In Catilinam

introducti autem Galli ius iurandum sibi et litteras a [*](a P. ab Halm ) Lentulo, Cethego, Statilio ad suam gentem datas[*](datas Vαγ : data Aal: datam bs ) esse dixerunt, atque ita sibi ab his et a Cassio esse praescriptum ut equitatum in Italiam quam primum mitterent; pedestris sibi copias non defuturas. Lentulum autem sibi confirmasse ex fatis[*](fatis cod. S. Marci 255 sup. lin.: fastis αβ ht: libris oux ) Sibyllinis haruspicumque responsis se esse tertium illum Cornelium ad quem regnum huius urbis atque imperium pervenire esset necesse: Cinnam ante se et Sullam fuisse. eundemque dixisse fatalem hunc annum[*](esse annum bstux ) esse ad interitum huius urbis atque imperi qui esset annus decimus post virginum absolutionem, post Capitoli autem incensionem vicesimus.

hanc autem Cethego cum ceteris controversiam fuisse dixerunt quod Lentulo et aliis Saturnalibus caedem fieri atque urbem incendi placeret, Cethego nimium id longum videretur[*](videretur tx: videri cett. ). ac ne longum sit, Quirites, tabellas proferri iussimus quae a quoque dicebantur datae. primo [*](primum αγ ) ostendimus Cethego: signum[*](Cethego: signum Müller (ita AVo): Cethego signum: cett. ) cognovit. nos linum[*](linum lignum Vhαγ ) incidimus; legimus. erat scriptum ipsius manu Allobrogum senatui et populo sese quae eorum legatis confirmasset facturum esse; orare ut item illi facerent quae sibi eorum legati recepissent[*](recepissent Muretus: praecepissent codd. ). tum Cethegus, qui paulo ante aliquid tamen de gladiis ac sicis quae apud ipsum erant deprehensa[*](deprehensae ux ) respondisset dixissetque se semper bonorum ferramentorum studiosum fuisse, recitatis litteris debilitatus atque abiectus conscientia[*](conscientia convictus hαγ ) repente conticuit. introductus [*](introductus est αγ ) Statilius cognovit et signum et manum suam. recitatae sunt tabellae in eandem fere sententiam; confessus est. tum ostendi tabellas Lentulo et quaesivi cognosceretne signum. adnuit. ‘est vero’ inquam ‘notum quidem[*](quidem om. Votx, ante notum hab. h1) signum, imago avi tui, clarissimi viri, qui amavit unice patriam et civis suos; quae quidem te a tanto scelere etiam muta revocare debuit.’

leguntur eadem ratione ad senatum Allobrogum populumque litterae. si quid de his rebus dicere vellet, feci potestatem. atque ille primo quidem negavit; post autem aliquanto, toto iam indicio exposito atque edito, surrexit, quaesivit a Gallis quid sibi esset cum eis, quam ob rem domum suam venissent, itemque a[*](item a a) Volturcio. qui cum illi breviter constanterque respondissent per quem ad eum quotiensque venissent, quaesissentque ab eo nihilne secum esset de fatis[*](fatis x: fastis cett. ) Sibyllinis locutus, tum ille subito scelere demens quanta conscientiae vis esset ostendit. nam, cum id posset infitiari, repente praeter opinionem omnium confessus est. ita eum non modo ingenium illud et dicendi exercitatio qua semper valuit sed etiam propter vim sceleris manifesti atque deprehensi impudentia qua superabat omnis improbitasque defecit.

Volturcius vero subito litteras proferri atque aperiri iubet quas sibi a Lentulo ad Catilinam datas esse dicebat. atque ibi vehementissime perturbatus Lentulus tamen et signum et manum suam cognovit. erant autem[*](autem scriptae htux ) sine nomine, sed ita: ‘quis [*](quis abho: qui cett. ) sim scies ex eo quem ad te misi. cura ut vir sis et cogita quem in locum sis progressus. vide ecquid[*](vide ecquid Halm: vide et quid αβ o: et vide quid htux ) tibi iam sit necesse et cura ut omnium tibi auxilia adiungas, etiam infimorum.’ Gabinius deinde introductus, cum primo impudenter respondere coepisset, ad extremum nihil ex eis quae Galli insimulabant negavit.

ac mihi quidem, Quirites, cum illa certissima visa sunt argumenta atque indicia sceleris, tabellae, signa, manus, denique unius cuiusque confessio, tum multo certiora illa, color, oculi, voltus, taciturnitas. sic enim obstupuerant, sic terram intuebantur, sic furtim non numquam inter sese aspiciebant ut non iam ab aliis indicari[*](indicare se ipsi ipsi a se tux ) sed indicare se ipsi viderentur. indiciis expositis atque editis, Quirites[*](Quirites om. ao ), senatum consului de summa re publica[*](re p. rei p. h: rei p. salute αγ ) quid fieri placeret. Dictae sunt a principibus acerrimae ac fortissimae sententiae, quas senatus sine ulla varietate est secutus. et quoniam nondum est perscriptum senatus consultum, ex memoria vobis, Quirites, quid senatus censuerit exponam.