Res Rustica

Quoniam de frumentis abunde praecepimus, de leguminibus deinceps disseremus.8 Lupini prima ratio est, quod et minimum operarum absumit et vilissime emitur et maxime ex iis, quae seruntur, iuvat agrum. Nam vineis iam 9 emaciatis et arvis optimum stercus praebet ac vel effeto solo provenit vel repositum in granario patitur aevum. Boves per hiemem coctum maceratumque probe alit; famem quoque, si sterilitas annorum incessit, hominibus commode propulsat.

Spargitur statim ex area, atque id solum omnium leguminum non desiderat requiem in horreo, [*]()sive Septembri mense ante aequinoctium seu protinus a Kalendis Octobribus crudis novalibus ingeras; et qualitercumque obruas, sustinet coloni neglegentiam. Teporem tamen autumni desiderat, ut celeriter confirmetur, nam si [*](sarritionem plerique edd. ante Lundstrōm. ) [*](aestibus om. SA. ) [*](sic SAM, Lundström: ad (as) siccavemnt vel ad(as)sic-caverint R plerique: assiccaverint vett. edd.: assiccata fuerint Ald., Gesn., Schn. ) [*](pinsatum R plerique. ) [*](sed et milium Ald., Gesn., Schn. ) [*](quavis in copia Schn., praeeunte Pontedera: quavis inopia Ald., Gesn. ) [*](maxime cum lacte om. S (in marg. man. ait.) A. ) [*]( sic S, Lundström: disseramus AR, et vulgo. ) [*]( iam om. SA. ) [*]( in horreo om. SA. )

Reliquum quod semini superest, in tabulatum, quo fumus pervenit, optime reponas, [*]()quoniam si umor invasit, vermes gignit; qui simul atque oscilla lupinorum adederunt, [*]()reliqua pars enasci non potest. Id, ut dixi, exilem amat terram et rubricam praecipue, nam cretam reformidat limosoque non exit agro.

Iugerum decem modios [*]()occupat. Ab hoc recte phaselus terrae mandabitur vel in vetereto [*]()vel melius pingui et restibili agro, nec amplius quattuor modiis iugerum obseretur.[*]()Similis quoque ratio est pisi, quod tamen facilem et solutam terram desiderat tepidumque locum et caelum frequentis umoris. Eadem mensura iugerum vel modio minus quam phaselum licet obserere primo tempore sementis ab aequinoctio autumnali.[*]()

Fabae pinguissimus locus vel stercoratus destinetur [*]()et si veteretum erit in valle situm, quod a superiore parte sucum accipit. Prius autem iaciemus [*]()semina, deinde proscindemus terram proscissamque in liram revocabimus occabimusque, quo altius largiore humo contegatur; nam id plurimum refert, ut radices enatorum seminum penitus demersae sint.

Sin autem proximae messis occupandum erit restibile, desectis stramentis quattuor [*](convaluerit R plerique, edd. ante Lundstrōm; sed convaluit maluit Schn. ) [*](reponis Ald., Gesn., Schn. ) [*](aediderunt A: edederunt vel ediderunt (vett. edd.) R plerique: ederunt R pauci, Ald., Gesn. ) [*](modios (modios X M) R pauci, vett. edd.: modis S1A: modiis R plerique, Lundström: modii occupant Ald., Gesn., Schn. ) [*](veterio SAM: vervacto Ald., Gesn. ) [*](observetur A: obseritur R, edd. ante Schn. ) [*](autumni SA1. ) [*]( destinatur AR, edd. ante Lundström. ) [*]( iactemua R plerique: alemus SA. )

Sunt etiam qui putent in arvis hanc eandem vice stercoris fungi; quod sic ego interpretor, ut existimem non sationibus eius pinguescere humum, sed minus hanc quam cetera semina vim terrae consumere. Nam certum habeo frumentis utiliorem agrum esse, qui nihil quam qui istam spicam [*]()proximo anno tulerit.

Iugerum agri, ut Tremelio quattuor, ut nobis videtur, fabae sex occupant modii,[*]()si solum pingue sit, si mediocre, paulo amplius; eaque nee macrum nec nebulosum locum patitur, densa tamen humo saepe commode respondet. Media sementi pars seri et pars ultima debet, quae septimontialis satio dicitur; tempestiva frequentius, non numquam tamen sera melior est.

Post brumam parum recte seritur, pessime vere; quamvis sit etiam trimestris faba, quae mense Februario seratur, quinta parte amplius quam matura, sed [*](dissipavimusque SAa. ) [*](inporeitumque A1, Lundström:im (in) porcatumq; vel importatunq; R: imporcatumque edd. vulgo. ) [*](occupabimu8 A. ) [*](siliquam Ald., Gesn., Schn. ) [*](modiis SA: modiis vel modii si R pauci: modios vel modios si R plerique. a Varro (R.R. I. 23. 3), for example, speaks of the use of the field Lean for green manuring before the pods have formed. b A sowing made at about the time of the festival of the Seven Hills (Septimontium), celebrated in December before the )