Naturalis Historia

silvestrium arborum naturae[*](natura E).

gentes sine arbore

miracula in septentrionali regione arborum

de glandiferis (3-13)

de civica corona

de coronarum origine

qui frondea corona donati

glandium genera XIII[*](XII D UZp. 48)

de fago

de reliquis glandibus

de carbone

de galla

quam multa praeter glandem ferant eaedem arbores (10-13)

cachrys

coccum

agaricum

quarum arborum cortices in usu

de scandulis

de pinu[*](pino FaadTH)

pinastro

picea, abiete

larice, taeda

taxo

quibus modis fiat pix liquida. quo modo cedrium fiat

quibus modis spissa pix fiat. quibus coquatur[*](coquatur DF2FaEav(S)D. cogatur RdTJ. coatur F1. del.H) resina

zopissa

quarum arborum materiae[*](materia ETva.H(S)) in pretio (24-29)

fraxini genera IIII[*](IIII Ev. III r)

tiliae genera II

aceris genera X[*](X ll.v. V D UZp. 49)

bruscum, molluscum, staphylodendron

buxi genera III

ulmorum genera VI[*](VI D UZp. 50. IV rH)

arborum natura per situs (30. 31)

quae montanae

quae campestres[*](quae campestres quae siccaneae om.FR1E)

quae siccaneae

quae aquaticae

quae communes

divisio generum

quibus folia non decidant. de rhododendro

quibus non omnia folia cadant.quibus[*](In quibus a. quibus FREva. H) in locis nulli[*](nullae FREva. G) arborum

de natura foliorum cadentium

quibus foliorum varii colores. populorum genera III

quorum foliorum figura mutetur[*](figurae mutentur FaR2adTH.)

quae folia versentur omnibus annis

foliorum e palmis cura et USUS

foliorum mirabilia

ordo naturae in satis

quae arbores numquam floreant

de iuniperis

de conceptu arborum. de germinatione. de partu

quo ordine floreant

de cornu. quo quaeque[*](quo quaeque Tv. quoque quo (quae R) FREd. Quoque Fa. Quo a) tempore ferant

anniferae. in triennium ferentes

quae fructum non ferant

quae infelices[*](felices R1Ea) existimentur

quae facillime perdant fructum aut florem

quae ubique non ferant[*](quae—ferant om.Eva.H ubique (= et ubi) FRa. ubi rH. an potius ubi quae, ut infra 49?)

quo mo do quaeque ferant[*](quo—ferant om.Fd1REva.H Qu??? a quaeque DFaad2D. om.TH)

quibus fructus ante quam folium nascatur[*](folia nascantur dTH(J1))

biferae. triferae

quae celerrime senescant so quae tardissime[*](tardius FR1E).

praecoces[*](praecoces— serotini om.va.S(J)) fructus. serotini

in quibus plura rerum genera gignantur

crataegum

differentiae arborum per corpora et ramos (53-56)

lotos sive faba Graeca

de ramis

cortice

radicibus

arbores quae sponte resurrexerint[*](resurrexerunt FR. surrexerint a. -runt E)

quibus modis [sponte] nascantur[*](uncos pos. J coll. § 134 nascantur Faav (S). -cuntur rH) arbores

naturae differentiae[*](differentia FaRa) non omnia ubique[*](ubique FaadTH. et ubi R. aut ibi FE generant R. -tur E. -tis. Qu??? ubiq; generantur a) generantis (58-60)

ubi[*](ubi FadTH. ut a. uel r) quae non nascantur

de cupressis

nasci saepe ex terra quae ante nata non sint

de hedera. genera eius XX

smilax[*](smillax a. smyll- Fa. zmil- S)

de aquaticis (64-71)

de calamis. harundinum genera XXVIII[*](XXVII R1Faa d T. XXXVIIR2. (numeravi aut 18 aut 33))

de sagittariis et

scriptoriis et

fistulatoriis calamis

de Orchomenia harundine et aucupatoria et piscatoria

de vinitoria harundine de alno

de salice. genera ems VIII[*](VIII REv. om.F. VII rJ)

quae praeter salicem adligando[*](adligando D1F. alii- FadTH. cfr. § 176. -da a. ad ligandū D2ED. ...llig- R) utilia

de scirpis, can delis, cannis, tegulo[*](teguliso F. -lis RE1H)

de sabucis[*](sambucis R(?)va.D), de rubis

de arborum sucis

de natura[*](de natura — 24 de sappino mutato ordine habent dTH. an De magnitudine arborum post De sappino ponendum?) materiarum

de arboribus caedendis (74.75)

de magnitudine arborum

de materiis architectonica

de sappino[*](sappino Fa. cfr. § 193.196.61. sapinno FR1E. sapino R2dTv)

igniaria e ligno[*](alieno FR1. e alieno E)

quae cariem non sentiant, quae rimam

historica de perpetuitate materiarum

teredinum genera

de materiis fabrilia

de glutinanda materia

de laminis[*](laminis RadTH. lammi- FE. lamnis FaS) sectilibus

arborum durantium vetustas (85-89)

ab Africano priore sata

in urbe Roma D annorum arbor

ab urbe condita arbores

vetustiores urbe in suburbanis

ab Agamemnone satae arbores

a primo anno belli Troiani arbores

ab Hi appellatione arbores

apud Troiani antiquiores

bello Troiano

item[*](dist.U) Argis

ab Hercule satae

ab Apolline satae

arbor antiquior quam Atbenae

quae genera arborum minume durent

arbores ex eventu nobiles

quae sedem nascendi suam non habeant

quae in arboribus vivant et

in terra nasci non possint[*](non possint ll.S. cfr. § 244. possint H (J1errore) D). genera earum[*](earum R2H. eorum r(an recte?}. om.dTv) VIIII

cassytas[*](cassytas FRJ2coll. Hesychiiκασύτας. -ssitas E. -ssitias Faa. casthas d. cady- tas T(?}H cum B, qui § 244 sic e Theophr. (pro castas ll) hi- phear a. hytear FRE), hyphear, stelis[*]( Istelis FEE), hippophaeston[*](hippophaeston d(?) H. -pheston T. hypophacton (hi- a) Faa. -pacthon r. hic inserunt uisei tria genera dTH et Sthelin (esth- d) hyppear (ypear d) dT. sthelis, hyphear SJ)

de visci et similium natura

de visco faciendo

Summa: res et historiae et observationes MCXXXV[*](CCC-XXXV Faa. CXXXV FEva.H. ???C- R)

EX AVCTORIBVS

M. Varrone. Fetiale. Nigidio. Cornelio Nepote. Hygino. Masurio. Catone. Muciano. L. Pisone. Trogo. Calpurnio Basso. Cremutio. SextioNigro.Cornelio Bo echo. Vitruvio. Graecino.

EXTERNIS

Alexandro polyhistore.Hesiodo. Theophrasto. Democrito. Homero. Timaeo mathematico.

sativarum arborum naturae.

arborum pretia mirabilia

caeli natura ad arbores

quam partem caeli spectare[*](uineae spectare E) vineae debeant

qualis terra optima

de terrae[*](terrae qua ego. -ra quae FEE. -ris quas r H. -ra qua (quam v) S Grraeci Britanniae ego. graeciae (gretiae R) II.H. -cia, coni. U. -ci J. Britannia v. cfr. § 42), qua Graeci, Britanniae et Galliae laetant[*](laetant FaFES. I &tantR. lectanta. Iactant dTH. amat v), generibus[*](generibus ll. -ra H) VIII

de cineris usu

de fimo

quae sata uberiorem terram faciant, quae urant

quibus modis fimo utendum

quibus modis arbores serantur[*](ferant dTH. cfr. ind. XIV(3)) (9-21)

semine nascentia

quae numquam degenerent

plantis nascentia

avolsione nascentia[*](nascentia & ego. -ntia a dTH. -ns a a. -ntur a Fa. -ntur r. -ntia D)et surculo

de seminariis. de transferendis seminariis

de ulmis serendis

de scrobibus

de intervallis arborum

de umbra

de stillicidiis

quae tarde crescant; quae celeriter

propagine nascentia[*](nascentes FRES. -tes sint a)

de insitione (22-26)

quo mo do inventa sit

genera insitionum[*](inserendi FR1Eva. H(S))

inoculatio[*](inoculatio om. v, post 12 inuenta sit pon.dTH(J2))

emplastratio

de vite[*](de nite inserenda. emplastratio dTva.D) inserenda

ramo nascentia

quae taleis[*](taleis TH. etalis d. talis ll) et quo modo serantur

olearum cultura (29. 30)

operum surcularium[*](Operum surcularium FaadTH. Quorum surculorum (sircularum E2. sulc- F. surcarum R1) r) per tempora anni digestio

de ablaqueandis et adcumulandis

de salicto

harundineta

de ceteris ad perticas et palos caeduis

vinearum ratio et arbustorum (35. 36)

ne uvae ab animalibus infest entur

morbi arborum

prodigia ex arboribus

medicinae arborum (39-47)

quo mo do rigandum

mirabilia de riguis

de scariphatione[*](scariphatione ego coll. § 251. stercoratione II. D. om. v)

quo mo do circumforandum[*](circumforandum ego. -odiendum ll.S. om.v)

castratio arborum

caprificatio

quae putationis

quae stercorationis[*](quae stercorationis ego coll. § 258. om.ll.D. de stercoratione dTv) vitia arboribus

medicament a

Summa: res et historiae et observationes MCCCLXXX[*](MCCCLXXX(om,MFa) dTS. -XXXI(Minras.R2)rH. DLXXXIv)

EX AVCTORIBVS

Cornelio Nepote. Catone censorio[*](censorio Ev. -re r). M. Varrone. Celso. Vergilio. Hygino. Sasernis patre et filio. Scrofa. Calpurnio Basso. Trogo. Aemilio

EXTERNIS

Hesiodo. Theophrasto. Aristotele. Democrito. Theopompo. Hierone rege. Philometore rege. Attalo rege. Archelao[*](Archelao rege om. JD. sed cfr. ind. XVIII) rege. Archyta. Xenophonte. Amphilocho Atheniense. Anaxipoli Thasio. Apollo doro Lemnio. Aristophane Milesio. Antigono Cymaeo. Agathocle Chio. Apollonio Pergameno. Bacchio Milesio. Bione Solense. Chaerea Atheniense. Cheresto[*](Cheresio Fa. -ecto v. -risto C. Chaer- L. cfr. indd. XIV. XV Prieneo (-noe F) ll. C. -naeo G. -nio v) item. Diodoro Prieneo. Dinone[*](Dinone R2D. Didone FR1E. Diodone DFaa. Dione dT (?)v) Colophonio. Epigene Rhodio. Euagone Thasio. Euphronio Athenaeo. Androtione qui de agricultura scripsit. Aeschrione qui item. Lysimacho qui item. Dionysio qui Magonem transtulit. Diophane qui ex Dionysio epitomas[*](epitoma ll.v(J2).' -men B. cfr. ind. VIII) fecit. Aristandro qui de portentis scripsit[*](scripsit Rd.om.rv).

naturae[*](naturae frugum RdH(J). om.rS) frugum.

antiquorum studium[*](studia a) in agricultura

quae prima Romae corona. de spicea[*](de spicea (piscea E) corona ll. S. spicea dTH. om.v) corona

de iugero

quotiens et quibus temporibus fuerit summa vilitas annonae

qui inlustres de[*](de del.va.H) agricultura scripserint[*](scripserint R. praeceperint dH. om.rv(8))

quae observanda in agro parando

de villarum positione

praecepta antiquorum de agro colendo

genera frugum

naturae[*](lemma om.Fa naturae FdTS. -ra rH) per genera frumenti (10-29)

de farre

tritico

hordeo[*](hordeo (or- R) ll. D. add. oryza H) (13-15. 18)

polenta

ptisana[*](ptisana d(?)H. tisana FaaTJ2. tysina R. tisina FE)

trago

amylo

siligine; similagine

arinca sive olyra

semine sive zea[*](zea siue semine dT.om.H)

de reliquis in oriente generibus

de pisturis[*](de pisturis ll D. post hormino pon.dTH)

de sesima[*](sesama dTH)

de erysimo sive irione

de hormino[*](hormino d(?)H. orm- (-mio R) r)

milio

panico

de fermentis

panis faciendi ratio et genera[*](genera FBEv(S). origo FaadTH)

quando pistorum initium Romae

de leguminibus (30-33. 36) faba[*](fabis a. faba. De lente. De piso dTH)

ciceris genera

faseoli[*](faseoli TH. Fasse- R2. passiole (-lo d) Faad. bassi- FE. .Base- R1)

pisum[*](pisum om.dTH. De pisis a.add. Alibi Passalet pisenatim Faa)

de rapis

napis

lupino

pabularia[*](pabularia om.va.J. post) (37-43)

vicia

ervum[*](eruuni FadTv. her- a. herbum r erb- D)

silicia

secale sive asia[*](asia pos.S)

farrago[*](farrago ll.D. -go. cracca dTH)

de ocino[*](ocimo EJ. ocymo dTH. cfr. § 148. XVII 196.198.). ervilia

medica

de avena. morbi frugum

remedia

quid in quoque terrae generum debeat seri

diversitas gentium in sationibus

vomerum genera

ratio arandi

de ocean do, runcando, sariendo.

de cratitione

de summa fertilitate soli

ratio saepius anno serendi idem[*](idem aruū DFaa (U)D. idem aru FE. item arui R.om.dTH) arvum

stercoratio

seminum probatio

quantum ex quoque genere frumenti in iugero serendum

de temporibus serendi (56-61)

digestio siderum in dies et notae[*](notae D. noctae F. -te DFaa. noct??? E. -tes rv terrestres. De papauere dTSJ. om.v) terrestres rerum in agro agendarum

quid[*](et quid dTva.D) quoque mense in agro fieri oporteat (62-74)

de papavere[*](de pa- pauere om.dTva.-D)

de faerio

causae sterilitatium[*](sterilitatium FFa. -tum rv [ et FaRaT.om.r H) et remedia (69. 70)

de messibus

de frumento servando

de vindemia et autumni operibus

lunaris ratio

ventorum ratio

limitatio agro rum

prognostica (78-90)

a sole

a luna

stellis

tonitribus[*](De tonitruis a)

nubibus

nebulis

ignibus terrestribus

aquis

ab ipsis tempestatibus

ab animalibus aquatilibus[*](ab aquatilibus RdT (?) H)

a volucribus (87. 88)

a quadrupedibus[*](quadrupedibus ll.D. -bus. ab herbis. a cibis dTH)

Summa: res et hisioriae et observations MMLX[*](MDCCCVIII (-YIIII dT). Alibi MMLX FaadT)

EX AVCTORIBVS

Masurio[*](masurio FaD. mass- rv) Sabino. Cassio Hemina. Verrio Flacco. L.Pisone. Cornelio Celso. Turranio[*](Turanio a. Taur- E) Graeile. D. Silano. M. Varrone. Catone censorio. Scrofa. Sasernis patre et filio. Domitio Calvino. Hygino. Vergilio. Trogo. Ovidio. Graecino. Columella. Tuberone. L. Tarutio[*](Tarutio DFadTH. -untio (Taur- E) r. Aruntio v) qui Graece de astris scripsit. Caesare dictatore qui item. Sergio Plauto[*](Plauto DFa. Paulo rv. cfr. ind. II et D KNp. 5.6). Sabino Fabiano. M. Cicerone. Calpurnio Basso. Ateio Capitone. Mamilio Sura. Attio[*](Attio FaaS. Attico FE. Accio Rd(?)H. Actio Tv Praxidicā ORibbeck (mus.Men. 1886 p. 631). -dios Fa. -dicas d. -dica r B. om.v scripsit om.Tva.S) qui Praxidicam scripsit.

EXTERNIS

Hesiodo. Theophrasto. Aristotele. Democrito. Hierone rege. Philometore rege. Attalo rege. Archelao rege. Archyta. Xenophonte. Amphilocho Athenaeo. Anaxipoli Thasio. Apollodoro Lemnio. Aristophane Milesio[*](Aristophane Milesio. Apollodoro Lemnio FREdTva.D). Antigono Cymaeo[*](Cymeo a. mycaeo F. mic- RE). Agathocle Chio. Apollonio Pergameno. Aristandro Athenaeo. Baeehio Milesio. Bione Solense. Chaerea Atheniense. Cheresto item[*](Chaeresto F. -risto R.(?)G). Diodoro Prieneo[*](Prienaeo R(?)L Dinone DFaD. Dieno F. Dionerv). Dinone Colophonio. Epigene Rhodio. Euagone Thasio. Euphronio Athenaeo. Androtione qui de agricultura scripsit[*](scripsit om.Ea). Aeschrione qui item. Lysimacho qui item. Dionysio qui Magonem transtulit. Diophane qui ex Dionysio epitomas fecit[*](epitoma ll.v(J2). -men B. cfr. ind. VIII). Thalete. Eudoxo. Philippo. Callippo[*](Callippo Bas.(Brunn p. 29). Cali- ll.v(H)). Dositheo. Parmenisco. Metone[*](Metone H. Metio- Fa. Melito- rv). Critone. Oenopide. Conone[*](Conone DFad (Brunn) D. Oenone FEa. ..mone R. Zenone Tv). Euctemone. Harpalo. Hecataeo. Anaximandro. Sosigene. Hipparcho. Arato. Zoroastre. Archibio.