In C. Verrem

itinerum primum laborem, qui vel maximus est in re militari, iudices, et in Sicilia maxime necessarius, accipite quam facilem sibi iste et iucundum ratione consilioque reddiderit. primum temporibus hibernis ad magnitudinem frigorum et tempestatum[*](et ad temp. pd) vim ac fluminum praeclarum hoc sibi remedium compararat[*](compararat Lamb.: comparat RSD: comparet pd). Vrbem Syracusas elegerat, cuius hic situs atque haec natura esse loci caelique dicitur ut nullus umquam dies tam magna ac turbulenta tempestate fuerit quin aliquo tempore eius diei solem homines viderint[*](viderent S). hic ita vivebat iste bonus imperator hibernis mensibus ut eum non facile non modo extra tectum, sed ne extra lectum quidem quisquam viderit[*](viderit Kornitzer, Zielinski (p. 197): videret codd., edd.); ita diei brevitas conviviis, noctis longitudo stupris et flagitiis continebatur[*](conterebatur pd).

cum autem ver esse coeperat—cuius initium iste non a Favonio neque ab aliquo astro[*](astro ed. Ascens. 1511: austro codd.) notabat, sed cum rosam viderat tum[*](tunc d) incipere ver arbitrabatur—dabat se labori atque itineribus; in quibus eo usque se praebebat patientem atque impigrum ut eum nemo umquam in equo sedentem viderit[*](videret d).nam, ut mos fuit Bithyniae regibus, lectica octaphoro ferebatur, in qua pulvinus erat perlucidus Melitensis rosa fartus; ipse autem coronam habebat unam in capite, alteram in collo, reticulumque ad naris sibi admovebat tenuissimo lino, minutis maculis, plenum rosae. sic confecto itinere cum ad aliquod oppidum venerat, eadem lectica usque[*](usque ad pd) in cubiculum deferebatur. eo veniebant Siculorum magistratus, veniebant equites Romani, id quod ex multis iuratis audistis; controversiae secreto deferebantur, paulo post palam decreta auferebantur. deinde ubi paulisper in cubiculo pretio non aequitate iura discripserat[*](discripserat Halm: descrips. codd.), Veneri iam et libero reliquum tempus deberi arbitrabatur.

quo loco non mihi praetermittenda videtur praeclari imperatoris egregia ac singularis diligentia. nam scitote oppidum esse in Sicilia nullum ex iis[*](his RSp) oppidis in quibus consistere praetores et conventum agere soleant[*](solent pd), quo in oppido non isti ex aliqua familia non ignobili delecta[*](dilecta RS) ad libidinem mulier esset. itaque non[*](Atque non Weidner) nullae ex eo numero in convivium adhibebantur palam; si quae castiores erant, ad tempus veniebant, lucem conventumque vitabant. erant autem convivia non illo silentio populi Romani praetorum atque imperatorum, neque eo pudore qui in magistratuum conviviis versari soleat[*](soleat RSY: solet pd), sed cum maximo clamore atque convicio; non numquam etiam res ad pugnam atque ad manus vocabatur[*](vocabatur RSp: veniebat d). iste enim praetor severus ac diligens, qui[*](qui om. RS) populi Romani[*](pċrċ p: p. r. praetorum RS: praetorum d (iv, §146; v, §81)) legibus numquam paruisset, illis legibus quae in poculis ponebantur diligenter obtemperabat. itaque erant exitus eius modi ut alius inter manus e convivio tamquam e proelio auferretur, alius tamquam occisus relinqueretur, plerique ut[*](ut RS: om. pd) fusi sine mente ac sine ullo sensu iacerent,—ut quivis[*](quivis ut Nohl, Muell.), cum aspexisset, non se[*](non ut se RSY) praetoris convivium, sed Cannensem[*](sed Cann. Lamb.: sed ut Cann. RSYp: sed vel Cann. Eberh.) pugnam nequitiae videre arbitraretur.

cum vero aestas summa esse[*](esse iam pd) coeperat, quod tempus omnes Siciliae semper praetores in itineribus consumere consuerunt, propterea quod tum[*](tunc RS) putant obeundam esse maxime provinciam, cum in areis frumenta sunt, quod et familiae congregantur et magnitudo serviti perspicitur et labor operis maxime offendit, frumenti copia commonet, tempus anni non impedit: tum, inquam, cum concursant ceteri praetores, iste novo quodam genere[*](ex genere pd) imperator pulcherrimo Syracusarum loco stativa sibi castra faciebat.

nam in ipso aditu atque ore portus, ubi primum[*](ut primum RSYp) ex alto sinus ab litore ad urbem inflectitur, tabernacula carbaseis intenta velis conlocabat. huc ex illa domo praetoria, quae regis Hieronis fuit, sic emigrabat ut eum per illos dies nemo extra illum locum videre posset. in eum autem ipsum locum aditus erat nemini, nisi qui aut socius aut minister libidinis esse posset. huc omnes mulieres, quibuscum iste consuerat, conveniebant, quarum incredibile est quanta multitudo fuerit Syracusis; huc homines digni istius amicitia, digni vita illa conviviisque veniebant. inter eius modi viros et mulieres adulta aetate filius versabatur, ut eum, etiamsi natura a parentis similitudine abriperet, consuetudo tamen ac disciplina patris similem esse cogeret.

huc Tertia illa perducta per dolum atque insidias ab Rhodio tibicine[*](ab Rhodio tibicine et 12 Isidori secl. Heraeus) maximas in istius castris effecisse dicitur turbas, cum indigne pateretur uxor Cleomenis Syracusani, nobilis mulier, itemque uxor Aeschrionis, honesto loco nata, in conventum suum mimi Isidori filiam venisse. iste autem Hannibal, qui in suis castris virtute putaret oportere non genere certari, sic hanc Tertiam dilexit ut eam secum ex provincia deportaret[*](deportarit Halm). ac per eos dies, cum iste cum pallio purpureo talarique[*](talarique Naugerius: parique RS rell.) tunica versaretur in conviviis muliebribus, non offendebantur homines[*](homines in eo pd (Nonius, p. 358)) neque moleste ferebant abesse a foro[*](a foro SDq al.: foro Rpk) magistratum, non ius dici, non iudicia fieri; locum illum litoris percrepare totum mulierum vocibus cantuque symphoniae, in foro silentium esse summum causarum atque iuris, non ferebant homines moleste; non enim ius abesse videbatur a foro neque iudicia, sed vis et crudelitas et bonorum acerba et indigna direptio.

hunc tu igitur imperatorem esse defendis, Hortensi? huius furta, rapinas, cupiditatem, crudelitatem, superbiam, scelus, audaciam rerum gestarum magnitudine atque imperatoriis[*](imperatoriis corr. qr: imperatoris R: imperatoribus prk) laudibus tegere conaris? hic scilicet est metuendum ne ad exitum defensionis tuae vetus illa Antoniana dicendi ratio atque auctoritas proferatur, ne excitetur Verres, ne denudetur a pectore, ne cicatrices populus Romanus aspiciat, ex mulierum morsu[*](ex mulierum morsu secl. Rau) vestigia libidinis atque nequitiae. di faciant ut rei militaris, ut belli mentionem facere audeas!

cognoscentur enim omnia istius[*](istius om. pk) aera illa vetera, ut non solum in imperio verum etiam in stipendiis qualis fuerit intellegatis. renovabitur prima illa militia, cum iste e foro abduci, non, ut ipse praedicat, perduci solebat; aleatoris Placentini castra commemorabuntur, in quibus cum frequens fuisset tamen aere dirutus est; multa eius in stipendiis damna proferentur, quae ab isto aetatis fructu dissoluta et compensata sunt.