Ab urbe condita

multi et varii timores; inter ceteros eminebat terror servilis, ne suus cuique domi hostis esset, cui nec credere nec non credendo, ne infestior fieret, fidem abrogare satis erat tutum;

vixque concordia sisti videbatur posse. tantum superantibus aliis ac mergentibus malis nemo tribunos aut plebem timebat; mansuetum id malum et per aliorum quietem malorum semper exoriens quiescere peregrino terrore sopitum videbatur.

at id prope unum maxime inclinatis rebus incubuit. tantus enim tribunos furor tenuit, ut non bellum, sed vanam imaginem belli ad avertendos ab legis cura plebis animos Capitolium insedisse contenderent, patriciorum hospites clientesque; si perlata lege frustra tumultuatos esse se sentiant, maiore quam venerint silentio abituros.

concilium inde legi perferendae habere avocato populo ab armis. senatum interim consules habent alio se

postquam arma poni et discedere homines ab stationibus nuntiatum est, P. Valerius collega senatum retinente se ex curia proripit, inde in templum ad tribunos venit.

“quid hoc rei est” inquit, “tribuni? Herdonii ductu et auspicio rem publicam eversuri estis? tam felix vobis corrumpendis fruit, qui servitia non commovit auctor? cum hostes supra caput sint, discedi ab armis legesque ferri placet?”

inde ad multitudinem oratione versa: “si vos urbis, Quirites, si vestri nulla cura tangit, at vos veremini deos vestros ab hostibus captos. Iuppiter optimus maximus, regina et Minerva, alii dii deaeque obsidentur; castra servorum publicos vestros penates tenent;

haec vobis forma sanae civitatis videtur? tantum hostium non solum intra muros est, sed in arce, supra forum curiamque; comitia interim in foro sunt, senatus in curia est; velut cum otium superat, senator sententiam dicit, alii Quirites suffragium ineunt.

non quidquid patrum plebisque est, consules, tribunos, deos hominesque omnes armatos opem ferre, in Capitolium currere, liberare ac pacare augustissimam illam domum Iovis optimi maximi decuit?

Romule pater, tu mentem tuam, qua quondam arcem ab his iisdem Sabinis auro recepisti, da stirpi tuae; iube hanc ingredi viam, quam tu dux, quam tuus ingressus exercitus est! primus en ego consul, quantum mortalis deum possum, te ac tua vestigia sequar.”