Naturalis Historia

[*](cfr. Ar. IV 9, 535b 5. 7, 532b 5–8. II 15, 506a 1. 2. 5. 6; de somno et vigilia 2, 456a 12; de respir. 9, 475a 29. (Pl. IX 16. 17).—) Insecta multi negarunt spirare, idque ratione persuadentes, quoniam[*](quoniam ll.v.(S). -am in H. -am per lsz) viscera interiora[*](uisceri inter- iori va.H. -era inter et ora D. at cfr. § 37. IX 16. 17) nexus spirabilis non inessent[*](inessent (U 198) J. -sset ll). itaque vivere ut fruges arboresque, sed plurimum interesse[*](interesset F1a), spiret aliquid[*](aliquid F2v. -uis r) an vivat. eadem de causa nec sanguinem iis esse, qui sit nullis[*](nullus Tz(P)S) carentibus corde atque iecore. sic nec spirare ea quibus pulmo desit. unde numerosa quaestionum series exoritur.iidem enim et vocem esse iis negant in tanto murmure apium[*](apum va.H (passim)), cicadarum sono, et alia[*](alia (sc. contendunt) quae ll. quae alia (coni. S)D. aliis quae v. cfr.n. luc. p. 20) quae suis[*](uis F1a) aestimabuntur locis. nam mihi contuenti semper suasit[*](semper (seper F1) suasit adTlzv(S). se persu- r G(J)) rerum natura nilil incredibile existimare de ea. nec video cur magis possint non[*](non possint dva.G) trahere animam talia et vivere quam spirare[*](ispirare M.inspi- Ra. /////irare F1) sine visceribus, quod etiam in marinis docuimus[*](9,16 sqq.) quamvis arcente spiritum[*](spiritum MF2lv(D). spirat- rzH. (alac.). cfr. luc. p. 71) densitate et altitudine umoris. volare quidem aliqua et animatu carere in ipso spiritu viventia , habere sensum victus, generationis, operis atque etiam de futuro curam, et quamvis non sint membra quae velut carina[*](carina ll.v. an canali?) sensus invehant, esse tamen iis auditum, olfactum , gustatum, eximia praeterea naturae dona, sollertiam, animum, artem, quis facile crediderit?[*](cfr. Ar. I 4 init.; G II 1, 733a 25; P I 5, 645b 9. (II 4, 650b 24 sq.).) sanguinem non esse

[*](Ar. IV 7, 532a 31–532b 3. 8–10. —) Insecta, ut intellegi possit, non videntur habere nervos[*](habere neruos MJ. neruos habere rv) nec ossa nec spinas nec cartilaginem nec pinguia nec carnes, ne crustam[*](ne crustum M. nec crustam F2adzva.G) quidem fragilem ut quaedam marina , nec quae[*](nec quae MG. nec quē R2. neque rz. nec v) iure dicatur[*](dicetur zva.G) cutis, sed mediae cuiusdam inter omnia haec naturae[*](natura M) corpus, arenti simile, nervo[*](neruo ll.v. in aluo coni. J coll. § 1) mollius, in reliquis partibus tutius[*](tutius R2S. totius MF2. istius r. siccius v. tostius Fels p. 60) vere quam durius. et hoc solum iis est, nec praeterea aliud. nihil intus nisi admodum paucis intestinum inplicatum.[*](Ar. IV 7,531b 30. 33–532a 7. 8, 533a 4. 16. 17. (P IV 6 init.).) itaque[*](itaque inplicatum M) divolsis praecipua vivacitas[*](prae- cipua uiualitas F1R1a.-puum leuacitas M) et partium singularum palpitatio, quia quaecumque est ratio vitalis illa non certis inest membris, sed toto in corpore, minime tamen capite, solumque non movetur nisi cum pectore avolsum. in nullo genere plures sunt pedes, et quibus ex his plurimi, diutius vivunt divulsa, ut in scolopendris videmus. habent autem oculos praeterque e[*](e G. om.ll. (sensus v)) sensibus et tactum[*](et tactum ego. tact- F2v. et act- r) atque gustatum, aliqua et odoratum, pauca et auditum .

[*]((5–7) cfr. Verg. G IV 4. 5. 153–155. Varro III 16, 5. 3. 6. Didym. in Geop. XV 3, 1. 2.—) Sed inter omnia ea principatus apibus et iure praecipua[*](praecipuae R. (an -pua ē?)) admiratio, solis ex eo genere hominum causa genitis . mella contrahunt sucumque dulcissimum atque subtilissimum ac saluberrimum, favos confingunt et ceras mille[*](ceras mille RdTG2cum P(H). ceras ille (illae v) F2v(L). ceteras /////e F1.-ra simile DEa) ad usus vitae, laborem tolerant, opera conficiunt, rem publi- cam[*](rem publicam v. rem. p. F2. femp r. cfr. § 109 init.) habent, consilia privatim quoque[*](quoque ego. que DEa.inFspat. vac. om.R(?)v), at[*](at ego. ac F2v. ad r) duces gregatim et, quod maxime mirum sit, mores habent praeter cetera[*](praeter cetera (cet???a) ego (etdist.). praeterea ll.v), cum sint neque mansueti generis neque feri. tanta[*](tanta J.-tū ll. tamen tanta v) est natura rerum, ut prope ex umbra minima[*](minimi va.J) animalis incomparabile effecerit quiddam. quos efficaciae industriaeque tantae[*](tantae v. -tos ll) comparemus nervos, quas vires? quos ratione[*](ratione (-nem R2) ll.v.-ni G) medius fidius iis[*](iis ego. om. ll. v) viros, hoe certe praestantioribus, quod[*](quod ego. quo ll.v) nihil novere nisi commune? non[*](non om.a.an ne?) sit de anima quaestio, constet et de sanguine , quantulum tamen esse in tantulis potest? aestimemus post ea[*](post ea ego. postea ll.v. cfr. XII 83) ingenium.

[*](Ar. VIII 14 init.— (21) cfr. Col. IX 14, 1.18. (Verg. G IV 52). Pl. XVIII 253.) Hieme conduntur — unde enim firmae[*](enim firmae ego. enim ad ll.v. cfr. XIV 35. XVIII 83. XVI 241) pruinas nivesque et aquilonum flatus perferre[*](perferendos v) vires? — sane et insecta [*](sqq. dist. va.H) omnia, sed minus diu quae parietibus nostris occultata mature tepefiunt. circa apes aut temporum locorumve ratio mutata est, aut erraverunt priores. conduntur a vergiliarum occasu et[*](et F2R2S. se r. (alac.). sed v) latent ultra exortum — adeo non ad veris initium, ut dixere, nec[*](nec DF2H. ne r. nec ut v) quisquam in Italia de alvis existimat ante

[*](Ar. ib. 623b 31. cfr. Hesych. s. v.κόμμωσις.— (12) Ar. ib. 624a 17.13–17. Varro ib. § 23. Verg. G IV 38.— (13. 14) cfr. Pl. XXII 107. XIII 67. XXIV 47.—) Prima fundamenta commosin[*](commosin B.cfr. index et Hesych. s. v. -osi in a. conmosin F2.-ssin R2.-mo- sisin E2.-missin R1.-ssi in DF1E1. conisin (κόνισιν.) coni. B2ex Ar. metyn v ex Ar. (item 13)) vocant periti, secunda pissoceron[*](pissoceron v ex Ar. diss- ll (item 14)), tertia propolin, inter coria cerasque, magni ad medicamina usus. commosis crusta est prima, saporis amari. pissoceros super eam venit, picantium modo, ceu dilutior cera. e vitium populorumque mitiore cummi propolis, crassioris iam materiae additis floribus, nondum tamen cera, sed favorum stabilimentum, qua omnes frigoris aut iniuriae aditus obstruuntur, odore et ipsa etiamnum[*](etiamnum v. -nunc ll.S) gravi, ut qua plerique pro galbano utantur.

[*](Ar. V 22, 554a17. IX 40, 626a 7. 623b 23. Hesych. s. v. κήριϝθος. Varro ib. § 23–25. 22.) Praeter[*](praeter F2v. post a. prae r) haec convehitur erithace, quam aliqui sandaracam , alii cerinthum[*](cherinthum FRa) vocant. hic erit apium dum operantur cibus, qui saepe invenitur in favorum inanitatibus

[*](Ar. V 22, 553b 27. 31.— (8) Ar. IX 40, 627a 5. 9. cfr. Col. IX 4, 7. (Pl. XIX 27).— (10) Ar. V 21, 553a 21. 22, 553 22. Varro III 16, 24. (aliter Pl. XXI 71).— Ar. ib. 554a13. IV 8, 535a 2.3. VIII 11, 596b 15. IX 40, 625b 20. Varro ib. § 6. Ael. V 11 med. Didym. in Geop. XV 3,4.—) Ceras ex omnium arborum satorumque floribus confingunt excepta rumice et echinopode[*](chenopode va.H); herbarum haec genera[*](herbarum haec genera del. voluit S). falso excipitur et spartum, quippe cum in Hispania multa in spartariis mella herbam eam sapiant. falso et oleas excipi arbitror, quippe olivae proventu plurima examina gigni certum est. fructibus nullis nocetur. mortuis ne floribus quidem, non modo corporibus, insidunt.[*](cfr. Col. IX 13, 8 de Aristom. Hygini auctore.—) operantur intra LX[*](XL z) p. et[*](et om.RSJ) subinde consumptis in proximo floribus speculatores ad pabula ulteriora mittunt, noctu deprehensae in expeditione excubant supinae, ut alas a rore protegant [*](protegat F1R1)[*](dist. ego. cfr. § 110. 193. IX 63 al. et CFW Müller p. 4 ad IX 122),

ne quis miretur amore earum captos Aristomachum Solensem duodesexaginta annis nihil aliud egisse, Philiscum[*](Philiscum (fil- F2) G.-stum B. illius cum r. Hyliscum v. cfr. ind. auct.) vero Thasium in desertis apes colentem Agrium cognominatum, qui ambo scripsere de iis.

[*](cfr. Sen. ep. 121, 22.— Verg. G IV 165. Ael. I 10 extr.)[*]((1) Ar. IX 40, 627a 24. 25. 627b 10–13. Th. fr. VI 3, 46 Wim. Ael. I 11 med. Verg. G IV 191 sq. cfr. Varro ib. § 37. Pl. XVIII 364.— (6) Ar. IX 40,625b 18. 19. 627a 22.—) Ratio operis[*](operis haec F2G(S))mire divisi[*](mire diuisi ego. cfr. § 22. 25 init., de mendo p. 299,15. interdiu ll.v. interim dicenda Müller em. IIp. 13): statio ad portas more[*](in ore F1a)

Domos primum plebei[*](plebeis va.G2(L)) exaedificant, deinde regibus.