunt, testium tumorem doloremque ex posca. ad canum morsus utiliter concisae inponuntur[*](exponuntur V.) ex aceto aut frigida aut melle, abunde[*](abunde v(D). hab- E.om. rTfMurb. H.) subinde umectandae. Africanae cinis cum porri sectivi suco sanguinem reicientibus haustus aliis[*](haustus aliis ego (et dist.). haustu salis ll.v. cfr. Plin. iun. p. 38 13 et Marc. 16, 77 (haustus).) ex frigida, prodest. idem[*](item d.) cinis vel cum oleo vel cum aceto[*](uel aceto d(?) v. a. S.) fronti inlitus tertianas tollit.[*](Diosc. V 137.) privatim Africanae ex posca tumorem discutit[*](discutit (sc. cinis) ego. -tiunt ll. v.), omnium autem cinis cum pice crematarum sanguinem sistit[*](se sistit Va. se sista Ra. sistunt E.) vulnerum; aliqui raras tantum ad hoc cum pice urunt. et oculorum causa comburuntur in cruda olla figulini operis, plurimum proficiente eo cinere contra scabritias genarum excrescentesque carnes et quicquiid opus sit ibi destringere[*](destringere re VRf. -ing Ra.), spissare, explere.[*](cfr. Scribon. 158. Marc. 36, 39) utilius in eo usu lavare cinerem. praestant et[*](et om.RRa.) strigilium[*](striglium (tri- Va) VVaRRa. -gilum v. a. S.) vice linteorumque[*](linteolumque T. -olorumque C.) adfectis corporibus. et contra solem apte protegunt capita. medici inscitia ad[*](ad Rdv.om.E. in rD.) duo nomina[*](nominatas VVad.) eas redegere, Africanas[*](afri VaRa (hic de-sinentes). indinter afri et canas interiecta sunt inserendis praebent—saepius uero quantum (XXXII 17–43): cfr. prae- fat.), quarum firmius[*](firmior Rd. for- V.) sit robur, Rhodiacasque[*](rhodiacas R.) ad fovendum[*](ad fouendum Murb.v. adeo uendum (-unt d. nondum R) VRdE2. adeo fouendum E1.) molliores. nunc autem mollissimae circa muros Antiphelli[*](//rahippeli E. aranthippeli a.) urbis reperiuntur.

Trogus auctor est[*](est caliciam V.) circa Lyciam penicillos mollissimos nasci in alto, unde ablatae[*](ablati V.) sint spongeae, Polybius super aegrum suspensos quietiores facere noctes.

Nunc praevertemur[*](praeuertemur (preu- d) dEv(S). reu- rC.) ad marina animalia[*](animalia et aquatilia R2d2v. a. J.).

Ventum est ad summa naturae[*](na- tura et V.) exemplorumque per rerum ordinen, et ipsum sua sponte occurrit inmensum potentiae[*](potentia et VRd.) occultae documentum, ut prorsus neque aliud ultra quaeri debeat nec par[*](par aut v. a. S. pars E.) ac simile possit[*](posset E.) invenir, ipsa[*](ipfa Bv. -am r.) se vincente[*](utcente V. inueniri E.) natura, et quidem numerosis modis. quid enim[*](enim om.V.) violentius[*](uiolentif B1.) mari ventisve[*](uentifue BEv. befteifue rf.) et turbinibus[*](tur minibuf B1.) ac procellis? quo maiore hominum ingenio[*](ingenio ll.v. an inuento? cfr. XVII 98. XXXVII 60.) in ulla[*](ulla B1EG. nulla rv.) sui[*](fua BS, ut VI 24, sed cfr. XXXI 83. XXXVII 136. 159. XXI 103. XVII 153. IX 103. IV 23.) parte adiuta[*](adiu////ta B.) est quam velis remisque? addatur his[*](bis V.) et reciproci[*](reciproti V.) aestus inenarrabilis vis versumque totum mare in flumen.[*]((cfr. Plin. IX 79. 80). Aristot. h. a. II 14 extr. Ovio. hal. 99. Oppian. I 213. Aelian. II 17. Isid. XII 6, 34.)