Res Rustica

Huic solo septenum pedum stipites recti ab utroque latere quaterni applicantur. Ii autem in ipsis quattuor angulis affixi sunt, omnesque transversis sex temonibus quasi vacerrae inter se ligantur,[*]()ita ut a posteriore parte, quae latior [*]()est, velut in caveam quadrupes possit induci, nec exire alia parte prohibentibus adversis axiculis. Primis autem duobus statuminibus imponitur firmum iugum, ad quod iumenta capistrantur, vel boum cornua re-ligantur. Ubi potest etiam numella [*]()fabricari, ut inserto capite descendentibus per foramina regulis cervix catenetur.

Ceterum corpus laqueatum et distentum temonibus obligatur, immotumque me-dentis arbitrio est expositum. Haec ipsa machina communis erit omnium maiorum quadrupedum.

Quoniam de bubus satis praecepimus, opportune de tauris vaccisque dicemus. Tauros maxime membris amplissimis, moribus placidis, media aetate probandos censeo. Cetera fere eadem omnia in his observabimus, quae in bubus eligendis. Neque enim alio distat bonus taurus a castrato, nisi quod huic torva facies est, vegetior aspectus, breviora cornua, torosior cervix, et ita vasta, ut sit maxima portio [*](ligantur S: ligatur AR. ) [*](latior c ed. pr.: laterior SAR. ) [*](numella S: numelli AR. a The details of the construction are not altogether clear, and the text appears in need of emendation. )

Vaccae quoque probantur altissimae formae longaeque, maximis uteris, frontibus latissimis, oculis nigris et patentissimis, cornibus venustis et levibus et nigrantibus, pilosis auribus, compressis malis, palearibus et caudis amplissimis, ungulis modicis, et cruribus parvis.3 Cetera quoque fere eadem in feminis, quae et in maribus, desiderantur, et praecipue ut sint novellae: quoniam, cum excesserunt annos decem, fetibus inutiles sunt.

Rursus minores bimis iniri non oportet. Si ante tamen conceperint, partum earum removeri placet, ac per triduum, ne laborent, ubera exprimi, postea mulctra prohiberi.

Sed et curandum est omnibus annis aeque ac in reliquis gregibus pecoris, ut delectus habeatur. Nam et enixae 4 et vetustae,5 quod gignere desierunt, summovendae sunt, et utique taurae, quae locum fecundarum occupant, ablegandae vel aratro domandae; quoniam laboris et operis non minus quam iuvenci propter uteri sterilitatem patientes sunt. Eiusmodi armentum maritima et aprica hiberna desiderat;

aestate [*]()opacissima nemorum et montium,[*]()elata [*]()magis quam plana pascua. Nam [*](venter Schneider: ventre SAR. ) [*](rectus ed. pr.: treus S: reus AR. ) [*](parvis dubitanter add. Lundström. ) [*](enixae Ald.: et visae S: et vise AR. s vetustate SAR. ) [*](e statim S: aestatim A. ) [*](opacissima nemorum et montium Lundström: opicis morum omnium SAR: opacis nemorum omnium a. ) [*]( elata Heinsius: ac laeta S: ac leta AR: alta a. )

Sed laxo spatio consepta facienda sunt, ne in angustiis conceptum altera alterius elidat, et ut invalida fortioris ictus effugiat. Stabula sunt optima saxo aut glarea strata, non incommoda tamen etiam sabulosa, illa, quod imbres respuant, haec, quod celeriter exsorbent transmittuntque. Sed utraque devexa sint, ut humorem effundant; spectentque ad meridiem, ut facile siccentur, et frigidis ventis non sint [*]()obnoxia.

Levis autem cura pascui est. Nam ut laetior herba consurgat, fere ultimo tempore aestatis incenditur. Ea res et teneriora pabula recreat, incensis sentibus duris [*]()et fruticem surrecturum in altitudinem compescit. Ipsis vero corporibus affert salubritatem iuxta conseptum saxis et canalibus sal superiectus, ad quem saturae pabulo libenter recurrunt, cum pastorali signo quasi receptui canitur.

Nam id quoque semper crepusculo fieri debet, ut ad sonum buccinae pecus, si quod in silvis substiterit, [*](frutetis ed. pr.: fructibus SAR. ) [*](curetis SAR: caretis ed. pr. ) [*](pascitur,1 add. Schneider. ) [*](pluvios SAR: fluvios a. ) [*](lacus R: lacu SA. ) [*](pluvialis SAR: fluvialis a. ) [*](sit SAR. ) [*](incensis sentibus duris et Lundström: dentis durib; S: dentibus duribus A1: dentibus duris R: sentibus duris, ed. pr.: incensis aridis Palladium, IX. 4. )

Ex eis,3 qui quadrimis minores sunt maioresque quam 4 duodecim annorum, prohibentur admissura: illi,5 quoniam quasi puerili aetate seminandis armentis parum idonei habentur; hi, quia senio sunt effeti.6 Mense Iulio feminae maribus plerumque permittendae, ut eo tempore conceptos proximo vere adultis iam pabulis edant.[*]()Nam decem mensibus ventrem perferunt, neque ex imperio magistri, sed sua sponte marem [*]()patiuntur.[*]()Atque in id fere [*]()quod dixi tempus, naturalia congruunt desideria, quoniam satietate verni pabuli pecudes exhilaratae lasciviunt in venerem, quam si aut femina recusat, aut non appetit taurus, eadem ratione, qua fastidientibus equis mox praecipiemus, elicitur cupiditas odore genitalium admoto naribus.

Sed et pabulum circa tempus admissurae subtrahitur feminis, ne eas steriles reddat nimia corporis obesitas; [*](numerumque SAR. ) [*](stabularii ed. pr.: stabularum SAR. ) [*](is S: his AR. ) [*](quam Ald.: eum SAR. ) [*](illi ed. pr.: illa SAR. ) [*](effecti A1: effeti SA2. ) [*](edant ed. pr.: edat SAR. ) [*](-que post marem AR: quae S. ) [*](patitur SAR. ) [*](ferre SA: fere ac. )

quod et ipsum raro accidit. Nam quamvis plena fetu non expietur libidine: adeo ultra naturae terminos etiam in pecudibus plurimum pollent blandae voluptatis illecebrae. Sed non dubium est, ubi pabuli sit laetitia, posse omnibus annis partum educari; at ubi penuria est, alternis submitti: quod maxime in operariis vaccis fieri placet, ut et vituli annui temporis spatio lacte satientur, nec forda simul operis et uteri gravetur [*]()onere. Quae cum partum edidit, nisi cibis fulta est, quamvis bona nutrix, labore fatigata nato subtrahit alimentum.

Itaque et fetae cytisus viridis[*]()et torrefactum hordeum,[*]()maceratumque ervum praebetur, et tener vitulus [*]()torrido molitoque milio et permixto cum lacte salivatur. Melius etiam in hos usus Altinae vaccae parantur, quas eius regionis incolae cevas [*]()appellant. Eae sunt humilis staturae, [*](tam SAR. ) [*](gravetur S: graventur AR. ) [*](viridis ed. pr.: viri SAR. ) [*](in horreum SAR. ) [*](tener vitulus Pontedera: tenuervitolus S1: tenue vitulus S1: tenuẽ vitulus S2: teneruit olus A ) [*](gevas S: cevas Aac. a I.e. from the point of view of nursing their young. b A town near Venice. c This word is probably the origin of the Low German Keue. )

Solent autem vitulis nocere lumbrici, qui fere nascuntur cruditatibus. Itaque moderandum est, ut bene concoquant: aut si iam tali vitio laborant, lupini semicrudi conteruntur, et offae salivati more faucibus ingeruntur. Potest etiam cum arida fleo et ervo conteri herba Santonica, et formata in offam, sicut salivatum demitti. Facit idem axungiae pars una tribus partibus hyssopi permixta. Marrubii quoque succus et porri valet eiusmodi necare animalia.

Castrare vitulos Mago censet, dum adhuc teneri sunt; neque id ferro facere, sed fissa 1 ferula comprimere testiculos, et paulatim confringere. Idque optimum genus castrationum putat, quod adhibetur aetati tenerae sine vulnere.