Naturalis Historia
Pliny, the Elder
Pliny, the Elder, creator; Mayhoff, Karl Friedrich Theodor, 1841-1914, editor
Anemonas coronarias tantum diximus, nunc[*](64 sq.) reddemus et medicas. sunt qui phrenion[*](phrenion H. fremion (-meon G) ll. phenion C. phemion v. phaenion vet. Dal. cfr. schol. Theocr. 5, 92.) vocent. duo eius genera: prima silvestris, altera cultis nascens, utraque sabulosis. huius plures species: aut enim phoenicium florem habet, quae et copiosissima est, aut purpureum aut lacteum. harum trium[*](tria VG.) folia apio similia sunt[*](suntom. x v. a. G.) nec temere semipedem[*](semipedem dG. -pede Rx. -pide r.) altitudine excedunt, cacumine asparagi. flos numquam se aperit nisi vento spirante, unde et nomen accepere. silvestri amplitudo maior, latioribus durio- ribusque[*](latioribus durioribusque ego e Diosc. latioribusque ll. v. latioribus G.) foliis, flore phoenicio. hanc errore ducti arge- [*](19,168)monen putant multi, alii[*](alia VG.) rursus papaver, quod rhoean[*](rhoean C. rhyan VGv. ryan dx. rhyn R.)
vocavimus[*](uocauimus GTfxRS. appellauimus rv.). sed distinctio magna, quod utraque haec[*](haecVGRv. estdfx.) postea florent[*](florens f. floret v.a. J.), nec aut sucum illarum anemonae reddunt aut calyces habent nec nisi asparagi cacumen. prosunt anemonae capitis doloribus et inflammationibus, vulvis mulierum. lacte[*](lacte ego e Diosc. lactill. v.)[*](dist. ego.) quoque et menstrua ' cient cum tisana[*](tisina V. ptisana dv. a. S. typsana x.) sumptae[*](sumpta ut R.) aut vellere adpositae. radix commanducata pituitam trahit, dentes sanat, decocta oculorum epiphoras et cicatrices. Magi[*](magi v. magni (-nū R) ll.)occultum[*](occultum ego. multum ll. V.) quiddam[*](quiddam VGdR. quidam xT. quidem v.) iis tribuere, quae[*](quae CFW Müller p. 20. quam ll. v.) primum aspiciatur eo[*](eo ll. v. in D cum U 469.) anno tolli iubentes dicique colligi eam[*](eas v. a. G.) tertianis et quartanis remedio, postea adligari[*](an ligari?) florem panno russeo et in umbra adservari, ita, cum opus sit, adalligari[*](alligari v. a. G.). quae ex his phoenicium florem habet, radice contrita cuicumque animalium inposita ulcus[*](ulcus VG.ulcerum rv. an ulcerosum? cfr. XVII 106.) facit styptica[*](stipica dTx. septica G. (stipticam uim v).) vi; et ideo[*](an ideo et?) expurgandis ulceribus adhibetur.[*](Diosc. II 125.) Oenanthe herba nascitur in petris, folio pastinacae , radice magna, numerosa. caulis eius et folia cum melle ac vino nigro pota[*](potu dx.) facilitatem pariendi praestant secundasque purgant, tussim e[*](e om.R.) melle tollunt, urinam cient. radix et vesicae vitiis medetur.
[*](Diosc. IV 57. (Th. H. IX 19, 3).) Heliochrysum[*](heliochrysum TB.cfr. § 66, helichr- dfv (S). helychryssum (elychr- R)VR. helycrisum Gx.) alii chrysanthemon[*](chrysanthemon v e Diosc. chrysanthon VdTf. chryssaton R. crysanton Gx.) vocant, ramulos habet candidos, folia subalbida, habrotono similia, ad solis repercussum aureae[*](aulae R.) lucis in orbem veluti corymbis dependentibus, qui numquam marcescunt; qua de causa deos coronant illo, quod diligentissime servavit Ptolemaeus[*](ptolomaeus VGD. tholomeus x.sed cfr. XII 76. XIII 70. 93.)
Aegypti rex. nascitur in frutectis. ciet urinas e[*](e om.R.) vino pota et menses[*](meses x. messes.). duritias et inflammationes discutit, ambustis cum melle inponitur. contra serpentium ictus et lumborum[*](ac (pro aut)xv.a.G.) vitia bibitur. sanguinem concretum ventris aut vesicae absumit cum mulso. folia[*](folio Gdfx.) eius trita[*](trita TH. trito dx.om. rv(D).) trium obolorum pondere sistunt profluvia mulierum in vino albo. vestes tuetur odore non ineleganti.[*]((cfr. IX 140). Diosc. IV 63.) Hyacinthus in Gallia maxime[*](galliam exime R. Gallia eximie v. a. H.) provenit. hoc ibi fuco[*](fuco H cum Gronovio. loco ll. v. pro cocco B. an loci (cfr. VI 30) velcocci loco vel colore?) hysginum tingunt[*](tingunt VGdTxH. tinguit Rv. tingi tur C.). radix est[*](eius (pro est) G.) bulbacea, mangonicis [*](mangoni (mag- x) suis GdTx.) venaliciis pulchre nota[*](ualde nota x.), quae e vino dulci inlita pubertatem coercet et non patitur erumpere. torminibus et araneorum morsibus resistit. urinam[*](et urinam dx.) impellit[*](an pellit?). contra serpentes et scorpiones morbumque[*](morborumque GfR.) regium semen eius cum habrotono datur.
[*](Diosc. III 104. 105.) Lychnis[*](lychnis B. (lignys v). contra lychnis (lychinis G. lycinis x) ll. cfr. ad § 151.) quoque flammea illa adversus serpentes et scorpiones et crabrones[*](scabrones R.) similiaque bibitur e vino[*](e uino v e Diosc. uini R. lini VGf. om. r.) semine trito. silvestris eadem stomacho inutilis. alvum solvit , ad detrahendam bilem efficacissima duabus[*](a duabus dx.) drachmnis, scorpionibus tam contraria, ut omnino visa[*](uiso G. uisi R1.) ea[*](ea om.RdTx.) torpescant. radicem[*](radicem - uo cant om.Gf.) eius Asiani boliten[*](boliten dv. -ter R. uoliten r.) vocant, qua adalligata[*](alligata V2. v. a. S.) oculo[*](oculo om.dTx.) albugines tolli dicuntur.
[*](Pl. iun. p. 96, 9.) Et vicapervica sive chamaedaphne arida tusa hydropicis datur in aqua coclearii[*](cocleari GRv. -ari//V.cfr. XX 242.-aris x. cochlearis dfH. cfr. XXIII 76. XXVI 104. XXX 62. 68.) mensura, celerrimeque
reddunt aquam. eadem decocta in cinere sparsa vino tumores [*](an umores?cfr. XXIII 3. XX 33.) siccat. auribus suco medetur. alvi vitiis[*](alui uitiis ego. aluminis x. aluinis rv. aluis codd. B.) inposita plurimum prodesse[*](multum prodesse dxv.a.S.) dicitur[*](creditur x.).[*](Diosc. IV 144.) Rusci[*](rusticis R.) radix decocta bibitur alternis diebus in calculorum valitudine et tortuosiore[*](toruosiore Vv. a. C. toruoslute x.) urina vel cruenta. radicem pridie erui oportet, postero[*](posterior R.) mane decoqui, ex eo[*](ea C.) sextario[*](Sexta rium C.) vini cyathis duobus misceri. sunt qui et crudam radicem tritam[*](tritas R.) ex aqua bibant, et in totum ad virilia[*](et uirilia R.) cauliculis eius ex[*](eius ex VdTfxH.uino ex R. eius in uino et v.) aceto tritis nihil utilius putant.
[*](Diosc. III 43.—II 128.) Batis[*](bactis dx v. a. B. beatis R.) quoque alvum mollit. inlinitur podagricis cruda[*](cruda VdTfxH. tura R. tosta v.) et contunsa. acinon et coronarum causa et ciborum Aegyptii serunt, eademque[*](eadlemue dx.) erat quae ocimum, nisi hirsutior ramis ac foliis esset et admodum odorata[*](odorato R.). ciet et[*](et om.Rv. a. S.) menses[*](meses R.) et urinas.
Colocasia Glaucias acria corporis leniri putavit et stomachum iuvari.
[*](Diosc. III 143. (cfr. XXVI 84).) Anthalii[*](an thali VS. antali x.), quod Aegyptii edunt, nullum alium[*](aliud R.) reperi usum. sed est[*](sed est VdfxH. et est R. est et v.) herba anthyllium, quam[*](quam dv. quem r.) alii anthyllum [*](anthyllum dfH. -llium R. an thillum V. antillum xT. anticellion C ex indice. -llum v.) vocant, duorum generum: foliis et ramis lenticulae similis, palmi[*](palmi VB. palme rv.) altitudine, sabulosis, apricis nascens, subsalsa gustanti; altera chamaepityi similis, brevior et hirsutior , purpurei floris, odore gravis, in saxosis nascens. prior vulvis aptissima, ex[*](et ex Rv.a.H.) rosaceo ac lacte[*](uel lactedTx.) inposita, et vulneribus. bibitur in stranguria reniumque harenis[*](arenis Gronov. anseris ll. doloribus v. a. H.) tribus
drachmis. altera bibitur in duritia vulvarum et in torminibus et in comitiali morbo cum melle et aceto quattuor drachmis.[*](Diosc. III 145. (Celsus II 33).) Parthenium[*](contra (cocta T) parthenium (carthemium x)VdTxv. a. G. cfr. § 151.) alii leucanthes[*](leuchantes VTx.), alii amaracum[*](amaracum S cum B e Diosc.amnacum ll. H. tamn- v.) vocant[*](uocant om.dx.), Celsus apud nos perdicium[*](pellecium Rv. a. B.) et muralem[*](muralem fa H. cfr. index. -leum ll. -lium v.). nascitur in hortorum saepibus, flore albo, odore[*](odoreom.x.) mali[*](malo margo Dal. sed cfr. Diosc. IV 144.) , sapore amaro[*](amaro om.dx.). ad insidendum[*](insedendum VRv. a. C.) decoctae[*](decoctae ll. G. -cta D. -cta et S. -ctum v.) in duritia vulvarum et inflammationibus [*](lac. ego indicavi; excidit usus est.)...., sicca cum melle et aceto[*](an uel aceto pota? cfr. Diosc.) inposita detrahit bilem[*](detrahit bilem dTxRS. bilem detrahit Vv.) atram; ob hoc[*](an ad hoc (= praeterea)? cfr. Diosc.) contra vertigines utilis et calculosis[*](cau culosis R.). inlinitur et sacro igni, item strumis cum axungia inveterata . Magi[*](magi Rv. agi Vd. agit x.) contra tertianas sinistra manu evelli eam iubent dicique, cuius causa vellatur[*](euellatur x.), nec respicere, dein[*](dein eius dv. dein Vx. cuius R.) eius folium aegri linguae[*](lingua dxR.) subicere, ut mox in cyatho aquae devoretur.
[*](Diosc. IV 72. (Th. H. IX 11, 5). 73.) Trychno[*](trychnofB (H). -ne VRVerc. tricnum dT. Arycnū x. strychne v. a. B. -no C.), quam quidam strychnon[*](strychnon fv(H). Strycnum dTx. sthrynum V. strhyinum R. trychnon C.) scripsere, utinam nec[*](ne J e coni. S.) coronarii[*](coronariis Vdx.) in Aegypto uterentur, quos invitat hederae foliorum[*](foliorum ll. v (Brot.). forum C e coni. B.) similitudo in duobus eius generibus, quorum alterum, cui acini coccini[*](coccinei Vv. a. S.), granosi[*](granos R.) in[*](in dTxBrot. om. rv.) folliculis[*](folliculi Rv. a. Brot.), halicacabon [*](halicacabon dS. -bum v. alii caccabon (caca- x. -bum R)r.) vocant, alii callion, nostri autem vesicariam, quoniam vesicae et calculis prosit. frutex est surculosus verius
quam herba, folliculis magnis latisque[*](latisque v. lacisque R. laxisque r.) et turbinatis[*](turbitatis R.) grandi[*](grandi v. -dis R. drachmis (-gmis x)r.) intus acino, qui maturescit Novembri mense.[*](Diosc. IV 71. (Th. H. VII 15, 4. IX 11, 5). 74.) tertio folia sunt ocimi, minime diligenter demonstrando remedia, non venena, tractantibus, quippe insaniam facit parvo quoque suco[*](an suci?). quamquam et Graeci auctores in iocum vertere. drachmae enim pondere lusum furoris[*](furoris ego. pudoris df1Rv. om.rTf2.) gigni dixerunt, species vanas[*](uarias x.an recte?) imaginesque conspicuas obversari[*](obseruariVx.) demonstrantes ; duplicatum[*](duplicari R.) hunc modum legitimam insaniam facere ; quidquid vero adiciatur ponderi, repraesentari[*](repraesentare dTx.) mortem .[*](Diosc. IV 75. 74. Th. H. IX 11, 6.) hoc est venenum, quod innocentissimi[*](inno centissimum x.) auctores simpliciter dorycnion appellavere ab eo, quod cuspides in proeliis tinguerentur illo passim nascente. qui[*](qui B. quo ll. v.) parcius[*](partius x. opertius J.) insectabantur[*](insectabantur Gronov. (H). inspect- VdTx. spect- Rv.spectauerant B.), manicon nominavere[*](magni (magi v) cognominauere Rv. a. B.); qui nequiter occultabant , erythron aut neurada[*](neurada VfH. neruada dx. nexuada T. neurata R. -rita v.rida G.)aut,[*](aut ut J e coni. S. ut ll. v.) ut nonnulli, perisson[*](perisson ne B e Theophr.sone VTxRv. -son in f. -son dH.), ne cavendi quidem[*](quidem Vv. quid estR.om.dTfxH.) causa curiosius dicendum.[*](Diosc. IV 73. Th. H. VII 7, 2.) quin et alterum genus, quod halicacabon[*](halicacabon v. alii cacabon (cacc-Vd) ll.) vocant, soporiferum est atque etiam opio[*](copio R.) velocius ad mortem, ab aliis morion, ab aliis moly[*](moly v. moti VxR. mothi d.) appellatum, laudatum vero a Diocle[*](a dioded Bas. adnocle x. ad loclem V. ad locre R. a locro v.) et Euenore[*](euenore a dxBas. -nore VH. fruenda R. ad fruendum et v.), a Timaristo quidem[*](qui dam R. quod ē x.) etiam carmine. mira[*](minora (-rem v) obliuionem Rv. a. Bas.) oblivione innocentia e[*](innocentiae Bas. -tia dxR. minus nocentia V. in- ducentes v. 19—p. 438, 1 dist. ego.)—quippe praesentaneum remedium ad dentium mobiles firmandos, si colluerentur[*](siccoluerunt R.) halicacabo[*](halicacabo in P. -bo v. a. H. hauec- cabon V. alii (ali- T) cacabon r.)in vino—[*](uino ll. P. uni v. a. H.) exceptionem addidere, ne diutius id[*](id Vdxv. sit R.) fieret; delirationem[*](delirationi R.) enim[*](dist. ego.) gigni. non[*](non ego. eoll. J. en H cum Gron. eo nec v. (eodem S).) demonstranda[*](dem monstrandadTx. monstr- S. demonstrando D cum U 471.) remedia, quorum medicina maioris mali periculum adferat: commendetur[*](commen detur dTxU 472. -datur r v. a. D. o) ergo[*](ergo ll. H. et Bas. enim v.) in cibis tertium[*](dist. U l. l.) genus[*](an primum genus? cfr. Diosc.) licet ac[*](ac U l. l.a R. autem S. om. rv.) praeferatur hortensiis[*](hortensiis S cum Gronovio. -sis VTRv (D). -sium dxH.) saporibus et nil[*](nihil dT.) sit corporis malorum, cui non salutares trychnos Xenocrates praedicet; non tamen auxilia earum[*](earum ego. eorum ll. v.) tanti sunt, ut ideo plura[*](ideo plura coni. Dal. id pletura VdTfx. id pituraR. uel profutura v.a.S. laesura J cum P.) nos[*](nos VdTfxJ. non Rv. del. Bas.) de iis commemorare fas[*](nefas v. a. Bas.) putem, praesertim tanta copia innoxiorum medicaminum.[*](Diosc. IV 73. 74.) halicacabi radicem bibunt qui vaticinari[*](uaticinari VS (cum Salm.).nare dTx. -nandi Rv.) gallantesque[*](gallantesque Salm. (U 472). -tes quo ll. callentes quod (que S) v. a. D.) vere[*](uere ll. S. furere v.) ad confirmandas superstitiones aspici[*](aspicere (om. se) R.) se volunt. remedio est— id enim libentius rettulerim—aqua copiosa mulsa calida potu[*](potui R. potui data v. a. S.). nec illud praeteribo, aspidum naturae halicacabum in tantum adversam[*](aduersa VR.), ut radice eius propius admota soporetur [*](saporetur d. uap- x.) illa sopore[*](sapore dx.) enecans vis earum. ergo trita ex oleo percussis auxiliatur.[*](Th. H. VII 7, 2. Nicand. ther. 626. Diosc. II 209.) Corchorum Alexandrini cibi herba[*](herba om.dTx.) est convolutis foliis ad similitudinem mori[*](mori v. muri d. -ris r.), praecordiis, ut[*](ut Rv. om. r.) ferunt, utilis[*](utilem xT.) alopeciisque[*](alopeciisque v. -pacisque R. -peciis x. -piciis r.) et lentigini. boum quoque scabiem celerrime
sanari ea invenio[*](inuenio v. -ento ll.), apud Nicandrum quidem et serpentium morsus, antequam floreat.[*](floreat v. -ret ll. S.)[*](Diosc. III 97.) Nec de cneco[*](cnecodS. cnico Vv. eneco x. gneco R.) sive atractylide verbosius dici par esset, Aegyptia herba[*](aegyptiam herbam d Tx.), ni[*](ni om.xT. est et v. a. G.) magnum contra venenata animalia praeberet[*](praebere xT. -bet v. a. G.) auxilium, item adversus fungos. constat a scorpione percussos, quamdiu teneant eam herbam[*](eam herbam Rv.), non sentire cruciatum.
Et pesolutam[*](pesolutam S (coll. ind.)-ta Vdx.persoluta R. -tam v.) Aegyptus in hortis serit, coronarum gratia. duo genera eius: femina ac mas; utraque subdita venerem inhiberi, virorum maxime, tradunt.
[*](Pl. iun. p. 9, 13–16.) Et quoniam in mensuris quoque ac ponderibus crebro Graecis nominibus utendum est, interpretationem eorum semel hoc in loco ponemus: drachma Attica—fere[*](uere R.) enim Attica observatione medici utuntur— denarii argentei habet pondus, eademque vi obolos pondere efficit, obolus x chalcos. cyathus pendet[*](pende R.) per se[*](per seom.V1dTxH.) drachmas x; cum acetabuli[*](acetabulis R.) mensura dicitur, significat heminae[*](emine x. minae R.) quartam, id est drachmas xv. mna, quam[*](omnia quam R.) nostri minam vocant, pendet[*](uocant pendet dv. uocant pendentVx. pendent uocant R.) drachmas Atticas C.
Implesse poterant miraculum sui natura atque tellus reputantium[*](reputanti J e coni. S.) vel prioris[*](uel prioris tantum om.VTx.) tantum voluminis dotes totque genera herbarum utilitatibus hominum aut voluptatibus genita[*](genitas et Vx.). sed quanto plura restant quantoque mirabiliora inventu! illa[*](illarum D e coni. Strackii.) enim maiore[*](maiore inVG. -orem R. -ore rv.) in parte cibi[*](cibi parte R.) aut odoris decorisve [*](ucterisue R.) commendatio ad numerosa experimenta[*](expedimenta Vx.) duxit; reliquarum potentia adprobat[*](adprobant (app- x) dx.), nihil ab rerum natura sine aliqua occultiore causa gigni.
[*](Caesar b. Gall. V 14, 2. Pompon. Mela III 6, 5.) Equidem[*](equidem Rxv. et quidem r.) et formae gratia ritusque perpetui in[*](ut in R.) corporibus suis aliquas exterarum gentium uti herbis quibusdam adverto animo[*](animum RG.). inlinunt[*](illiniunt x.) certe[*](se//tae R.) aliis[*](aliis dv. alias r.) aliae faciem in populis barbarorum feminae; maresque etiam apud Dacos [*]( dist. ego.) et Sarmatas corpora sua inscribunt[*](scribunt dx.). simili[*](simili (sc. herba) ego. -lis ll. S. -le v.) plantagini —glastum in Gallia vocatur[*](uocaturll. v. (J). -tur quo B.)—Britannorum coniuges nurusque toto corpore oblitae quibusdam in sacris nudae[*](et nudae RG.) incedunt, Aethiopum colorem[*](colore R.) imitantes.
iam vero infici vestes scimus admirabili fuco, atque, ut sileamus[*](taceamus dTx.) Galatiae, Africae, Lusitaniae grani[*](grani vet. Dal. -nis VdRv.om.x. e granis D e coni. S. granum (cocci) Salm.) coccum imperatoriis[*](imperatoris VxDal.) dicatum paludamentis, transalpina Gallia herbis Tyria[*](tyria dTfxBrot. -10 r. -ium v.) atque
conchylia[*](concilia Vx. conchylium v. a. Brot.) tinguit et[*](et om.Rv. a. S.) omnes alios colores. nec quaerit in profundis murices seque obiciendo[*](obiiciendos R. obiciendam x.) escam, dum praeripit[*](praerupit R.), beluis marinis[*](marinis Rv. maris rS.) intacta etiam ancoris scrutatur vada, ut inveniat per quod facilius matrona adultero placeat, corruptor [*](corrupto Vdx.) insidietur nuptae[*](subte (pro nuptae)R.): stans et in sicco carpit[*](capit R.), quo frugem[*](frugem S. -ge ll. -ges H. -gi v.) modo[*](mundos B.). sed culpant[*](sed culpant RS. sed culpa non rH. exculpat v.) ablui[*](abluit usum x. his G. usu v.) usu; alioqui[*](alioquin dTx.) fulgentius instrui poterat luxuria, certe innocentius.Non est[*](non est om.R v. a. Bas.) nunc propositum ista consectari, nec committemus[*](committemus Bas. omitt- ll. v. (Brot.) de mendo cfr. p. 196, 9.), ut subiciendo viliora[*](uiliora T. utiliora (-ria V) ll. v. tutiora Hcum Gronovio. olitoria J.) luxuriam utilitate[*](utilitate G. uilitate ll. v. (H).) circumscribamus , dicturi et alias[*](aliax.) herbis tingui parietes nec pingi[*](parietes nec pingi lapide ego coll. XXXV 117. 118 et 3.lapides parietes (et add.x. -ete R) nec pingi (pingendi dx) ll.lapides parietesque (-etes S) pingi Bas. pingi del. v.) lapide. nec tinguendi[*](nec tingendi nec pingendi v. a. Bas.) tamen rationem omisissemus[*](omisimus R.), si umquam ea[*](ea VRv.et d.om.x.) liberalium artium fuisset.[*](cfr. Plin. XXV 105. Festus p. 321. Isidor. 17, 9.) interim fortius agetur, auctoritasque, quanta debet, etiam[*](etiam Rv. nam r.) surdis, hoc est ignobilibus [*](ignobilius V.hoc est ignobilibus glossema esse dixit Gronov. (J). cfr. § 14.), herbis perhibebitur, siquidem auctores imperii Romani conditoresque immensum quiddam et hinc[*](hinc v. hic ll.) sumpsere, quoniam non aliunde sagmina in remediis publicis fuere et in sacris legationibusque[*](legationibus quae Vx.) verbenae[*](uerbene x. herb- V. uerbere R.). certe utroque[*](utraque Vdx.) nomine idem[*](area vet. Dal.) significatur, hoc est gramen ex arce cum sua terra evolsum, ac semper e legatis[*](et legati Rv. a. H.), cum ad hostes clarigatumque mitterentur, id est res[*](eft res v. ei fores Vdx. res R.) raptas dare repetitum, unus utique verbenarius vocabatur.