Res Rustica

[*]()Centuriam nunc dicimus (ut idem Varro ait) ducentorum iugerum modum. Olim autem ab centum iugeribus vocabatur centuria, sed mox duplicata nomen retinuit: sicuti tribus dictae primum a partibus populi tripartito divisi, quae tamen nunc multiplicatae pristinum nomen possident.

Haec non aliena, nec procul a ratiocinio, quod tradituri sumus, breviter praefari oportuit. [*](latitudinis ac: latitudinem A: latitudine S. ) [*](agnuam S Aac. ) [*](candetum Aa: candentum c: gandetum S. ) [*](post CL add. quod aratores candetum nominant S Aac. ) [*](sic veniunt quinque millia pedum ac: sunt campum SA. )

Ut autem a minima parte, id [*]()est, ab dimidio scripulo incipiam, pars quingentesima septuagesima sexta pedes efficit quinquaginta; id est iugeri dimidium scripulum. Pars ducentesima octogesima octava pedes centum; hoc est scripulum.[*]()Pars CXLIV pedes ec, hoc est scripula duo. Pars septuagesima et secunda pedes ecce, hoc est [*]()sextula in qua sunt scripula quattuor. Pars quadragesimo octava [*]()pedes DC, hoc est sici- [*](posuimus edd.: possumus SAac. ) [*](dependitur SAc: deprehenditur a. ) [*](ut autem—id om. A: autem om. Sac. ) [*](post est scripulum add. pars septuagesima et secunda SAac. ) [*](sextula Aac: sextulam S. ) [*](quadragesima octava om. a. )

licus, in quo sunt scripula sex. Pars vigesima quarta pedes mille ducentos, hoe est semuncia, in qua scripula xii. Pars duodecima duo milia et quadris gentos, hoc est uncia, in qua sunt scripula xxiv. Pars sexta pedes quattuor milia et octingentos, hoc est sextans, in quo sunt scripula XXIV. Pars quarta pedes[*]()septem milia et ducentos, hoc est quadrans, in quo sunt scripula LXXII.

Pars tertia pedes novem milia, et sexcentos, hoc est triens, in quo sunt scripula XCVI. Pars tertia et duodecima pedes duodecim milia hoc est quincunx, in quo sunt scripula CXX. Pars dimidia pedes quattuordecim milia et quadris gentos, hoc est semis, in quo sunt scripula CXLIV. Pars dimidia et duodecima, pedes sexdecim milia et octingentos, hoc est septunx, in quo sunt scripula CLXVIII. Partes duae tertiae pedes decem novem milia et ducentos, hoc est bes, in quo sunt scripula CXCII. Partes tres quartae pedes unum et viginti milia et sexcentos, hoc est dodrans, in quo sunt scripula CCXVI.

Pars dimidia et tertia ped. viginti quattuor milia, hoc est dextans,[*]()in quo sunt scripula CCXL.[*]()Partes duae tertiae[*]()et una quarta pedes viginti sex milia et quadringentos, hoc est deunx, in quo sunt seripula CCLXIV. Iugerum pedes viginti octo milia et octingentos, hoc est as,[*]()in quo sunt scripula CCXXXXVIII.

Iugeri autem modus [*]()si semper quadraret, et in agendis mensuris in longitudinem haberet pedes CCXL,[*]()in[*]()latitudinem pedes cxx, expeditissimum esset eius ratiocinium. Sed quoniam diversae formae agrorum veniunt in disputa- [*](pedes om. A. ) [*](destas SA. ) [*](pars dimidia—CCXL om. ac. ) [*](tertiae et II SA: duae tertiae et ac. ) [*]( as SAc: axis a. ) [*]( modus ac: modum SA. ) [*]( CCXL a: CXL C: CCXLVIII SA. ) [*]( in add. edd. )

Omnis ager aut quadratus, aut longus, aut cuneatus, aut triquetrus, aut rotundus, aut etiam semicirculi vel arcus, nonnunquam etiam plurium angulorum formam exhibet.1 Quadrati mensura facillima est. Nam cum sit undique pedum totidem, multiplicantur in se duo latera, et quae summa ex multiplicatione effecta est, eam dicemus esse quadratorum pedum. Tanquam est locus quoquo versus C pedum: ducimus centies centenos, fiunt decem milia.

Dicemus igitur eum locum habere decem milia pedum quadratorum, quae efficiunt iugeri trientem, et sextulam, pro qua portione operis effecti numerationem facere oportebit.

At si longior fuerit, quam latior, ut exempli causa iugeri forma pedes habeat longitudinis CCXL, latitudinis pedes CXX, ita ut paulo ante dixi, latitudinis pedes cum longitudinis pedibus sic multiplicans. Centies vicies duceni quadrageni fiunt viginti octo milia et octingenti. Dicemus iugerum agri tot [*](exibet ac: exiget SA. a I.e. 9600 + 400 Roman square feet = 10,000 square feet. )

pedes quadratos habere. Similiterque omnis longitudinis pedes cum pedibus latitudinis multiplicabimus.[*]()Sin autem cuneatus ager fuerit, ut puta longus pedes centum, latus ex una parte pedes XX, et ex altera pedes X: tunc duas latitudines componemus, fiet utraque summa pedes XXX. Huius pars dimidia est quindecim; [*]()decies et quinquies longitudinem multiplicando efficiemus pedes mille et quingentos. Hos igitur in eo cuneo quadratos pedes esse dicemus, quae pars erit iugeri semuncia et scripula tria.

At si tribus paribus [*]()lateribus triquetrum metiri debueris, hanc formam sequeris. Esto ager tri-angulus pedum quoquo versus tricentorum. Hunc numerum in se multiplicate. Fiunt pedum nonaginta milia. Huius summae partem tertiam sumite, [*](omnis longitudinis pedes eum pedibus latitudinis multiplicabimus SAac: fiet de omnibus agris, quorum longitudo maior sit latitudine Schneider. ) [*](quindecim edd.: decus quinquies SA: om. ac. ) [*](paribus ac: om. SA. a I.e. 1200 + 300 Roman square feet = 1500 square feet. )

Esto unius lateris linea, pedum [*]()quinquaginta, et alterius pedum centum. Has duas summas in se multiplicate;[*]()quinquagies centeni fiunt quinque milia. Horum pars dimidia duo milia quingeni, quae pars iugeri unciam et scripulum efficit. Si rotundus ager erit, ut circuli speciem habeat, sic pedes sumito.[*]()Esto[*]()area [*](et ac: om. SA. ) [*](pedum edd.: pedes SAac. ) [*](multiplicate c: multiplico SAa. ) [*](pedes sumito edd.: podis minito SA: sic pedis muminito a. ) [*](esto om. S. b I.e. 28,800 + 9600 + 600 (Roman) square feet = 39,000 square feet. b I.e. 2400 + 100 (Roman) square feet = 2500 square feet. )

rotunda, cuius diametros,[*]()id est dimensio, habeat pedes LXX. Hoc in se multiplicate,[*]()septuagies septuageni fiunt [*]()quattuor milia et nongenti. Hanc summam undecies multiplicate, fiunt pedes quinquaginta tria milia nongenti. Huius summae quartam decimam subduco, scilicet pedes tria milia octingenti et quinquaginta. Hos esse quadratos in eo circulo dico, quae summa efficit iugeri sexcunciam, scripula duo et dimidium.

Si semicirculus fuerit ager, cuius basis habeat pedes CXL, curvaturae autem latitudo [*]()pedes LXX: oportebit multiplicare latitudinem cum basi. Septuagies centeni quadrageni fiunt novem milia et octingenti. Haec undecies multiplicata fiunt centum septem milia et octingenti: Huius summae quarta decima est septem milia et septingenti. Hos pedes esse dicemus in semicirculo, qui efficiunt iugeri quadrantem scripula quinque. [*](diametros ac: dimidia metros SA. ) [*](multiplicato c: multiplico SAa. ) [*](fiunt oro. SAac. ) [*](latitudo ac: latitudinem SA; a I.e. a sexcuncia (36 scripula) and 2 ½ scripula = 38 ½ scripula = 3850 square feet. b A quadratis (72 scripula) and 5 scripula = 77 scripula = 7700 square feet. )

Si autem minus quam semicirculus erit, arcum sic metiemur. Esto arcus, cuius basis habeat pedes xvi, latitudo autem pedes iv. Latitudinem cum basi pono. Fit utrumque pedes XX. Hoc duco quater. Fiunt LXXX. Horum pars dimidia est XL. Item sedecim pedum, qui sunt basis, pars dimidia VIII. Hi viii in se multiplicati, fiunt LXIV.[*]()Quartam decimam partem duco,[*]()ea efficit pedes iv paulo amplius. Hos adicies ad quadraginta.[*]()Fit utraque [*]()summa pedes XLIV. Hos in. arcu quadratos[*]()esse dico, qui faciunt iugeri dimidium scripulum, quinta et vigesima [*]()parte minus.

Si fuerit sex angulorum, in quadratos pedes sic redigitur. Esto hexagonum quoquo versus lineis pedum XXX. Latus unum in se multiplico. Tricies triceni fiunt DCCCC. Huius summae tertiam partem statuo CCC, eiusdem partem decumam XC. Fiunt CCCXC. [*](Hi VIII in se multiplicati fiunt LXIV om. A. ) [*](duco edd.: dico SAac. ) [*](quadraginta ac: quadragies SA. ) [*](utraque ac: utrumque SA. ) [*](quadratos edd.: quadratus SA: quadrato ac. ) [*](quinta et vigesima ac: nona SA. a Actually 4-57. b Half a scripulum is 50 square feet, 1/28 of a scripulum is 4 square feet, whereas the actual total is 44 square feet. )