In C. Verrem

genus animadversionis videte: quaeretis ex quo genere hominem[*](hominem codd.: hominum Hotom. edd. (ii, §17)) istum iudicetis. ignem ex lignis viridibus atque umidis in loco angusto fieri iussit: ibi hominem ingenuum, domi nobilem, populi Romani socium atque amicum, fumo excruciatum semivivum reliquit. iam quae iste[*](ista T) signa, quas tabulas pictas ex Achaia sustulerit, non dicam hoc loco: est mihi alius[*](mihi alius T Asc.: alius mihi Dp rell.) locus ad hanc eius[*](istius qd) cupiditatem demonstrandam separatus[*](separatus TDYp: servatus p2rbd). Athenis audistis ex aede Minervae grande auri pondus ablatum; dictum est hoc[*](est hoc Tb: hoc est p.) in Cn. Dolabellae[*](Cn. om. T (106. 19)) iudicio. dictum? etiam aestimatum[*](dictum est... aestimatum Tp: om. DY). huius consili non participem[*](non part. T: non modo part. Dp rell. Cf. i, §106) C. Verrem, sed principem fuisse reperietis.

Delum venit. ibi ex fano Apollinis religiosissimo noctu clam sustulit signa pulcherrima atque antiquissima, eaque in onerariam navem suam conicienda curavit. postridie cum fanum spoliatum viderent ii qui Delum incolebant, graviter ferebant; est enim tanta apud eos eius fani religio atque antiquitas ut in eo loco ipsum Apollinem natum esse arbitrentur. verbum tamen facere non audebant, ne forte ea res ad Dolabellam ipsum pertineret. tum subito tempestates coortae sunt maximae, iudices, ut non modo proficisci cum cuperet Dolabella non posset, sed vix in oppido consisteret: ita magni fluctus eiciebantur. hic navis illa praedonis istius, onusta signis religiosis, expulsa atque eiecta fluctu frangitur; in litore signa illa[*](illa DYr: om. pqb Schol. Gronov.) Apollinis reperiuntur; iussu Dolabellae reponuntur. tempestas sedatur, Dolabella Delo proficiscitur.

non dubito quin, tametsi nullus in te sensus humanitatis, nulla ratio umquam fuit religionis, nunc tamen in metu periculoque tuo tuorum tibi scelerum veniat[*](venerit q1r) in mentem. potestne tibi ulla spes salutis commoda ostendi, cum recordaris in deos immortalis quam impius, quam sceleratus, quam nefarius fueris? Apollinemne tu Delium spoliare ausus es? illine[*](illine D al. p: illi G12) tu templo tam antiquo, tam sancto, tam religioso manus impias ac sacrilegas adferre conatus es? si in pueritia non iis[*](iis edd. recc.: his Dp rell.) artibus ac disciplinis institutus eras ut ea quae litteris mandata sunt disceres atque cognosceres, ne postea quidem, cum in ea ipsa loca venisti, potuisti accipere id quod est proditum memoria[*](memoriae G1bd) ac litteris,

Latonam ex longo errore et fuga gravidam et iam ad pariendum[*](ad pariendum vicinam rd) temporibus exactis confugisse Delum atque ibi[*](ibi om. in lac. p) Apollinem Dianamque peperisse? qua ex opinione hominum illa insula eorum deorum sacra putatur, tantaque eius auctoritas religionis et est et semper fuit ut ne Persae quidem, cum bellum toti Graeciae, dis hominibusque[*](hominibusque pG1 Asc.: hominibus DY), indixissent, et mille numero navium classem ad Delum adpulissent, quicquam conarentur aut violare aut attingere. hoc tu fanum depopulari[*](depopulari b: -are DYp al.: depeculari Lamb., Muell. (Act. Pr. §14)), homo improbissime atque amentissime, audebas? fuit ulla[*](ulla G1 al.: illa Dp et pler.) cupiditas tanta quae tantam exstingueret religionem? et si tum haec non cogitabas, ne nunc quidem recordaris nullum esse tantum malum quod non tibi pro sceleribus tuis iam[*](iam pb: tam DY) diu debeatur?

in Asiam vero postquam venit, quid ego adventus istius prandia[*](adv. istius, prandia: sic distinxit Madvigius, et ita est in p), cenas, equos muneraque[*](muneraque Dp rell.: munera Asc., edd. vett.) commemorem[*](commemorarem p et primo D)? nihil cum Verre de cotidianis criminibus acturus sum: Chio per vim signa pulcherrima dico abstulisse, item Erythris et Halicarnasso. Tenedo—praetereo pecuniam quam eripuit —Tenem ipsum, qui apud Tenedios sanctissimus deus habetur, qui urbem illam dicitur condidisse, cuius ex nomine Tenedus nominatur, hunc ipsum, inquam, Tenem pulcherrime factum, quem quondam in comitio vidistis, abstulit magno cum gemitu civitatis.

illa vero[*](vero om. p) expugnatio[*](expilatio Koch, Muell. (et 13): iii, §§6, 23) fani antiquissimi et nobilissimi Iunonis Samiae quam luctuosa Samiis fuit, quam acerba toti Asiae, quam clara apud[*](apud deos d (ex apud ōs, credo, ortum)) omnis, quam nemini vestrum inaudita! de qua expugnatione cum legati ad C. Neronem in Asiam Samo venissent, responsum tulerunt eius modi querimonias, quae ad legatos[*](legatos DYp: -um rb) populi Romani pertinerent, non ad praetorem sed Romam deferri oportere. quas iste tabulas illinc[*](illinc D al. pb: istinc s: istinc illinc G12K), quae signa sustulit! quae cognovi egomet apud istum in aedibus nuper, cum obsignandi gratia venissem.

quae signa nunc, Verres, ubi sunt? illa quaero quae apud te nuper ad omnis columnas, omnibus[*](in omnibus Klotz, Muell.) etiam intercolumniis[*](in intercol. Halm, Kays.), in silva denique disposita sub divo vidimus. cur ea, quam diu alium praetorem cum iis iudicibus quos in horum locum subsortitus[*](subsortitus pb (Act. Pr. §30): sortitus DY (i, §158))[*](subsortiturus eras coni. Hotom.) esses[*](esses Zumpt: es codd.) de te in consilium iturum putasti, tam diu domi fuerunt: posteaquam nostris testibus nos quam horis tuis[*](tuis Dp rell.: om. Asc., cod. (?) Vrs.)[*](tuis horis b) uti malle vidisti, nullum signum domi reliquisti praeter duo quae in mediis aedibus sunt, quae ipsa Samo sublata sunt? non putasti me tuis familiarissimis in hanc rem testimonia denuntiaturum, qui tuae domi semper[*](semper DY: saepe prb) fuissent, ex quibus quaererem, signa scirentne fuisse quae non essent[*](ibi fuisse quae nunc non essent Bake, Kays. (Zielinski p. 159))?

quid tum hos de te iudicaturos arbitratus es, cum viderent te iam non contra accusatorem tuum, sed contra quaestorem sectoremque pugnare? qua de re Charidemum Chium[*](chium DYb: cophium pq1) testimonium priore actione dicere audistis, sese, cum esset trierarchus et Verrem ex Asia decedentem prosequeretur iussu Dolabellae, fuisse una cum isto Sami, seseque tum scire spoliatum esse fanum Iunonis et oppidum Samum; posteaque se causam apud Chios civis suos Samiis accusantibus publice dixisse, eoque se esse absolutum quod planum fecisset ea quae legati Samiorum dicerent ad Verrem, non ad se pertinere.

Aspendum vetus oppidum et nobile in Pamphylia scitis esse, plenissimum signorum optimorum. non dicam illinc hoc signum ablatum esse et illud: hoc dico, nullum te Aspendi signum, Verres, reliquisse, omnia ex fanis, ex locis publicis, palam, spectantibus omnibus, plaustris[*](plostris Dp al.) evecta exportataque esse. atque etiam illum Aspendium citharistam, de quo saepe audistis id quod est Graecis[*](gregis p) hominibus in proverbio, quem omnia 'intus[*](intus om. pq1) canere' dicebant, sustulit et in intimis suis aedibus posuit, ut etiam illum ipsum suo artificio[*](suo art. DY: art. suo pbrd: suo om. Asc., Schol. Gronov.) superasse videatur.

Pergae fanum antiquissimum et sanctissimum Dianae scimus esse: id quoque a te nudatum ac spoliatum esse, ex ipsa Diana quod habebat auri detractum atque ablatum esse dico. quae, malum, est ista tanta audacia atque amentia! quas enim sociorum atque amicorum urbis adisti legationis iure et nomine, si in eas[*](si in eas p D2 vulg.: quin ea D1, quin eas Y (quam eas L): cum in eas Klotz, Kays., Muell.) vi cum exercitu imperioque invasisses, tamen, opinor, quae signa atque[*](atque pr al.: et que D, et quae Y (quae K, et G1)) ornamenta ex iis[*](iis Zumpt (is ed. Rom.): his Dp al.: istis G2) urbibus sustulisses, haec non in tuam domum neque in suburbana amicorum, sed Romam in publicum deportasses.