In C. Verrem

erat animus in reliquis; quamquam erant pauci, quoquo modo res se[*](res se RS: res sese q: sese res pd) habebat, pugnare tamen se velle clamabant, et quod reliquum vitae viriumque fames fecerat id ferro potissimum reddere volebant. quodsi Cleomenes non[*](Quodsi Cleom. non pq: Quod Cleom. non R et pr. S: quod Cleom. nisi corr. SDd: quod nisi Cleom. l) tanto ante fugisset, aliqua tamen ad resistendum ratio fuisset. erat enim sola illa navis constrata et ita magna ut propugnaculo ceteris posset esse, quae si in praedonum pugna versaretur, urbis instar[*](turris instar K. Busche) habere inter illos piraticos myoparones videretur; sed tum inopes, relicti ab duce praefectoque classis, eundem necessario cursum tenere coeperunt.

Helorum[*](Helorum Augustinus: Pelorum codd.) versus, ut ipse Cleomenes, ita ceteri navigabant, neque ii tam praedonum impetum fugiebant quam imperatorem sequebantur. tum ut quisque in fuga postremus, ita in periculo princeps erat; postremam enim quamque navem piratae primam adoriebantur. ita prima Haluntinorum navis capitur, cui praeerat Haluntinus homo nobilis[*](nobilis RS: nobilissimus pqk), phylarchus, quem ab illis praedonibus Locrenses postea publice redemerunt; ex quo vos priore actione iurato rem omnem causamque cognostis. deinde Apolloniensis navis capitur, et eius praefectus Anthropinus occiditur.

haec dum aguntur, interea Cleomenes iam ad Helori litus pervenerat; iam sese in terram e navi eiecerat quadrirememque fluctuantem in salo reliquerat. reliqui praefecti navium, cum in terram imperator exisset, cum ipsi neque repugnare neque mari effugere ullo modo possent, adpulsis ad Helorum navibus Cleomenem persecuti sunt. tum praedonum dux Heracleo, repente praeter spem non sua virtute sed istius avaritia nequitiaque victor, classem pulcherrimam populi Romani in litus expulsam et eiectam, cum primum invesperasceret[*](advesp. d), inflammari incendique iussit.

O tempus miserum atque acerbum provinciae Siciliae! casum illum multis innocentibus calamitosum atque funestum! o istius nequitiam ac turpitudinem singularem! Vna atque eadem nox erat qua praetor amoris turpissimi flamma, classis populi Romani praedonum incendio conflagrabat. adfertur nocte intempesta gravis huiusce[*](huiusce cladis (om. gravis) Iul. Severianus) mali nuntius Syracusas; curritur ad praetorium, quo istum ex illo praeclaro convivio reduxerant paulo ante mulieres cum cantu atque symphonia. Cleomenes, quamquam nox erat, tamen in publico esse non audet; includit se domi; neque aderat uxor, quae consolari hominem in malis posset.

huius autem praeclari imperatoris ita erat severa domi disciplina ut in re tanta et tam gravi nuntio nemo admitteretur, nemo esset qui auderet aut dormientem excitare aut interpellare vigilantem. iam vero re ab omnibus cognita concursabat urbe tota maxima multitudo. non enim, sicut erat antea semper[*](antea semper Halm, edd.: anper R1: nuper R2SY: antea d. Habent pq sicut antea cons. erat (Cl. Rev. xviii. 212)) consuetudo, praedonum adventum significabat ignis e specula sublatus aut tumulo, sed flamma ex ipso incendio navium et calamitatem acceptam et periculum reliquum nuntiabat.cum praetor quaereretur et constaret neminem ei nuntiasse, fit ad domum eius cum clamore concursus atque impetus.

tum iste excitatus[*](excitatus exit pd) audit rem omnem ex Timarchide, sagum sumit,—lucebat iam fere,— procedit in medium vini somni stupri plenus. excipitur[*](excipit Vpd) ab omnibus eius modi clamore[*](clamorem VpR1d (excipit... clamores k)) ut ei Lampsaceni periculi similitudo versaretur ante oculos; hoc etiam maius hoc[*](maius hoc Vpd: maius RSY) videbatur, quod in odio simili multitudo hominum haec erat maxima. tum istius acta commemorabatur[*](commemorabatur Hotoman: -antur codd.), tum flagitiosa illa convivia, tum appellabantur a multitudine mulieres nominatim, tum quaerebant ex isto palam tot dies continuos per quos numquam visus esset ubi fuisset, quid egisset, tum imperator ab isto praepositus Cleomenes flagitabatur, neque quicquam propius est factum quam ut illud Vticense exemplum de Hadriano transferretur Syracusas, ut duo sepulchra duorum praetorum improborum duabus in provinciis constituerentur. verum habita est a multitudine ratio temporis, habita tumultus[*](est tumultus pd (Am. J. Ph. xxvi. 430)), habita etiam dignitatis existimationisque communis, quod is est[*](esset RSY) conventus Syracusis civium Romanorum ut non modo illa provincia, verum etiam hac[*](etiam hac Vpd: hac etiam RSD: etiam?) re publica dignissimus existimetur.

confirmant ipsi se, cum hic etiam tum semisomnus stuperet[*](stuperet RS rell.: stupri plenus stuperet V (l. 14 supra)), arma capiunt, totum forum atque Insulam, quae est urbis magna pars, complent. Vnam illam noctem solam praedones ad Helorum[*](Pelorum codd.) commorati, cum fumantis etiam nostras navis reliquissent, accedere incipiunt Syracusas[*](Syracusas RSY: ad Syr. Vpd); qui[*](qui om. p) videlicet saepe audissent nihil esse pulchrius quam Syracusarum moenia ac portus, statuerant se, si ea Verre praetore non vidissent, numquam esse visuros.

ac primo ad[*](ad om. V) illa aestiva praetoris accedunt, ipsam illam ad partem litoris ubi iste per eos dies tabernaculis positis castra luxuriae conlocarat. quem posteaquam inanem locum offenderunt et praetorem commosse[*](commosse RSp: commovisse Vd) ex eo loco castra senserunt, statim sine ullo metu in ipsum portum penetrare coeperunt. cum in portum dico, iudices,— explanandum est enim diligentius eorum causa qui locum ignorant,—in urbem dico atque in urbis intimam partem venisse piratas; non enim portu illud oppidum clauditur, sed urbe portus ipse cingitur et continetur, ut non adluantur[*](adluantur Vp: abluantur RSY) mari moenia extrema, sed ipse influat in urbis sinum portus.

hic te praetore Heracleo pirata cum quattuor myoparonibus parvis[*](parvis myop. V) ad arbitrium suum navigavit. pro di immortales! piraticus myoparo[*](myoparo Vpd: myoparon, muoparon RSY), cum imperi[*](imperii RSp: imp. V (imperatoris, Klotz, Nohl): imperium d) populi Romani nomen ac fasces essent Syracusis, usque ad forum Syracusanorum[*](Syracusanorum RSY (§§84, 140): Syracusanum V: om. pd) et ad omnis crepidines urbis accessit, quo neque Carthaginiensium gloriosissimae classes, cum mari plurimum poterant, multis bellis saepe conatae umquam aspirare potuerunt[*](potuerant p), neque populi Romani invicta ante te praetorem gloria illa navalis umquam tot Punicis Siciliensibusque bellis penetrare potuit; qui locus eius modi est ut ante Syracusani in moenibus suis, in urbe, in foro hostem armatum ac victorem quam in portu ullam hostium navem viderint[*](viderent Vd).

hic, te praetore, praedonum naviculae pervagatae sunt quo Atheniensium classis sola post hominum memoriam trecentis navibus[*](trecentis navibus del. Zielinski) vi ac multitudine invasit; quae in eo ipso portu loci ipsius portusque[*](portusque RSp: om. V: secl. Halm, Muell.) natura victa atque superata est. hic primum opes illius civitatis comminutae depressaeque sunt: in hoc portu Atheniensium nobilitatis, imperi, gloriae naufragium factum existimatur.Eone pirata penetravit quo simul atque adisset non modo a latere sed etiam a tergo magnam partem urbis relinqueret? Insulam totam praetervectus est, quae est urbs Syracusis suo nomine ac moenibus, quo in loco maiores, ut ante dixi, Syracusanum habitare vetuerunt, quod, qui illam partem urbis tenerent, in eorum potestatem[*](potestatem VR al.: potestate pd, fort. recte) portum futurum intellegebant.

at quem ad modum est pervagatus! radices palmarum agrestium, quas in nostris navibus invenerant, iactabant[*](invenerat iaciebat Vpd), ut omnes istius improbitatem et[*](et om. p) calamitatem Siciliae possent cognoscere. Siculosne milites, aratorumne liberos, quorum patres tantum labore suo frumenti exarabant ut populo Romano totique Italiae suppeditare possent, eosne in insula Cereris natos, ubi primum fruges inventae esse dicuntur, eo cibo esse usos a quo maiores eorum ceteros quoque frugibus inventis removerunt! te praetore Siculi milites palmarum stirpibus, piratae Siculo frumento alebantur!