Res Rustica

Agnis quoque succurrendum est vel febricitantibus, vel aegritudine alia affectis. Qui ubi morbo laborant, admitti ad matres non debent, ne in eas perniciem transferant. Itaque separatim mulgendac sunt oves, et caelestis aqua pari mensura laeti miscenda est, atque ea potio febricitantibus danda. Multi lacte caprino iisdem medentur, quod per corniculum infunditur faucibus.

Est etiam mentigo, quam pastores ostiginem vocant, mortifera lactentibus. Ea plerumque fit, si per imprudentiam [*]()pastoris emissi agni vel etiam haedi roscidas herbas [*](et om. SAR. ) [*](tenui SAR. ) [*](expernit S1Aac. ) [*](veno S1A1. ) [*](suspiriose ac: suspiriore SA. ) [*](per imprudentiam ed. pr.: prudentiam SAR. )

Nam ea mixtura palatum atque lingua,[*]()totumque os perfricatur. Mox ulcera lavantur aceto, et tunc pice liquida cum adipe suilla perlinuntur. Quibusdam placet rubiginis aeneae tertiam [*]()partem duabus veteris axungiae portionibus commiscere, tepefactoque uti medicamine. Non nulli folia cupressi trita [*]()miscent aquae, et ita perluunt ulcera atque palatum. Castrationis autem ratio iam tradita est. Neque enim alia in agnis, quam in maiore quadrupede servatur.

Et quoniam de oviarico satis dictum est, ad caprinum pecus nunc revertar. Id autem genus dumeta potius, quam campestrem 6 situm desiderat: asperisque etiam locis ac silvestribus optime pascitur. Nam nec rubos aversatur, nec vepribus offenditur, et arbusculis frutectisque maxime gaudet. Ea sunt arbutus, atque alaternus 7 cytisusque agrestis, nec minus ilignei querneique frutices, qui in altitudinem non prosilierunt.

Caper, cui sub maxillis binae verruculae collo dependent, optimus habetur, amplissimi corporis, cruribus crassis,[*]()plena et brevi cervice, flaccidis [*]()et praegravantibus auribus, exiguo capite, nigro densoque et nitido atque longissimo pilo. Nam et ipse tondetur Usum in castrorum ac miseris velamina nautis. [*](id factum S2: infactum S1ac. ) [*](obsident SAR. ) [*](lingua S2A1: longua S1: Unquam AR. ) [*](tertia SA1. ) [*](cupressi trita S: cum pressurita AR. ) [*](campestre R: campreste S1A. ) [*](alaternus S: alternus Aac. ) [*](crassis S: erasis AR. ) [*]( flaccidis ac: placcidis S1A1. )

Est autem mensum [*]()septem satis habilis ad progenerandum:[*]()quoniam immodicus libidinis, dum adhuc uberibus [*]()alitur, matrem stupro supervenit, et ideo ante sex annos celeriter consenescit, quod immatura veneris cupidine primis pueritiae temporibus exhaustus est. Itaque quinquennis parum idoneus habetur feminis implendis.

Capella praecipue probatur simillima hirco, quem descripsi-mus, si etiam est uberis maximi et lactis abundantissimi. Hanc pecudem mutilam [*]()parabimus quieto caeli statu: nam procelloso atque imbrifero cornuta. Semper autem et omni regione maritos gregum mutilos esse oportebit: quia cornuti fere perniciosi sunt propter petulantiam.

Sed numerum huius generis maiorem, quam centum capitum sub uno clauso non expedit habere, cum lanigerae mille pariter commode stabulentur.[*]()Atque ubi caprae primum comparantur, melius est unum gregem totum, quam ex pluribus particulatim mercari, ut nec in pastione separatim laciniae diducantur, et in caprili maiore concordia quietae consistant. Huic pecudi nocet aestus, sed magis frigus, et praecipue fetae, quia gelicidiosior [*]()heims conceptum vitiat.[*]()Nec tamenn [*]()ea sola creat [*]()abortus,[*]()sed etiam glans cum citra satietatem data est. Itaque nisi potest affatim praeberi, non est gregi permittenda. [*](mensum S2: mensuum S1A: mensium R. ) [*](progenerandum S: procerandum A1: procreandum R. ) [*](uberius SAR. ) [*](mutilam ed. pr.: milã S: mila A. ) [*](stabuleanter S1A1: stabulantur S2. ) [*](gelicidiosior Lundström: geliciorior S1: geliciodior S2: gelicior Aac. ) [*](vitiat S: fecit AR. ) [*](tamen S: tantum AB. ) [*](creat Aac.: creant Ald. ) [*](abortu S: abortat AR. )

Tempus admissurae per autumnum fere ante mensem Decembrem praecipimus, ut iam propinquam vere, gemmantibus frutectis, eum primum silvae nova germinant fronde, partus edatur. Ipsum vero caprile vel naturali saxo, vel manu constratum [*]()eligi debet, quoniam huic pecori nihil substernitur. Diligensque pastor quotidie stabulum converrit, nec patitur stercus aut humorem consistere lutumve fieri,

quae cuncta sunt capris inimica. Parit autem, si est generosa proles, frequenter duos, nonnunquam trigeminos. Pessima est fetura cum matres binae ternos haedos efficiunt. Qui ubi editi sunt, eodem modo, quo [*]()agni educantur, nisi quod magis haedorum [*]()lascivia compescenda, et arctius cohibenda est. Tum super lactis abundantiam samera, vel cytisus, aut hedera praebenda, vel etiam cacumina lentisci, aliaeque tenues [*]()frondes obiciendae sunt. Sed ex geminis singula capita, quae videntur esse robustiora, in supplementum gregis reservantur,

cetera mercantibus traduntur. Anniculae vel bimae capellae (nam utraque aetas partum edit) submitti haedum non oportet. Neque enim educare nisi trima debet. Sed anniculae confestim depellenda suboles. Bimae [*]()tamdiu admittenda, dum possit esse vendibilis. Nec ultra octo annos matres servandac sunt, quod assiduo partu fatigatae steriles [*]()

existant. Magister autem pecoris acer, durus, [*](constratu SAR. ) [*](qui SAR. ) [*](edorum SAc: odorum a. ) [*](tenue SAR. ) [*](bimae SA: bime ac. ) [*](fatigatae steriles S2: fatigata steriles S1: fatigata est exsteriles A. a Recently the reading bimae, instead of binae has been strongly urged on the basis of palaeography and the sense of the passage (Richter, Hermes LXXX. 215). )

Atque alia genera pecorum, cum pestilentia vexantur, prius morbo et languoribus macescunt, solae capellae quamvis opimae 5 atque hilares subito concidunt et velut aliqua ruina gregatim prosternantur.6 Id autem accidere 7 maxime solet ubertate pabuli. Quamobrem cum adhuc paucas pestis perculit, omnibus sanguis detrahendus: nec tota die pascendae, sed mediis quattuor horis intra septa claudendae.

Sin alius languor infestat, poculo medicantur arundinis et albae spinae radicibus, quas cum ferreis pilis diligenter contudimus,[*]()admiscemus aquam pluvialem, solamque potandam pecori praebemus. Quod si ea res aegritudinem non depellit, vendenda sunt pecora; vel, si neque id contingere potest, ferro necanda saliendaque.[*]()Mox interposito spatio, conveniet olim gregem reparare. Nec tamen antequam pestilens tempus anni, sive id fuit [*](capelle SAR. ) [*](praecedens Schneider: capraecedent S: capre cedent Aac. ) [*](quae incedit Lundström: quem cedit SAR. ) [*](procurret SAR. ) [*](optima SA1. ) [*](prosternatur SAR. ) [*](id autem accidere Lundström: id actim cedere S1: id aetum cedere Aa: id accidere S2. ) [*](contudimus S: contundimus AR. ) [*](saliendaque S: saltenda quae A1. )

mutetur. Cum vero [*]()singulae morbo [*]()laborabunt, eadem remedia, quae etiam ovibus, adhibebimus; nam cum distendetur aqua cutis, quod vitium Graeci vocant ὕδρωπα, sub armo pellis leviter incisa perniciosum transmittat humorem, tum factum vulnus pice liquida curetur.

Cum effetae [*]()loca genitalia tumebunt, aut secundae non responderat, defruti sextarius, vel cum id defuerit, boni vini tantundem faucibus infundatur, et naturalia ceroto [*]()liquido repleantur. Sed ne nunc singula persequar, sicut in ovillo pecore praedictum est, caprino medebimur.

Casei quoque faciendi non erit omittenda cura, utique longinquis regionibus, ubi mulctram 8 devehere non expedit. Is porro si tenui liquore conficitur, quam celerrime vendendus est, dum adhuc viridis succum retinet: si pingui et opimo, longiorem patitur 9 custodiam. Sed lacte fieri debet sincero et quam recentissimo. Nam requietum vel aqua mixtum 10 celeriter acorem concipit. Id plerumque cogi agni aut haedi coagulo; quamvis possit et agrestis 11 card ui 12 flore conduci, et seminibus cneci, nec minus ficulneo lacte, quod emittit arbor, si eius virentem saucies corticem.