Naturalis Historia

Pliny, the Elder

Pliny, the Elder, creator; Mayhoff, Karl Friedrich Theodor, 1841-1914, editor

[*](M Cap. VI 649. — cfr. Sol. 2, 24. — (18)Mela II 68. — (20) Sol. 2, 10. 23.) A Locris Italiae frons[*](frons p MCap. v. fons ll) incipit, Magna graecia appellata, in tris sinus recedens Ausonii maris, quoniam Ausones tenuere primi. patet LXXXVI, ut auctor est Varro; plerique LXXV fecere. in ea ora flumina innumera, sed memoratu digna a Locris Sagra[*](sagra Tv. agra ll) et vestigia oppidi Caulonis, Mustiae[*](mystiae va. S), Consilinum castrum, Cocynthum[*](cocynthum D. cfr. § 43. -tum A. cocc- r. co- cinthum d(?)B. coccinum a. carci- v), quod esse longissimum Italiae promunturium aliqui existimant. dein sinus et[*](et ll.B(D1). scyl- laceus et v(H). scylacius et S)oppidum[*](oppidum M Pt p. 329b. urbs D1. om. ll.v) Scolacium[*](scolacium ego. cfr. CIL Xp. 12 n. 103. -agium (-aghium DR. -agi???ūF) ll.v(D). stola- J2. del.B), Scylaceum[*](scylaceum AR. -caeum (scil- F) DFG. -cium H. scyllaceum Eapv(J2). -cium B. del. D et ll.v. del.B) et Scylletium[*](scylletium B. -tum v. scyletium ARp. -thium r)

Atheniensibus, cum conderent, dictum, quem locunm occurrens Terinaeus[*](terinaeus dG. -neus v. taerinus A. -nes (t???nnes R1) r) sinus paeninsulam efficit, et in ea portus qui vocatur Castra Hannibalis, nusquam[*](nusquam Av. numq- r) angustiore italia: XL[*](XL AF2Sol. MCap. v(J2). XI (XII D1) r.XXB e Strab. VI p. 255 init.) p. latitudo est; itaque Dionysius maior intercisam eo loco adicere Siciliae voluit.[*]((7) Mela II 68. — Homer. η 244. μ 448. Agrippa fr. 10 R. —) amnes ibi navigabiles carcinus[*](carcinus D. cfr. Mela. -rginus A. -rcines r H), Crotalus, Semirus, Arogas[*](arogas AF2J. -ocas r S. -ocha v), Thagines[*](tha- gines AF2in ras.R2D. thasg- R1. tharg- DE2. targ-E1adv), oppidum intus Petelia[*](petelia ego. cfr. Niss. It. II p. 936 n. 3. -tilia ll.v), mons Clibanus, promunturium Lacinium, cuius ante oram[*](oram Rv. ora r) insula X??? a terra Dioscoron, altera Calypsus , quam Ogygiam appellasse Homerus existimatur, praeterea Tyris[*](tyris ARaG(D). tiris rv(H). (tres sirenussae B)), Eranusa, Meloessa. ipsum a Caulone[*](gaulone F2in ras. cal- a) abesse LXX prodit[*](prodidit d(?)va.D) Agrippa.

[*]((12-14) MCap. VI 650. Sol. 2, 24. (14) Mela II 68. —) A Lacinio promunturio secundus Europae sinus incipit, magno ambitu flexus et Acroceraunio Epiri finitus promunturio, a quo abest LXXV. oppidum Croto, amnis Neaethus, oppidum Thuri[*](thuri (P)H. -ium v. tyri A. tauri r) inter duos amnes Crathim[*](crathim S. -in v. -tim ll) et Sybarim, ubi fuit urbs eodem nomine. similiter est inter Sirim et Acirim[*](acirin B e Strab. VI p. 264 init. agirim AR2. acrim rv) Heraclea, aliquando Siris vocitata. flumina Talandrum[*](talandrum A. cha- D. tha- (-lend- F2) rv. aca- B e Strab. VIp. 280. Cf. Niss. l. l. p. 914 n. 1), Casuentum, oppidum Metapontum, quo[*](qua FdREa) tertia Italiae regio finitur.[*](Cato fr. 68 p. 53 Peter. Theopomp. fr. 233 Müller.) mediterranei Bruttiorum Aprustani tantum; Lucanorum autem Atinates[*](atinates Av (S). attin- r. aten- H), Bantini[*](buntini A. bantani Ea1), Eburini,

Grumentini, Potentini, Sontini, Sirini[*](syrini F2E2), Tergilani[*](tercillani R2), Vrsentini[*](sirini—ursentini om.DF1R1E1a), Volcentani[*](uolcentani AR2G. uolent- r. uolsent- v. uulcet- p. (an Volceiani?)), quibus Numestrani iunguntur. praeterea interisse Thebas Lucanas Cato auctor est, et Pandosiam[*](pandosiam B e Strab. VI p. 256. mardoniam (-dan- F2. -daon- E2) ll.v(J)) Lucanorum urbem fuisse Theopompus, inqua Alexander Epirotes occubuerit.

[*](cfr. Strabo VI p. 261. — Mela II 68. — (11) Sol. 2,12.) Conectitur secunda regio amplexa Hirpinos, Calabriam, Apuliam, Sallentinos, CCL sinu qui Tarentinus appellatur[*](dit.ego) ab oppido Laconum—in recessu[*](recessū DEa) hoc intimo situm[*](situm ll. -to a3v), contributa eo[*](eo om.d1) maritima colonia, quae[*](qui DF1E1) ibi fuerat, abest CXXXVI[*](CXXXV E) a Lacinio promunturio —, adversam ei calabriam in paeninsulam[*](paeninsula A) emittens. Graeci Messapiam a duce appellavere et ante Peucetiam a Peucetio Oenotri fratre in Sallentino agro. inter promunturia C??? intersunt. latitudo paeninsulae a Tarento Brundisium terreno itinere XXXXV[*](XXXXV D It.p. 27 n. 7. XXXV ll.H. -II v) patet multoque brevius a portu Sasine[*](sasinae F2D2 -nea A. -na v. -ne RS. rasinae (-ne a) r).[*]((17) Mela-II 66. — Sol. 2, 54. — (19) MCap. VI 650.) oppida per continentem a Tarento Vria[*](uria D cum Vossio ad Melam II 4, 7 (Momms. unterit. Dial. p. 47. 61). uaria (-roa R. baria F2) ll.v ob ego. om. ll.v. ad discri- men (Cluver) D2), cui cognomen ob Apulam Messapiae[*](apulam messapiae ego. -lae messapiā (mesa- piam a) F1RE1a. -lae messapia (mesa- A) rv), Aletium[*](aletium v e Ptol. III 1,67. adium DFdR1E1. -iuum a. sarmadium AE2pD. serm- R2), in[*](in v. om.ll) ora vero Senum[*](saenum A. ren- DF1d. senonum va.H), Callipolis[*](callipolis AH. ga- rv), quae nunc est Anxa, LXXV a Tarento. inde XXXIII[*](XXXIIIll.v(D). -II G) promunturium quod Acran[*](acran v. acar- A. agar- F2E2. agr- r) Iapygiam vocant, quo longissime in maria excurrit Italia. ab eo Basta oppidum et Hydruntum

decem ac novem milia passuum, ad discrimen Ionii et Hadriatici maris, qua in Graeciam brevissimus transitus, ex adverso Apolloniatum[*](appollonia (-iae G) AF2cum ras.E2va.H) oppidi[*](oppidi ll. G(S). -dum C(H). -do v) latitudine intercurrentis freti[*](i. F1. id a. C??? B) L??? non amplius.[*]((7) Mela II 66. — § 102: (14) Mela II 66. — (15) Sol. 2, 7.) hoc intervallum pedestri continuare[*](continuare AF2E2v. -uere r) transitu pontibus iactis primum Pyrrus Epiri rex cogitavit, post eum M. Varro, cum classibus Pompei piratico bello praeesset; utrumque aliae inpedivere[*](inpediere F1dRava. H) curae. ab Hydrunte Soletum desertum, dein Fratuentium[*](fratuentium (Momms.CIL IX n. 1006) D2. -ertium Av(S). fratru- r Brot.), portus Tarentinus, statio Miltopes[*](miltopes AF2aD. -paes DRE. -pae H. militop???F1. -tum a3v), Lupia[*](lupia AB. lubia F2. ???upia F1. upia r. upta a. luspia v>), Balesium[*](balesium AF2v. -essum F1dR. -laesum E1. -ssum r), Caelia[*](caelia (ce- R2) AR2S. -lium F2v. -li (ce- R1a) r),Brundisium L??? p. ab Hydrunte, in primis Italiae portu nobile ac velut certiore transitu sicuti[*](sicut E. sic utique R(?)H. sed utique vet.Dal.) longiore, excipiente Illyrici[*](illyrice A. -cae F. -ca ava.S) urbe Durrachio CCXXV traiectu. Brundisio conterminus Poediculorum [*](pediculorum FRava.S. cfr. §38) ager. novem adulescentes totidemque virgines ab Illyriis XII[*](XVI AS. XIII a3va.J) populos genuere. Poediculorum oppida Rudiae[*](ruriae A. rudia va.(P)H), Gnatia[*](gnatia AFRpJ2coll. II 240. egn- r(?)B. ingn- a. stegn- v), Barium[*](barium F2RG. uar- A. bariom r. -ion v), amnes[*](amnex Ra. -ne??? F1. ampes E2. -pe F2. ante va.H) Iapyx[*](iapyx Av. -pryx DRE1. -p??? F1. -pex F2E2) a Daedali filio[*](filio F2V. amnes filio AR2. f r) rege[*](ege A. egee R2. egi F2in ras. del.va.H), a quo et Iapygia Acra[*](Acra D2. aritan A. ami- tan r. -ta pv. amnes G. del.H. Acra, iam U 57. Acra item J2. clari iam D1.), Pactius[*](pactius Fv. -tris A. pattius r), Aufidus ex Hirpinis montibus Canusium, praefluens.[*](Mela II 66. 65.) hinc Apulia Dauniorum cognomine a duce Diomedis socero, in qua oppidum Salapia Hannibalis meretricio amore inclutum, Sipuntum[*](sipuntium R. -ritum o. -pontum Aava.D2), Vria[*](uria Ddv. -iae r. cfr. § 100), amnis
Cerbalus, Dauniorum finis, portus Aggasus[*](aggassus AD2. agasus ov), promunturium montis Gargani, a Sallentino sive Iapygio CCXXXIIII[*](CCXXXIIII AG. -III rv) ambitu Gargani, portus Garnae, lacus Pantanus, flumen portuosum Fertor[*](fertor DF1dTD. -to R. -tur Ea. fer AF2. frento v). Teanum Apulorum itemque Larinum[*](lari- natum H), Cliternia[*](cliterna AF2E2. -em E1. aliternia a3Dal.), Tifernus amnis.[*]((8. 9) Sol. 2, 10.-) inde regio Frentana[*](frentana AFv. ferent- F2in marg. fret- r). ita Apulorum genera tria: Teani a[*](a AF2v (S). om.r Dal.) duce e[*](e Aa2G. om.rv) Grais; Lucani subacti a Calchante, quae nunc loca tenent Atinates[*](atinates AFG. etin- rv); Dauniorum praeter supra dicta coloniae Luceria, Venusia, oppida Canusium, Arpi[*](carpi F2), aliquando Argos Hippium[*](hippium Av. -idium (hypp- E. ypp- a) r) Diomede condente, mox Argyripa[*](argyrippa G. argir- R2) dictum[*](diomede — dictum om.DF1R1Ea). Diomedes ibi delevit gentes Monadorum Dardorumque et urbes duas, quae in proverbii ludicrum vertere, Apinam et[*](et AREB. met rv) Tricam[*](tricam B. aicram DFdRv. aior- Ea. atr- A).[*]((14) Liv. IX 27, 14. Fest. p. 34. 340.) cetera[*](cetero dH. -rum o) intus in secunda region Hirpinorum colonia una Beneventum auspicatius mutato nomine , quae quondam appellata Maleventum, Aeculani[*](aeculani AG(S). ecu- E. ausaecu- F. ausecu- rv(H). auscu- D1), Aquiloni , Abellinates cognomine Protropi, Compsani, Caudini, ligures qui[*](et qui—17 uescellani om.DF1d1RE1a) cognominantur Corneliani et qui Baebiani[*](baebiani D. beb- Il. v), Vescellani. Ausculani[*](ausculani D2. cfr. Momms. ad CIL IXp. 62. Niss. It.IIp. 845 n. 4. aeul- A. ecul- E2. decul- rv. aecul- H. aecl S), Aletrini[*](aletrini F2V. alit- AE2. aletri r), Abellinates cognominati Marsi, Atrani, Aecani, Alfellani, Atinates[*](atinates DdS. anti- A. atti- rv), Arpani, Borcani[*](borcani om.a. uorga- A. uorca- va.B), collatini, Corinenses[*](corinenses dv. cari- A. corri- (carri- F2) r) et nobiles clade Romana Cannenses, Dirini, Forentani, Genusini, Herdonienses[*](herdonienses Aa3H. hord- G. herdori- (erd- R) rv), Irini[*](irini ll.v (D). yr- a. hyr- d(?) B ex Herod. VII 170), Larinates
cognomine Frentani, Metinates[*](metinates AF2a3G. etin- (etm- R) rv. meri- H. cfr. Niss. It. II p. 838 n. 2) ex Gargano, Mateolani, Neretini[*](neretini (-rat- F) ll.v (D). nerit- G. net- H), Natini[*](natini D. mat- ll.v. del. H), Rubustini[*](rubustini AF2E2G(H). -sini r. tubustini v. rob- Dal.), Silvini, Strapellini, Turnantini[*](turmantini (-men- G) dva.D), Vibinates, Venusini, Vlurtini. — Calabrorum mediterranei Aezetini[*](aezetini (M Pt p. 332a)D2. aeget- DREG. eget- av. agaet- F. aelit- A.cfr. Niss. It. IIp. 858), Apamestini, Argetini[*](argentini EB. om. v), Butuntinenses, Deciani, Grumbestini[*](grumbestini AF2H. brum- rv), Norbanenses[*](narbonenses Ava. G), Palionenses[*](palionenses AG(S). balto- r. palto- H. om.v), Stulnini[*](stulnini ll.v(D). sturn- B e Ptol. II 1,68), Tutini. — Sallentinorum Aletini[*](alentini AF2E2a), Basterbini, Neretini, Vzentini[*](uzentini D cumn Mommes. unterit. Dial. p. 52 (CIL IX p. 3). ulent- ll.v(J). uxent- H. ualent- B), Veretini.

[*]((8-10) Mela II 65.) Sequitur regio quarta gentium vel fortissimarum Italiae. in ora Frentanorum a Tiferno flumen Trinium portuosum, oppida Histonium, Buca, Hortona[*](hortona AJ. -tana (ort- Fd) r. Ortona veStrab.V p. 242), Aternus amnis. intus Anxani cognomine Frentani, Carecini[*](carecini Nipperdey opusc. p. 203. -etini 11. J. carent- v. cfr. Niss. It. IIp. 790) Supernates et Infernates, Iuanenses[*](iuanenses (Monvms. CIL IXp. 274) D2. lanuenses ll.v). — Marrucinorum Teatini[*](teatini ve Ptol. III 1,53. teacini (taea- AF) ll) . — Paelignorum Corfinienses[*](corfinien- ses v. coruini-A. cornifici- r), Superaequani, Sulmonenses . — Marsorum Anxatini[*](anxatini DF1ED. anaxt- a. anaxat- AF2J. anxant- dv. hanc sat- R), Antinates[*](antinates D cum Momms.l.l. p. 321 (CIL IXp. 362). ati- Av. atti- r), Fucentes, Lucenses, Marruvini[*](marruini A. -ubini F2. maruuii dva.S). — Albensium Alba ad Fucinum lacum.— Aequiculanorum Cliternini, Carseolani. — Vestinorum Angulani, Pennienses[*](pennienses ll.v. pinnie- a. penne- D. pinne- B. cfr. Ptol. III 1,52), Peltuinates, quibus iunguntur Aufinates Cismontani. — Samnitium, quos Sabellos et Graeci Saunitas dixere, coloniae[*](coloniae Momms.CIL IXp. 239. -nia ll.v) Bovianum[*](bouianum v. -nium AF2. uouianum F1. uobi- R. -nium r) Vetus et alterum

cognomine Vndecumanorum, Aufidenates, Aesernini[*](aesernini (-rrini E) AED. ese- v. ase- r), Fagifulani [*](fagifulani AG. -ugali rv), Ficolenses, Saepinates[*](saepinates H. sep- l. v), Tereventinates[*](tereuentinates S. ter- cuen- A. treuen- G. teuen- da. teren- R. teuentiates r. treuen- v). — Sabinorum Amiternini, Curenses, Forum Deci, Forum Novum, Fidenates, interamnates, Nursini, Nomentani, Reatini, Trebulani qui cognominantur Mutuesci[*](mutuesci TD. -uesti DdEav. -usti R. -taei B. -usci AF2in ras.S. -caei G) et qui Suffenates[*](suffenates Av. sufe- r), Tiburtes, Tarinates [*](tarinates a3B. parin- (paren- A) ll.v).[*](Gelli[an]us: cfr. Peter hist. Rom. fr. P. 94.- Sol. 2, 6. — Varro ap. Fest. p. 343.) in hoc situ ex Aequicolis interiere Comini, Tadiates[*](tadiatestes R. -tester DEa), Caedici[*](cedici Ea. cned- D. aced- F2a3va.H), Alfaterni. Gellianus[*](gelbianus R. gella- E1. Gellius Peterhist.Rom. fr.p. 94. cfr. index) auctor est lacu Fucino haustum Marsorum oppidum Archippe, conditum a Marsya: duce Lydorum; item Vidicinorum[*](uidicinorum AG(J). uitic- (uic- F1) rH. urtic- v) in Piceno deletum a Romanis Valerianus[*](Valerius Antias coni. Münzer p. 376 n. 1). Sabini, ut quidam existimavere, a religione et deum cultu Sebini[*](saebini F2. saeuini F1a. seu- R1dTva.J) appellati, Velinos accolunt lacus, roscidis[*](roscidis F2v. royc- A. prosc- r) collibus.[*]((17) Varro LL V 71. Sol. 2, 23. cfr. Plin. II 209. XXXI 10. 59.) Nar amnis exhaurit illos sulpureis aquis[*](dist.D) Tiberim ex his petens, replet e[*](e AF2v.aa2. om.r) monte Fiscello Avens[*](Auens D cum Prellero. cfr. Serv. Aen. VII 657. aues ll. labens v) iuxta Vacunae nemora et Reate in eosdem conditus. at ex alia parte Anio[*](anio AF2v. annio r), in monte Trebanorum ortus, lacus tris amoenitate nobiles, qui nomen dedere Sublaqueo, defert in Tiberim. in agro Reatino Cutiliae[*](cutiliae Av. -tiniae Fd. -ni ac r) lacum, in quo fluctuetur[*](fluctuet va.S) insula, Italiae umbilicum[*](umbiculum FR2a. uerb- R1) esse M[*](M om.A). Varro tradit. infra Sabinos Latium[*](atium DR1E1. ??? F1) est, a latere Picenum, a tergo Vmbria[*](umbriam A), Appennini iugis Sabinos utrimque vallantibus.

[*](Mela II 65. 64. —)[*]((4) cfr. Paulus Festi p. 212 (117).) Quinta regio Piceni est[*](est Av. et r), quondam uberrimae multitudinis. CCCLX Picentium in fidem p. R. venere. orti sunt a Sabinis voto vere sacro. tenuere ab Aterno[*](aterno av. att- ll) amne, ubi nunc ager Hadrianus et Hadria[*](adrianus et adria DFREaC(item infra)) colonia a mari VI[*](IIIEa.VIIFva.S) . flumen Vomanum, ager Praetutianus[*](praetuttianus DF1RE (fere semper)) Palmensisque [*](palmesisque R. palam- DF1Ea), item[*](idem DFE) Castrum Novum, flumen Batinum[*](batinum Av. ???uat- F2. uiuat- DE. -annū a. iuuatium R), Truentum cum amne, quod solum Liburnorum in Italia relicum est, flumina[*](flumina v(D2). -men ll. H) Albula, Tessuinum[*](albula tessuinum E2D -lates suinum Av. -la teruinum r. -la teruium dTH), Helvinum[*](heluinum AF2v(D2). om.rH), quo[*](quo AF2E2v. quod r) finitur Praetutiana regio et Picentium[*](picentium v. -tum ll. D2cfr. v. 2) incipit.[*]((12) Sol. 2, 10.) Cupra oppidum, Castellum Firmanorum et super id colonia Asculum, Piceni nobilissima[*](dist. Momms. Herm., XVIII p. 192. n) intus, Novana[*](nobana ADE.del.D2It. p. 16). in ora Cluana, Potentia, Numana a Siculis condita, ab iisdem colonia Ancona[*](ancon va.G. -co dT), adposita promunturio Cunero[*](Cumero va.S) in ipso flectentis se orae cubito, a Gargano CLXXXIII[*](CLXXXIII Av(S). -IIII E2Brot. -XXX r). intus Auximates, Beregrani[*](beregrani AG. uer- rv), Cingulani, Cuprenses cognomine Montani, Falerienses[*](falerienses D2. falar- II. v. cfr. Niss.It.II p. 423), Pausulani, Planinenses[*](pleninenses G), Ricinenses, Septempedani[*](septempedani Av. -ales F2. -ates r), Tolentinates[*](tolentinates ego. cfr. CIL IXp. 530. tolenses A tollen- tinas DF1RE1a. -nates v. -nias E2. -ni uel tolenses Fa), Trai- enses[*](traienses ego coil. CIL IX n. 5646. 5647. trace- ll. traice- dT. triace- v treie- H. tree- D2. cfr. CIL IXn. 5832.VI n. 2413,1. 2379a34)), Vrbesalvia Pollentini[*](polentini Ava.G).

[*]((6) Sol. 2, 11 extr. — §113 init.: Mela II 64.) Iungetur[*](iungentur A. -guntur F2(E2?). -gitur R2va.Brot.) his[*](his AEaG(J). hinc F. hic rv (Brot.). huic coni. H) sexta regio Vmbriam conplexa

agrumque Gallicum citra[*](citra AD. circa rv) Ariminum. ab Ancona Gallica ora incipit Togatae Galliae cognomine. Siculi et Liburni plurima[*](plurima AR2a2G. -mi.rv) eius tractus tenuere, in primis Palmensem, Praetutianum Hadrianumque agrum. Vmbri eos[*](umbri eos AF2E2V. -ricos r) expulere, hos Etruria, hanc Galli. Vmbrorum: gens antiquissima Italiae existimatur, ut quos[*](quos Av. que* F. que r)Ombrios[*](ombrios (P) G. umbrios v(D2). -ius A. -iuos r) a Graecis putent dictos, quod in[*](in ego. om. ll.v) inundatione terrarum imbribus superfuissent. trecenta eorum oppida Tusci debellasse[*](debellasse AF2R2E2v. uell- r. uall- ad2T) reperiuntur. nunc in ora flumen Aesis[*](aesis AC. esis v. aessis F2. Aessi r), Senagallia[*](senogallia va.S.), Metaurus fluvius, coloniae[*](colonia a3va.H) Fanum Fortunae, Pisaurum cum amne et intus Hispellum[*](hispellum Av. ispe- R2. spe- DFE. pe- R1d. be- a), tuder. de cetero Amerini, Attidiates, Asisinates[*](asisinates R1 (?)Brct. assisi- A2. assissi-A1. asiri- rv), Arnates, Aesinates, Camertes, Casuentillani[*](assuentillani A. casuentiniva. G), Carsulani[*](carsulani AF2 (R?) v. curs- r), Dolates[*](dolates AF2G. doia- DF1-dv. daia- R. dolactes a. doia- E) cognomine Sallentini, Fulginiates, Foroflaminienenses, Foroiulienses [*](forotulienses REaBrot.) cognomine Concupienses[*](co???npienses A. conp- F2RE2. concubi- va.Brot.), Forobrentani[*](forobrentani AdTRH.-etani F2. -brentani (-prent- F1) DF1. -enuntani a. -tiani E. -emitiani v. forodruen- tani D1. cfr. CIL XIn 6055), Forosempronienses , Iguini[*](iguini ll.G (D). iguui- S. in- ginini .v), Interamnatescognomine Nartes[*](nartes (add.R2) —17 cognomine om.R), Mevanates [*](melianates A), Mevaniolenses[*](meuaniolenses (Cluver) S. -nionenses (meliani- A) II. v. (H). -nienses F2E2G. cfr. Niss. It II p. 379), Matilicates, Narnienses, quod oppidum [*](extr.: Cato fr. 49 p. 50 Peter.) Nequinum[*](neque num DF1E1a 18 mellani A) antea vocitatum est, Nucerini cognomine Favonienses et Camellani, Ocriculani[*](ocricolani DFRE. otricul- va. G(Dal.)), Ostrani, Pitinates[*](piti- nates Niss. ll. cfr. CIL XIp. 939. 876. pitulani ll. xv) cognomine Pisuertes et alii Mergentini, Plestini[*](plestini ll.S. pele- G. pe- v), Sentinates,
Sarsinates[*](sarsinates FdRaBas. cars-DE. sass- AD. fars- v), Spoletini[*](spo- lentini DFREava.Bas.), Suasani[*](suasani AH. suarrani (sarr- F2) rG), Sestinates[*](sessinates A), Suillates, Tadinates [*](tadinates AF2E2aG. ad- r. sad- B), Trebiates[*](treuiates A), Tuficani, Tifernates[*](tibernates DFREa) cognomine Tiberini[*](tiberini — 3 cognomine om.R)[*](tiburini Ava. G. tibini E1) et alii Metaurenses, Vesinicates[*](uesinicates — 4 metaurenses om.Ea)[*](uesi- nicates F2S. bes- A. uesion- DF1dv), Vrvinates[*](uruinates F1d. urbin- AF2v (S). urban- (D?)H(J). cfr. Niss. It. LI p. 396 (CIL XIp. 747)) cognomine Metaurenses et alii[*](hali Aa) Hortenses, Vettonenses[*](uettonenses (Cluver)H. uettio- B. metto- A. metio- rv), Vindinates, Visuentani[*](uisuentani AD1. uiue- rv. nise- D2coll. CILVIn. 2381b, 6. 2383,11) . in hoc situ interiere Feliginates[*](feligenates A) et qui Clusiolum tenuere supra Interamnam[*](interamna R. -ne E2. -nani va.G. inamnam F1. -na DE1) et Sarranates[*](sarsenates AR) cum oppidis Acerris quae Vafriae[*](fabriae A. uatriae H) cognominabantur, Turocaelo[*](turocelo Rdv a. D. turio- a) quod Vettiolum[*](uettiolum AF2Rv(S). uetuo- a. uettuo- r. uetrio- C. netrio- H), item[*](itē AF2in ras.R. inē DE. ē a) Solinates, Curiates[*](suriates Ava.H(D). sed cfr. Biicheleri Vmbri cap. 141), Falinates[*](falinates AF2D. fallien- rv), Sapinates [*](sapinates F2J.2 sapp- AD. apien- r. apienn- d(?)v). interiere et Arinates[*](arinates D1. aria- AJ2. aren- a. arien- rv) cum Crinivolo[*](criniuolo AD. crinou- rv) et Vsidicani et Plangenses, Paesinates[*](pefinates Rd. paefi- E. pefi- a. pisi- va.S), Caelestini. Ameriam supra scriptam Cato ante Persei[*](persaei F. -sici D) bellum conditam annis DCCCCLXIII[*](DCCCCLXIII AF2D. -XIIII rv(J2)) prodit[*](prodidit dava.S).

[*](Mela II 64. 60.) Octava regio determinatur Arimino, Pado, Appennino . in ora fluvius Crustumium[*](crustumum DF1. -timum R. -tunum Ea), Ariminum colonia cum amnibus Arimino et Aprusa[*](aprusa AF2v (S). pru R1. prusa rBrot.), fluvius[*](flu- uius D. -ius is (iis A) ll. -ius his dT. -ius hinc v. (an Rubico, is?)) Rubico, quondam finis Italiae. ab eo Sapis et Vtis[*](utis Cluver. uitis (-tes A) ll.v. cfr. Niss.It.II p. 250) et Anemo, Ravenna Sabinorum oppidum cum amne Bedese, ab Ancona CV, nec[*](ne DE) procul a mari

Vmbrorum Butrium[*](butrium v e Strab. Vp. 214. buut- A. brutium r). intus coloniae Bononia, Felsina vocitata tum[*](uo- citata tum ego. -tum AJ. -ta rv(D2)) cum princeps Etruriae esset, Brixillum, Mutina, Parma[*](parma Av. -rua r), Placentia.[*](Cato fr. 44 p. 50 Peter. —) oppida Caesena, Claterna, Fora[*](fora J. foro (-re A) ll.D1 -rū a3v) Clodi[*](clode A), livi, Popili[*](populi DFREva.B), Druentinorum[*](druentinorum Niss. It. II p. 268 n.10. tru- ll.v. (cfr. CILXIn. 1059)), Corneli[*](licinii cornelii F2), Licini[*](licini om.DF1REaHBrot. lac- cini L), Faventini, Fidentini , Otesini, Padinates, Regienses a Lepido, Solonates saltusque Galliani qui cognominantur Aquinates, Tannetani[*](tannetani AH. tanet- G. tannit- rv), Veleiates[*](ueleiates RBrot. uelegi- A. ueli- rv. cfr. § 47. VII 163) cognomine Vetti[*](ueti Fd. ueteri Brot. e coni. H. uecteri C. ueteti v) Regiates, Vrbanates[*](urbenates Ea. urbin- (um- bran- G) va.H). in hoc tractu interierunt Boi[*](bai DEa), quorum tribus CXII fuisse auctor est Cato, item Senones, qui ceperunt[*](ceperunt AadTS. -rant (coep- DF) r) Romam.

[*](cfr. Plin. II 229. — Sol. 2, 25. MCap. VI 640. Mela II 62. cfr. Isid. or. XIII 21, 26.)Padus, e gremio[*](gremio AF2R2ov. gem- r) Vesuli montis[*](motis DF1E. -tus ao) celsissimum in cacumen Alpium elati finibus Ligurum Bagiennorum[*](bagiennorum D2.. cfr. §47. uagi- AG. gabi- rv) visendo fonte profluens[*](profluens AF2(R?)v. fluens r) condensque se cuniculo et in Forovibiensium agro iterum exoriens, nullo amnium claritate inferior, graecis[*](a graecis ova.G) dictus Eridanus ac poena[*](poena Av. pae- F2. pe- o. paene (pene Ra) r) Phaethontis[*](phaethontis C.-tontis v. -tantis A. pheton- o. paethon- D. pethon- r) inlustratus, augetur ad canis ortus liquatis nivibus, agris quam navigiis [*](quam nauigiis (-gis AD) AF2av(S). -naugis R2. -nauiis DF1. -nauis R1. quamuis EodTH) torrentior, nihil[*](nihil AS. nil rv) tamen ex rapto sibi[*](sibi AF2E2o(R?) v. ibi r) vindicans[*](uendicans F2aTozva.G) atque, ubi linquit[*](linquit (-idR1) ARE2oS. liquit (-u& F) rv. (add. agros v, sed sc. raptum)), ubertate[*](ubertate R2S) largitor[*](largitor ADF1R1J. -itur R2aS(D). -ior ropv).[*]((280, 3) Sol. 2, 25 extr.)CCC p. a fonte addens

meatu duo de LXXXX nec amnes tantum Appenninos Alpinosque navigabiles capiens, sed lacus quoque inmensos in eum sese exonerantes, omni numero XXX flumina in mare Hadriaticum defert[*](defert AR2Sol.v. ref- rao), celeberrima ex iis Appennini latere Iactum[*](Iactum S. ia- v), Tanarum, Trebiam Placentinum, Tarum, Inciam[*](ciaam R. nic- va.H), Gabellum[*](capellum A), Scultennam[*](scultennam A2F2G. -enam A1v. -elnam r), Rhenum[*](rhenum AF2v. re- r), Alpium vero Sturam, Orgum[*](orgam Ra. morgum va.H), Durias duas, Sesitem[*](sesitem D. -te A. ses. Item r. sessi- v), Ticinum, Lambrum, Adduam[*](aduam DFE1), Ollium, Mincium.[*]((12) cfr. Mela II 62. —) nec alius amnium tam brevi spatio maioris incrementi est. urguetur quippe aquarum mole et in profundum agitur, gravis terrae, quamquam diductus[*](diductus (P)S. cfr. VI 120. ded- ll.v(J)) in flumina et fossas inter Ravennam Altinumque per CXX, tamen, qua largius[*](longius A) vomit, Septem Maria dictus facere. Augusta[*](angusta ava.H .) fossa Ravennam trahitur, ubi Padusa vocatur , quondam Messanicus appellatus. proximum inde ostium magnitudinem portus habet qui Vatreni[*](uatreni AF2v. -terni ao. -tereni (-terr- R) r) dicitur, qua[*](quae DF1. que Ra. quo va.S) Claudius Caesar e[*](e om.E1o) Britannia[*](britan- niam E1ao) triumphans praegrandi illa domo verius quam nave intravit Hadriam.[*]((19) Strabo V p. 214.) hoc ante Eridanum ostium dictum est, ab aliis Spineticum[*](spineticum F2v. spen- A. pin- r) ab urbe[*](urbi F1E1. urhi D. uri R1) Spina[*](hispina E1. spana ARE2. yspania a. spira va.B), quae fuit iuxta, praevalens, ut Delphicis[*](deluicis A. delfi- r) creditum est thesauris[*](thensauris DF1E1), condita a Diomede. auget ibi Padum Vatrenus amnis ex Forocorneliensi agro. proximum inde ostium Caprasiae, dein Sagis, dein Volane[*](uola- nae DFE), quod ante[*](quod ante olane om.DF1d1RE1a) Olane[*](olane B e Polyb.1116,10. 11. eol- AE2D. uol- d2. alane F2. -ne v) vocabatur, omnia ea[*](ea ll.v. exD2. ea e coni.S. an excidit exonerata?) fossa Flavia[*](fossa fluuia (flu- A) quam AE2. fossas fluminaque (flumina fossasque C) va.S), quam primi a
Sagi fecere[*](facere Aa) Tusci egesto[*](egesti AF2E2) amnis impetu per[*](pe DR) transversum[*](trauersum DF1REa) in Atrianorum[*](hadrianorum A) paludes quae Septem Maria appellantur, nobili portu oppidi[*](oppidi AF2E2v. om.r) Tuscorum Atriae[*](arriae A. assiae E2inras. adriae F2), a quo Atriaticum[*](triaticum AE2inras. adri- a) mare ante appellabatur[*](appellantur D(F1)R1. -atur a) quod nunc Hadriaticum[*](adriaticum F2R2aC. atri- F1R1). inde ostia plena[*](plena AE2p(R?)B. a pl- rv) Carbonaria, Fossiones[*](Fossiones D2. fo- v. cfr. Niss. It. I p. 206. II p. 215) ac[*](ac om.d(?)S, ante fossiones pos.v)Philistina[*](philistina (fi- 11) ll.S. -nae v), quod alii Tartarum vocant, omnia ex[*](ex om.DF1dE1a) Philistinae fossae abundatione nascentia[*](ex- nascentia DRE1a. ??? na- F. ena- z), accedentibus Atesi ex Tridentinis Alpibus et Togisono[*](togisoro F) ex Patavinorum agris. pars eorum et proximum portum facit Brundulum[*](bru- dulum DF1E1), sicut Aedronem[*](edronem Radva.D) Meduaci duo ac fossa Clodia. his se[*](nis se R. isse A) Padus miscet ac per haec effundit[*](effunditur va.D2), plerisque, ut in Aegypto Nilus[*](nihilus A) quod vocant Delta, triquetram figuram inter Alpes atque oram maris facere proditus , stadiorum[*](stadiū Fa)II[*](IIv. V??? ll. D1) circuitu.[*](Metrodor. fr. 8 Müller.) pudet a Graecis Italiae rationem mutuari, Metrodorus tamen Scepsius[*](scepsius AF2E2Bas. -ptius raov) dicit, quoniam circa fontem arbor multa sit picea[*](pice A), quales Gallice[*](gallie o. -ici a) vocentur padi, hoc[*](ob hoc o) nomen accepisse, Ligurum quidem lingua amnem ipsum Bodincum[*](bodincum ve Polyb. I 16,12. -icum AVen. -ingum r) vocari, quod significet fundo carentem. cui argumento adest oppidum iuxta Industria[*](industrial AFED1) vetusto nomine Bodincomagum[*](bodincomagum Av. bodingo- r), ubi praecipua altitudo incipit.

Transpadana appellatur ab eo regio undecima , tota in mediterraneo, cui marina[*](marina ego. -ia ll.v) cuncta fructuoso alveo inportat[*](inportat a3v a. Brot.). oppida Vibi Forum, Segusio, coloniae ab

Alpium radicibus Augusta Taurinorum — inde navigabili Pado — antiqua Ligurum stirpe, dein Salassorum[*](salaforum DR. -aforum F. -anorum Ea) Augusta Praetoria iuxta geminas Alpium fores[*](foras F1a. fauces va.H), Graias atque Poeninas — his[*](hi E. hys a) Poenos[*](toenos a. floe- E1 ioe- DR. -nas F), Grais Herculem transisse memorant —, oppidum Eporedia[*](oporedia F1dRa. ypo- o) Sibyllinis a[*](all.H. libris a ov(S)) populo Romano conditum[*](condi iussum ov a. H(S). prob. Rück 3 p. 240) iussis. eporedias[*](eporedias (-icas v)E2H. sepore- A. sepure- (-use- R) r) Galli bonos equorum domitores vocant. [*](Cato fr. 40 p. 49 Peter. —) Vercellae[*](uercelle A. uergellae R1. -gillae DF1E1a) Libiciorum[*](lybiciorum a. libyco- B. libico- H) ex Salluis[*](salluis E2D1. -uuiis H. saluis Av(D2). -lyis B. aluis R. all-r) ortae, Novaria ex Vertamocoris [*](uerta- mocoris AD2. -macoris r Ven. (D1). -acomacoris R(?)v(C)), Vocontiorum hodieque pago[*](paga AE2), non, ut Cato existimat, Ligurum, ex quibus Laevi[*](Leui va.Brot.) et Marici condidere Ticinum non procul a Pado, sicut Boi Transalpibus[*](trans Alpes va.Brot.) profecti[*](prouecti Dal.) Laudem Pompeiam, Insubres Mediolanum. Oromobiorum[*](oromobiorum A. -ouiorum E2p. orumbi- uiorum R. orumboui-(mor- Ea) rD. orboui- d. orobi- v) stirpis esse Comum atque Bergomum[*](atque bergomum AF2E2v. om.r) et Licini Forum aliquotque[*](aliquotque F2D2. -otAR2S. -od r. et aliquot v) circa populos auctor est Cato, sed originem gentis ignorare se fatetur, quam docet Cornelius Alexander ortam a[*](a R(?)a3v. om.rD2) graecia[*](greciam A) interpretatione etiam nomiuis vitam in montibus degentium[*](degentium AS. -ibus rv).[*](extr.: Nepos fr. 53 Halm.) in hoc situ interiit oppidum Oromobiorum[*](oromobiorum ego. cfr. v.11. orub-p. orobouiorum R. orumb- rD. boui-a. orobi- v) parra[*](para F1. barra va.S. cfr. M Pt p. 339b), unde Bergomates Cato dixit ortos, etiamnum[*](an etiamtum?) prodente[*](prodente se AF2v. prudentes r) se altius quam fortunatius situm[*](situ F. -tos va. H). interiere et Caturiges[*](caturiges B. -gens Rd. careges A. eaturi (eacri F2inras.) gens rv), Insubrum exsules, et Spina[*](spira F2va.B) supra dicta, item[*](120)
Melpum opulentia praecipuum, quod ab Insubribus et Bois et[*](est (esse a3G) eo va. S) Senonibus deletum eo die, quo Camillus Veios ceperit[*](cepit ut va. G), Nepos Cornelius tradidit.

[*]((7) Mela II 61. —) Sequitur decima regio Italiae, Hadriatico mari adposita, cuius Venetia, fluvius Silis ex montibus Tarvisanis[*](taurisanus a.-nis va.H), oppidum Altinum, flumen Liquentia ex montibus Opiterginis et portus eodem nomine, colonia Concordia, flumina et portus Reatinum[*](reatinum A2in ras.F2R2J. romat- rv), Tiliaventum Maius Minusque, Anaxum[*](Anas- sum va.Brot.), quo[*](quod DE2a) Varamus[*](uarianus EzBrot. -nius a) defluit, Alsa, Natiso[*](natis A) cum Turro[*](turno A. tarro Ea), praefluentes[*](praefluentae DR. -t??? F1. -te E1a. profl- va.G) Aquileiam coloniam XV[*](XII Rva. H) p. a[*](aAv. om.r) mari sitam. [*](Mela II 61. 57. — (17) cfr. Mela II 63. — Nepos fr. 54 Halm.)Carnorum haec regio iunctaque Iapudum[*](iapidum (-pyd- H) ava. D (item infra)), amnis Timavus[*](timauos AS. -aius DF1Ea), castellum nobile vino Pucinum[*](pu- cinum F2R2e corr.v. punicum AE2. puinic- DF1d. puuinic- a1. puicinic- a2. pinic- E1. cfr. XIV 60. XVII 31), Tergestinus sinus, colonia Tergeste, XXXIII[*](XXXIII ll.v(Brot.). XXIII B e Strab. V p. 215 extr.) ab Aquileia. ultra quam sex milia p. Formio amnis, ab Ravenna CLXXXVIIII[*](CLXXVIIII A2), anticus auctae Italiae terminus, nunc vero Histriae. quam cognominatam a[*](aom.A) flumine Histro, in Hadriam[*](hadrio A) effluente e[*](ae D. a E) Danuvio[*](danubio AF2Eava.S (semper)) amne eodemque[*](eadem qui (que F1) DF1Ea) Histro exadversum[*](exaduerso a3v. ad- uersum EH) Padi fauces, contrario eorum percussu[*](percussū DRE. -sso a) mari interiecto dulcescente, plerique dixere falso, et Nepos etiam Padi accola; nullus enim ex Danuvio amnis in mare[*](in mare — 21 flu- mine om.R1) Hadriaticum effunditur. deceptos credo, quoniam Argo navis flumine in mare Hadriaticum descendit[*](discendit AF) non procul Tergeste, nec iam constat quo flumine. umeris travectam Alpis[*](alpices DREa. ap- F) diligentiores tradunt, subisse autem Histro,

dein Savo[*](sauo dfH. sabo ll. sao v. cfr., § 147) dein Nauporto, cui nomen ex ea causa est inter Emonam[*](emonam AFaD2. aem- r B. hem- v. cfr. Momms. CIL III p. 488) Alpisque[*](alpisque F1a1S. -pesque rv) exorienti.