Res Rustica

Post biennium, cum iam satis amplum incrementum ceperit, ramum olivae, qui videtur nitidissimus, deflecte, et ad crus arboris ficulneae religa: atque ita amputatis ceteris ramis, ea tantum cacumina,[*]()quae inserere voles,[*]()relinque; tum arborem fici detrunca, plagamque leva, et mediam cuneo finde.

Cacumina deinde olivae, sicuti matri cohaerent, ex utraque parte adrade, et ita fissurae fici insere, cuneumque exime, diligenterque ramulos colliga, ne qua vi revellantur.[*]()Sic interposito triennio coalescet ficus cum olea, et tum demum quarto anno, cum bene[*]()coierint,[*]()velut propagines, ramulos olivae a matre resecabis. Hoc modo omne genus in omnem arborem inseres. At prius quam finem [*]()libri faciamus, quoniam fere species [*]()surculorum omnes persequimur prioribus [*]()libris, de cytiso praecipere [*]()nunc parvum [*]()ac tempestivum est.15, [*]() [*](scrobe SAac. ) [*](pedes SAac. ) [*](possit ea contingere S: positae contingere ac: positae tangere A. ) [*](in om. SAac. ) [*](cacumine ac: cacumineris SA. ) [*](quae inserere voles add. edd. ex libro de Arboribus 27. 3: om. SAac. ) [*](revellantur ac: revellatur SA. ) [*](bene cdd. ex libro de Arboribus 27. 4: ene S: eno Ac: eo a. ) [*](coierit SAac. ) [*](finem A ac: fine S. ) [*](species a: specimus S: spes c. ) [*]( prioribus a: priores SAc. ) [*]( incipere SAac. ) [*]( parvum Aac: pravum S. ) [*]( puto A: fuit Sa: om. c. ) [*]( post puto add. nunc (hunc c) arboris praecipientes opportune eius meminerimus SAac. )

Cytisum in agro esse quam plurimum maxime refert, quod gallinis, apibus, ovibus, capris, bubus quoque et omni generi pecudum utilissimus est: quod ex eo cito pinguescit, et lactis plurimum praebet ovibus,1 tum 2 etiam 3 octo mensibus viridi eo pabulo uti et postea arido possis. Praeterea in quolibet agro quamvis macerrimo celeriter comprehendit:

omnem iniuriam sine noxa patitur. Mulieres quidem si lactis inopia premuntur, cytisum aridum in aqua macerare oportet, et cum tota nocte permaduerit, postero die expressi succi ternas heminas permiscere modico vino, atque ita potandum dare: sic et ipsae [*]()valebunt, et pueri abundantia lactis confirmabuntur. Satio autem cytisi vel autumno circa idus Octobris, vel vere fieri potest.

Cum terram bene subegeris, areolas facito, ibique velut ocimi semen cytisi autumno serito. Plantas deinde vere disponito, ita ut inter se quoquoversus quattuor pedum spatio distent. Si semen non habueris, cacumina cytisorum vere deponito, et stercoratam terram circumaggerato.

Si pluvia non incesserit, rigato quindecim proximis diebus: simulatque novam frondem agere coeperit, sarrito, et post triennium deinde caedito, et pecori praebete Equo [*]()abunde est viridis pondo xv, bubus pondo vicena, ceterisque pecoribus pro portione virium.[*]()Potest [*]() [*](ovibus add. edd. ex libro de Arboribus 28. 1: om. SAac. ) [*](cum SAc: tum a. ) [*](ovis post etiam add. SAc: iovis quod a. ) [*](ipsa SAa: ipse c. ) [*](equo edd.: aeque SA: eque ac. ) [*](virium Aac: virum S. ) [*](potest Ac: potes S: om. a. a Presumably at one feeding. )

Cytisum cum aridum facere voles, circa mensem Septembrem, ubi semen eius grandescere incipiet, caedito, paucisque horis, dum flaccescat, in sole habeto: deinde in umbra exsiccata, et ita condito. Hactenus de arboribus praecepisse abunde est, reddituro pecoris curam et remedia sequenti volumine.

Scio quosdam, Publi Silvine, prudentes agricolas pecoris abnuisse curam, gregariorumque pastorum velut inimicam suae professionis disciplinam constantissime repudiasse. Neque infitior id eos aliqua ratione fecisse, quasi [*]()sit agricolae contrarium pastoris propositum: cum ille quam maxime subacto et puro solo gaudeat, hic novali graminosoque; ille fructum e terra speret, hic e pecore; ideoque arator abominetur, at contra pastor optet herbarum proventum.