In C. Verrem

hic enim vero tu exclamas hominem improbum, qui postulet ibi de tua existimatione iudicium fieri ubi te invidiosum esse intellegat[*](intelligat cO: intelligit V: intelligebat p rell.): negas te Romam reiecturum, negas de conventu recuperatores daturum, cohortem tuam[*](tuam om. V) proponis. Scandilius rem se totam relicturum dicit et suo tempore esse rediturum. quid tu ibi tum? quid facis? Scandilium cogis—quid? sponsionem acceptam facere? impudenter tollis exspectatum existimationis tuae iudicium: non facis. quid ergo?

Apronio permittis ut quos velit de cohorte sumat recuperatores? indignum uni potius ex iniquis sumundi[*](-undi VO: -endi vulg.) quam utrique[*](utrique Vc: utrisque p rell.) ex aequis reiciundi fieri potestatem. neutrum facis eorum. quid ergo? estne[*](Estne VcO: est p rell.) aliquid quod improbius fieri possit[*](possit Vc: posset O: potest p rell. (iii, §34))? est; cogit enim Scandilium quinque illa milia nummum dare atque adnumerare Apronio. quid potuit elegantius facere praetor cupidus existimationis bonae, qui ab se[*](ab sc VO: ab sese p rell.) omnem suspicionem propulsare, qui se eripere ex infamia cuperet? adductus erat in sermonem, invidiam, vituperationem; dictitarat homo improbus atque impurus, Apronius, socium[*](socium VO: socium sibi Lamb. in mg. 1584 (in p mance est scriptum in sermonem in invidiam atque discrimen, mediis omissis)) esse praetorem; venerat res in iudicium atque discrimen[*](in discrimen V (iii, §§60, 155; v, §107)); potestas erat isti homini integro atque innocenti data, ut, in Apronium cum animum advertisset[*](animum advertisset V: animadvertisset p rell. (iv, §58; v, §105)), sese gravissima levaret infamia. quid excogitat poenae, quid animadversionis in Apronium? cogit Scandilium Apronio ob singularem improbitatem atque audaciam praedicationemque nefariae societatis HS v mercedis ac praemi nomine[*](mercedis ac praemii nomine V (v, §83): nomine om. cOpk: merc. nomine ac praemii d) dare.

quid interfuit, homo audacissime, utrum hoc decerneres, an id quod Apronius dictitabat tute[*](tute VcO: tu p rell.) de te profiterere[*](confiterere V) ac dictitares? quem hominem, si qui pudor in te atque adeo si qui metus fuisset, sine supplicio dimittere non debuisti, hunc abs te sine praemio discedere noluisti? omnia simul intellegere potestis[*](potestis VcO: potuistis p rell.), iudices, ex hoc uno crimine Scandiliano: primum hoc non esse Romae natum de societate decumarum, non ab accusatore fictum, non,—ut solemus interdum in defensionibus dicere,—crimen domesticum ac vernaculum, non ex tempore periculi tui constitutum, sed vetus, agitatum iam et te praetore iactatum, et non ab inimicis Romae compositum sed Romam ex[*](ex VO: de p rell.) provincia deportatum[*](deportatum Vc: adport. O: export. p rell.).

simul illud intellegi potest istius in Apronium studium, Aproni de isto non modo confessio verum etiam commemoratio. eodem accedit quod hoc quoque intellegere potestis, istum statuisse in provincia sua existimationis suae iudicium extra cohortem suam committendum fuisse nemini. ecquis est iudex cui non ab initio decumani criminis persuasum sit istum in aratorum bona fortunasque impetum fecisse? quis hoc non ex eo statim iudicavit[*](iudicavit VO: -bit p rell.), quod ostendi istum decumas nova lege atque adeo nulla lege contra omnium consuetudinem atque instituta vendidisse?

verum ut istos ego iudices tam severos, tam diligentis, tam religiosos non habeam[*](habeam VcO: haberem p rell.), ecquis est ex iniuriarum magnitudine, improbitate decretorum, iudiciorum iniquitate qui hoc non iam dudum statuerit et iudicarit? etiam[*](ac O (§20)) sane sit aliquis[*](aliqui V) dissolutior in iudicando, legum offici rei publicae sociorum atque amicorum neglegentior: quid? is possitne de istius improbitate dubitare, cum[*](cum VO: dum p rell.) tanta lucra facta, tam iniquas pactiones vi et metu expressas cognoverit, cum[*](cum O: tum p rell.: om. V) tanta praemia civitates vi atque[*](atque Vop: et al. Iordan.) imperio, virgarum ac mortis metu, non modo Apronio atque eius similibus verum etiam Veneriis servis dare coactas?

quodsi quis[*](qui V) sociorum incommodis minus commovetur,—si quem aratorum fugae calamitates exsilia suspendia denique non permovent,—non possum dubitare quin is tamen, cum vastatam Siciliam, relictos agros ex civitatum litteris et ex epistula[*](ex epist. O: epistula p rell.) L. Metelli cognoverit, statuat fieri non posse ut de isto non severissime iudicetur. erit etiam aliquis[*](aliquis etiam O) qui haec omnia dissimulare ac neglegere possit? attuli sponsiones ipso praesente factas de decumarum societate ab ipso prohibitas iudicari: quid est quod possit quisquam manifestius hoc desiderare? non dubito quin vobis satis fecerim, iudices; verum tamen progrediar longius, non mehercule[*](mehercle O) quo magis hoc vobis[*](vobis magis hoc O) persuadeatur quam iam persuasum esse confido, sed ut ille aliquando impudentiae suae finem faciat, aliquando desinat ea se putare emere[*](putare posse emere Victorius) quae ipse semper habuit venalia,—fidem ius iurandum veritatem officium religionem,—desinant amici eius ea dictitare quae detrimento maculae invidiae infamiae nobis omnibus esse possint.

at qui amici! O miserum, o invidiosum offensumque paucorum culpa atque indignitate ordinem senatorium! Albam Aemilium sedentem in faucibus macelli loqui palam vicisse Verrem, emptos habere iudices, alium HS cccc, alium HS D, quem minimo, ccc! atque ei cum responsum esset fieri non posse, multos testis esse dicturos, me praeterea causae non defuturum, 'licet hercle[*](hercle O: hercules p rell.),' inquit, 'omnes omnia dicant, in illo, nisi ita res[*](ita res p: ita ante adlata O, post adlata Lamb. in mg. 1584) manifesta erit adlata ut responderi nihil possit, vicimus.'

bene agis, Alba: ad tuam veniam condicionem. nihil putas valere in iudiciis coniecturam, nihil suspicionem, nihil ante actae vitae existimationem, nihil virorum bonorum testimonia, nihil civitatum auctoritates ac litteras: res[*](res Lamb. in mg. 1584: auctoritates ac testimonia litteras manifestas quaeris p rell.) manifestas quaeris. non quaero iudices Cassianos, veterem iudiciorum severitatem non requiro, vestram in hac re[*](hac re O: hac sive hoc p rell.) fidem dignitatem religionem in iudicando non imploro; Albam habebo[*](habes O) iudicem, eum hominem qui se ipse scurram improbissimum existimari vult, cum[*](cum scripsi: qui rell.: om. O) a scurris semper potius[*](semper potius O: potius semper p rell.) gladiator quam scurra appellatus sit[*](sit codd.: est edd. (Act. Pr. §39; iv, §3)); adferam rem eius modi in decumis ut Alba fateatur istum in re frumentaria et in bonis aratorum aperte palamque esse praedatum.

decumas agri Leontini magno dicis te[*](dicis te cO: dicit se p rell.) vendidisse. ostendi iam illud initio, non existimandum magno vendidisse eum qui verbo decumas vendiderit, re et condicione et lege et edicto et licentia decumanorum decumas aratoribus nullas reliquas fecerit. etiam illud ostendi, vendidisse alios magno decumas agri Leontini ceterorumque agrorum, et lege Hieronica vendidisse et pluris etiam quam te vendidisse, nec aratorem quemquam esse questum; nec enim fuit quod quisquam queri posset, cum lege aequissime scripta venderent, neque illud umquam aratoris interfuit, quanti decumae venirent. non enim ita est ut, si magno venierint, plus arator debeat, si parvo, minus; ut frumenta nata sunt, ita decumae veneunt; aratoris autem interest ita se frumenta habere ut decumae quam plurimo venire possint; dum arator ne plus decuma det, expedit ei decumam esse quam maximam.

verum hoc, ut opinor[*](hoc ut opinor p rell.: ut opinor hoc O), esse vis caput defensionis tuae, magno te decumas vendidisse, atque aliorum quidem agrorum pro portione magno decumas vendidisse[*](atque... vendidisse c Lg. 45: om. p rell.), agri vero[*](vero om. O) Leontini, qui plurimum efficit, tritici mod. CCXVI. si doceo pluris aliquanto potuisse te vendere, neque iis voluisse addicere[*](te vendere... addicere p rell. (potuisset evendere p): vendere... te addicere O edd.) qui contra Apronium licerentur, et Apronio multo minoris quam aliis potueris vendere[*](vendere cO: om. p rell.) tradidisse,— si hoc doceo, poteritne te ipse[*](ipse p al.: iste cO: om. d) Alba, tuus antiquissimus non solum amicus verum etiam amator, absolvere? dico equitem Romanum, hominem in primis honestum, Q. Minucium, cum sui similibus ad decumas agri Leontini tritici mod. non mille non duo nec[*](nec duo O) tria milia, sed ad unas unius agri decumas tritici modium triginta voluisse addere: ei[*](ei O: et ei p rell.) potestatem emendi non esse factam, ne res abiret ab Apronio.

negare hoc, nisi forte negare omnia[*](omnia negare O) constituisti, nullo modo potes; palam res gesta est maximo conventu Syracusis; testis est tota provincia, propterea quod undique ad emendas decumas solent eo convenire. quod sive fateris sive convinceris, quot et quam manifestis in[*](in om. cO (iii, §207): maximis in rebus ut d ita p) rebus teneare non vides? primum tuam rem illam et praedam fuisse; nam ni[*](ni O: nisi p rell.) ita esset, cur tu Apronium malebas, quem omnes tuum procuratorem esse in decumis, tuum negotium agere[*](tuum procuratorem... agere cO, mance p rell.) loquebantur, quam Minucium decumas agri Leontini sumere? deinde immensum atque infinitum lucrum esse factum; nam si xxx[*](xxx mZZZ tritici commotus (om. tu) p et pler.) tu commotus non esses, certe hoc idem lucri Minucius Apronio libenter dedisset, si ille accipere voluisset.

quantam igitur illi spem praedae propositam arbitramur fuisse qui tantum praesens lucrum nulla opera insumpta contempserit atque despexerit? deinde ipse Minucius numquam tanti[*](tanti p: om. O) habere voluisset, si decumas tu lege Hieronica venderes; sed quia tuis novis edictis et iniquissimis institutis plus aliquanto se quam decumas ablaturum videbat, idcirco longius progressus est. at Apronio semper plus etiam multo abs te permissum est quam quod edixeras. quantum igitur quaestum putamus factum esse per eum cui quidvis licitum sit, cum tantum lucri voluerit addere is cui, si decumas emisset, idem non liceret?

postremo illa quidem certe tibi praecisa defensio est[*](est defensio O), in qua tu semper omnia tua furta atque flagitia latere posse arbitratus es, magno te decumas vendidisse, plebi Romanae consuluisse, annonae prospexisse. non potest hoc dicere is qui negare non potest se unius agri decumas xxx milibus modium minoris quam potuerit vendidisse; ut etiamsi tibi hoc concedam, Minucio ideo te[*](ideo te p rell.: te ideo O edd.) non tradidisse quod iam addixisses Apronio (aiunt enim te ita dictitare, quod ego exspecto cupioque te illud[*](illud p rell.: ita O: ita illud `N' (Cl. Rev. xvi. 404)) defendere)—verum ut ita sit, tamen non potes hoc quasi praeclarum aliquid praedicare[*](praedicare Naugerius: praedicere p rell.: praestare O), magno te decumas vendidisse, cum fuisse fateare qui multo pluris voluerit[*](voluerit O: -int p rell.) emere.

tenetur igitur iam, iudices, et manifesto tenetur avaritia, cupiditas hominis, scelus, improbitas, audacia. quid? si haec quae dico ipsius amici defensoresque iudicarunt, quid amplius vultis[*](amplius uoltis V (prob. Zielinski, p. 196): u. ampl. Op rell.)? adventu L. Metelli praetoris, cum omnis eius comites iste sibi suo illo panchresto medicamento amicos reddidisset[*](reddidisset VcO: redemisset p rell.), aditum est ad Metellum; eductus est Apronius. eduxit vir primarius, C. Gallus senator; postulavit ab[*](ab VcO: a p rell. (iii. §2)) L. Metello ut ex edicto suo iudicium daret in Apronium, QVOD PER VIM AVT METVM[*](et metum V) ABSTVLISSET, quam formulam Octavianam et Romae Metellus habuerat et habebat in provincia. non impetrat, cum hoc diceret[*](diceret ei V) Metellus, praeiudicium se[*](a se cO) de capite C. Verris per hoc iudicium nolle fieri. tota Metelli cohors hominum non ingratorum[*](ignotorum V nostri cO) aderat Apronio; C. Gallus, homo vestri ordinis, a suo familiarissimo L. Metello iudicium ex edicto non potest impetrare.

non reprehendo Metellum,—pepercit homini amico et, quem ad modum ipsum dicere audivi, necessario: non reprehendo, inquam, Metellum, sed hoc miror, quo modo de quo homine praeiudicium noluerit fieri per recuperatores, de hoc ipse[*](ipse VcO: ipso p rell.) non modo praeiudicarit verum gravissime ac vehementissime iudicarit. primum enim si Apronium absolutum iri putaret[*](putabant V (l. 14 infra)), nihil erat quod ullum praeiudicium vereretur; deinde si condemnato Apronio coniunctam cum eo Verris causam omnes erant existimaturi, Metellus quidem certe iam hoc iudicabat, eorum rem causamque esse coniunctam, qui statueret[*](statueret O: -it p rell. (praeter V statuerat)) Apronio condemnato de isto praeiudicium futurum. et simul una res utrique rei est argumento, et aratores vi et metu coactos Apronio multo plus quam debuerint dedisse, et Apronium istius rem suo nomine egisse, cum L. Metellus statuerit non posse Apronium condemnari quin simul de istius scelere atque improbitate iudicaretur.

venio nunc ad epistulam Timarchidi[*](Timarchidi cO: -is Vp rell.), liberti istius et accensi; de qua cum dixero, totum hoc crimen decumanum peroraro[*](peroraro cO: -abo Vp rell.). haec epistula est, iudices, quam nos Syracusis in aedibus Aproni cum litteras conquireremus invenimus. Missa est, ut ipsa significat, ex itinere, cum Verres iam de provincia decessisset, Timarchidi[*](Timarchidi cO: -is Vp rell.) manu scripta. recita. EPISTVLA TIMARCHIDI[*](Recita. Epistula Timarchidi V: Recita epistolam. Timarchides Zumpt, edd.: om. O et in lac. p). TIMARCHIDES VERRIS ACCENSVS SALVTEM DICIT. Iam hoc quidem non reprehendo[*](Apronio ante salutem add. edd.) quod adscribit[*](quod adscribit cO: quod adscripsit p rell.: cum scribat V) 'accensus'; cur enim sibi hoc[*](hoc sibi V) scribae soli sumant[*](assumant O), 'L. PAPIRIVS SCRIBA'? volo ego hoc esse[*](hoc esse V: esse hoc pk: hoc om. O) commune accensorum, lictorum, viatorum. FAC DILIGENTIAM ADHIBEAS, QVOD AD PRAETORIS EXISTIMATIONEM ATTINET. Commendat Apronio Verrem, et hortatur ut inimicis eius resistat. bono praesidio munitur existimatio tua, siquidem in Aproni constituitur diligentia atque auctoritate. HABES VIRTVTEM, ELOQVENTIAM[*](eloq. VO: atque eloq. p rell.).