Naturalis Historia

Sparti quidem usus multa post saecula coeptus est, nec ante Poenorum arma, quae primum Hispaniae intulerunt. herba et haec, sponte[*](et sponte Gd.) nascens et quae non queat seri, iuncusque proprie aridi soli, uni terrae data[*](data ego. dato ll.v.) vitio. namque id malum telluris est, nec aliud ibi seri aut nasci potest. in Africa exiguum et inutile gignitur. Carthaginiensis Hispaniae citerioris portio, nec haec tota, sed quatenus parit, montes quoque sparto operit. hinc

strata rusticis eorum, hinc ignes facesque, hinc calceamina et pastorum vestes. animalibus noxium praeterquam cacuminum teneritate. ad reliquos usus laboriose evellitur[*](euellitur Ev. uell- r.) ocreatis[*](ocreatis dv. hoc reatus DGF. ocrea E.) cruribus manuque textis[*](manuque textis Salm. manu textisque ll.H. mani- busque tectis v.) manicis convoluta[*](conuoluta Salm. -tum ll.v.a.D.), osseis iligneisve[*](iligneisue DFEH. -nisue G. lignisue d. -neisue v.) conamentis, nunc iam in hiemem[*](interpretatur H: 'pariter hieme ut aestate'. sed non persuadet. magis arrideat in hiemem usque. an iam hieme in iuuenta?) iuxta[*](iuxta ll.H. uix v.), facillime tamen ab idibus Mais in Iunias. hoc maturitatis tempus.

Volsum fascibus in acervo alligatum[*](alligatum ego. cfr. XII 45. animatum ll.G. adunatum v. cumulatum Turn.D.) biduo, tertio resolutum spargitur in sole siccaturque et rursus in fascibus redit sub tecta. postea maceratur, aqua marina optime , sed et[*](se et GEv. se et D1F. sed r.) dulci, si marina desit, siccatumque sole iterum rigatur. si repente urgueat[*](urgeat dv. -guat E. arguat G.) desiderium, perfusum[*](perfusum v. peruefusum D1GFdE. feruef- D2) calida in[*](an patitur? (cfr. XVIII 91).) solio[*](folio Sabellicus. folio ll. v. a. C.) ac siccatum stans conpendium operae fatetur. hoc[*](hoc ll.v. an hinc?) autem tunditur, ut fiat utile, praecipue in aquis marique invictum. in sicco praeferunt e cannabi funes, set[*](sed S. et ll.v. at G.) spartum alitur etiam demersum, veluti natalium sitim pensans[*](sitim pensans G. -sas G. -sa d. (sit impensa v). sit inpensas r.). est quidem eius natura interpolis, rursusque quam libeat[*](quamlibet dQ.) vetustum novo miscetur. verumtamen complectatur animo qui volet miraculum aestimare, quanto sit in usu omnibus terris navium armamentis, machinis aedificationum aliisque desideriis vitae. ad hos omnes usus quae sufficiant, minus XXX passuum in latitudinem a litore[*](a litore dQv. altiore r.) Carthaginis Novae minusque c???[*](c EQH. om. rv.) in longitudinem esse reperientur . longius vehi impendia prohibent.

[*](cfr. Th. H. IV 12, 2. 15, 1.) lunco Graecos ad funes usos nomini credamus,

quo herbam eam appellant, postea palmarum foliis philuraque manifestum est. inde translatum[*](translatum est G.) a Poenis sparti[*](sparti dv. parti DGF2. parci F1. partis E.) usum[*](usum est G.) perquam simile veri est.

[*](Th. H. VII 13, 8.) Theophrastus auctor est esse[*](esse—) bulbi genus circa ripas amnium nascens, cuius inter summum corticem eamque partem, qua vescuntur[*](uescuntur om.E.), esse laneam naturam, ex qua inpilia[*](mapilia d. mapalia Tv.a.H.) vestesque quaedam conficiantur[*](conficiantur dQG. -ciant rH. -ciebantur v.). sed neque regionem, in qua id fiat, nec quicquam diligentius praeterquam eriophoron id appellari in exemplaribus, quae equidem invenerim, tradit, neque omnino ullam mentionem habet sparti[*](sparti D2dBas. spar D1FE. is per G.del.H. spartum v.) cuncta magna cura persecutus cccxc[*](CCCCXL H. CCCCXL ll.(-XC v). CCCLQ.) annis ante nos, ut iam et alio loco diximus, quo apparet[*](appa- ret Qv. appellaret ll.) post[*](15,1) id temporis spatium in usum[*](usum Ev. usu rQ.) venisse[*](uehisse G.) spartum[*](spatium om.QS.).

Et quoniam a miraculis rerum coepimus, sequemur eorum ordinem, in quibus vel maximum est aliquid nasci ac[*](ac dQS. aut rv.) vivere sine ulla radice. tubera haec[*](haec om.QS.) vocantur undique terra circumdata nullisque[*](nullis QS.) fibris nixa[*](nexa QD2S.) aut saltem capillamentis, nec utique extuberante loco, in quo gignuntur , aut rimas[*](rima GE.) sentiente[*](sentiente D2dTSJ. sentgente D1GF. ingente E. agente v.). neque ipsa terrae cohaerent, cortice etiam includuntur, ut plane nec terram[*](terram GdEv. -ra D. -rae F.) esse possimus [*](possis Q.) dicere neque aliud[*](nec aliud E.) quam terrae[*](terra E.) callum[*](incallum Q.).[*](Athenaeus II 62a.) siccis haec fere et sabulosis locis frutectosisque nascuntur. excedunt saepe magnitudinem mali cotonei, etiam librali pondere. duo eorum genera: harenosa dentibus inimica, in[*](inimica in DFdS. -cam G. -ca et Ev.) altero[*](altero DFdS. -ra rv.) sincera. distinguntur et colore, rufo nigroque et intus

candido, laudatissima Africae. crescant[*](crescunt D2v.a.G.) anne[*](anne (amne d) uitium DGFdTv. annuentium E.) vitium id terrae—neque enim aliud[*](aliud Tv. mali ut DGF. mali et E.) intellegi[*](in- telligi dTv. -llege DG. -llegere FE.) potest—ea protinus globetur[*](globentur T.) magnitudine, qua futurum[*](futura d.) est, et vivat[*](uiuat dT. -atne v. uiuant rS. -antne G.) necue, non[*](necne non ego nov. luc. p. 51. n. 19. ac ne non DGFdS. ac non E. anne non TD. annon haud v.) facile arbitror intellegi posse. putrescendi enim ratio 35 communis est[*](est iis d2v. an iis est?) cumr ligno. Lartio Licinio[*](licino Q.) praetorio viro iura[*](uia dura in spaniā pergenti Q.) reddenti in Hispania Carthagine[*](Karthagini QS.) paucis his annis scimus accidisse mordenti tuber, ut deprehensus[*](deprehensos E.) intus denarius[*](denarius dv. -rios Q. -ris DGF1. -riis F2E.) primos dentes inflecteret[*](reflecteret dT.), quo manifestum erit terrae naturam in se globari[*](globerari Q.). quod certum[*](quod certum ex iis G. certe ex his Q.) est, ex his erunt[*](erunt TQSH. serunt r. del. v.), quae nascantur et seri non possint[*](possunt Q.).

[*](Theophr. ap. Athenaeum II 62a b c. 61e f. Col. VI 17, 7. cfr. Apicius VII 258.)

Simile est et quod in Cyrenaica provincia vocant misy[*](mysi Q1. musi Q2.), praecipuum suavitate odoris ac saporis, sed carnosius, et quod in Threcia[*](threcia DFJ. -cea d. trecia G. thracia Ev.) iton[*](iton—Graecia (grecia Q) QH. om. rv.) et quod in Graecia geranion[*](geranion (ce- d) dQB. ceranio E. ceraranio DF. -nium S. caeraramo G. ceraunium v.a.H. -ion D.).

De tuberibus haec traduntur peculiariter: cum fuerint imbres autumnales ac[*](ac ll.v. aut Q.) tonitrua crebra, tune nasci et maxime[*](maxime ego. maximume ll. -ime e v.) tonitribus, nec ultra annum durare, tenerrima autem verno esse. quibusdam locis accepta[*](accepta tantum riguis P. acceptam (-ta d) turriguis D1GFdE. acceptam- tis (-tantis D) riguis D2D. accepta riguis G. -ptantur riguis et v. an accepta tamen irriguis? cfr. Theophr. (οὐ μὴν ἀλλά).)tantum riguis feruntur[*](seruntur v. a. G.), sicut Mytilenis negant nasci nisi exundatione

fluminum invecto semine ab Tiaris. est autem is[*](is C. his ll.v.) locus, in quo plurima nascuntur. Asiae nobilissima circa Lampsacum et Alopeconnesum, Graeciae vero circa Elim[*](Elim S. Elin v e Theophr. olim DGFd. olimpum E.).

Sunt et in fungorum genere Graecis dicti pezicae[*](πέζιεςTheophr.), qui sine radice ant pediculo nascuntur.

Ab his proximum dicetur auctoritate clarissimum laserpicium[*](laserpitium GdEv.a. S.), quod Graeci silphion[*](silphion v. -phyum Q. siripi F1. siriphi (syr- G) ll.) vocant, in Cyrenaica provincia repertum, cuius sucus[*](sucus DFdT. -cum rQv.) laser vocatur[*](uocatur dTQ. -cant rv.), magnificum in usu[*](usu v. usum ll. an usu uitae vel usu medico alimentisque?) medicamentisque et ad pondus argentei denarii repensum[*](re- pensum S. -su Q. pensum ll.v.). multis iam annis in ea terra non invenitur, quoniam publicani, qui pascua conducunt, maius ita lucrum sentientes depopulantur pecorum pabulo. unus omnino caulis nostra memoria repertus Neroni principi missus est. si quando incidit pecus in spem nascentis, hoc deprehenditur signo: ove, cum comederit[*](comedit Q.), dormiente[*](dormit Q.) protinus , capra sternuente[*](sternutante Ev. a. G. sternuit Q.) crebrius[*](crebrius QS. om. ll. v.).[*](Diosc. III 84 init.) diuque iam non aliud ad nos invehitur laser, quam quod in Perside aut Media et Armenia nascitur large, sed[*](large sed (set D2d) D2dQG. largeret D1GF. laser et E. laser v.) multo infra Cyrenaicum, id quoque adulteratum cummi aut sacopenio[*](sacopemo DF.om.Q.) aut faba fracta; quo minus omittendum videtur C. Valerio M. Herennio cos. Cyrenis advecta Romam publice laserpicii pondo XXX[*](XXXQ.), Caesarem vero dictatorem initio belli civilis inter aurum argentumque protulisse ex aerario laserpicii pondo MD[*](MD H. ??? D D2dT. ??? D Q. CXID D1F. CXI rv.).

[*](Th. H. III 1, 6. C. I 5, 1. H. VI 3, 3.)Id apud auctores Graeciae[*](graeci e DF.)certissimos[*](cer- tissimos ego. cfr. XXII 151. (an peritissimos? cfr. XI 149). uentissimos DF. euident- GEv. uetust- dTD. diligent- CFW Müller p. 19.) invenimus natum[*](notum E.)

imbre piceo repente madefacta tellure circa[*](circa dv. (Theophr. περί. cfr. §46). erga rS.) Hesperidum hortos Syrtimque maiorem septem annis ante oppidum Cyrenarum, quod conditum est urbis nostrae anno CXLIII[*](CXLIIII d.), vim autem illam per IIIIstadium[*](stadia d.) Africae valuisse.[*](Th. H. VI 3, 1. 2. (IX 1, 7). 4. 5. 6.) in ea laserpicium gigni solitum, rem feram ac contumacem et, si coleretur, in deserta fugientem, radice multa crassaque, caule ferulaceo ac[*](ac dS. aut rSH. haud v.) simili crassitudine. huius folia maspetum vocabant, apio maxime similia. semen erat foliaceum, folium ipsum vere[*](uere D2dTC. uero rH. uerno S.) deciduum. vesci pecora solita primoque purgari, mox pinguescere, care mirabilem in modum iucunda. post folia amissa caule ipso et homines vescebantur *modis omnibus*[*](modis omnibus ego et huc transposui coll. Theophr. in ll. infra post purgante pro modis legitur: um- his D1GF2. umhos F1. uiciis D2. uitiis dD. uitia his ES. a uitiis v. utili his J.) decocto, elixo[*](elixo assoque ego coll. Theophr. assoque elixo ll. J. assoque et elixo S. asso elixoque v.) assoque, eorum quoque corpora XL primis diebus purgante*. sucus duobus modis capiebatur[*](capie- bant G.), e radice atque caule, et haec duo erant nomina, rhizias[*](rhizias v. apizias Q. arinzias d. rimzias r.) atque caulias, vilior illo[*](ille Qv.a.H.) ac putrescens . radici cortex niger. ad mercis[*](hac merces Q. et ad mercis v.a.H. fortasse interierunt aliqua post cortex niger et puncto distinguendum est post adulteria. cfr. Schneider ad Theophr. H. VI 3, 2.) adulteria sucum ipsum in[*](in uas Q.om.G.) vasa coiectum admixto furfure subinde concutiendo ad maturitatem perducebant, ni ita fecissent, putrescentem . argumentum erat maturitatis[*](maturitatis D2dv. -tate E. -tatem r.) colos siccitasque sudore finito. alii tradunt laserpicii radicem fuisse maiorem cubitali, tuberque[*](tuberque Ev. tubertique DFd. rutrique G.an tuber utique?) in ea supra terram. hoc inciso profluere solitum sucum ceu lactis, supernato[*](suprenato d. superen- H.) caule, quem magydarim[*](magidarim E. -rem G.) vocarunt. folia aurei coloris pro semine fuisse, cadentia a canis ortu austro flante. ex his laserpicium nasci solitum, annuo spatio et radice et caule consummantibus[*](consummantibus C. -umentibus ll.v.) sese. hi[*](his d. hoc v.a.S.) et circumfodi solitum prodidere, nec purgari pecora, sed aegra sanari aut protinus mori, quod in paucis accidere[*](accidisse dT.). Persico silphio prior opinio congruit.

[*](Th. H. VI 3, 7. (cfr. Diosc. III 84 extr.) Diosc. 1. 1. med.) Alterum genus eius est, quod magydaris[*](mygdaris GdE.) vocatur, tenerius[*](cyro asiriā Q.) et minus vehemens, sine suco[*](suco GdEQv. sucoque rSD.), quod circa Syriam nascitur, non proveniens in Cyrenaica regione. gignitur et in Parnaso monte copiosum[*](copiosum dTQSS. -oso r. -osius v.), quibusdam laserpicium[*](quod laserpicium uocant QS.). vocantibus per quae omnia adulteratur rei saluberrimae utilissimaeque auctoritas. probatio[*](probatio dVerc. sed prob- Q. pratio DF. precio G. ratio Ev.) sinceri prima in colore modice rufo et, cum frangatur[*](con- frangatur G. cum frangitur v.a.S.), intus candido[*](intus candido (-ito Q) QS. candido intus (indus D) ll.v.) , mox tralucente gutta quaeque[*](quaeque QS. aquequae (-que G) DGF. aque d. aquae v. aqua EG. aquae quam S. quae aqua J.) saliva[*](saliuaquae D1F. -uaque GdEv.a.S.J.) celerrime[*](celerrime (-erime Q)SQS. celererrime D2. om.rv.) liquescat[*](liquescit Ev.a.S.). usus in multis medicaminibus.

[*](Diosc. III 150.) Sunt etiamnum duo genera non nisi sordido nota volgo, cum quaestu multum polleant, in primis rubia, tinguendis lanis et coriis necessaria. laudatissima Italica et maxime suburbana, et omnes paene provinciae scatent ea. sponte provenit seriturque, similitudine erviliae, verum[*](uerum GdEv. uermi r.) spinosis[*](spinosis DFd. -sus rv. -sa D.)foliis[*](foliis ego. om. ll. v.) et caule[*](et caule ll.D. ei caulis v.). geniculatus hic est quinis circa articulos in orbe foliis. semen eius rubrum, postremo nigrum, radix[*](rubrum, postremo nigrum, radix ego coll. Diosc. om. ll. v. lacunam indic. S. nigrum, radix U 389.) rubra[*](rubra U l.l. rubia ll.v. rubrum B. (rubrum est. rubia J).) est. quos[*](quas G. quod EC. quot v.) in medicina usushabeat dicemus suo loco.

[*](24,94)

[*](Col. XI 2, 35. Diosc. II 192. Th. I. VI 8, 3. IX 12, 5.) At quae vocatur radicula lavandis demum lanis sucum habet, mirum quantum conferens candori mollitiaeque . nascitur sativa ubique, sed sponte praecipua[*](praecipue U 390.) in Asia Syriaque, saxosis et asperis locis, trans Euphraten tamen laudatissima, caule ferulaceo, tenui et ipso, cibis indigenarum expetito et unguentis[*](unguentis E(?)H. -ti r. tingenti B.), quicquid sit cum quo decoquatur, folio oleae. struthion[*](struthion B. strutin ll.) Graeci vocant. floret aestate, grata aspectu, verum sine odore, spinosae[*](spinosae J. -osa et GdEv. -osae et r D.) caule lanuginis[*](lanuginoso v.a.S.). semen ei nullum, radix magna, quae conciditur ad quer dictum est usum.

[*]((cfr. Th. H. VI 7, 3). Diodor. II 10. Curtius V 1, 35. (Herodot. I 185).) <1> Ab his superest reverti ad hortorum curam et suapte natura memorandam et quoniam antiquitas nihil prius mirata est, quam Hesperidum hortos ac regum Adonidis et Alcinoi itemque pensiles, sive illos Semiramis sive Assyriae rex Syrus[*](rex Syrus J. (cfr. Diodor. II 10. Curt. V 1, 35). rex cyrus ll.v. reagin syriis Q. regina Nitocris U 391. [Semiramis Assyriae] regina siue alius rex Syrus coni. S.) fecit, de quorum opere alio volumine dicemus.[*](Valer. Max. VII 4, 2. (cfr. Plin. § 169). Varro I 1, 6.) Romani quidem reges ipsi coluere ; quippe etiam Superbus[*](Superbus Tarquinius v.a.S.) nuntium ilium saevum atque sanguinarium filio remisit[*](exorto remisit Q.) ex horto. in XII tabulis legum nostrarum nusquam nominatur villa, semper in significatione ea hortus, in horti[*](in hortiuo d. et pro horto Q.) vero heredium; quam ob rem comitata est et religio quaedam, hortoque et foro[*](foco fH. fores v.) tantum contra invidentium effascinationes dicari videmus in remedio saturica[*](satyrica G. saturnica v.) signa, quamquam hortos tutelae Veneris adsignante Plauto. iam quidem hortorum nomine in ipsa urbe delicias agros villasque possident.[*](Varro de 1. 1. V 146.) primus hoc instituit

Athenis Epicurus otii[*](otii GFdG. hortorum Ev.) magister; usque ad eum moris non fuerat in oppidis habitari[*](habitare d. -beri v.a.G.) rura.

Romae quidem per se hortus ager pauperis erat. [*](cfr. X 74. 132.)<2> ex horto plebei macellum, quanto innocentiore victu! mergi enim, credo, in profunda satius[*](satius esse d.) est et ostrearum genera naufragio exquiri, aves ultra Phasim[*](phasim FJ. -sin T. -si Gd. -sidem Ev.) amnem peti ne[*](ne D. et ne P. e F. et rv.) fabuloso quidem terrore tutas, immo sic pretiosiores, alias in Numidiam atque[*](Numidiam atque G. -dia aquae (aqua ea d1) d. -dia que (quae F) r. -dia Sv.) Aethiopiae[*](Aethiopiae ll.G. -piaque Sv.) sepulchra[*](sepulcbra (-crha F) ll.G. in sepulchris aucupari Sv.), aut pugnare[*](pugnare GG. depugnare dT. pugnari F1v. purgari r.) cum feris[*](feris dTv. foris r.) mandique capientem[*](cupientem Ev.a.G.) quod mandat[*](mandit E.) alius. at, Hercules, quam vilia haec, quam parata voluptati[*](uoluptati dv. uolunt- r.) satietatique [*](societati- que G.), nisi eadem, quae ubique, indignatio occurreret! ferendum sane fuerit exquisita nasci poma, alia sapore, alia magnitudine, alia monstro pauperibus interdicta, inveterari vina saccisque castrari, nec cuiquam adeo longam esse vitam, ut non ante se genita potet, e frugibus quoque quondam[*](quondam f. quendam ll.S. quoddam v.) alicam[*](alicam ego. cfr. XVIII 109. 112. XXII 128. alitum GEf. halitum dS. alimentun v.) sibi excogitasse luxuriam ac[*](ac om.d.) medulla[*](medulla dJ. -am GF2Ev. medallam F1.) tantum earum superque pistrinarum operibus et[*](et Gdv. ex r.) caelaturis vivere, alio pane procerum, alio volgi, tot generibus usque ad infimam plebem descendente[*](descendente v. -tem GF2dE. descentem F1.) annonona[*](annona Budaeus de asse p. 288. anima ll.v.a.C.).[*](cfr. § 151. Martial. XIII 21.) etiamne in herbis discrimen inventum esse[*](esse ego. est ll.v.), opesque[*](opesque dC. opusque r. olusque v.) differentiam facere[*](facere Ev. fecere rC.) in cibo etiam uno asse venali? in his quoque aliqua[*](aliqua quoque Gd.) sibi nasci tribus negant, caule in tantum saginato[*](saginato dC. signato rv.), ut pauperis

mensa non capiat. silvestres fecerat natura corrudas[*](corrudas GC. orr- F. horr- E. horridas d. -dos v.), ut passim quisque demeteret. ecce altiles spectantur asparagi, et Ravenna ternos[*](ternis Ev.a.G.) libris rependit. heu prodigia ventris! mirum esset non licere pecori carduis vesci[*](carduis uesci cumdTgeminari voluit P.): non licet plebei! aquae[*](aquae GFEv. iam d.) quoque separantur, et ipsa naturae elementa vi[*](ui GEv. in FdT.) pecuniae discreta[*](discreta Ev. -tum F. decretum rTf.) sunt. hi nives, illi[*](hic... illic dT.) glaciem potant[*](potant dv. potent GF2. ponent r.) poenasque montium in voluptatem gulae vertunt. servatur rigor[*](rigor ego. ligora Fd. ligura G. ligur E. algor v. liquor U 392 D.) aestibus, excogitaturque ut alienis mensibus nix algeat. decocunt alii aquas, mox et illas hiemant. nihil utique homini sic, quomodo rerum naturae, placet. etiamne herba aliqua diviti[*](diuiti S. -tia ll. -tiis v.) tantum pascitur[*](pa- scitur ll.v. nascitur C. an pascetur?)? nemo Sacros Aventinosque [*](dist. Müller emend. III 32.) montes et iratae plebis secessus circumspexerit? macelluum[*](macellum ego. mox enim ll.H. mons enim v. mors Verc. mos enim P. lex enim Strack.) certe[*](cerce F. census U 393 D.) aequabit[*](aequauit F.) quos pecunia[*](pecunias F.) separaverit. itaque, Hercules, nullumn macelli vectigali[*](uectigali ego. -gal ll.v. an nullum quam macelli uectigal?) maius[*](maius dv. malus GF. -lum E.) fuit Romae clamore plebis incusantis[*](incausantis GF.) apud omnes principes, done re- is missum[*](messis G.) est portorium mercis huius, conpertumque non aliter quaestuosius censum haberi aut tutius ac minore fortunae[*](fortunae dv. fortitudine r.) iure: cum[*](quam cum S.dist.ego.) credatur pensio ea pauperrumis[*](pauperrumis ego. pau- perum is (his J)ll.v. pauperum iis quibus (quis U 393) Strack.), in solo sponsor est et sub[*](et his sub S.) die[*](dio G.) reditus superficiesque caelo quocumque gaudens.

[*](Cato 156, 1. (cfr. § 136. § 139).)<3> Hortorum Cato praedicat caules. hinc primum agricolae[*](an agricolas?) aestimabant[*](aestima- bantur v.a.S.) prisci et sic statim faciebant iudicium

, nequam esse in[*](esse in dC. essint GF. essent E. esset in v.) domo matrem familias—etenim haec cura feminae dicebatur —, ubi indiligens[*](indili- gens dC. indulgens rS. intelligens v.) esset hortus [*](extra hortus SD.), quippe e carnario aut macello vivendum esse[*](esse v. et ll. esse sed H. ei S. an at?). nec caules[*](caules v. cautes ll.), ut nunc maxime, probabant, damnantes pulmentaria quae egerent alio pulmentario: id erat oleo parcere, nam gari[*](gari FdEBudaeus. ganari G. carnis Sv. a. G. carnari S.) desideria etiam in exprobratione erant.[*](Cato 156, 1.) horti maxime placebant quae[*](quae Strack. quia (qua F1) ll. v. a. J. locum nondum sanatum puto.) non egerent igni parcerentque ligno, expedita res et parata semper, unde et acetaria appellantur, facilia concoqui nec oneratura[*](nec oneratura Verc. -uro v. ne cone (quo ne d) natura GFd. ne cum e natura E.) sensus[*](sensus ego. cfr. XVIII 118. XX 65. 85. 237. 240. sensu ll. sensum v.) cibo et quae minime accenderent[*](accenderens F1. -derent aut (ad v) Ev. a. G.) desiderium panis[*](panis ll. v. a. D. ueneris P. del. U 394. an potus?). pars eorum ad condimenta pertinens fatetur domi versuram fieri solitam atque non Indicum piper quaesitum quaeque trans maria[*](transmarina dT.) petimus. [*](Diodor. XII 4. Verg. Geo. IV 6.)iam[*](iam quoque dTv. a. G.) in fenestris suis plebs urbana imagine[*](imagine ego. in imag- ll. v.) hortorum cotidiana oculis rura praebebant, antequam[*](ante- quam v. antiquam GF. -qua E. -qui. Iam d.) praefigi prospectus omnes coegit multitudinis innumerae saeva latrocinatio . quamobrem sit aliquis et his honos, neve auctoritatem rebus vilitas adimat, cumn praesertim etiam cognomina procerum inde nata videamus[*](uideamus v. -emus ll.) Lactucinosque in Valeria familia[*](familia GFdQv. prouincia E.) non puduisse appellari, et contingat aliqua gratia operae curaeque nostrae Vergilio quoque confesso, quam sit difficile verborum honorem[*](humorem GF.) tam parvis perhibere[*](prohibere G.).

[*](Col. XI 3, 8. (X 23–26). 11. 10. 13. (X 45).) Hortos villae[*](uilla E.) iungendos non est dubium riguosque maxime habendos, si contingat, praefluo[*](praefluo dTH. praefluua GF. -fluuia E. perfluo S. profluo v.) amne[*](amne Tv. amne ne d. ne r.), si

minus, e puteo rota[*](puteo rota H cum Turn. adv. 10, 20. putecruta d. pute (-tae F) crita r. puteo pertica v.) organisve pneumaticis vel tollenonum[*](tollenonum coni. Palmarius. tollennonum (-ouum d) Fd. tollendonum E. -do non v. a. C. tollentem nonum G. tollonibus S.) haustu[*](haustu Sv. hastu GFd. -tum E.) rigatos[*](rigatos FdS. -tus G. -to E. rigandos C. -do v.). solum proscindendum a favonio in autumnum praeparantibus[*](praeparandum est v. a. S.) post[*](Et post F.) XIIII dies iterandumque ante brumam. VIII[*](VIII et III(v. 5) ego. octo et tres ll.v. scribendum erat octonis et ternos.) iugerum operis palari[*](pa- rari SD. at cfr. Col. X 45.) iustum est, fimum III pedes alte cum terra misceri, areis[*](an areas?) distingui easque resupinis pulvinorum toris, ambiri singulas tramitum sulcis, qua detur accessus homini scatebrisque decursus.

In hortis nascentium alia bulbo commendantur, alia capite, alia caule, alia folio, alia utroque, alia semine, alia cartilagine, alia carne aut[*](carne aut ego. carnea ll. carne alia J. (alia semine, alia cortice, alia cute, alia (aut) cartilagine, alia carne, alia tunicis carnosis v).) utroque, alia cortice aut cute et cartilagine, alia tunicis carnosis.

[*](Verg. Geo. IV 121. Th. H. I 10, 10.) Aliorum fructus in terra est, aliorum et[*](et om.d.) extra, aliorum non nisi extra. quaedam iacent crescuntque, ut cucurbitae[*](cucuruita Q. -bita D.) et cucumis; eadem pendent, quamquam graviora multo etiam iis, quae in arboribus gignuntur. sed cucumis cartilagine et carne[*](et carne—) constat, cucurbita cortice et cartilagine[*](cartilacine QS. om. ll. v.); cortex huic uni maturitate transit in lignum. [*](Th. H. I 3, 2. 9, 2. (cfr. Plin. XIII 123).)terra conduntur raphani napique[*](napicique Gd.) et rapa, atque alio modo inulae, siser, pastinacae. quaedam vocabimus ferulacea, ut anetum, malvas. namque tradunt auctores [in Arabia[*](uncos ego posui coll.Theophr. in arabia fictum videtur ex mabia (=== malua).)] malvas septimo mense arborescere baculorumque[*](baculorum quoque S. -orum v. a. H.) usum [*](dist. S.)praebere[*](praebentes S cumQ.).[*](cfr. XIX 173. 174.) exemplo[*](extemplo B.) est arbor malvae[*](est arbor maluae (-ue Q) QS. sed arbore malua ll. sed et arbor est malua B.) in Mauretania Lixi

oppidi aestuario, ubi Hesperidum horti fuisse produntur, CC[*](ccQ. c & is d.) passibus ab oceano iuxta delubrum Herculis antiquius Gaditano, ut ferunt. ipsa altitudinis pedum XX, crassitudinis quam circumplecti[*](circumplectione mo Q. -ionem GF.) nemo possit. in simili genere habebitur[*](habenda est Q.) et cannabis. nec non et carnosa aliqua appellabimus [*](appellauimus GF.), ut spongeas in umore pratorum enascentes[*](nascen- tes G.). fungorum enim[*](enim ll.v. aut Q.) callum in ligni arborumque natura diximus[*](16,31) et alio genere tuberum paulo ante.

[*](33 sqq.)

[*](Col. XI 3, 52. (Geop. XII 19, 3). 51. Pallad. IV 9, 7. Geop. XII 20, 3. Th. H. VII 1, 6. 3, 5. C. III 9, 4. II 14, 3.)

Cartilaginum[*](cartilaginei v.a.S.) generis extraque terrain est cucumis , mira voluptate Tiberio principi expetitus. nullo quippe non die contigit ei, pensiles eorum hortos promoventibus in solem rotis olitoribus[*](oli- toris G. -riis S.) rursusque hibernis diebus intra specularium munimenta revocantibus. quin[*](qui nec E. quin dH.) et lacte mulso[*](lacte aut mulsa Schneider ad Pallad. p. 386.) semine eorum biduo macerato apud antiquos Graeciae auctores scriptum est seri oportere, ut dulciores fiant.[*](Th. H. VII 3, 5. Pallad. IV 9, 9. 8. Geop. XII 19, 5. 7. Th. C. V 6, 7.) crescunt qua coguntur forma. in Italia virides et quam minimi, in provinciis quam maximi et cerini[*](citrini v.a.H.) aut nigri[*](dist.Salm.) placent. copiosissimi Africae, grandissimi Moesiae[*](moesiae dSv. moaestae GF. modeste E.). cum[*](cum FEG. ubi cum GdSalm. Ast cum Sv.) magnitudine[*](magnitudinem dQ.an ubi communem (vel suam vel modicam) magnitudinem?) excessere, pepones vocantur. vivunt hausti in stomacho in posterum diem nec perfici queunt in cibis[*](dist.G.), non insalubres tamen plurimum. natura[*](naturae T. natant v.a.G. plurimum—quoque om.Q.locum nondum sanatum puto; an plurimorum naturae (cfr. XX 109) vel puncto ante posito plurimum umore iuuantur (cfr. Col. XI 3, 48)?) oleum odere mire[*](dist. S.) nec minus aquas diligunt, desecti quoque. ad eas modice distantes adrepunt, contra oleum refugiunt aut, si[*](at si F1. ac si QS.)

quid obstet vel si pendeant[*](uel si penedeant E. uel si pendeat G. uersi pandantur H ex coni. Dal.), curvantur[*](curuantur (curb- Q) Qv. curuanturque ll.) intorquenturque[*](intorquenturque QS. om.ll.v.). id vel una nocte deprehenditur[*](deprehendas QS.), si vas cum aqua subiciatur , a[*](a om.QS.) quattuor digitorum intervallo descendentibus ante posterum diem, at si oleum eodem modo sit, in hamos curvatis. iidem in fistulam[*](fistulam QS. -la ll.v.) flore demisso[*](demisso QG. dim- ll.v.) mira longitudine crescunt. ecce cum[*](cum ll.v. quam QD. sed cfr. §128.) maxime nova forma eorum in Campania provenit[*](probent Q.) mali cotonei effigie. forte primo natum ita audio unum, mox semine ex illo genus factum, melopeponas vocant. non pendent hi, sed humi rotundantur[*](rotundan- tur F(?)v. rotond- d. rutund- Q. rutumd- G. rutum tantum E.), colore aureo[*](colore aureo QD. om. ll. v.). mirum in his praeter figuram coloremque et odorem , quod maturitatem adepti, quamquam non pendentes, statim a pediculo recedunt.[*](Col. XI 3, 53. Pallad. IV 9, 9. 8. Th. H. VII 4, 6.) Columella suum tradit commentum , ut toto anno contingant, fruticem rubi quam vastissimum in apricum locum transferre et recidere duum digitorum relicta stirpe circa vernum aequinoctium. ita in medulla rubi semine cucumeris insito terra minuta fimoque circumaggeratas resistere frigori radices. cucumerum Graeci tria genera fecere, Laconicum, Scytalicum, Boeotium; ex his tantum Laconicum aqua gaudere. sunt qui herba, nomine quae vocatur culix[*](herba quae uocatur culix nomine v. a. D.), trita[*](tritam d. adtrita QD.) semen eorum maceratum[*](macerari iubent Q.) seri iubeant, ut sine semine nascantur.

[*](Col. XI 3, 48. 49. 53. Pallad. IV 9, 7. 16.) Similis et cucurbitis natura, dumtaxat in nascendo. aeque hiemem odere, amant rigua ac fimum. seruntur ambo semine in terra sesquipedali fossura, inter aequinoctium vernum et solstitium, Parilibus tamen aptissime; aliqui[*](dist.ego.) malunt ex[*](ex nonis d.) kal. Mart. cucurbitas et nonis, cucumis[*](cucumeres v.a.S.) et per Quinquatrus serere. simili modo reptantibus flagellis

scandentis[*](scandentis DGFS. -dentes rv. scandent is (= iis) Müller emend. III 33. an scandunt et?) parietum[*](parietum B. per artetum d. per artecum D1GFE. (-esum v.a.B.). per partecum D2. per astecum S. per parietum S.) aspera in tectum usque natura sublimitatis avida. vires sine adminiculo standi non sunt, velocitas pernix, levi umbra camaras ac pergulas[*](pergulas D2Ev. -la r.) operiens[*](ape- riens G. operientes v.a.G. an operiente?). [*](Th. H. VII 3, 5. C. V 6, 4. (7). H.VII 3, 1.)inde haec prima[*](prima D2V. rima r.) duo genera, camararium et plebeium, quod[*](quod D2v. q, D1. quo r. quoniam coni.J.) humi crescit[*](crescit ego. cfr. § 61. creuit D2. credi r. creditur v. conditur S. repit C.); in priore mire tenui pediculo libratur pondus immobile aurae. cucurbita quoque omni modo fastigatur[*](fastigiatur DFC. sed cfr. § 146. XVII 106. XVIII 52. 172. XXI 14. XXIV 178. XXXVI 92. II 89. IX 113. XIII 71.), vaginis maxime vitilibus[*](uitilibus D2Fv. uti- r.), coniecta[*](coniecta GdEv. -tas D1F. contexta D2D.) in eas postquam defloruit, crescitque qua cogitur forma, plerumque [et[*](uncos ego posui.)] draconis intorti figura. libertate vero pensili concessa iam visa est VIIII[*](VII f.) pedum longitudinis. particulatim cucumis floret, sibi ipse superflorescens, et sicciores locos patitur , candida lanugine obductus magisque, dum crescit.

[*](Col. XI 3, 49. X 385 sqq. (Apicius III 76).)Cucurbitarum numerosior usus. et primus[*](primis d.) caulis in cibo[*](at corticis in totum coni. Dal. locum nondum sanatum puto.), atque ex eo in totum natura diversa. nuper in balnearum usum venere urceorum[*](urceolorum QD.) vice, iam pridem vero etiam cadorum ad vina condenda. cortex viridi tener, deraditur nihilominus in cibis[*](cibi D1.). cibus[*](cibus del.D2D. cibos Ev.a.G.) saluber[*](salubres Ev. a. G.) ac lenis[*](lenis DGFdG. lenes EH. leuis TS. leues v.) pluribus modis, ex his tamen[*](ex his (iis S) tamen D2dTSS. existim??? D1F. existimatur G. -mant v. sed sexis Q.), qui perfici humano ventre non[*](neq; ant Q.) queant, sed non intumescant.[*](Col. XI 3, 50. X 382 sqq. Pallad. IV 9, 16.) semina, quae proxima collo[*](an proxima a collo?) fuerunt, proceras pariunt, item ab imis, sed non

comparandas supra dictis; quae in medio, rotundas[*](rotundas D2Qv. rotondas d. rumtundas D1GF. rumpun- das E.); quae in lateribus, crassas brevioresque. siccantur in umbra et, cum libeat serere, in aqua macerantur.[*](Pallad. IV 9, 16.) cibis quo Iongiores [*](crassiores d.) tenuioresque, eo[*](eo v. et ll.S. ex f.lacunam indic. J. an eo et?) gratiores, et ob id salubriores quae pendendo crevere, minimumque seminis tales habent, duritia eius in cibis gratiam terminante. eas, quae semini serventur, ante hiemem praecidi non est mos, postea fumo siccantur condendis[*](condiendis D (puncto ante posito).) hortensiorum seminibus,[*](cfr. Nicander ap. Athenaeum IX 14 p. 372 e. Geop. XII 19, 15.17.) rusticae supellectili . inventa est ratio, qua cibis quoque servarentur[*](serua- retur DF.) — eodemque modo cucumis—usque ad alios paene proventus ; et id quidem muria[*](in muria C.) fit. sed et scrobe[*](scrobeofacto D2. sacrobeofaco d.) opaco in loco harena substrato fenoque sicco operto[*](operto ego. -tis ll.S. -tos v.) ac deinde terra virides servari tradunt. sunt et silvestres in utroque genere et omnibus fere hortensiis. sed et his medica tantum natura est, quam ob rem differentur in sua[*](20, 3 et 13) volumina.

[*](Th. H. VII 4, 3. cfr. Plin. XVIII 129. Pallad. XIII 5, 3. Col. II 10, 23. Pallad. VIII 2, 2.)[*](Th. H. VII 4, 2. cfr. Athenaeus II 48 p. 56 f.) Reliqua cartilaginum naturae terra occultantur omnia. in quibus de rapis abunde dixisse poteramus[*](18, 126 sqq.) videri[*](Graeci (pro medici) P. cfr. XVIII 129.), nisi medici masculini sexus facerent in his rotunda, latiora vero et concava feminini, praestantiora suavitate et ad condiendum[*](condiendum D2Qv. -dendum r.) faciliora; saepius[*](saepius DFTQS. quae saepius rv. spissius P.cfr.XVIII 129 et Theophr.) sata transeunt in marem[*](quattuor coni.P et Dal.). iidem naporum quinque genera fecere, Corinthium, Cleonaeum, Liothasium, Boeotium et quod[*](quod et coni. Dal. et quod—dixerunt deleri voluit P.) per se viride dixerunt. ex his in amplitudinem adolescit Corinthium, nuda fere radice. solum enim hoc genus superne tendit,

non, ut cetera, in terram[*](in terra F. in tram d. inter a G.). Liothasium quidam Thracium[*](thracitum Fd. trac- G. threitum E. Threcium J.) appellant, frigorum patientissimum. ab eo[*](ab eo v. ab DF. at dD. a r.) Boeotium dulce est, rotunditate etiam brevi notabile, neque, ut Cleonaeum, praelongum. in totum quidem quorum levia[*](leuia D2D. laeuia SP. teuia D1. teui F. tenuia rH. (-iora v).) folia, ipsi quoque dulciores; quorum scabra et angulosa et horrida, amariores.[*](Col. X 419 sqq. Martial. XIII 20. cfr. Plin. XVIII 130. 131.) est praeterea genus silvestre, cuius folia sunt erucae similia. palma Romae Amiterninis datur, dein[*](datur dein dEv. om. r.) Nursinis [*](nursinis dC. (nursiis v). arsis E. Marsiis S.om. r. Marsicis D.), tertia nostratibus. cetera de satu eorum in rapis dicta sunt.

[*](18, 129)

[*](Th. H. I 6, 7. 2, 7. Diosc. II 137.) <1> Cortice et cartilagine constant raphani, multisque eorum cortex crassior etiam quam quibusdam arborum . amaritudo plurima illis est[*](illis est ego. illic et DFd. illis est et EH. hic et G. illi est et v.) pro crassitudine corticis —cetera quoque aliquando lignosa—et vis mira colligendi spiritum laxandique ructum.[*](cfr. XV 30. Diosc. I 45.) ob id cibus inliberalis , utique si proxilme olus mandatur; si vero ipse cum olivis druppis[*](druppis QS. druptis GE. drupstis D2F. drupstris D1. drustis d. drupis B.), rarior ructus fit[*](fit DFS.) minusque faetidus. Aegypto mire celebratur olei propter fertilitatem[*](fertilitatem D2Tv. -tate F. feritate D1. -tatem r.), quod e[*](de dv. a. G.) semine eius faciunt. hoc maxime cupiunt serere, si liceat, quoniam et quaestus plus quam e frumento et minus tributi est nullumque ibi[*](ibi DdTSD. om. rv.) copiosius oleum.[*](Th. H. VII 4, 4.) <2> Genera raphani Graeci fecere tria foliorum differentia: crispi atque levis et tertium silvestre. atque huic levia quidem, sed[*](quidem folia sed D2v. a. G. D.) breviora ac rotunda copiosaque ac fruticosa, sapor autem asper et medicamenti instar ad eliciendas alvos. et in prioribus tamen differentia semine[*](a semine est H. seminis est v.), quoniam aliqua peius,

aliqua admodum exiguum ferunt. haec vitia non cadunt nisi in crispa folia.[*](Col. XI 3, 16. 59.) <3> Nostri alia fecere genera: Algidense a loco, longum atque tralucidum, alterum rapi figura, quod vocant Syriacum, suavissimum fere ac tenerrimum hiemisque patiens praecipue. verum tamen[*](praecipue. uerum tamen ego. praecipuum tamen ll.v.) e[*](e ego. est ll. est quod e v. ex D.) Syria non pridem advectum apparet, quoniam apud auctores non reperitur; id autem tota hieme durat.[*](cfr. XX 22. Th. H. IX 15, 5. Diosc. II 138. Pallad. XI 11, 4. (Col. VI 17, 8. IX 4, 5. XII 9, 3). Th. H. VII 6, 2.) etiamnum unum silvestre Graeci cerain[*](cerain U 398 e Theophr. ceram dT. cherain r. cherian (-am v) Sv. agrion C e Diosc.) vocant, Pontici armon, alii leucen, nostri armoraciam[*](harmonaciam d. harman- G.) , fronde copiosius quam corpore. in omnibus autem probandis maxime spectantur caules, inmitium enim rotundiores crassioresque ac[*](crassioresque sunt ac D2SD.) longis canalibus; folia[*](an crispiora (vel hirsutiora)? cfr. Theophr.) ipsa tristiora et angulis horrida.

[*](Col. XI 3, 47. 62. Pallad. IX 5, 1. 2. Col. XI 3, 47. 18. Th. H. VII 1, 2.)<4> Seri vult raphanus terra soluta, umida. fimum odit palea contentus. frigore adeo gaudet, ut in Germania infantium puerorum magnitudinem aequet. seritur post id. Feb., ut vernus sit, iterumque circa Vulcanalia, quae satio melior. multi et Martio et Aprili serunt et Septembri. incipiente incremento confert alterna folia circumobruere, ipsos vero adcumulare, nam qui extra terram emersit, durus fit atque fungosus.[*](Th. C. V 6, 2. II 15, 6. Pallad. IX 5, 3. (Plin. XXXI 115). Th. C. II 5, 3. 16, 8. VI 10, 8. Pallad. IX 5, 2.) Aristomachus detrahi folia per hiemem iubet et, ne lacunae stagnent, accumulari; ita in aestatem[*](aestate dv. a. G. an recte?ἐν τῷ θέρειTheophr. C. V 6, 2.) grandescere. quidam prodidere, si palo adacto caverna palea insternatur sex digitorum altitudine, deinde in semen fimumque et terra congeratur, ad magnitudinem scrobis crescere. praecipue tamen salsis aluntur; itaque etiam talibus aquis rigantur[*](rigantur D2QD. frig- D1GFd. irrig- E(?)v.) et in Aegypto nitro

sparguntur, ubi sunt suavitate praecipui.[*](Celsus I 3. Diosc. 11137. Geop. XII 22, 5. 8.) in totum quoque salsugine amaritudo eorum eximitur, fiuntque coctis similes. namque et cocti dulcescunt et in naporum vicem transeunt. crudos medici suadent ad colligenda acria viscerum cum[*](dandos cum E (?) v. a. S.) sale ieiunis esse[*](ieiunis esse (= edere) ll. (v). iaiunos (ieiu- S) esse QS. dandos esse D.), atque ita vomitionibus praeparant meatum.[*](Gargil. p. 133, 8–13.) tradunt et praecordiis necessarium hunc sucum, quando φθειρίασιν[*](γteipiacin QS. pthiriasim d. hithiriasim (-sin S) D1GFS. ithiriasim (-sin E) D2E. phthisin v.) cordi intus inhaerentem non[*](expelli Q.) alio potuisse depelli conpertum sit in Aegypto, regibus corpora mortuorum ad scrutandos morbos insecantibus. atque, ut est Graeca vanitas, fertur in templo Apollinis Delphis adeo ceteris cibis praelatus raphanus, ut ex auro dicaretur[*](dicaretur dv. dedica- retur S. -catus Q. duceretur r.) , beta ex argento, rapum e[*](e ll v. ex QS.) plumbo.[*](Cic. Cato M. 16, 56. de re publ. III 28, 40. Val. Max. IV 3, 5. Geop. XII 22, 9. Th. H. IV 16, 6. C. II 18, 4. (Plin. XVII 239). Pallad. IX 5, 3.) scires non ibi genitum M'[*](M'. v. M??? Qd. M r. del.D2.). Curium[*](corium D1Fd. augurium D2.) imperatorem[*](impera- toris D2.), quem hospitum[*](hospitum dT. -itium D1GF. -tio Ev. ab hostium D2SD. Samnitium G.) legatis[*](rapa QS.) aurum repudiaturo adferentibus rapum torrentem in foco inventum annales nostri prodidere. scripsit et Moschion Graecus unum de raphano volumen. utilissimi in cibis hiberno tempore existimantur, iidemque dentibus semper inimici, quoniam adterant; ebora certe poliunt. odium is cum vite maximum, refugitque iuxta satos[*](satos GEv. ratos D1Fd. satas Q. satus D2.).

[*](Celsus II 31. Col. IX 4, 5. VI 17, 8. Pallad. III 24, 9. Col. XI 3, 35.) Lignosiora sunt reliqua in cartilaginum genere a nobis posita, mirumque omnibus[*](etiam omnibus uehementibus G.) vehementiam saporis[*](saporis Dv. -ori r.) esse[*](inesse v. a.S.). ex his pastinacae unum genus agreste[*](agreste Ddv. -tis rS.) sponte provenit[*](prouenit ll. D. prouenit staphylinos Graece dicitur v (e colum. IX 4, 5. cfr. Plin. XX 30).),

alterum Graeciae[*](graeciae dTSD. graece r. del. v.) seritur radice vel semine vere primo vel autumno, ut Hygino placet, Februario, Augusto, Septembri, Octobri, solo quam altissime refosso.[*](Th. H. IX 15, 5. 8. 20, 2.) annicula utilis esse incipit, bima utilior, gratior autumno patinisque maxime, et sic quoque virus intractabile illi est. hibiscum a pastinaca gracilitate distat, damnatum in cibis, sed medicinae utile. est et quartum genus in eadem similitudine pastinacae , quam nostri Gallicam vocant, Graeci vero daucon[*](daucon B. dau- cum DGF. claucon (gl- v) Ev. claucum d. idaucum Q.), cuius genera etiam quattuor fecere, inter medicamenta dicendum.

[*](25, 110)

[*](Col. XI 3, 35. 18.) Siser et ipsum Tiberius princeps nobilitavit flagitans omnibus annis e[*](e fH. ex QS. ae DF. a rv.) Germania. Gelduba appellatur castellum Rheno inpositum, ubi generositas praecipua, ex quo apparet frigidis locis convenire. inest longitudine nervus, qui decoctis extrahitur, amaritudinis tamen magna parte relicta, quae mulso[*](q; in mulso G.) in cibis temperata etiam in gratiam vertitur. nervus idem et pastinacae maiori, dumtaxat anniculae. siseris satus mensibus Februario, Martio, Aprili[*](Martio Aprili v. aprili martio ll.), Augusto, Septembri, Octobri.

Brevior his est[*](est om.DF.) et torosior amariorque inula per se stomacho inimicissima, eadem dulcibus mixtis saluberrima . pluribus modis austeritate victa gratiam invenit. namque et in pollinem tunditur arida liquidoque dulci temperatur, et decocta posca aut adservata vel macerata pluribus modis et tune mixta defruto aut subacta melle uvisve passis aut pinguibus caryotis[*](caryotis C. careo- dE. cario- v. cereo- DF. cerectis G.).[*](Col. XI 3, 35. Pallad. III 24, 13.) alio rursus modo cotoneis malis vel sorbis aut prunis, aliquando pipere aut thymo variata defectus praecipue stomachi excitat, inlustrata maxime Iuliae Augustae cotidiano cibo. supervacuum eius semen, quoniam oculis ex radice excisis, ut harundo,

seritur[*](autem seritur et v. a. H.), et haec autem et siser et pastinaca utroque tempore , vere et[*](et om.G.) autumno, magnis seminum intervallis, inula ne[*](nullaue v. a. H.) minus quam ternorum[*](quam ternorum GEv. quat- r.) pedum, quoniam spatiose fruticat . siser[*](siser D1FdD. siser autem Gv. si seras D2E.) transferre melius.

[*](Cato 8, 2. Celsus IV 16. Diosc. II 202. (cfr. Plin. XX 97). Th. H. VII 12, 1.) Proxima hinc[*](hic Gd. his v. a. S.) est bulborum natura, quos Cato in primis serendos praecipit[*](praecipit DFv. -cepit rG.) celebrans Megaricos. verum nobilissima est scilla, quamquam medicamini nata exacuendoque aceto. nec[*](nec uis D2dv. nec ui GF2. ne cui D1. in cui F1. in haec ui E.) ulli amplitudo maior, sicuti[*](sicuti D2F2GdD. sicut rv.) nec vis asperior. duo genera medicae[*](medice G. -cinae d. -ca C.), masculae[*](masculae ego. -le Q. -lum ll. Brot. -lus v.) albis foliis, feminae [*](femine Q. -ina GEv. a. D.) nigris. set[*](set ego. et ll. v.) tertium genus est[*](est om.QS.) cibis gratum, Epimenidu[*](epimendu E. eppymoenito Q. epi- menidium v. a. S.) vocatur, angustius[*](angustiis Q.) folio ac minus asperum[*](asperum Q. -ro ll. v.).[*](Th. H. VII (3, 4.) 13, 4. 2, 2. 12, 2.) seminis plurimum omnibus; celerius tamen proveniunt satae bulbis circa latera natis et, ut crescant, folia, quae sunt his ampla, deflexa circa obruuntur; ita sucum omnem in se trahunt capita. sponte nascuntur copiosissimae[*](copiosissimae ego. -ime ll. v. cfr. XXII 62.) in Baliaribus Ebusoque insulis ac per Hispanias. unum de eis volumen condidit Pythagoras philosophus, colligens medicas vires, quas proximo reddemus libro.[*](Th. H. VII 13, 8. Ovid. rem. am. 797. Diosc. II 200. (Athenaeus II 65 p. 64 b). Th. H. VII 13, 9. 13, 5. (VI 8, 1. Plin. XXI 64).) reliqua genera [*](20, 102 sqq.) bulborum differunt colore, magnitudine, suavitate, quippe cum quidam crudi mandantur, ut in Cherroneso Taurica. post hos in Africa nati maxime laudantur, mox Apuli. genera Graeci haec fecere: bolbinen[*](bolbinen G. bolui- FS. bului- D. bulbi- rv.) , setanion, opitiona, cyica[*](opitiona, cyica J (leucoion add. S). opythion acocisiam S. pytion cocoygiā G. pytyon (pythion d) acocoygiam (-an D2E) r. pythion, acrocorion v.),

aegilopa[*](aegilopa C. -pas S. aegilipas (eg- d. aegyl- G) DGFd. -pa S. aegy////lippa E.) , sisyrinchion[*](sisyrinchion C. (isor- v). sisorychion ll.). in hoc mirum imas eius radices crescere hieme, verno autem, cum apparuerit viola, minui ac[*](mini ac v. -nuthac D1GF. -nuta d. -nus ut hac E. -nui et D2G. (an minui has, contra ipfum deinde?).) contrahi, tunc deinde bulbum pinguescere.[*](Th. H. VII 12, 2. I 6, 6. (VII 13, 2). Diosc. II 195. 197.) est inter genera et quod in Aegypto aron vocant, scillae proximum amplitudine, foliis lapathi, caule recto duum cubitorum, baculi crassitudine, radice mollioris naturae, quae estur[*](estur fS. esetur D1F. edetur E. editur D2S. satur G. seritur d. eda- tur v.) et cruda.[*](Th. C. VI 10, 7.) effodiuntur bulbi ante ver aut deteriores illico fiunt[*](fiunt D2dQG. fidunt D1GF. findunt E. fiunt, si finduntur v.). signum maturitatis est[*](est om.E(?) v. a. D. cfr. XVIII 250. an sunt?) folia inarescentia ab imo, vetustioresque[*](uetustiores GdEv. a. D. an uiridioresque?) improbant[*](inprobantur QS.), item longos[*](longe Q. -gi S.) ac[*](ac D2QSS. et GEv. e r.) parvos[*](parui QS. -uis d.); contra rubicundis rotundioribusque laus et grandissimis. amaritudo plerisque in vertice est, media eorum dulcia. bulbos non nasci nisi e semine priores tradiderunt, sed in[*](sed in TQS. sed in in d. sed et in rv. sed et G.) Praenestinis [*](an scillae modo? cfr. § 94 init. (106).) campis sponte nascuntur[*](nascuntur om.G.) ac sine modo etiam in Remorum arvis.

[*](Th. H. I 6, 6. VII 2, 7. (8). I 6, 6. 7.) Hortensiis omnibus fere singulae radices, ut raphano, betae, apio, malvae, amplissima autem lapatho, ut[*](dist. P.) quae descendat ad tria cubita—silvestri minor[*](minores tumidae v. a. H.) —, et umida effossa quoque diu vivit. quibusdam tamen capillatae , ut apio, malvae, quibusdam surculosae, ut ocimo, aliis carnosae, ut betae, ut[*](ut DFdS. aut Ev. om.G.an vel (et)? cfr. XVII 121.) magis etiamnum croco; aliquis ex cortice et came constant, ut raphano, rapis; quorundam geniculatae sunt, ut graminis.[*](Th. H. VII 2, 7. I 6, 9. 11.) quae rectam non habent radicem, statim plurimis[*](pluribus f.) nituntur capillamentis, ut

atriplex et blitum[*](blitum D2v. bittum G. bitum r.). scilla autem et bulbi et cepae[*](caepe GdEDal. cepe v.) et alium non nisi in rectum radicantur[*](radicantur Ev. reducantur DF. -cuntur r.). sponte nascentium quaedam numerosiora sunt[*](sunt om.G.) radice quam folio, ut spalax[*](spalax S e Theophr. galax d. calax rv. aspalax B.), perdic ium[*](perdicium B. -dictum D. -diotum rv.), crocum.[*](Th. H. VII 3, 1. 9, 2. (Plin. XXI 100). 3, 1. I 9, 4. 10, 8.) florent confertim[*](confertim Bodaeus e Theophr. cum fraxino ll. v. a. H. an cuncta protinus? cfr. XVI 94.) serpullum, habrotonum, napi, raphani, menta, ruta, et cetera quidem, cum coepere , deflorescunt, ocimum autem particulatim et ab imo incipit, qua de causa diutissime floret. hoc et in heliotropio herba evenit. flos aliis candidus, aliis luteus, aliis purpureus. folia cadunt a cacuminibus origano, inulae et aliquando rutae iniuria laesae. maxime concava sunt cepae, getio[*](getio v. (cfr. U 402). getyo DFd. gethyo EC. gethon S. grecie G.).

[*](cfr. II 16. Iuvenal. XV 9. Th. H. VII 4, 7. Col X 123. Lucil. ap. Non. p. 200 M. 2. Th. H. VII 4, 11. V 1, 6. (I 5, 2. 6, 7. C. I 4, 1).) Alium cepasque inter deos in iureiurando habet Aegyptus. cepae genera apud Graecos Sarda, Samothracia, Alsidena[*](alsydena DF. Cnidia coni. B. e Theophr.), setania, schista[*](schista B. scista DGFd. scirta E.), Ascalonia, ab oppido Iudaeae nominata. omnibus etiam[*](etiam ll. v. fortasse autem. an omnibus etiam - Cnidiis transponenda sint post cartilagine?) odor lacrimosus et praecipue Cypriis, minime Cnidiis. omnibus corpus totum pingui tunicarum[*](pingui tunicarum U 403. pingui- tudinis earum ll. v. a. D. paene tunicarum P.) cartilagine.[*](Th. H. VII 4, 7. 8. 9.) e cunctis setania minima, excepta Tusculana, sed dulcis. schista autem et Ascalonia condiuntur [*](con- duntur dEv. a. G.). schistam hieme cum coma sua relincunt, vere folia detrahunt, et alia subnascuntur iisdem divisuris, unde et nomen. hoc exemplo reliquis quoque generibus detrahi iubent, ut in capita crescant potius quam in semen[*](semen SB. semet D1GFdE. semine D2. -ina C. semet ipsa v. semen. Et D.).

Ascaloniarum propria natura. etenim velut steriles sunt[*](sterilescunt dT.) ab radice, et ob id semine seri illas, non deponi iussere Graeci, praeterea serius circa ver, at[*](at ego. a DF. aut SD. om. rv. (εί͂θ᾽ ὅταν βλαστήσῃTheophr.). an ac?) cum germinent, transferri, ita crassescere et properare cum[*](properare cum ego. . cum (tunc v. tum S) properare ll. v.) praeteriti temporis pensitatione. festinandum autem in iis est, quoniam maturae[*](maturae Gv. -ra rS.) celeriter putrescunt. si deponantur, caulem emittunt [*](emittunt C. mittunt ll. H. amittunt v.) et semen ipsaeque evanescunt. est et colorum differentia ; in Isso[*](in isso TH. amisso (-sse F1) ll. Abisso S. Samo v.) enim et Sardibus candidissimae proveniunt. sunt in honore et Creticae, de quibus dubitant, an[*](an D2dv. in r.) eaedem[*](eaedem Fv. eadem r.) sint[*](sunt E.) quae Ascaloniae, quoniam satis capita crassescunt, depositis caulis[*](caules GEB.) et semen[*](se- mina EB.). distant sapore tantum dulci. [*](Diosc. II 180.)apud nos duo prima genera: unum condimentariae, quam illi getion[*](getion v. getin FE. getyn r. gethyon C.), nostri pallacanam[*](pallachanam DF.) vocant, seritur mensibus Martio, Aprili, Maio, alterum capitatae, quae ab aequinoctio autumni vel a favonio. genera eius austeritatis ordine: Africana, Gallica[*](gallicana G.), Tusculana, Ascalonia[*](Ascalonia om. v. a. H.), Amiternina, optima autem quae rotundissima. item rufa acrior quam candida[*](quam candida—), et sicca[*](et sicca DFD. sicca rv.) quam viridis, et cruda[*](cruda om.F1.) quam cocta sicut[*](sicut ego coll. Diosc. II 180. sicca ll. v. sicca quam condita del. D.) quam condita.[*](Pallad. III 24, 3. Geop. XII 31, 4. (cfr. infra § 115).) seritur Amiternina frigidis et umidis locis, et sola alii[*](ali DGFdS. alio E. allii v.) modo capite, reliquae semine proximaque[*](proxima- que v. -ma quae ll. Dal.) aestate nullum semen emittunt, sed caput tantum, quod increscit[*](increscit coni. Dal. inar- ll. v.). sequenti autem[*](autem om.d.) anno permutata ratione semen gignitur, caput ipsum corrumpitur. ergo omnibus annis separatim semen cepae[*](cepa ego. cepae ll. G. cepe v.) causa seritur, separatim cepa seminis. servantur autem optimein paleis.[*](Th. H. VII 4, 10. Col. XI 3, 56. 57. (Pallad. III 24, 2). 58.) getium[*](getium v. gentium DGFd. genium E. gethyum C.) paene sine capite est, cervicis[*](ceruices D1F.) tantum longae et ideo totum in fronde, saepiusque resecatur[*](resecatur dv. -antur r.), ut porrum. ideo et illud serunt, non deponunt. cetero cepas ter fosso[*](fosso solo v. a. S.) seri iubent extirpatis radicibus herbarum, in iugera denas libras, intermisceri satureiam, quoniam melius proveniat, runcari praeterea et sariri[*](sariri D2dv. sacra F1. sacri r.), si non saepius, quater. Ascaloniam mense Februario serunt nostri. semen ceparum nigrescere incipiens[*](incipiens dv. incipiens autem DGF. autem inc- E.), antequam inarescat[*](inarescat D coll. Colum. inarce- S. marcescant ll. S. -cat v.), metunt.

[*](Col. XI 3, 32. 30. (Pallad. III 24, 11.12). 31. (Th. C. I 4, 5). Geop. XII 29, 2.) Et de porro in hac[*](hac dG. hanc DFEv. hanno G.) cognatione[*](cognatione dG. -nem rv.) dici conveniat[*](conueniant DF.), praesertim cum sectivo auctoritatem nuper[*](nuber DF.) fecerit[*](fecerit dS. fecit Q. tegerit D1GFE. ytgarit D2. dederit v.) princeps Nero vocis gratia ex oleo statis[*](estatis dEv. a. G.) mensum omnium[*](omnibus Gdv. a. G.) diebus nihilque aliud ac ne pane[*](pane om.D1. panem coni. S. D.) quidem vescendo. seritur semine ab aequinoctio autumno, si[*](si del. G. locum recte dist. v. a. G.) sectivum facere libuit, densius. in eadem area secatur, donec deficiat, stercoraturque[*](stercoraturque v. -atur. Qui ll.) semper, si nutriatur[*](nutriatur (an nutrietur?) ego. -itur ll. v.) in capita, antequam secetur. cum increvit, in aliam[*](alam (pro aream) E.) aream transfertur, summis foliis leviter recisis ante medullam et capitibus retractis tunicisve extremis. antiqui silice vel testa[*](testa Salm. tecta ll. tegula v. a. S.) subiecta capita dilatabant—hoc item in bulbis —, nunc sarculo leviter convelluntur radices,ut delumbatae alant neque distrahant. [*](Col. XI 3, 32. Geop. XII 29, 1. 2. Col. X 139. Martial. XIII 19. Th. H. VI 2, 5.)insigne[*](in signo DF.) quod, cum fimo laetoque solo gaudeat, rigua odit.

et tamen proprietate quaedam[*](quaedam DFS. quadam rv.) soli constant[*](constat v. a. G.): laudatissimum[*](laudatis- simum ego. -mus in ll. v. semper Plinius porrum neutro genere dixit: cfr. § 107. 118. 183. XX 44. (49). XIII 132.) Aegypto, mox Ostiae atque Ariciae. sectivi duo genera: herbaceum[*](hic eruaceum E.) folio, incisuris eius evidentibus, quo utuntur medicamentarii, alterum genus flavidioris[*](flauidioris coni. Dal. faui- DGFd. fuaui- Ev. fauioris S. fuauioris C. pallidioris Salm. H.αὐχμῶδες σφόδραTheophr. an aridioris?) folii rotundiorisque , levioribus[*](leuioribus Tfv. leni- r.) incisuris. fama est Melam equestris ordinis, reum ex procuratione a Tiberio principe accersitum, in summa desperatione suco porri ad trium denariorum argenteorum pondus hausto confestim expirasse sine cruciatu . ampliorem[*](am- pliorem ll. v. an at minorem? cfr. XX 8. 131. 184.) modum negant noxium esse.

Alium ad multa ruris praecipue medicamenta prodesse creditur. tenuissimis et quae spernantur[*](sper- nantur D2SS. om.F1. sperantur r. separantur v.) universum [*](in uniuersum v.) velatur membranis, mox pluribus coagmentatur nucleis, et his separatim vestitis, asperi saporis; quo plures nuclei fuere, hoc est asperius. taedium huic quoque halitu, ut[*](ut Ev. om. r.) cepis, nullum tamen coctis[*](an cocti? de variatione structurae cfr. Müller de stilo Plin. p. 59, 6.).[*](Th. H. VII 4, 11. Col. XI 3, 20. (Diosc. II 181). 21. (Pallad. XII 6, 1. 2). 22. (Geop. XII 30, 9). 23.) generum differentia in tempore—praecox maturescit LX diebus—, tum[*](tum v. tamen ll.S.an tum et?) in magnitudine. ulpicum quoque in hoc genere Graeci[*](graeco DF.) appellavere alium Cyprium, alii ἀντισκόροδον,[*](antiscorodon C. -rdon ll.v. antiσκοδρονQ.) praecipue Africae celebratum[*](celebratur Q.) inter pulmentaria ruris, grandius alio. tritum[*](tritu DF. trito d v. a. C.) in oleo et aceto mirum quantum increscit[*](increscit QS. cfr. XXVIII 64. -cat GdEv. -cas r.) spuma. quidam ulpicum et alium in piano seri vetant, castellatimque grumulis inponi distantibus inter se pedes ternos. inter grana digiti IIII[*](III S om.ll. G. quattuor digiti v et Vincent. Bellov.) interesse debent, simul atque tria folia

eruperunt[*](eruperunt EH. -rint rv.), sariri. grandescunt, quo saepius sariuntur. maturescentium caules depressi in terrain obruuntur; ita cavetur, ne in frondem luxurient. in frigidis utilius[*](utilius D2dv. om. r.) vere seri quam autumno. cetero ut odore careant, omnia haec iubentur seri, cum luna sub terra sit, colligi, cum in coitu. sine his Menander e Graecis auctor est alium edentibus, si radicem[*](radictum G.) betae in pruna tostam[*](tostum G.) superederint, odorem extingui. sunt qui et alium et ulpicum inter Compitalia ac Saturnalia seri aptissime putent. alium et semine provenit, sed tarde. primo enim anno porri crassitudinem capite efficit, sequenti dividitur, tertio consummatur , pulchriusque tale existimant quidam. in semen exire non[*](non om.G.) debet, sed intorqueri caulis satus gratia, ut caput validius fiat.[*](Pallad. XII 6, 2. cfr. Plin. XX 43. XIX 106.) quod si diutius alium cepamque inveterare libeat, aqua salsa tepida capita unguenda sunt; ita diuturniora fient melioraque usui et in satu sterilia. alii contenti sunt primo[*](primos DF.) super prunas[*](an prunam? singular enim numero Plinius ceteris huius modi locis constanter usus est: § 113. XX 54. XXIX 45. XXX 44. XXXII 78. XXXIII 60. XXXIV 104. XXXV 175. aliter est dictum XIII 39. cfr. etiam Celsus IV 10. V 27, 5.) suspendisse abundeque ita profici arbitrantur, ne germinent, quod facere alium cepamque extra terram quoque certum est et cauliculo acto[*](aucto S.) evanescere. aliqui et alium palea[*](an in palea? cfr. § 106. XXV 148. 149. XXIX 92. XXX 115. 121. aliter § 74. 128.) servari[*](seruare FE.) optime putant. alium est et in arvis sponte nascens—alum vocant —, quod adversus improbitatem alitum depascentium semina coctum, ne renasci possit, abicitur, statimque quae devoravere aves stupentes[*](stupentes dv. -te r.) manu capiuntur et, si paulum commorere[*](commorere DGFS. -ouere rTfH. -orauere v.), sopitae. est et silvestre, quod[*](quod DFdEv. et quod GfS.) ursinum vocant, odore simili[*](odore simili coni. Dal. J. odor est mili DGFE. odore mili (milii dT) dTSS. -re. molli v.), capite praetenui, foliis grandibus.

[*](Th. H. VII 1, 3. (C. IV 3, 1).) In horto satorum celerrime nascuntur ocimum , blitum, napus, eruca. tertio enim die erumpunt, anetum quarto, lactuca[*](lactuca v. lapt- Q. lactucaque (quae D)DF2S. latuca- que F1. lactacaque r.) quinto, raphanus sexto, cucumis[*](cucumis dQS. -mis his r. -mis et v.), cucurbita[*](cucurbita DS. -tas Q. -tae GdEv. -te F.fortasse e Theophr. scribendum est: raphanus X, sexto cucumis, cucurbita et sep- timo—prior cucumis—.) septimo—prior cucumis —, nasturtium, sinapi[*](sinapis d. quam sinapi Q. ac sinapi v. a. S.) quinto, beta aestate sexto, hieme decimo, atriplex octavo, cepae[*](caepae Q. caepe GdEDal. cepe v.) XVIIII aut XX, gethyum[*](ge- thyum C. getym DGd. getim r. getium v.) X aut duodecimo, contumacius coriandrum, cunila quidem et origanum post XXX diem, omnium autem difficillime apium. XL enim die cum celerrime, L[*](L B e Theophr. om. ll.QD. an potius L emergit?) maiore ex parte emergit.[*](Th. H. VII 1, 6. (3, 4. Pallad. V 3, 2). 7.) aliquid et seminum aetas confert, quoniam recentia[*](recentia QS. -tiora Ev. -tius r.) maturius gignunt in porro, gethyo, cucumi, cucurbita, ex vetere[*](ueteri d.) autem celerius proveniunt apium, beta, cardamum, cunila, origanum, coriandrum . mirum in betae semine: non enim totum[*](totū C e Theophr. tota ll.Qv.) eodem anno gignit[*](gignitur dTv. a. G. -nunt G.), sed aliquid sequenti[*](sequenti d. -te rQv. cfr. & Sect. 114.), aliquid et[*](et QS. in d.inFras. om. rv.) tertio; itaque ex copia seminis modice nascitur. quaedam anno tantum suo pariunt, quaedam saepius, sicut apium, porrum, gethyum[*](getium Qv. a. C.); haec enim semel sata pluribus annis restibili fertilitate proveniunt.

[*](Th. H. VII 3, 2. (I 11, 3).) Semina plurimis rotunda, aliquis[*](aliquibus dv. a. S.) oblonga, paucis foliacia et lata, ut atriplici, quibusdam angusta et canaliculata [*](caniculata Q.), ut cumino. differunt[*](cumino. Differunt dv. cum odii (comodii E) ferunt r.) et colore[*](colori DF.) nigro, candidiore[*](can- didiore DFdS.cfr. Pliniana p. 40 not. -orae r. candidoque v. -doue D.), item duritia surculacea. in folliculo sunt raphanis[*](raphano dv. a. D.), sinapi,

rapo. nudum semen est[*](est U 404 e Theophr. et fi DGF. et fit E.om.d. apii v. a. D.) coriandri, aneti, feniculi, cumini, cortice obductum bliti, betae, atriplicis, ocimi, at[*](at dv. ac r.) lactucis in lanugine.[*](Th. H. VII 3, 3. (IX 8, 8. Col. XI 3, 34. 33. X 319). 4. 5. (Geop. XII 29, 5. Pallad. III 24, 12. V 3, 2).) nihil ocimo fecundius. cum maledictis ac probris[*](et probris dQS.) serendum praecipiunt[*](serere praecipiunt (-pium Q)QS.), ut[*](ut om.GdEv. a. G.) laetius proveniat[*](proueniet v. a. G.); sato pavitur terra. et cuminum[*](et cuminum G. ad cacuminum (caum- G) ll. ut cum- J. adacta cuminum et v. om.QS. festuca. cuminum Müller emend. III 33.) qui serunt[*](qui serunt om.QS.), precantur[*](precantibus QS.) ne exeat. quae[*](quae Gdv. quō E. qm??? r.) in cortice sunt, difficillime inarescunt[*](marescunt D. marcesc- E. mature- scunt v. a. B.) maximeque ocimum, et ideo[*](ideo D2S. id forsiciam (forcic- F1)D1FE. id fossitiam d. ad forsitiam G. gith (vel gyt) v.) siccantur omnia ac sunt[*](funt ll. v. an fiunt?γίνεταιTheophr.) fecunda. utique meliora nascuntur acervatim sato semine quam sparso. ita certe porrum et apium[*](apium Bodaeus e Theophr. alium DF. allium r v. a. S.) serunt in laciniis colligatum, apium etiam paxillo caverna facta ac fimo ingesto[*](ingesta DF.).[*](Th. H. VII 2, 1. 2. 4. 5. (cfr. Plin. XVIII 127).) nascuntur autem omnia aut semine aut avolsione, quaedam[*](quaedam et semine dTJ.) semine et surculo, ut ruta, origanum, ocimum—praecidunt enim et hoc, cum pervenit ad palmum altitudinis —, quaedam et semine et radice, ut cepa, alium, bulbi et si quorum radices[*](radices P. -cem ll. v. a. S.)anniferorum[*](anniferorum. B. minimi (-me E1 ) ferorum forumm v) ll. v. seminiferorum J. an uelut anniferorum?) relinquuntur[*](relinquuntur P. -quunt (-qunt DF) Vt ll. -quunt v. a. S.). eorum vero, quae a radice nascuntur, radix diuturna et fruticosa est, ut bulbi, gethyi, scillae. fruticant[*](fruticant dv. fructicant F. fructi- ficant r.) alia et non capitata[*](capitata P. capita ll. -ite v. a. S.), ut apium et beta. caule reciso fere quidem omnia regerminant exceptis quae non scabrum caulem habent, et in usum vero ocimum, raphanus, lactuca; hanc etiam suaviorem putant a regerminatione. raphanus utique iucundior detractis foliis, antequam decaulescat. hoc et in rapis. nam et eadem dereptis[*](dereptis dv. a. Brot.) foliis cooperta terra crescunt durantque in aestatem[*](aestatem dS. -ate rv.).

[*](Th. H. VII 4, 1. Pallad. IV 9, 14. cfr. Plin. XI 44.) Singula genera sunt ocimo, lapatho, blito, nasturtio [*](an post aneto (vel post erucae) intercidit rutae? cfr. Theophr.), erucae, atriplici, coriandro, aneto. haec enim ubique eadem sunt, neque aliud[*](aliud GdEv. alunt r.) alio melius usquam[*](usquam dv. usque D1GFE. quam D2.). rutam furtivam tantum provenire fertilius putant, sicut apes furtivas pessime. nascuntur autem etiam non sata mentastrum[*](ante mentastrum eQ (mente autem et mentastrum) J in- seruit menta.), nepete[*](nepeta v. a. S.), intubum, puleium. contra plura genera sunt eorum, quae diximus dicemusque, et in primis apio.[*](Th. H. VII 6, 3. (Pallad. V 3, 2). 4. VII 4, 6.)