Ab urbe condita

inventi quidam sunt mersis in effossam terram capitibus, quos sibi ipsos fecisse foveas ora superiecta humo interclusisse spiritum apparebat.

praecipue convertit omnes subtractus Numida mortuo superincubanti Romano uivus naso auribusque laceratis, cum ille manibus ad capiendum telum inutilibus in ira versa laniando dentibus hostem expirasset.

spoliis ad multum diei lectis Hannibal minora ducit castra oppugnanda et omnium bracchio obiecto flumine eos excludit.

ceterum abi omnibus labore vigiliis vulneribus etiam fessis maturior ipsius spe deditio est facta.

pacti, ut arma atque equos traderent, in capita Romana trecenis quadrigatis, in socios ducenis, in servos centenis, e ut eo pretio persoluto cum singulis abirent

dum ibi teritur, interea cum ex maioribus castris, quibus satis virium et animi fuit, ad quattuor milia hominum et ducenti equites, alii agmine, alii palati passim per agros, quod minus tutum erat, Canusium perfugissent, castra ipsa ab sauciis timidisque eadem condicione qua altera tradita hosti.

praeda ingens parta est, et praeter equos virosque et si quid argenti — quod in phaleris equorum erat, nam ad vescendum facto perexiguo, utique militantes, utebantur — omnis cetera praeda diripienda data est.

tum sepeliendi causa conferri unum corpora suorum iussit. ad octo milia fuisse dicuntur fortissimorum virorum. consulem quoque Romanum conquisitum sepultumque quidam auctores sunt.

eos, qui Canusium perfugerant, mulier Apula nomine Busa, genere clara ac divitiis, moenibus tantum tectisque a Canusinis acceptos, frumento veste viatico etiam iuvit, pro qua ei munificentia postea, bello perfecto, ab senatu honores habiti sunt.

ceterum cum ibi tribuni militum quattuor essent, Q. Fabius Maximus de legione prima, cuius pater priore anno dictator fuerat,

et de legione secunda L. Publicius Bibulus et P. Cornelius Scipio et de legione tertia Ap. Claudius Pulcher, qui proxime aedilis fuerat,

consensu ad P. Scipionem admodum adulescentem et ad Ap. Claudium summa delata est.

quibus consultantibus inter paucos de summa rerum nuntiat P. Furius Philus, consularis viri filius, nequiquam eos perditam spem fovere, desperatam conploratamque rem esse publicam:

nobiles iuvenes quosdam, quorum principem Caecilium Metellum, mare ac naves spectare, ut deserta Italia ad regum aliquem transfugiant.

quod malum, praeterquam atrox, super tot clades etiam novum, cum stupore ac miraculo torpidos defixisset, qui aderant, et consilium advocandum de eo censerent, negat consilii rem esse Scipio

audendum agendum, non consultandum ait in tanto malo irent secum extemplo armati, qui rem publicam salva vellent;

nulla verius, quam ubi ea cogitentur, castra esse.

pergit ire sequentibus paucis in Metelli, et cum concilium ibi iuvenum, de quibus erat, invenisset, stricto super capita gladio “ mei animi sententia” inquit,

“ut ego rem publicam populi Romani non deseram neque civem Romanum deserere patiar;

si sciens fallo, me Iuppiter optimus maximus, domum, familiam remque meam pessimo leto adficiat.