Res Rustica

Oculorum vitia plerumque melle sanantur. Nam sive intumuerunt, aqua mulsa [*]()triticea farina conspergitur et imponitur: sive album in oculo est, montanus sal Hispanus vel Ammoniacus vel etiam Cappadocus, minute tritus et immixtus melli vitium extenuat. Facit idem trita sepiae testa, et per fistulam ter die oculo inspirata. Facit et radix, quam Graeci σίλφιον vocant, vulgus autem nostra consuetudine [*]()laserpitium appellant.

Huius quantocunque ponderi decem partes salis ammoniaci adiciuntur, eaque pariter trita oculo similiter in- [*](umorque A: umorquae S. ) [*](collectionem ex Vegetio: convertionem SA. ) [*](mulsa A2R: mulsae S. ) [*](consuetudinem SA: consuetudine ac. a Fuller's earth from Cimolus, an island in the Cyclades. b From Ammon in the Libyan desert. )

Sed quotiensque mel aliusve succus remediis adhibetur, circumlinendus erit oculus pice liquida cum oleo, ne a muscis infestetur. Nam et ad dulcedinem et odorem [*]()mellis aliorumque medicamentorum non hae solae, sed et apes advolant.

Magnam etiam perniciem saepe affert hirudo hausta cum aqua. Ea adhaerens faucibus sanguinem ducit, et incremento suo transitum cibis praecludit. Si tam difficili loco est, ut manu trahi non possit, fistulam vel arundinem inserito, et ita calidum oleum infundito: nam eo contactum animal confestim decidit.

Potest etiam per fistulam deusti cimicis nidor immitti: qui ubi superpositus[*]()igni fumum emisit, conceptum nidorem fistula usque ad hirudinem perfert; isque nidor depellit haerentem. Si tamen vel stomachum vel intestinum tenet, calido aceto per cornu infuso necatur. Has medicinas quamvis bubus adhibendas praeceperim, posse tamen ex eis[*]()plurima etiam omni maiori pecori convenire nihil dubium est.

Sed et machina fabricanda est, qua clausa iumenta bovesque curentur, ut et propior 5 accessus [*](tunsa S: contunsaA1. ) [*](oculorum SAR. ) [*](superpositus S: superponuntur AR. ) [*](is S: his AR. ) [*](proprior SAR. )

Huic solo septenum pedum stipites recti ab utroque latere quaterni applicantur. Ii autem in ipsis quattuor angulis affixi sunt, omnesque transversis sex temonibus quasi vacerrae inter se ligantur,[*]()ita ut a posteriore parte, quae latior [*]()est, velut in caveam quadrupes possit induci, nec exire alia parte prohibentibus adversis axiculis. Primis autem duobus statuminibus imponitur firmum iugum, ad quod iumenta capistrantur, vel boum cornua re-ligantur. Ubi potest etiam numella [*]()fabricari, ut inserto capite descendentibus per foramina regulis cervix catenetur.

Ceterum corpus laqueatum et distentum temonibus obligatur, immotumque me-dentis arbitrio est expositum. Haec ipsa machina communis erit omnium maiorum quadrupedum.

Quoniam de bubus satis praecepimus, opportune de tauris vaccisque dicemus. Tauros maxime membris amplissimis, moribus placidis, media aetate probandos censeo. Cetera fere eadem omnia in his observabimus, quae in bubus eligendis. Neque enim alio distat bonus taurus a castrato, nisi quod huic torva facies est, vegetior aspectus, breviora cornua, torosior cervix, et ita vasta, ut sit maxima portio [*](ligantur S: ligatur AR. ) [*](latior c ed. pr.: laterior SAR. ) [*](numella S: numelli AR. a The details of the construction are not altogether clear, and the text appears in need of emendation. )

Vaccae quoque probantur altissimae formae longaeque, maximis uteris, frontibus latissimis, oculis nigris et patentissimis, cornibus venustis et levibus et nigrantibus, pilosis auribus, compressis malis, palearibus et caudis amplissimis, ungulis modicis, et cruribus parvis.3 Cetera quoque fere eadem in feminis, quae et in maribus, desiderantur, et praecipue ut sint novellae: quoniam, cum excesserunt annos decem, fetibus inutiles sunt.

Rursus minores bimis iniri non oportet. Si ante tamen conceperint, partum earum removeri placet, ac per triduum, ne laborent, ubera exprimi, postea mulctra prohiberi.

Sed et curandum est omnibus annis aeque ac in reliquis gregibus pecoris, ut delectus habeatur. Nam et enixae 4 et vetustae,5 quod gignere desierunt, summovendae sunt, et utique taurae, quae locum fecundarum occupant, ablegandae vel aratro domandae; quoniam laboris et operis non minus quam iuvenci propter uteri sterilitatem patientes sunt. Eiusmodi armentum maritima et aprica hiberna desiderat;

aestate [*]()opacissima nemorum et montium,[*]()elata [*]()magis quam plana pascua. Nam [*](venter Schneider: ventre SAR. ) [*](rectus ed. pr.: treus S: reus AR. ) [*](parvis dubitanter add. Lundström. ) [*](enixae Ald.: et visae S: et vise AR. s vetustate SAR. ) [*](e statim S: aestatim A. ) [*](opacissima nemorum et montium Lundström: opicis morum omnium SAR: opacis nemorum omnium a. ) [*]( elata Heinsius: ac laeta S: ac leta AR: alta a. )

Sed laxo spatio consepta facienda sunt, ne in angustiis conceptum altera alterius elidat, et ut invalida fortioris ictus effugiat. Stabula sunt optima saxo aut glarea strata, non incommoda tamen etiam sabulosa, illa, quod imbres respuant, haec, quod celeriter exsorbent transmittuntque. Sed utraque devexa sint, ut humorem effundant; spectentque ad meridiem, ut facile siccentur, et frigidis ventis non sint [*]()obnoxia.

Levis autem cura pascui est. Nam ut laetior herba consurgat, fere ultimo tempore aestatis incenditur. Ea res et teneriora pabula recreat, incensis sentibus duris [*]()et fruticem surrecturum in altitudinem compescit. Ipsis vero corporibus affert salubritatem iuxta conseptum saxis et canalibus sal superiectus, ad quem saturae pabulo libenter recurrunt, cum pastorali signo quasi receptui canitur.

Nam id quoque semper crepusculo fieri debet, ut ad sonum buccinae pecus, si quod in silvis substiterit, [*](frutetis ed. pr.: fructibus SAR. ) [*](curetis SAR: caretis ed. pr. ) [*](pascitur,1 add. Schneider. ) [*](pluvios SAR: fluvios a. ) [*](lacus R: lacu SA. ) [*](pluvialis SAR: fluvialis a. ) [*](sit SAR. ) [*](incensis sentibus duris et Lundström: dentis durib; S: dentibus duribus A1: dentibus duris R: sentibus duris, ed. pr.: incensis aridis Palladium, IX. 4. )

Ex eis,3 qui quadrimis minores sunt maioresque quam 4 duodecim annorum, prohibentur admissura: illi,5 quoniam quasi puerili aetate seminandis armentis parum idonei habentur; hi, quia senio sunt effeti.6 Mense Iulio feminae maribus plerumque permittendae, ut eo tempore conceptos proximo vere adultis iam pabulis edant.[*]()Nam decem mensibus ventrem perferunt, neque ex imperio magistri, sed sua sponte marem [*]()patiuntur.[*]()Atque in id fere [*]()quod dixi tempus, naturalia congruunt desideria, quoniam satietate verni pabuli pecudes exhilaratae lasciviunt in venerem, quam si aut femina recusat, aut non appetit taurus, eadem ratione, qua fastidientibus equis mox praecipiemus, elicitur cupiditas odore genitalium admoto naribus.

Sed et pabulum circa tempus admissurae subtrahitur feminis, ne eas steriles reddat nimia corporis obesitas; [*](numerumque SAR. ) [*](stabularii ed. pr.: stabularum SAR. ) [*](is S: his AR. ) [*](quam Ald.: eum SAR. ) [*](illi ed. pr.: illa SAR. ) [*](effecti A1: effeti SA2. ) [*](edant ed. pr.: edat SAR. ) [*](-que post marem AR: quae S. ) [*](patitur SAR. ) [*](ferre SA: fere ac. )

quod et ipsum raro accidit. Nam quamvis plena fetu non expietur libidine: adeo ultra naturae terminos etiam in pecudibus plurimum pollent blandae voluptatis illecebrae. Sed non dubium est, ubi pabuli sit laetitia, posse omnibus annis partum educari; at ubi penuria est, alternis submitti: quod maxime in operariis vaccis fieri placet, ut et vituli annui temporis spatio lacte satientur, nec forda simul operis et uteri gravetur [*]()onere. Quae cum partum edidit, nisi cibis fulta est, quamvis bona nutrix, labore fatigata nato subtrahit alimentum.