Res Rustica

Sed numerum huius generis maiorem, quam centum capitum sub uno clauso non expedit habere, cum lanigerae mille pariter commode stabulentur.[*]()Atque ubi caprae primum comparantur, melius est unum gregem totum, quam ex pluribus particulatim mercari, ut nec in pastione separatim laciniae diducantur, et in caprili maiore concordia quietae consistant. Huic pecudi nocet aestus, sed magis frigus, et praecipue fetae, quia gelicidiosior [*]()heims conceptum vitiat.[*]()Nec tamenn [*]()ea sola creat [*]()abortus,[*]()sed etiam glans cum citra satietatem data est. Itaque nisi potest affatim praeberi, non est gregi permittenda. [*](mensum S2: mensuum S1A: mensium R. ) [*](progenerandum S: procerandum A1: procreandum R. ) [*](uberius SAR. ) [*](mutilam ed. pr.: milã S: mila A. ) [*](stabuleanter S1A1: stabulantur S2. ) [*](gelicidiosior Lundström: geliciorior S1: geliciodior S2: gelicior Aac. ) [*](vitiat S: fecit AR. ) [*](tamen S: tantum AB. ) [*](creat Aac.: creant Ald. ) [*](abortu S: abortat AR. )

Tempus admissurae per autumnum fere ante mensem Decembrem praecipimus, ut iam propinquam vere, gemmantibus frutectis, eum primum silvae nova germinant fronde, partus edatur. Ipsum vero caprile vel naturali saxo, vel manu constratum [*]()eligi debet, quoniam huic pecori nihil substernitur. Diligensque pastor quotidie stabulum converrit, nec patitur stercus aut humorem consistere lutumve fieri,

quae cuncta sunt capris inimica. Parit autem, si est generosa proles, frequenter duos, nonnunquam trigeminos. Pessima est fetura cum matres binae ternos haedos efficiunt. Qui ubi editi sunt, eodem modo, quo [*]()agni educantur, nisi quod magis haedorum [*]()lascivia compescenda, et arctius cohibenda est. Tum super lactis abundantiam samera, vel cytisus, aut hedera praebenda, vel etiam cacumina lentisci, aliaeque tenues [*]()frondes obiciendae sunt. Sed ex geminis singula capita, quae videntur esse robustiora, in supplementum gregis reservantur,

cetera mercantibus traduntur. Anniculae vel bimae capellae (nam utraque aetas partum edit) submitti haedum non oportet. Neque enim educare nisi trima debet. Sed anniculae confestim depellenda suboles. Bimae [*]()tamdiu admittenda, dum possit esse vendibilis. Nec ultra octo annos matres servandac sunt, quod assiduo partu fatigatae steriles [*]()

existant. Magister autem pecoris acer, durus, [*](constratu SAR. ) [*](qui SAR. ) [*](edorum SAc: odorum a. ) [*](tenue SAR. ) [*](bimae SA: bime ac. ) [*](fatigatae steriles S2: fatigata steriles S1: fatigata est exsteriles A. a Recently the reading bimae, instead of binae has been strongly urged on the basis of palaeography and the sense of the passage (Richter, Hermes LXXX. 215). )

Atque alia genera pecorum, cum pestilentia vexantur, prius morbo et languoribus macescunt, solae capellae quamvis opimae 5 atque hilares subito concidunt et velut aliqua ruina gregatim prosternantur.6 Id autem accidere 7 maxime solet ubertate pabuli. Quamobrem cum adhuc paucas pestis perculit, omnibus sanguis detrahendus: nec tota die pascendae, sed mediis quattuor horis intra septa claudendae.

Sin alius languor infestat, poculo medicantur arundinis et albae spinae radicibus, quas cum ferreis pilis diligenter contudimus,[*]()admiscemus aquam pluvialem, solamque potandam pecori praebemus. Quod si ea res aegritudinem non depellit, vendenda sunt pecora; vel, si neque id contingere potest, ferro necanda saliendaque.[*]()Mox interposito spatio, conveniet olim gregem reparare. Nec tamen antequam pestilens tempus anni, sive id fuit [*](capelle SAR. ) [*](praecedens Schneider: capraecedent S: capre cedent Aac. ) [*](quae incedit Lundström: quem cedit SAR. ) [*](procurret SAR. ) [*](optima SA1. ) [*](prosternatur SAR. ) [*](id autem accidere Lundström: id actim cedere S1: id aetum cedere Aa: id accidere S2. ) [*](contudimus S: contundimus AR. ) [*](saliendaque S: saltenda quae A1. )

mutetur. Cum vero [*]()singulae morbo [*]()laborabunt, eadem remedia, quae etiam ovibus, adhibebimus; nam cum distendetur aqua cutis, quod vitium Graeci vocant ὕδρωπα, sub armo pellis leviter incisa perniciosum transmittat humorem, tum factum vulnus pice liquida curetur.

Cum effetae [*]()loca genitalia tumebunt, aut secundae non responderat, defruti sextarius, vel cum id defuerit, boni vini tantundem faucibus infundatur, et naturalia ceroto [*]()liquido repleantur. Sed ne nunc singula persequar, sicut in ovillo pecore praedictum est, caprino medebimur.

Casei quoque faciendi non erit omittenda cura, utique longinquis regionibus, ubi mulctram 8 devehere non expedit. Is porro si tenui liquore conficitur, quam celerrime vendendus est, dum adhuc viridis succum retinet: si pingui et opimo, longiorem patitur 9 custodiam. Sed lacte fieri debet sincero et quam recentissimo. Nam requietum vel aqua mixtum 10 celeriter acorem concipit. Id plerumque cogi agni aut haedi coagulo; quamvis possit et agrestis 11 card ui 12 flore conduci, et seminibus cneci, nec minus ficulneo lacte, quod emittit arbor, si eius virentem saucies corticem.

Verum optimus [*](vertatur ed. pr.: vertantur SAR. ) [*](autumnum SAR. ) [*](verumutetur SA: vere mutentur a: ver utetur c. ) [*](vero R: vere SA. ) [*](domo SAR. ) [*](& factae S: et facte AR. ) [*](geratori A: geroetori S. ) [*](muleram S: mulera A1: multra R. ) [*](patitur S: patimur AR. ) [*](aqua mixtum Heinsius: qua mixtum S: maximum AR. ) [*](agrestiua SAR. ) [*](cardiu S: cardius AR. )

Sed mulctra,[*]()cum est repleta lacte, non sine tepore aliquo debet esse. Nec tamen admovenda est flammis, ut quibusdam placet, sed haud procul igne constituenda, et confestim cum concrevit liquor, in fiscellas aut in calathos vel formas transferendus est. Nam maxime refert primo quoque tempore serum percolari et a concreta materia separari.

Quam ob causam rustici nec patiuntur quidem sua sponte pigro humore defluere, sed cum paulo solidior caseus factus est, pondera superponunt, quibus exprimatur serum: deinde ut formis aut calathis exemptus [*]()est, opaco ac frigido loco, ne possit vitiari: quamvis mundissimis tabulis componitur, aspergitur tritis salibus, ut exudet acidum liquorem: atque ubi duratus est, vehementius premitur, ut conspissetur. Et rursus torrido sale contingitur, rursusque ponderibus condensatur.

Hoc cum per dies novem factum est, aqua dulci abluitur,[*]()et sub umbra cratibus in hoc factis [*]()ita ordinatur, ne alter alterum caseus contingat, et ut modice siccetur: deinde, quo tenerior permaneat, clauso neque ventis obnoxio loco stipatur per com- [*](coagulo SR: coaculoA1. ) [*](argenteis denariis SAR. ) [*](mulctrat SA. ) [*](exemptus ac: exemtus S2: exemtis S1A. ) [*](dulci abluitur S: dulcia bibitur A: dulci ebibitur R. ) [*](fatis SA. )

tertium,[*]()si sole exustus est. Hoc genus casei potest etiam trans maria permitti. Nam is, qui recens intra paucos dies absumi debet, leviore cura conficitur. Quippe fiscellis exemptus in salem muriamque [*]()demittitur, et mox in sole paulum siccatur. Nonnulli antequam pecus numellis induant,[*]()virides pineas nuces in mulctram demittunt, et mox super eas emulgent, nec separant, nisi cum transmiserint [*]()in formas coactam materiam. Ipsos quidam virides conferunt nucleos, et laeti permiscent,

atque ita congelant. Sunt qui thymum contritum cribroque colatum cum lacte cogant. Similiter qualiscunque velis saporis efficere possis, adiecto quod elegeris condimento. Illa vero notissima est ratio faciendi casei, quem dicimus manu [*]()pressum.[*]()Namque is paulum gelatus [*]()in mulctra dum [*]()est tepefacta,[*]()rescinditur et fervente aqua perfusus vel manu figuratur,[*]()vel buxeis formis exprimitur. Est etiam non ingrati saporis muria perduratus, atque ita malini ligni vel culmi fumo coloratus. Sed iam redeamus ad originem. [*](sic neque S: -s igneas A: ligneas c. ) [*](tertium S: tertio AR. ) [*](muriamque S: murtamq; A. ) [*](induant Brouckhusius: indurat SA ) [*](transmiserint ed. pr.: transierunt SAR. ) [*](vanu SA. ) [*](pressum a: -us c: pressu SA. ) [*](caelatus S: celatus AR. ) [*](mulctra dum S: mulctrandum AR. ) [*](tepefacta ed. pr.: neres phata S: neres fata A. ) [*](figuratur Ald.: figuratus SAR. )

In omni genere quadrupedum species maris diligenter eligitur, quoniam frequentius 1 patri similior est progenies, quam matri. Quare etiam in suillo pecore verres probandi sunt totius quidem corporis amplitudine 2 eximii,3 sed qui quadrati potius quam longi aut rotundi sint, ventre promisso, clunibus vastis, nec proinde cruribus aut ungulis proceris, amplae et glandulosae cervicis, rostri4 brevis 5 et resupini.6 Maximeque ad rem pertinet, quam salacissimos esse ineuntes.[*]()Ab annicula aetate commode progenerant, dum quadrimatum agant:

possunt tamen etiam semestres implere feminam. Scrofae probantur longissimi[*]()status, et ut sint reliquis membris similes descriptis verribus. Si regio frigida et pruinosa est, quam durissimae densaeque et nigrae setae [*]()grex eligendus est; si temperata atque aprica, glabrum pecus vel etiam pistrinale album potest pasci.

Femina sus [*]()habetur ad partus edendos idonea[*]()fere usque in annos septem, quae quanto fecundior est, celerius senescit. Annicula non improbe concipit, sed iniri [*]()debet mense Februario. Quattuor quoque mensibus feta, quinto parere, cum iam herbae solidiores sunt, ut et firma lactis maturitas porcis contingat, et cum desie- [*](frequentius S: frequenter AR. ) [*](amplitudine S: -em A ac. ) [*](eximii S: eximit AR. ) [*](rostri S: rostribus Aac. ) [*](brevis SA: brevibus R. ) [*](resupina SAR. ) [*](esse ineuntes Lundström: esseminant et SAR. ) [*](longissimis SAR. ) [*](nigrae sete S1: nigrae sedet S2: nigraes et egrex A. ) [*](suus SA. ) [*](edendo nea SA1 ) [*](iniri Ald.: inire SAR. )

Hoc autem fit longinquis regionibus, ubi nihil nisi submittere expedit. Nam suburbanis lactens [*]()porcus aere [*]()mutandus est: sic enim mater non educando labori subtrahitur, celeriusque iterum conceptum partum edet. Idque bis [*]()anno faciet. Mares, vel cum primum ineunt semestres, aut cum saepius progeneraverunt, trimi [*]()aut quadrimi castrantur, ut possint pinguescere.