Res Rustica

Secunda conditio est habenda siliginis, cuius species in pane praecipua pondere deficitur. Tertium erit trimestre, [*]()cuius usus agricolis gratissimus; nam ubi propter aquas aliamve causam matura satio est omissa, praesidium ab hoc petitur. Id porro [*]()genus [*](obrui R pauci, et vulgo: adrui codd. plerique, Lundström. ) [*](dissupari SA, Liundslröm. ) [*](persequemur edd. ante Lundström. ) [*](trimenstre S, Lundström. ) [*](porro om. AR, edd. ante Lundström. a 1 modius = about 1 peck. b One cart-load contained eighty modii; cf. XI. 2. 86 and Palladius, X. 1. 2. c For the wheats, see Note on page 461. )

supervacuae sunt. Adorei autem plerumque videmus in usu genera quattuor: far, quod appellatur Clusinum, candidi oris [*]()et nitidi; far, quod vocatur vennuculum rutilum atque alterum candidum, sed utrumque maioris ponderis quam Clusinum; semen trimestre, quod dicitur halicastrum, idque pondere et bonitate est praecipuum.

Sed haec genera tritici et adorei propterea custodienda sunt agricolis, quoniam raro quisquam ager ita situs est, ut uno semine contenti esse possimus, interveniente parte aliqua vel uliginosa vel arida. Triticum autem sicco loco melius coalescit, adoreum minus infestatur umore.

Leguminum genera cum sint complura, maxime grata et in usu hominum videntur faba, lenticula, pisum, phaselus, cicer, cannabis, milium, panicum,2 sesama, lupinum, linum etiam et hordeum, quia ex eo tisana 3 est. Item pabulorum optima sunt Medica et faenum Graecum nec minus vicia;

proxima deinde cicera et ervum et farrago, quae est ex hordeo. Sed de his prius disseremus quae nostra causa seminantur, memores antiquissimi praecepti quo monemur [*](sic distinxit Lundström: candidioris SR (ex candidoris corr. A), vett. edd.: candoris Ald., Gesn., Schn.: candidioris grani et nitidi Pontedera. ) [*](panicium SA et M pauci. ) [*](tisana SR plerique, Lundström: tisanana A: ptisana R pauci, Ald., Gesn., Schn.: ptissana vett. edd. )

Placet nostro poetae adoreum atque etiam triticum non ante seminare quam occiderint Vergiliae. Quod ipsum numeris sic edisserit: At si triticeam in messem robustaque farra Exercebis humum solisque instabis aristis, Ante tibi Eoae Atlantides abscondantur.

Absconduntur autem altero et tricesimo die post autumnale aequinoctium, quod fere conficitur VIIII Kal. Octobris; propter quod intellegi debet tritici satio dierum sex et quadraginta ab occasu Vergiliarum, qui fit ante diem nonum Kalendas Novembris ad brumae tempora. Sic enim servant prudentes agricolae, ut quindecim diebus prius quam conficiatur bruma, totidemque post eam confectam neque arent neque vitem aut arborem putent.Nos quoque [*](frigidis ocissime t. c. calidis novissime Schneider ex Catone 34, praeeunte Pontedera. ) [*](metamus SA et R pauci, vett. edd.: metamur R nonnulli: metemur vel metantur vel metam alii: sereremus (ait. re expunet. M) M et Cod. Bononiensis 2523: seramus Ald., Gesti., Schn.: iaciamus Lundstrōm. a The translation follows the MSS. and earliest editions, against seramus "sow" and iaciamus "cast" of more recent editors. Columella appears to be speaking of the harvest from the autumn sowing (cf. 9. 6, below; and Palladius, I. 34. 6), in which sowing the order would be reversed. b I.e. the Pleiades, seven daughters of Atlas, in the constellation Taurus. c Vergil, Georg. I. 219-221. d Sept. 23rd under the Julian Reform of 46 B.C.; but cf. circa VIII Kal. Oct. ( = Sept. 24) in IX. 14. 11. )

ceterum locis uliginosis atque exilibus aut frigidis aut etiam opacis plerumque citra [*]()Kalendas Octobris seminare convenire, dum sicca tellure licet, dum nubila pendent, ut prius convalescant radices frumentorum quam hibernis imbribus aut gelicidiis [*]()pruinisve infestentur. Sed quamvis tempestive sementis confecta erit, cavebitur tamen ut patentes liras crebrosque sulcos aquarios, quos non nulli elices vocant, faciamus et omnem umorem in colhquias [*]()atque inde extra segetes derivemus.[*]()Nec ignoro quosdam veteres auctores praecepisse ne seminarentur agri, nisi cum terra pluviis permaduisset;

quod ego, si tempestive competat, magis conducere agricolae non dubito. Sed si, quod evenit non numquam, seri sunt imbres, quamvis sitienti solo recte semen committitur; idque etiam in quibusdam provinciis, ubi status talis caeli est, usurpatur. Nam quod sicco solo ingestum et inoccatum est, proinde [*]()ac si repositum in horreo non corrumpitur; atque ubi venit imber, multorum dierum sementis uno die surgit.

Tremelius quidem adseverat, prius quam impluverit, ab avibus aut formicis sata non infestari, dum aestivis serenitatibus ager aret; idque etiam saepius nos experti verum adhuc esse [*]()comperimus. Magis apte [*]()tamen in eius modi agris adoreum [*](circa R aliquot. ) [*](gelidis SA et R aliquot, Lundström. ) [*](colloquias R: cloacas M. ) [*](dirivemus R aliquot, Lundstrōm: diruemus SA. ) [*](perinde M, et vulgo ante Lundström. ) [*](non post esse add. Schn. ) [*](apte omnes post ed. Reg. 1496: alte vel alter vel alitur codd. )

Iugerum agri pinguis plerumque modios tritici quattuor, mediocris quinque postulat; adorei modios novem, si est laetum solum, si mediocre, decem desiderat. Nam quamvis de mensura minus auctoribus convenit, hanc tamen videri commodissimam docuit noster usus; quem si quis sequi recusat, utatur praeceptis eorum, qui uberem campum in singula iugera tritici, quibus 1 et adorei, octo modiis obserere praecipiunt atque hac portione mediocribus agris semina praebenda censent.

Nobis ne istam quidem, quam praediximus, mensuram semper placet servari, quod eam variat aut loci aut temporis aut caeli conditio; loci, cum vel in campis vel collibus frumentum seritur atque his vel pinguibus vel mediocribus vel macris; temporis, cum autumno aut etiam ingruente hieme frumenta iacimus, nam prima sementis rarius serere permittit, novissima spissius postulat; caeli, cum aut pluvium aut siccum est, nam illud idem quod prima sementis, hoc quod ultima desiderat.

Omne autem frumentum maxime campo patente et ad solem prono apricoque et soluto laetatur; collis enim quamvis granum robustius aliquanto, minus tamen tritici reddit. Densa cretosaque et uliginosa humus siliginem et far adoreum non incommode alit.Hordeum nisi solutum et siccum locum non patitur.

Atque illa vicibus annorum requietum agitatumque alternis et quam laetissimum [*](tritici quinque, et Ald., Gesn., Schn. a I.e. at the rate of about one and two-thirds bushels an acre. )

Siliginis autem vel tritici, si mediocriter cretosus uliginosusve ager est, etiam paulo plus quam, ut prius iam dixi, quinque modiis ad sationem opus est. At si siccus et resolutus locus idemque vel pinguis vel exilis est, quattuor; quoniam et e contrario macer tantundem seminis poscit, nam nisi rare conseritur, vanam et minutam spicam facit.

At ubi ex uno semine pluribus culmis fructificavit, [*]()etiam ex rara segete densam facit. Inter cetera quoque non ignorare debemus quinta parte seminis amplius occupari [*]()agrum consitum arbusto quam vacuum et apertum. Atque adhuc de satione autumnali loquimur; hanc enim potissimam ducimus.

Sed est altera, cum cogit necessitas: semestrem [*]()vocant agricolae.. Ea locis praegelidis ac nivosis, ubi aestas est umida et sine vaporibus, recte committitur, ceteris admodum raro respondet. Quam tamen ipsam celeriter et utique ante aequinoctium vernum conveniet peragere; si vero locorum et caeli conditio patietur, quanto maturius severimus, commodius [*]()proveniet.

Neque enim est ullum, sicut multi crediderunt, natura [*](fruticavit R aliquot, Ald., Gesn., Schn. ) [*](quintam partem (AR) occupare (R pauci) edd. ante Schn. ) [*](semestrem S et R aliquot, vett. edd.: semenstrem A et R aliquot, Lundstrōm: triticum semestrem (semenstrem) vel. t. semestre (semenstre) R cett.: trimestrem Ald., Gesn., Schn. ) [*](tanto commodius Ald., Gesn.; tanto inclusit Schn. )

sine ulla stirpe seminum areas reddit. Ea glabreta [*]()signis adhibitis notari convenit, ut suo tempore vitiis eius modi medeamur; nam ubi vel uligo vel alia quae [*]()pestis segetem enecat,[*]()ibi columbinum stercus vel, si id non est, folia cupressi convenit spargi et inarari. Sed antiquissimum est omnem inde umorem facto sulco deducere; aliter vana erunt praedicta remedia. Nonnulli pelle hyaenae satoriam trimodiam vestiunt atque ita ex ea, cum paulum immorata sunt semina, iaciunt non dubitantes proventura, quae sic sata sint.

Quaedam etiam subterraneae pestes adultas segetes radicibus subsectis enecant. Id ne. fiat, remedio est aquae mixtus sucus herbae, quam rustici sedum appellant, nam hoc medicamine una nocte semina macerata iaciuntur.Quidam cucumeris anguinei umorem ex- [*](Sed om. SA, Schn. ) [*](glabrertibua R pauci, et vulgo ante Schn. ) [*](ea (eam, ea in) glabreta R plerique, et vulgo: eam glaeba SA: eam (ea in a) gleba ad: eam glaebam Lundström. ) [*](alia quae S, Lundström: aliquae A: aliqua R, et vulgo. ) [*](negat SA. a Cf. II. 6. 3. )