Ab urbe condita

quid cessatis, Quirites vosque patres conscripti, arma capere deis ducibus? sic stratas legiones Latinorum dabo, quem ad modum legatum iacentem videtis.”

adsensu populi excepta vox consulis tantum ardoris animis fecit, ut legatos proficiscentes cura magistratuum magis, qui iussu consulis prosequebantur, quam ius gentium ab ira impetuque hominum tegeret. consensit et senatus bellum;

consulesque duobus scriptis exercitibus per Marsos Paelignosque profecti adiuncto Samnitium exercitu ad Capuam, quo iam Latini sociique convenerant, castra locant.

ibi in quiete utrique consuli eadem dicitur visa species viri maioris quam pro humano habitu augustiorisque, dicentis ex una acie imperatorem, ex altera exercitum deis Manibus matrique Terrae deberi.

utrius exercitus imperator legiones hostium superque eas se devovisset, eius populi partisque victoriam fore.

hos ubi nocturnos visus inter se consules contulerunt, placuit averruncandae deum irae victimas caedi, simul ut, si extis eadem, quae in somnio visa fuerant, portenderentur, alteruter consulum fata inpleret.

ubi responsa haruspicum insidenti iam animo tacitae religioni congruerunt, adhibitis legatis tribunisque et deum propalam expositis, ne mors voluntaria consulis exercitum in acie terreret,

conparant inter se, ut, ab utra parte cedere Romanus exercitus coepisset, inde se consul devoveret pro populo Romano Quiritibusque.

agitatum etiam in consilio est, ut, si quando umquam severo ullum imperio bellum administratum esset, tunc utique disciplina militaris ad priscos redigeretur mores.

curam acuebat, quod adversus Latinos

per haec ne quo errore milites caperentur, edicunt consules, ne quis extra ordinem in hostem pugnaret.

forte inter ceteros turmarum praefectos, qui exploratum in omnes partes dimissi erant, T. Manlius consulis filius super castra hostium cum suis turmalibus evasit, ita ut vix teli iactu ab statione proxima abesset.

ibi Tusculani erant equites; praeerat Geminus Maecius, vir cum genere inter suos factis clarus.

is ubi Romanos equites insignemque inter eos praecedentem consulis filium — nam omnes inter se, utique inlustres viri, noti erant —

cognovit, “unane” ait “turma, Romani, cum Latinis sociisque bellum gesturi estis?

quid interea consules, quid duo exercitus consulares agent?” “aderunt in tempore” Manlius inquit, “et cum illis aderit Iuppiter ipse, foederum a vobis violatorum testis, qui plus potest polletque.