Res Rustica

stauretur [*]()annis. Neque enim ea quae seruntur a nobis, immortalia esse possunt; ac tamen aeternitati eorum sic consulimus ut demortuis seminibus alia substituamus, nec ad occidionem universum genus perduci patiamur [*]()complurium annorum neglegentia. Quin etiam crebrae fossiones dandae, quamvis possit una [*]()detrahi culturae prioris anni. Pampinationes quoque saepe adhibendae; neque enim satis est semel aut iterum tota aestate viti detrahere frondem supervacuam.

Praecipue autem decutienda sunt omnia quae infra trunci caput egerminaverunt. Item si oculi singuli sub iugo binos pampinos emiserint, quamvis largum fructum[*]()ostendant, detrahendi sunt singuli palmites, quo laetior, quae superest materia, consurgat et reliquum melius educet fructum. Post quadragesimum et alterum mensem percepta [*]()vindemia sic instituenda est putatio ut summissis pluribus flagellis vitis in stellam dividatur.

Sed putatoris officium est pedali fere spatio citra [*]()iugum vitem compescere, ut e capite, quicquid teneri est, per bracchia emissum provocetur, et per iugum inflexum praecipitetur ad eam mensuram quae terram non possit [*]()contingere. Sed modus pro viribus trunci servandus est, ne plures palmites summittantur quam quibus vitis sufficere queat. Fere autem praedicta aetas laeto solo truncoque tres [*](insaturetur SAa. ) [*](patiamur acM: patimur SA, edd. ) [*](possit una SAacM: una possit edd. ) [*](largum fructum (fructus SA) SAacM: largos fructus edd. ) [*](perfecta acM, edd. ante Schn. ) [*](contra SAaM: circa edd. ante Schn. ) [*](possint SA. )

Nihil enim refert iugum in stellam decussari atque diduci,[*]()nisi et palmites adiunguntur.[*]()Quam tamen formam non omnes agricolae probaverunt; nam multi simplici ordine fuere contenti. Verum stabilior est vinea, et oneri sarmentorum et fructui ferendo, quae ex utraque parte iugo divincta pari libramento velut ancoris quibusdam distenditur. [*]()Tum etiam per plura bracchia materias diffundit, et facilius eas explicat undique subnixa,[*]()quam quae in simplici eantherio frequentibus palmitibus stipatur.

Potest tamen, si vel parum late disposita vinea [*]()vel parum fructuosa caelumque non turbidum nec procellosum habeat, uno iugo contenta [*]()esse. Nam ubi magna vis et incursus est pluviarum procellarumque, ubi frequentibus aquis vitis labefactatur, ubi praecipitibus clivis velut pendens plura [*]()praesidia desiderat; ibi quasi quadrato firmanda [*]()est agmine.

Calidis vero et siccioribus locis in omnem partem iugum porrigendum est, ut prorepentes undique pampini iungantur, et condensati camerae [*]()more, terram sitientem obumbrent. Contra pluviis et frigidis et pruinosis regionibus simplices ordines instituendi; nam et sic facilius insolatur humus, et fructus percoquitur, perflatumque salubriorem habet;fossores quoque [*](deduci acM: dici SA. ) [*](adiunguntur SAacM: adiugentur vulgo. ) [*](distenditur SAacM, vett. edd.: distinetur vulgo. ) [*](vindemia quae subnexa SA. ) [*](vineta SAac, vett. edd. ) [*](contentus SAac, vett. edd. ) [*](plura SAa, vett. edd.: plurima cM, et vulgo. ) [*](firmandaSAa: circumfirmanda vulgo: est agmine firmanda cM. ) [*](camare SAc. )

Sed quoquo modo2 vineta placuerit ordinare, centenae stirpes per singulos hortos semitis distinguantur: vel, ut quibusdam placet, in semiiugera omnis modus dirimatur. Quae distinctio 3 praeter illud commodum, quod plus solis et venti vitibus praebet, tum etiam oculos et vestigia domini, res agro saluberrimas, facibus admittit, certamque aestimationem in exigendis operibus praebet; neque enim falli possumus per paria intervalla 4 iugeribus divisis.

Quin etiam ipsa hortulorum descriptio quanto est minoribus modulis concisa, fatigationem veluti minuit, exstimulatque [*]()eos qui opera moliuntur, et ad festinandum inritat; nam fere vastitas instantis laboris animos debilitat. Non nihil etiam prodest vires et proventum cuiusque partis vinearum nosse, ut aestimemus quae magis aut minus colenda sit.[*]()Vindemiatoribus [*]()quoque hae semitae et iugum pedamentaque sarcientibus opportunam laxitatem praebent, per quam vel fructus vel statumina portentur.

De positione iugi, quatenus a terra levandum sit, hoc dixisse abunde est: humillimam esse quattuor pedum, celsissimam septem. Quae tamen in novellis seminibus vitanda est; neque enim haec prima constitutio vinearum esse debet, sed per [*](vindemitore SA. ) [*](quoquo modo S: quomodo Aa, in abbr. cM: quoquo Schn.: quando alii. ) [*](distinctior SAac. ) [*](inter bella SA. ) [*](exstimulatque Schn.: extimulque SA; et simulat c: et simul a, plerique edd.: et M. ) [*](sit SAacM: sint Gesn., Schn. ) [*]( vindeniitoribus SAa. )

Ceterum quanto est umidius solum et caelum, placidioresque[*]()venti, tanto est altius attollendum iugum. Nam laetitia vitium patitur se celsius evagari,[*]()fructusque summotus a terra minus putrescit: et hoc uno modo perflatur ventis, qui nebulam et rorem pestiferum celeriter adsiccant, multumque ad deflorescendum et ad bonitatem vini conferunt.

Rursus exilis terra et acclivis torrensque aestu, vel quae vehementibus procellis obnoxia est, humilius iugum poscit. At si cuncta competunt voto, iusta est altitudo vineae pedum quinque; nec tamen dubium, quin tanto melioris saporis praebeat mustum, quanto in editiora iuga consurgat.[*]()

Pedatam vineam iugatamque sequitur alligatoris cura, cui antiquissimum esse debet, ut supra dixi, rectam conservare stirpem nec flexum 4 ridicae persequi, ne pravitas statuminis 5 ad similitudinem sui vitem configuret.

Id non solum ad speciem plurimum refert, sed ad firmitatem et ubertatem,[*]()perpetuitatemque. Nam rectus truncus similem sui medullam gerit, per quam velut quodam itinere sine flexu atque impedimento facilius terrae matris alimenta meant [*]()et ad summum perveniunt; at [*](placidioresque Gesn., Schn.: humidioresque acM, edd. ante Gesn.: umidiores quae SA. ) [*](partitur se (sae S) celsius evaciri SA: patitur celsius evocari Schn. ) [*](quin vites praebeant consurgunt vulgo: vites deest SAacM: prebeat acM; praebeant SA: consurgat cM; consurgant SA. ) [*](plcxum SA, et deinde radice ScM. ) [*](statuminis scripsi: statuminis nisi M: statum nisi a: statu insidii SA: statusymis insidi c: statuminum edd. ) [*]( libertatem SA: ) [*]( in cant c: manant SAa. )

Quare cum ad summum palum recta vitis extenta est, capistro constringitur, ne fetu gravata subsidat curveturque. Tum ex eo loco quod proximum iugo ligatum est, bracchia disponuntur in diversas partes,[*]()palmaeque superpositae deorsum versus circulo curvantur, atque [*]()id quod iugo dependet, fructu impletur; rursus [*]()curvatura iuxta [*]()vinculum materiam exprimit.

Quidam eam partem, quam nos praecipitamus, supra iugum porrigunt et crebris viminibus innexis continent; quos ego minime probandos puto. Nam dependentibus palmitibus neque pluviae neque pruinae [*]()grandinesve tantum nocent quantum religatis et quasi tempestatibus oppositis. Idem tamen palmites priusquam fructus mitescant, variantibus adhuc et acerbis uvis, religari debent, quo minus roribus queant putrescere aut ventis ferisve vastentur.

Iuxta decumanum atque semitas palmites intrinsecus flectendi sunt, ne praetereuntium incursu laedantur. Et hac quidem ratione tempestiva vitis perducitur ad iugum. Nam quae vel infirma vel brevis est, ad duas gemmas recidenda est, quo [*](curvae om. SAa. ) [*](et om. SAa. ) [*](alligantur acM. edd. ante Gesn.: num alliciunt (eliciunt)? ) [*](salubris Se: salubus A. ) [*](diversis partibus (partis Aa) AacM. ) [*](sic S: circuatur atque A: curvantur atque acM: curvantur vinculo (deest codd.) itaque vulgo. ) [*](rursusque cM, et vulgo. ) [*](iuncta SAc. ) [*](neque ruinae (pluviae neque om.) SA: palmitibus pruinae om. a. )

Quinquennis vineae non alia est putatio quam ut figuretur quemadmodum supra institui dicere, neve supervagetur; sed ut caput trunci pedali fere spatio sit inferius iugo, quaternisque bracchiis, quae duramenta quidam vocant, dividatur in totidem partes. Haec bracchia sat erit interim2 singulis palmitibus in fructum summitti, donec vineae iusti sint roboris. Cum aliquot deinde annis quasi iuvenilem aetatem ceperint, quot palmites relinqui debeant incertum est.