Res Rustica

Bubulco quamvis necessaria non tamen satis est indoles mentis, nisi eum vastitas vocis et habitus metuendum pecudibus efficit.[*]()Sed temperet vires clementia, quoniam terribilior debet esse quam saevior, ut et obsequantur eius imperiis et diutius perennent boves, non confecti vexatione simul operum verberumque. Sed quae sint magistrorum munia quaeque bubulcorum, suo loco repetam;

nunc admonuisse satis est nihil in his, in illis plurimum referre vires et proceritatem. Nam longissimum quemque aratorem,[*]()sicut dixi, faciemus, et propter id, quod paulo ante rettuli, et quod in re rustica nullo minus opere fatigatur prolixior, quia in arando stivae paene rectus innititur. Mediastinus qualiscumque status potest esse, dummodo perpetiendo labori sit idoneus.

Vineae non sic altos quemadmodum [*]()latos et lacertosos viros exigunt, nam hic habitus fossuris et putationibus ceterisque earum culturis magis aptus. Minus in hoc officio quam in ceteris agrico- [*](operibus Gesn., Schn. ) [*](effecit SA. ) [*](maiorem SA, et R nonnulli. ) [*](quomodo AaM. a The bubulcus was, in a restricted sense, as here and often, a ploughman (= arator) or ox-driver; in the wider sense, as just below and elsewhere, a herdsman in general charge of the cattle. b See Bks. VII. 1-7 and VI. 1-26. )

Nihil tamen eiusdem agilitatis homo frugi non melius quam nequam faciet. Hoc interposui, ne quis existimet in ea me opinione versari, qua malim per noxios quam per innocentes rura colere.[*]()Sed et illud censeo, ne confundantur opera familiae, sic ut omnes omnia exsequantur.

Nam id minime conducit agricolae, seu quia nemo suum proprium aliquod esse opus credit, seu quia cum enisus est, non suo sed communi officio proficit ideoque labori multum se subtrahit; nec tamen viritim malefactum deprehenditur, quod fit a multis. Propter quod separandi sunt aratores a vinitoribus et vinitores ab aratoribus [*]()iique a 4mediastinis.

Classes etiam non maiores quam denum hominum faciundae, quas decurias appellaverunt antiqui et maxime probaverunt, quod is numeri modus in opere commodissime custodiretur nec praeeuntis monitoris diligentiam multitudo confunderet.

Itaque si latior est ager, in regiones diducendae [*]()sunt eae classes dividundum- [*](hominum om. SA. ) [*](coli M. ) [*](sic vulgo: aratores (a suprascr. S2) vinitoribus ab aratoribus SA: et vinitores ab aratoribus inclusit Schn., monente Pontedera. ) [*](iique a] et qua SA. ) [*](sic S2 et Schn. cum Gem., not.: deducendae S1A Lundstrōm cum edd. plerisque: dividunde R aliquot. )