Res Rustica

Hoc tamen si vetus et exesa est superficies trunci; at si robusta et [*](revocari SAaM, vett. edd.: renovari c, et vulgo. ) [*](fructiferae cM, Ald., Gesn. ) [*](pullulascit vulgo: pullescit SAa, vett. edd.: pululescit c: om. M. ) [*](vineas post acceperimus suppl. Gesn., Schn.; deest codd., vett. edd., Ald. ) [*](et iam S, Sobel: et AacM, et vulgo. ) [*](supervenerit codd., vett. edd., Ald.: supervenerit Gesn., Schn. ) [*](excedant SAacM, vett. edd.: excedunt vulgo. Deinde supra dictum acM. ) [*](excesserunt SAc, vett. edd.: excesserint alii. ) [*]( restituitur SA, vett. edd.: restituentur acM, Ald., Gesn.: restituetur Schn. ) [*]( mergis. his namque, quod vulgo ante Schn. )

Plerumque autem germen de cicatrice procedit, quod sive longius prosiluerit,[*]()in flagellum summittitur: sive brevius, in pollicem: sive admodum exiguum, in furunculum. Is ex quolibet vel minimo capillamento fieri potest. Nam ubi unius aut alterius folii pampinus prorepsit e duro, dummodo ad maturitatem perveniat, sequente vere si non adnodatus neque adrasus est, vehementem fundit materiam; quae cum convaluit et quasi bracchium fecit, licet tum supervagatam partem duramenti recidere, et ita reliquam iugo subicere.

Multi sequentes compendium temporis, tales vineas supra quartum pedem detruncant, nihil reformidantes eiusmodi resectionem; quoniam fere plurimarum stirpium natura sic se commodat ut iuxta cicatricem novellis frondibus repullescant. Sed haec quidem ratio minime nobis placet, siquidem vastior plaga nisi habeat supcrpositam valentem materiam, quae [*]()possit inolescere, solis halitu torretur; mox deinde roribus et imbribus putrescit.

Ac tamen [*]()cum est utique vinea recidenda, prius ablaqueare, deinde paulum infra terram convenit amputare, ut superiecta humus vim solis arceat et e [*](prosiluit SAacM. ) [*](quae vel que codd.: qua vulgo. ) [*](ac tamen codd.: Hac tamen vett. edd.: attamen vulgo. a Cf. Palladius, XII. 3. )

Haec autem ita fieri debebunt, si vineae altius positae nec in summo labantes radices habebunt, et si boni generis erunt. Namque aliter incassum dependitur [*]()opera, quoniam degeneres etiam renovatae pristinum servabunt ingenium; at quae [*]()summa parte terrae vix adhaerebunt, deficient [*]()ante quam convalescant.

Altera ergo vinea fructuosis potius surculis inserenda erit, altera funditus exstirpanda et reserenda, si modo soli bonitas suadebit. Cuius cum vitio consenuit, nullo modo restituendam censemus. Loci porro vitia sunt, quae fere ad internecionem vineta perducunt, macies et sterilitas terrae, salsa vel amara uligo, praeceps et praerupta positio, nimium opaca et soli aversa vallis, harenosus etiam tofus, vel plus iusto ieiunus sabulo, nec minus terreno carens ac nuda glarea, et siqua est proprietas similis quae vitem non alit.

Ceterum si vacat his et horum similibus incommodis, potest ea ratione fieri restibilis vinea, quam priore libro praecepimus. Illa rursus mali generis vineta, quae quamvis robusta sint,[*]()propter sterilitatem fructu carent, ut diximus, emcndantur insitione facta, de qua suo loco disseremus [*]()cum ad eam disputationem pervencrimus. [*](dependitur M, edd.: dependetur ac: dependentẽ SA. ) [*](atque codd., edd. ante Pontedera. ) [*](et (eae Gesn.) ante deficient add. omnes; deest SAacM. ) [*](sunt SA. ) [*](emendantur disseremus om. SA. a Chap. 29, below. )

Nunc quia1 parum videmur de putatione vinearum locuti, maxime necessariam partem propositi operis diligentius persequemur. Placet ergo,2 si mitis ac temperata permittit in ea regione, quam colimus, caeli clementia facta vindemia secundum Idus Octobris auspicari putationem: cum tamen aequinoctiales pluviae praecesserint et sarmenta iustam maturitatem ceperint; nam siccitas seriorem putationem facit.

Sin autem caeli status frigidus et pruinosus hiemis violentiam denuntiat, in Idus Febr. hanc curam differemus. Atque id licebit facere si erit exiguus possessionis modus. Nam ubi ruris vastitas electionem nobis temporis negat, valentissimam quamque partem vineti frigoribus, macerrimam vere vel autumno; quin etiam per brumam meridiano axi oppositas vites, aquiloni per ver et [*]()autumnum deputari conveniet.

Nec dubium quin sit horum virgultorum natura talis [*]()ut quanto maturius detonsa sint, plus materiae, quanto serius, plus fructus adferant.

Quandoque igitur vinitor hoc opus obibit, tria praecipue custodiat: primum ut quam maxime fructui consulat; deinde ut in annum sequentem quam laetissimas iam hinc eligat 5 materias; tum etiam, ut quam longissimam perennitatem stirpi adquirat. Nam quicquid ex his omittitur, magnum adfert domino dispendium.

Vitis autem cum sit [*]()per quattuor divisa partes, totidem caeli regiones aspicit. [*](quia SAac, vett. edd.: quoniam M, et vulgo. ) [*](igitur cM. ) [*](ververet A: verberat a: aquilonibus vere vel autumno M. ) [*](naturalis SA. ) [*](eligat om. SAa. ) [*](sint SAa. a Oct. 15th. b Feb. 13th. )

Itaque una tantummodo materia iugo proxima, et unus infra eam custos erit summittendus qui vitem mox in annum renovet. At e contrario per meridiem plures palmites summittantur, qui laborantem matrem fervoribus aestivis opacent nec patiantur ante maturitatem fructum inarescere.[*]()Orientis atque occidentis haud sane magna est in putatione differentia, quoniam solem pari horarum numero sub utroque axe vitis [*]()accipit.

Modus itaque materiarum is erit quem dictabit humi atque ipsius stirpis laetitia. Haec in universum; illa per partes custodienda sunt. Nam ut ab ima vite quasi a quibusdam fundamentis incipiam, semper circa crus dolabella dimovenda [*]()terra est. Et si suboles, quam rustici suffraginem vocant, radicibus adhaeret, diligenter explantanda ferroque adlevanda est, ut hibernas aquas respuat; nam praestat ex vulnere postea subolem [*]()repullescentem vellere quam nodosam et [*](positionis S, Schn.: compositionis Aa, vett. edd.: constitutions cM, alii; et deinde a parte. ) [*](putabantur SA: putantur vett. edd. ) [*](ingredientibus SA, vett. edd., Sobel. ) [*](fructum humū (humu A) legere SA: fructum humore legere a: humorem inarescere M: humor urescere c. ) [*](axe vitis M: axi vitis ac: exivit is S: exiutas A. ) [*](dimovenda M, et vulgo: demovenda SAac, vett. edd. ) [*](vulnere postea subolem a: Postea sobolem (ut hibernas )

Pcrcuratis deinde quasi pedibus crura ipsa truncique circumspiciendi sunt, ne aut pampinarius palmes innatus [*]()aut verrucae similis furunculus relinquatur: nisi si iugum[*]()super secta[*]()vitis desiderabit ab inferiore parte revocari. Si vero trunci pars senecta [*]()solis adflatu peraruit, aut aquis noxiisque [*]()animalibus, quae per medullas inrepunt, cavata vitis est, dolabella conveniet expurgare quicquid emortuum est; deinde falce radi [*]()vivo tenus, ut a viridi cortice ducat cicatricem.